20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

arama...
“Rüzgar değirmeni orada değil,
ama rüzgar orada.” Van Gogh

HAKKIMIZDA UAGEM EĞİTİM HABERLER MAKALE YAYINLAR

ÜYELER ÜRÜN KODLARI İK İLETİŞİM

Kavitasyon (Boşlum) Nedir?

Hidrolik yağın içerisindeki çözünmüş gazlar ya da çözünmüş sıvı haldeki hava, pompa
emişinde yüksek vakum basıncı oluşması halinde sıvı fazdan gaz fazına geçer. Pompanın,
basınç tarafında ise yüksek basınç sebebiyle aniden tekrar çözünerek sıvı faza dönüşmesi
sonucunda yüksek hacim değişimi gaz baloncuğunun etrafındaki hidrolik yağın
hızlanmasına sebep olur. Pompa gövdesine ani olarak çarpan yağ su jeti etkiyle metal
yüzeyde aşınmalar oluşturur. Bu aşınma tipini kavitasyon ya da boşlum aşınması denir.

Maddelerin faz değişimi

sıcaklıkla olduğu kadar basınçla
da ilişkilidir. Günlük hayatta çok
sık gözlemlediğimiz sıcaklıkla
faz değişimine buzun
ısındığında suya dönüşmesi ısı
vermeye devam ettiğimizde de
su buharına dönüşerek gaz
fazına geçmesi örnek olarak
verilebilir. Maddelere ısı
verildiğinde gaz fazına ısı
alındığında ise katı faza
geçmeleri olağandır. Bu ifadeyi basınç için tekrarlayacak olursak maddelerin üzerindeki
basınç artışı katı faza, basınç düşüşü ise gaz fazına geçmesini kolaylaştıracaktır.

Kavitasyon Hidrolik Devrede Nerelerde Ortaya Çıkar?

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 1/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

Kavitasyonun oluşabilmesi için öncelikle vakum oluşması gerekir. Bilindiği üzere hidrolik
devreler yüksek basınç sistemleridir dolayısyıla hidrolik devrelerde vakum istisnai bir
durumdur. Pompa emiş hattı dışında herhangi bir yerde vakum olmasını istemeyiz buna
karşılık özellikle silindirlerde(y ada motorlarda) yükün silindiri çekmesi yada itmesi
sebebiyle eğer dengelemek için devrede herhangi bir önlem alınmamışsa vakum
oluşacaktır. Pompa emişinde oluşacak vakum değerinin de mümkün olan en düşük
seviyede olması istenir bazı pompa üreticilerinin ürün kullanma kılavuzlarında bu değeri
0,85 bar mutlak basınç değeri olarak verilir.

Yukarıdaki resimde solda kavitasyon aşınmasına maruz kalmış bir pistonlu pompa dağıtım
plakası (valve plate) gözükmektedir. Sağda ise yine kavitasyon aşınmasına maruz kalmış
bir paletli pompa Kam halkası (stator ring) gözükmektedir.

Kavitasyona Sebep Olan Gazlar;

Yağın içindeki çözülmüş hava
Yağın içerisindeki çözülmüş diğer gazlar
Yağın kendisi

Kavitasyona Sebep Olan Gazlar Nasıl Ortaya Çıkar?

Kontrolsüz aktuatör(silindir veya hidrolik motor) hareketleri yada pompa emişini
zorlaştıran etkenler sebebiyle hidrolik devrede yüksek vakum oluşabilir. Bunun
sonucunda bu devre elemanlarında kavitasyon aşınması görmemiz olasıdır. Kavitasyona
yağın içindeki çözülmüş hava, diğer gazlar ve yağın kendisi de sebep olabilir yüksek yağ
sıcaklığı ve yüksek vakum sebebiyle yağ lokal olarak buharlaşarak gaz fazına geçebilir.
Buradan da anlaşılacağı üzere kavitasyon aşınmasının meydana gelmesi için sisteme
dışardan herhangi bir gaz girmesine gerek yok yoktur. Yanlış tasarım sonucu sistem
kendisi bu kavitasyona sebep olacak bu gazları üretebilir.

