Cell Biology and Translational Medicine

Volume 9 Stem Cell Based Therapeutic

Approaches in Disease 1st Edition
Kursad Turksen
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-medicine-volume-9-ste
m-cell-based-therapeutic-approaches-in-disease-1st-edition-kursad-turksen/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Cell Biology and Translational Medicine Volume 4 Stem

Cells and Cell Based Strategies in Regeneration Kursad
Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-4-stem-cells-and-cell-based-strategies-in-
regeneration-kursad-turksen/

Cell Biology and Translational Medicine Volume 7 Stem

Cells and Therapy Emerging Approaches Kursad Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-7-stem-cells-and-therapy-emerging-approaches-
kursad-turksen/

Cell Biology and Translational Medicine Volume 8 Stem

Cells in Regenerative Medicine Kursad Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-8-stem-cells-in-regenerative-medicine-kursad-
turksen/

Cell Biology and Translational Medicine Volume 1 Stem

Cells in Regenerative Medicine Advances and Challenges
Kursad Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-1-stem-cells-in-regenerative-medicine-advances-
and-challenges-kursad-turksen/
Cell Biology and Translational Medicine Volume 2
Approaches for Diverse Diseases and Conditions Kursad
Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-2-approaches-for-diverse-diseases-and-conditions-
kursad-turksen/

Cell Biology and Translational Medicine Volume 3 Stem

Cells Bio materials and Tissue Engineering Kursad
Turksen

https://textbookfull.com/product/cell-biology-and-translational-
medicine-volume-3-stem-cells-bio-materials-and-tissue-
engineering-kursad-turksen/

Stem Cell Renewal and Cell Cell Communication Methods

and Protocols Methods in Molecular Biology 2346 Kursad
Turksen Editor

https://textbookfull.com/product/stem-cell-renewal-and-cell-cell-
communication-methods-and-protocols-methods-in-molecular-
biology-2346-kursad-turksen-editor/

Human Embryonic Stem Cell Protocols 3rd Edition Kursad

Turksen (Eds.)

https://textbookfull.com/product/human-embryonic-stem-cell-
protocols-3rd-edition-kursad-turksen-eds/

Cell biology : translational impact in cancer biology

and bioinformatics 1st Edition Mitchell

https://textbookfull.com/product/cell-biology-translational-
impact-in-cancer-biology-and-bioinformatics-1st-edition-mitchell/
Advances in Experimental Medicine and Biology 1288
Cell Biology and Translational Medicine

Kursad Turksen Editor

Cell Biology and

Translational
Medicine,
Volume 9
Stem Cell-Based Therapeutic Approaches in
Disease
Advances in Experimental Medicine
and Biology
Cell Biology and Translational Medicine

Volume 1288

Series Editor
Kursad Turksen, Ottawa, ON, Canada
More information about this subseries at http://www.springer.com/series/15838
Kursad Turksen
Editor

Cell Biology and

Translational Medicine,
Volume 9
Stem Cell-Based Therapeutic
Approaches in Disease
Editor
Kursad Turksen
Ottawa Hospital Research Institute
Ottawa, ON, Canada

ISSN 0065-2598 ISSN 2214-8019 (electronic)

Advances in Experimental Medicine and Biology
ISSN 2522-090X ISSN 2522-0918 (electronic)
Cell Biology and Translational Medicine
ISBN 978-3-030-54916-9 ISBN 978-3-030-54917-6 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-030-54917-6

# Springer Nature Switzerland AG 2020

This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher, whether the whole or
part of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse of
illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical way,
and transmission or information storage and retrieval, electronic adaptation, computer software, or
by similar or dissimilar methodology now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors, and the editors are safe to assume that the advice and information in
this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the publisher nor
the authors or the editors give a warranty, expressed or implied, with respect to the material
contained herein or for any errors or omissions that may have been made. The publisher remains
neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and institutional affiliations.

This Springer imprint is published by the registered company Springer Nature Switzerland AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
Preface

In this next volume in the Cell Biology and Translational Medicine series, we
continue to explore the potential utility of stem cells in regenerative medicine.
Chapters in this volume cover advances and challenges in applications of
particular stem cell populations in a variety of diseases and conditions, and
certain governance and policy issues and options.
I remain very grateful to Gonzalo Cordova, the Associate Editor of the
series and acknowledge his continuous support.
I would also like to acknowledge and thank Sara Germans-Huisman,
Assistant Editor, for her outstanding efforts in helping to get this volume to
the production stages.
A special thank you goes to Rathika Ramkumar and Anand
Venkatachalam for their outstanding efforts in the production of this volume.
Finally, sincere thanks to the contributors not only for their support of the
series, but also for their insight and effort to capture both the advances and
remaining obstacles in their areas of research. I trust readers will find their
contributions as interesting and helpful as I have.

