Poglądy na odmawianie sobie jedzenia

- dyskurs religijny (bycie wzorem)

- dyskurs opętania (przedłużające się nieprzyjmowanie pokarmu - niepokój, wyraz działania

sił nieczystych, oskarżenia o czary)

- ponadnaturalne zdolności, wzbudzające sensację

- strajk głodowy (świadoma decyzja)

Historyczne ujęcie nadmiernego jedzenia

Anoreksja - psychogennie uwarunkowane samogłodzenie; towarzyszące objawy

wynikające z wyniszczenia organizmu.

Ujęcia bulimii:

- pojedynczy objaw doświadczania gwałtownego głodu,

- zespół objawów, w którym doświadczanie nienasyconego głodu współwystępuje z

ogólnym wyczerpaniem organizmu,

- zjawisko występowania uczucia gwałtownego głodu naprzemiennie z okresami zupełnego

braku apetytu.

Wybrane współczesne interpretacje ograniczania jedzenia i nadmiernego jedzenia

Anoreksja psychiczna według DSM-5

A. Ograniczenie dziennego spożycia kalorii w stosunku do potrzeb, prowadzące do

znacząco niskiej wagi ciała przy uwzględnieniu wieku, płci, trajektorii rozwojowej

oraz zdrowia fizycznego. Znacząco niska waga ciała jest definiowana jako waga ciała

niższa niż minimalna norma rozwojowa lub u dzieci i młodzieży niższa niż minimalna

oczekiwana waga.

B. Intensywny strach przed przytyciem lub staniem się osobą otyłą lub uporczywe

zachowanie, które zakłóca przybieranie na wadze, chociaż ciężar ciała jest znacząco

niski.
 C. Zaburzenia w sposobie, jaki osoba odbiera swoją wagę i kształt ciała, lub niesłuszny

wpływ wagi i kształtu ciała na samoocenę, lub uporczywy brak świadomości powagi

aktualnie niskiej wagi ciała.

(F50.01) Typ restrykcyjny -

● w ostatnich 3 miesiącach u osoby nie występowały nawracające epizody obżarstwa

napadowego lub zachowań wydalających (np. prowokowanie wymiotów,

nadużywanie środków przeczyszczających, odwadniających, lewatyw),

● przypadki, w których utrata wagi jest osiągana głównie poprzez stosowanie diety,

poszczenie i/lub intensywne ćwiczenia fizyczne.

(F50.02) Typ żarłoczno-wydalający - w

● w ostatnich 3 miesiącach u osoby występowały powtarzające się epizody objadania

się oraz zachowań wydalających.

Minimalny poziom intensywności objawów u dorosłych jest oceniany na podstawie BMI.

Bulimia psychiczna według DSM-5

A) Jedzenie w określonym czasie większej ilości jedzenia, niż znaczna część osób byłaby

w stanie spożyć w podobnej jednostce czasu oraz w podobnych okolicznościach;

poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu objadania się

B) Powtarzające się niewłaściwe zachowania kompensacyjne, mające na celu

zapobieganie przyrostowi wagi ciała

C) Epizody objadania się oraz zachowania kompensacyjne powinny występować

średnio co najmniej raz w tygodniu przez okres trzech miesięcy.

D) Samoocena osoby jest przesadnie uzależniona od kształtu i wagi ciała.

E) Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa

Minimalny poziom intensywności objawów jest oceniany na podstawie częstotliwości

występowania niewłaściwych zachowań kompensacyjnych.

 Anoreksja Bulimia
● zaburzenia kontroli: niemożność ● spożywanie nadmiernej ilości
utrzymania właściwego dla wieku i pokarmu
wzrostu ciężaru ciała ● nadmiernie krytyczna ocena ciała,
● zab. obrazu ciała (przeżywanie ciała dążenie do obniżenia jego ciężaru
jako grubszego niż w ● nasilenie objawów depresyjnych
rzeczywistości)
● zab. lękowe i
obsesyjno-kompulsyjne
W przebiegu obu:

● lęk, poczucie winy, objawy depresyjne, objawy obsesyjno-kompulsyjne, myśli i

zamiary samobójcze.

Czynniki ryzyka

Biologiczne:

- określenie predyspozycji genetycznych,

Jadłowstręt psychiczny - genetyczna słabość mechanizmu homeostazy kontroli

wagi/wrodzona predyspozycja do nadmiernej kontroli; psychospołeczne czynniki spustowe.