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 2/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

Kavitasyon Nedenleri;
Emiş hattı ltresinin tıkanması
Emiş Hattının kapalı olması
Tankın hava ltresinin tıkalı olması
Emiş hattının direncinin yüksek olması
Yağın soğuk olması sebebi ile viskozitesinin çok yükselmesi
Yağın köpüklenmesi
Emiş hattından hava emilmesi

Bu maddeler teker teker incelendiğinde birçoğunun pompa emiş hattındaki direnç

artışına sebep olduğu görülecektir. Şimdi bunları inceleyelim. Her ne kadar modern
hidrolik sistemlerde emiş hattı ltresi kullanımı popülerliğini yitirmeye başlasa da hala
bazı üreticiler, dönüş hattı ltresine ilaveten ikinci bir tedbir amaçlı pompa emiş hatlarına
emiş ltreleri yerleştirmektedirler. Çoğunlukla 70-100 mikron arası olan bu ltreler
aslında hidrolik devredeki yağı gerekli temizlik seviyesinde tutmaktan daha çok,
olağanüstü bir durumda pompaya girebilecek çok büyük partikülleri tutmak amaçlıdır.
Çoğunlukla kirlilik/doluluk göstergesi olmayan bu treler zamanla içerisindeki ltre
elemanında biriken partiküller sebebiyle pompa emişini zorlaştırarak pompa emiş

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 3/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

hattında yüksek vakum oluşmasına ve dolayısıyla pompada kavitasyona sebep olurlar.

Böyle bir durumdan sakınmak için belirli periyotlarla ltre elemanı değişikli yada emiş
hattına takılacak bir vakum şalteri ile belli bir vakumdan sonra hidrolik pompanın
çalışması durdurulabilir.

Bazı hidrolik ünitelerde pompa hidrolik yağ tankından aşağıda bir seviyede yanına ya da
direk olarak yağ tankının altına yerleştirilmektedir. Bu montaj şekillerinin temel
amaçlarından birisi hidrolik pompanın emişini rahatlatmaktır. Böyle bir tasarım tercih
edildiğinde pompa tamir, bakım yedek pompa değişikliği esnasında tanktaki hidrolik yağın
dışarı boşalmaması için pompa ile hidrolik yağ tankının arasına bir vana yerleştirilir.
Pompa ile ilgili değişiklikleri yaptıktan bu vana açılmadan pompanın kısa süreliğine de olsa
çalıştırılması hidrolik pompada geri dönülmez hasarlara sebep olacaktır. Aşağıdaki
resimde görüleceği üzere vananın kolunun yan tarafına bir sviç yerleştirilmiştir. sviç kolun
açık olduğunu görmez ise pompaya start verilememektedir.

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 4/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

Hidrolik yağ tankları dış ortamdan kirli partiküllerin tankın içine girmemesi için dış
ortamdan izole olacak şekilde imal edilirler. Fakat tankın içerisindeki yağ seviyesi
silindirlerin piston tarafına pompalandığında
azalır mil tarafına pompalandığında artar
dolayısıyla tankın içerisine hava giriş çıkışına
müsade etmemiz gerekir aksi taktirde içeride
oluşan vakum sebebiyle ortamdaki açık hava
basıncı tankı bir kağıt gibi büzüştürüp
çatlatacaktır. Bu durumu anlatan bir örnek
aşağıdaki videodan izlenebilir. Hidrolik yağ
tankında böyle bir etki oluşmaması için bir
havalandırma deliği bırakılır ve bunun üzerine
içeri giren havanın hidrolik yağı kirletmemesi
için havalandırma ltresi yerleştirilir. İşte bu
havalandırma ltresi zamanla kirli partiküller ile dolmaya başladıkça hava içeri rahat
giremeyecek ve tank içerisinde yavaş yavaş vakum oluşmaya başlayacaktır. Bu vakum
etkisi de yukarıda anlatıldığı gibi pompa emişinde daha yüksek vakum ve kavitasyona
sebep olacaktır. Havalandırma ltrelerinin ltre elemanlarının düzenli periyotlarda
değiştirilmesi Bu şekilde oluşabilecek kavitasyon hasarının önüne geçecektir.