Ottawa, ON, Canada Kursad Turksen

v
Contents

Data Analysis of Infection Rates Among Exposed Healthcare

Workers Could Reveal Effective Prophylactics Against
SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Guido Núñez-Mujica, Therese Kichuk, and César Carrasco-López
Immune Responses to SARS-CoV, MERS-CoV
and SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Nihal İnandıklıoğlu and Tunc Akkoc
Normothermic Preservation of Liver – What Does
the Future Hold? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Mariusz Bral and A. M. James Shapiro
Tissues from Post-Mortem Donors as Alternative Sources
of Stem Cells for Regenerative Medicine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Gregor Haring and Janja Zupan
New Pioneers of Optogenetics in Neuroscience . . . . . . . . . . . . . . . 47
Ö. Sezin Somuncu, H. Matthew Berns, and J. Guillermo Sanchez
A Current Overview of Scaffold-Based Bone Regeneration
Strategies with Dental Stem Cells . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
P{nar Ercal and Gorke Gurel Pekozer
The Importance of Stem Cell Senescence in Regenerative
Medicine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Maliheh Khademi-Shirvan, Mahsa Ghorbaninejad, Samaneh
Hosseini, and Mohamadreza Baghaban Eslaminejad
Hematological Malignancies and Fertility . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Zehra Narli Ozdemir and Sinem Civriz Bozdag
Unraveling Polymeric Nanoparticles Cell Uptake Pathways:
Two Decades Working to Understand Nanoparticles Journey
to Improve Gene Therapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
C. Fornaguera, C. Castells-Sala, and S. Borrós

vii
viii Contents

Cellular Dust as a Novel Hope for Regenerative

Cancer Medicine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Motahareh Sheikh Hosseini, Peyvand Parhizkar Roudsari, Kambiz
Gilany, Parisa Goodarzi, Moloud Payab, Akram Tayanloo-Beik,
Bagher Larijani, and Babak Arjmand

Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Adv Exp Med Biol - Cell Biology and Translational Medicine (2020) 9: 1–3
https://doi.org/10.1007/5584_2020_540
# Springer Nature Switzerland AG 2020
Published online: 19 May 2020

Data Analysis of Infection Rates Among

Exposed Healthcare Workers Could
Reveal Effective Prophylactics Against
SARS-CoV-2

Guido Núñez-Mujica, Therese Kichuk,

and César Carrasco-López

Abstract therapies. With results suggesting their activity

The global crisis provoked by the SARS-CoV-
2 pandemic, and the economic and social
consequences associated to the essential
policies applied to contain it, necessitates the
expedited development of therapeutic
solutions. It is a priority to produce data both
rapidly and accurately in order to identify cur-
rent therapies that can be repurposed to offer
protection from SARS-CoV-2 infection. As
healthcare workers are both at high risk for
infection and able to be readily diagnosed,
they offer a potential wealth of data to be
analyzed. A systematic data analysis of expo-
sure and infection rates among healthcare
workers could yield patterns identifying com-
mon protective factors, such as medications
with prophylactic potential against SARS-
CoV-2, that can be fast-tracked into available
G. Núñez-Mujica
In Situ Diagnostics, Santiago, Chile
GenoSUR, Miami, FL, USA
T. Kichuk
Department of Molecular Biology, Princeton University,
Princeton, NJ, USA
C. Carrasco-López (*)
Department of Chemical and Biological Engineering,
Princeton University, Princeton, NJ, USA
e-mail: cesarc@princeton.edu
against other coronaviruses and their wide-
spread adoption, Antiretroviral cocktails
could be a promising initial target for such
large-scale data analysis approach.
Keywords
Antiretroviral · Antiviral · Coronavirus ·
COVID-19 · Data science · Healthcare ·
Vaccine
The social distancing measures being
implemented worldwide have proven to be effec-
tive in slowing the spread of the coronavirus
SARS-CoV-2 (Ji et al. 2020). The devastating
economic and societal consequences of these
measures (Lippi et al. 2020; Cornwall 2020),
however, could make them unsustainable and
challenge their extended implementation through-
out the process of developing, approving, and
widely administering a vaccine. We are faced
with a situation in which long-term enforcement
of practices employed to minimize the deadly
consequences of this pandemic could result in
political, social and economic catastrophe- espe-
cially for our most vulnerable populations
(Cornwall 2020). Therefore, it is of vital impor-
tance to accelerate the discovery of effective