- mechanizmy neurohormonalne towarzyszące chorobie,

- powiązania między zab. o. a innymi,

- tendencja do perfekcjonizmu, impulsywność, poziom aktywności, ryzyko otyłości.

Perfekcjonizm kliniczny

- dysfunkcjonalny model samooceny oparty na wysokich wymaganiach i

osiągnięciach

- powiązanie samooceny z dążeniem do odniesienia sukcesu

- głęboki strach przed porażką

- samokrytycyzm i negatywna samoocena oraz zaburzenia poznawcze

Czynniki rodzinne:

● przecenianie społecznych oczekiwań,

● występowanie w rodzinie zaburzeń jedzenia,

 ● występowanie chorób afektywnych lub alkoholizmu, zaburzenia w komunikacji,

● relacje rodzinne, które utrudniają osiągnięcie przez dziecko autonomii.

Rodziny bulimiczne Rodziny anorektyczne

● chaos i wrogość ● sztywność i zależność
● niestabilność i konflikty
● tendencja do unikania otwartej
● niska samoocena oraz
występowanie otyłości w dyskusji i wyrażania niezgody
dzieciństwie
● mało czytelne granice

W obu:

● wysokie oczekiwania wobec dzieci,

● wysoki wskaźnik krytycznych uwag dotyczących wagi i kształtu ciała oraz sposobu

jedzenia.

Czynniki spustowe

● sytuacje związane z doświadczeniem szczególnego stresu,

● zapoczątkowują proces ograniczania jedzenia jako rozwiązanie przeżywanego

dylematu, np. krytyczna uwaga kogoś z otoczenia dotycząca rzeczywistej nadwagi,

uwaga akcentująca kobiecy wygląd dziewczynki, chęć naśladowania koleżanki albo

identyfi kacja ze sławną modelką; dieta ze względów zdrowotnych lub estetycznych,

doświadczenie ośmieszenia, odrzucenia w sytuacji społecznej lub relacji osobistej.

Czynniki podtrzymujące

● powiązane z procesem narastania i utrzymywania się objawów

● anoreksja i bulimia psychiczna w przeżyciu pacjentek: pozytywne aspekty -

mechanizmy podtrzymujące,

● poczucie satysfakcji, kontroli, sukcesu, często korespondujące z pozytywnymi

uwagami otoczenia, szczególnie gdy odchudzanie zapoczątkowane było nadwagą,

● zwiększenie poczucia wpływu

● możliwość wpływania na innych (poczucie własnej wartości czy kompetencji)

● poczucie wyjątkowości, oryginalności

● zmiana pozycji w szkole.

Anoreksja i bulimia w dyskursie psychoanalitycznym

● popęd głodu i histerii,

● zaburzenia w zaspokajaniu popędu głodu u pacjentek z anoreksją są powiązane z ich

trudnościami radzenia sobie z napięciem seksualnym,

● anoreksja reprezentuje opóźnianie i zaprzeczenie kobiecości,

● zaburzenia pojęcia i obrazu Ja - korzenie w trudnościach procesu

separacji–indywiduacji

● objawy anoreksji jako próbę odzyskania znaczenia, zbudowania poczucia własnej

wartości, poprawy samooceny, ekspresji siebie, odzyskania kontroli,

● u pacjentek z bulimią: znaczące deficyty ego, niezdolność odroczenia gratyfikacji,

niemożność sublimowania popędowości.

Dyskurs systemowy

● anoreksja i bulimia - obrona i pseudorozwiązanie dla innych problemów

Anoreksja i bulimia w dyskursie poznawczym

● nadmierna koncentracja na ciężarze ciała i wyglądzie oraz na nadawaniu tym

wymiarom szczególnego znaczenia

● niedoszacowanie poziomu rzeczywistej niedowagi i niedostrzeganie stopnia

zagrożenia zdrowia i życia

● dysfunkcjonalne schematy percepcyjno-poznawcze

● anoreksja i bulimia jako indywidualna patologia: skutek poznawczych deficytów,

● zaburzenia obrazu ciała (spostrzeganie ciała albo jego części jako większe, grubsze,

niż to jest w rzeczywistości)

 Anoreksja i bulimia w dyskursie feministyczno-genderowym

● patriarchalne aspekty kultury

● anoreksja: wyraz zaprzeczania istotnym potrzebom; trudności w określeniu własnej

tożsamości.

Literatura
Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (red.). (2016). Psychologia kliniczna. Warszawa: PWN.