Kavitasyona neden olabilecek bir diğer neden ise hidrolik güç ünitesi tasarımda pompa
yerleşimi konusunda yapılacak hatalardır. Tabi ki bu tip hatalar ilk devreye almadan
itibaren kendini gösterecek ve zamanla daha belirginleşecektir. Ünitede kullanılan
pompanın montajına ilişkin üretici tavsiyeleri dikkate almadan yapılan montajlar pompa
emişinde sıkıntılara yol açabilmektedir. Pompa emiş hattında gereğinden fazla dirsek
kullanılması, emiş hattı çapının düşük tutulması ve uzun borulama bu tip hatalara örnek
olarak verilebilir.

Yukarıdaki şekil bir pompa üreticisinin kataloğundan alınmış olup o pompa için en uygun
borulama ile ilgili tavsiyeleri içermektedir. Farklı pompalar için farklı montaj şekillerinde
farklı öneriler olabilmektedir. Bu öneriler üretici kataloglarına bakılarak öğrenilip dikkat
alınmalıdır.

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 5/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

Kavitasyon Olduğu Nasıl Anlaşılır ?

Kavitasyon olması halinde hidrolik sistemde göze çarpan şu değişiklikler olacaktır.

Yağ sıcaklığında artış

Yağda bozulma, kararma
Pompa veriminde azalma dolayısıyla aktuatör hızlarında azalma
Gürültü oluşumu

Burada özellikle gürültü oluşumu bize kavitasyona ilişkin önemli bir ipucu verecektir. Eğer
ortaya çıkan ses kesintisiz sürekli aynı düzeyde ise bu vakum sebebiyle yağdan gazların
ayrışması sonucu oluştuğunu gösterir. Eğer ortaya çıkan ses kesintili ve değişkense
pompanın emiş hattındaki bağlantılardan hava aldığı ya da yağ içerisinde köpüklenmenin
olabileceği konusunda kir verir.

Devam edecek...

Railroad tank car vacuum implosion

Kapalı bir tankın içini boşaltırken hava girişine müsade etmez ise açık hava basıncı tankın
içeriye doğru göçmesine sebep olur.

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 6/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

Bu videoda içerisinde su bulunun bir silindirin pistonunun hızla yukarı çekilmesi ile suyun
içerisinden ayrılan gazları gözükmektedir. Bu durum hidrolik devrelerde pompa emişide
yada hidrolik silindir ya da hidrolik motorun yük etkisiyle oluşan kontrolsüz hareketinde
gözlenmektedir.

 Önceki Sonraki 

UAGEM EĞİTİM TAKVİMİ

Sal Kas 27 @ 9:00AM - 05:00PM
Hidrolik Seviye 1
Sal Ara 04 @ 9:00AM - 05:00PM
Hidrolik Seviye 2

MAKALELER
CETOP MESLEK SEVİYESİ 1 TALİMATLARI
Pnömatik Regülatörler
Basınçlı Hava Üretimi - Kompresörler
Hızlı İlerleme Silindirleri Nasıl Çalışır ?
Açık Merkez Valf Neden Kullanılır?

AKDER HABER

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 7/8

20.11.2018 Akder - Akışkan Gücü Derneğ - Kav tasyon (Boşlum) Ned r?

2018 YILI AKDER GECESİ 22 EKİM 2018 TARİHİNDE DEL MARE RESTORAN’DA
YAPILDI
TSE TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ AKDER’E ÖDÜL VERDİ
CETOP İSTATİSTİK KOMİTESİ ÇALIŞMA GRUBU FRANKFURT’TA TOPLANDI
CETOP 2018 YILI GENEL KURUL TOPLANTISI KOPENHAG/DANİMARKA'DA YAPILDI
NORDEX EĞİTİMLERİ BAŞLADI...

"MTG - Makine Tanıtım Grubu'nun desteğinden Yararlanılmıştır."

Akder Yönetim Adresi: Perpa Ticaret Merkezi B Blok Kat: 12 No: 2087 Okmeydanı 34384 İstanbul
/ Türkiye
Tel: +90 212 210 34 23 Faks: +90 212 222 19 71 Gsm: +90 505 050 34 23 E-posta:
akder@akder.org

Tasarım ASO Web Tasarım

© Akder - Akışkan Gücü Derneği 2018 Back to Top

http://www.akder.org/tr/makale/305-kav tasyon-boslum-ned r#.W_P99-gzbWU 8/8