1
2 G. Núñez-Mujica et al.
prophylactics to aid in safely ramping down social
distancing policies.
In order to accelerate the identification of use-
ful compounds, it is crucial to investigate
repurposing medications already approved to
combat disease in clinical settings. Numerous
clinical trials have been rapidly initiated to test
the efficacy of currently available drugs in the
treatment of SARS-CoV-2 (U. S. National
Library of Medicine, Clinical Trials System
2020a, b). It is necessary, however, to also
increase the number of trials assessing the effi-
cacy of these medications in preventing the infec-
tion, as studies performed only with patients who
are seriously ill might lead researchers to errone-
ously reject compounds that could offer protec-
tion against the virus at earlier stages.
There are several proposals to initiate clinical
trials aiming to study the prophylactic effects of
compounds such as hydroxychloroquine and rito-
navir/lopinavir (U. S. National Library of Medi-
cine, Clinical Trials System 2020c). To our
knowledge, however, there are no systematic
approaches based on large scale data analysis to
identify compounds that could prevent infection
with SARS-CoV-2. Within each hospital, there is a
population of healthcare workers who offer the
potential for such analysis. As healthcare workers
are at the front line in the battle against this pan-
demic, they are both at high risk for infection and
able to be readily diagnosed. Systematic analysis
of exposure and infection rates among healthcare
workers could yield patterns identifying common
protective factors such as medications with pro-
phylactic potential against SARS-CoV-2. With
this approach relying on previously approved
medications, if a compound were to exhibit strong
protective effects, it could be quickly tested and
adopted to prevent SARS-CoV-2 infections in
healthcare workers and older adults. A prophylac-
tic antiviral against SARS-CoV-2 with prior
approval for clinical use could accelerate the resto-
ration of social and economic activity and ease the
strain that essential policies have placed on the
most vulnerable of the world’s citizens until an
effective vaccine is ready for widespread
distribution.
While novel investigations and treatments are
critical in the study of any disease, the urgency
provoked by this pandemic calls for data to be
generated both rapidly and accurately. It is a
priority to identify current therapies that can be
repurposed to offer protection from SARS-CoV-
2 infection and there is a wealth of data to analyze
in hospitals with known cases. Assembling study
cohorts of healthcare workers based on medica-
tion usage could rapidly reveal differential infec-
tion rates and aid efforts to fast-track therapies.
Given results suggesting activity of antiretroviral
cocktails against SARS and MERS (Chu et al.
2004; Chan et al. 2015), the widespread adoption
of these therapies and observations of lower
SARS-CoV-2 infections in HIV+ patients in
South East Asia (Joob and Wiwanitkit 2020),
the protective impact of antiretroviral medications
could be a promising initial subject for a large
scale data analysis approach.
References
Chan J, Yao Y, Yeung ML, Deng W, Bao L, Jia L, Li F,
Xiao C, Gao H, Yu P, Cai JP, Chu H, Zhou J, Chen H,
Qin C, Yuen K (2015) Treatment with Lopinavir/rito-
navir or interferon-β1b improves outcome of MERS-
CoV infection in a nonhuman primate model of com-
mon marmoset. J Infect Dis 212(12):1904–1913.
https://doi.org/10.1093/infdis/jiv392
Chu C, Cheng V, Hung I, Wong M, Chan K, Chan KS,
Kao R, Poon L, Wong C, Guan Y, Peiris J, Yuen K
(2004) Role of lopinavir/ritonavir in the treatment of
SARS: initial virological and clinical findings. Thorax
59(3):252–256. https://doi.org/10.1136/thorax.2003.
012658
Cornwall W (2020) Can you put a price on COVID-19
options? Experts weigh lives versus economics. Sci-
ence. https://doi.org/10.1126/science.abb9969
Ji T, Chen H, Xu J, Wu L, Li J, Chen K, Qin G (2020)
Lockdown contained the spread of 2019 novel corona-
virus disease in Huangshi city, China: early epidemio-
logical findings. Clin Infect Dis. https://doi.org/10.
1093/cid/ciaa390
Joob B, Wiwanitkit V (2020) SARS-CoV-2 and HIV. J
Med Virol. https://doi.org/10.1002/jmv.25782. [Epub
ahead of print]
Lippi G, Henry B, Bovo C, Sanchis-Gomar F (2020)
Health risks and potential remedies during prolonged
lockdowns for coronavirus disease 2019 (COVID-19).
Diagnosi. https://doi.org/10.1515/dx-2020-0041
U. S. National Library of Medicine, Clinical Trials System
(2020a) Hydroxychloroquine vs. azithromycin for
Data Analysis of Infection Rates Among Exposed Healthcare Workers Could. . . 3

hospitalized patients with suspected or confirmed https://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/

COVID-19 (HAHPS) NCT04329832. Created on
04/04/2020, Accessed on 16 Apr 2020. https://www.
clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04329832
U. S. National Library of Medicine, Clinical Trials System
(2020b) Clinical study to evaluate the performance and
safety of Favipiravir in COVID-19 NCT04336904.
Created on 04/04/2020, Accessed on 16 Apr 2020.
NCT04336904
U. S. National Library of Medicine, Clinical Trials System
(2020c) Treatment of COVID-19 cases and chemopro-
phylaxis of contacts as prevention (HCQ4COV19)
NCT04304053. Created on 07/04/2020, Accessed on
16 Apr 2020. https://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/
NCT04304053
Adv Exp Med Biol - Cell Biology and Translational Medicine (2020) 9: 5–12
https://doi.org/10.1007/5584_2020_549
# Springer Nature Switzerland AG 2020
Published online: 9 June 2020

Immune Responses to SARS-CoV,

MERS-CoV and SARS-CoV-2

Nihal İnandıklıoğlu and Tunc Akkoc

Abstract Abbreviations
The world has given an outbreak alarm in the
last two decades, with different members of CoV Corona viruses
the coronavirus family infecting people at dif- +ssRNA single-stranded positive RNA
ferent times. The spread of the SARS-CoV- βCoV Betacoronavirus
2 virus, which last appeared in December 2019 SARS-CoV severe acute respiratory syndrome
in China and spread rapidly to all over the coronavirus
world, has led the scientific world to studies MERS- Middle East respiratory syn-
on these viruses. While scientists are trying to CoV drome-coronavirus
develop vaccines or drugs against the virus, COVID-19 Corona-virus disease 2019
the body’s immune response to the virus is ACE2 angiotensin-converting enzyme 2
emerged the biggest guide. In this review, we CEACAM1 carcinoembryonic-antigen-related
aimed to provide a good view on immune cell-adhesion molecule-1
strategies by comparing immunological APN aminopeptidase N
responses to SARS-CoV-2 disease among DPP-4 dipeptidyl peptidase-4
other members of the family, SARS-CoV and NK natural killer
MERS-CoV. In the near future, it may contrib- MCP-1 monocyte chemoattractant pro-
ute to vaccine or drug studies to be developed tein-1
on immune intervention. IP-10 or human interferon-inducible pro-
CXCL10 tein 10
Keywords TGF-β tumor growth factor beta
TNF-α tumor necrosis factor alpha
Corona virus · Covid-19 · Immune response · MIP-lα macrophage inflammatory pro-
Mers-CoV · Sars-CoV tein-1 alpha
ISGs IFN-stimulated genes
S spike protein
N. İnandıklıoğlu N nucleocapsid protein
Department of Medical Biology, Yozgat Bozok University
Faculty of Medicine, Yozgat, Turkey
CRP C-reactive protein
e-mail: nihal.inandiklioglu@yobu.edu.tr
T. Akkoc (*)
Department of Pediatric Allergy and Immunology,
Marmara University Faculty of Medicine, İstanbul, Turkey
e-mail: tuncakkoc@marmara.edu.tr

5
6 N. İnandıklıoğlu and T. Akkoc
1 Introduction
Corona viruses (CoV; subfamily Coronavirinae,
family Coronaviridae, order Nidovirales) are a
quite large family of viruses containing a single-
stranded positive RNA (+ssRNA) genome that
typically causes cold (Woo et al. 2009). CoVs
are subdivided into four genera; Alphacor-
onavirus, Betacoronavirus (βCoV), Gammacor-
onavirus and Deltacoronavirus (Woo et al.
2012). A new type of βCoV, which showed up
in Guangdong province of China in 2002 and
threatened the whole world, spread to approxi-
mately 26 countries within a year, infecting more
than 8000 people with a reported mortality rate of
10% (Peiris et al. 2003). After this virus, called
severe acute respiratory syndrome coronavirus
(SARS-CoV), a new type of βCoV was identified
in Saudi Arabia in 2012. This virus, called Middle
East respiratory syndrome-coronavirus (MERS-
CoV), spread to nearly 27 countries to date,
affecting more than 2000 people, and the mortal-
ity rate was announced as 35% (Zaki et al. 2012;
de Groot et al. 2013).
In December 2019, SARS-CoV-2, also known
as Corona-virus disease 2019 (COVID-19),
which has emerged in the city of Wuhan of
Hubei province in China and rapidly spread to
China, has been identified (Guan et al. 2020).
This event, which has turned into a pandemic as
of March 11, 2020, has been declared as a global
human health threat by the world health organi-
zation (WHO). As of April 19, 2020, it has been
reported that 2.246.291 people have been affected
and 152.707 people have been killed, spreading
to 202 countries according to the WHO data
(World health organization 2020). The virus starts
with mild symptoms such as elevated fever,
cough and difficulty in breathing and leads to
the development of pneumonia. Based on
symptoms, COVID-19 infection can be divided
into three sickness table as an asymptomatic incu-
bation period with or without detectable virus,
non-severe symptomatic period with the presence
of virus and, severe respiratory symptomatic
stage with high viral load (Wang et al. 2020).
Despite the ongoing drug research recently,
there is still no definitive treatment for
COVID-19.
The most common symptoms of CoVs
infections in humans start with elevated fever
(>38  C), followed by trembling, sore throat,
cough, muscle pain, pneumonia, diarrhea
(10–20%), shortened depth of breathing or diffi-
cult breathing. The disease can be subclinical in
some people, while it may be severe and fatal in
those with weakened immune system, diabetes,
hypertension, chronic liver disease, chronic
obstructive pulmonary disease and heart disease,
and in elderly patients (Guan et al. 2020;
Al-Hazmi 2016; Cheng et al. 2007; Qin et al.
2020). The biggest question to be explained here
is why some cases have the disease clinically
severe, while others do not. Although we cannot
exactly answer the problem by looking at the
immune responses developed by patients infected
with SARS-CoV, MERS-CoV or SARS-CoV-2,
the immune responses of those with mild disease
or resistance will not be sufficient to fully explain
the wide spectrum of the disease, but will help us
see the big picture.
2 Immune Responses Induced by
CoVs Infections
The clinical manifestation indicates that acute
lung injury is the main clinical characteristic of
CoVs infections. The viral infection is a multifac-
torial pathophysiological process including
cytokines, chemokines, inflammatory and
immune cells (Table 1).
3 SARS-CoV
When CoVs bind to certain cell surface
molecules, the viral genome enters the host cell
and infects the cells. How these molecules such as
angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2),
carcinoembryonic-antigen-related cell-adhesion
molecule-1 (CEACAM1), aminopeptidase N
(APN) and dipeptidyl peptidase-4 (DPP-4),
which are selected as the gate, are selected by
6
Table 1 Cytokines profile after CoVs infection
Cytokines/ SARS- MERS- SARS-
Antibody Producing cells CoV CoV CoV-2 References
IL-1β Macrophages + + Wong et al. (2004), Qin et al. (2020)
IL-2 Th1 cells /+ + Li et al. (2003), Wong et al. (2004), Conti et al. (2020)
IL-4 Th2 cells Li et al. (2003), Wong et al. (2004)
IL-6 Th2 cells, fibroblasts, macrophages, + + + Wong et al. (2004), Zhang et al. (2004), Zhou et al. (2014), Qin et al. (2020)
endothelial cells
IL-8 Activated T cells, fibroblasts +/ + Beijing Group of National Research Project for SARS (2003), Wong et al. (2004),
Zhang et al. (2004), Zhou et al. (2014)
IL-10 Macrophages + + Wong et al. (2004), Chan et al. (2014)
IL-12 Macrophages, monocytes, dendritic + + Wong et al. (2004), Zhou et al. (2014)
cells, B cells
IL-13 Th2 cells Beijing Group of National Research Project for SARS (2003)
IL-16 CD8+ + Beijing Group of National Research Project for SARS (2003)
Immune Responses to SARS-CoV, MERS-CoV and SARS-CoV-2

T cells, epithelial cells, mast cells,

acidophils
IL-18 Activated T cells, macrophages + Beijing Group of National Research Project for SARS (2003), Qin et al. (2020)
IFN-α + Chan et al. (2014), Chu et al. (2014)
IFN-β + Chan et al. (2014), Chu et al. (2014)
IFN-γ Th1 cells + + Wong et al. (2004), Beijing Group of National Research Project for SARS (2003),
Ziegler et al. (2005), Cameron et al. (2007), Zhou et al. (2014)
TNF-α Macrophages, T cells +/ + + Beijing Group of National Research Project for SARS (2003), Wong et al. (2004),
Zhang et al. (2004), Zhou et al. (2014), Conti et al. (2020), Qin et al. (2020)
TGF-β +/ Beijing Group of National Research Project for SARS (2003), Zhang et al. (2004)
IgG + + Huang et al. (2005), Zhu (2004), Gorse et al. (2020), Li et al. (2020b)
IgM +/ + Huang et al. (2005), Li et al. (2020b)
+, represents elevation after CoV infection; , represents reduction after CoV infection
7
8 N. İnandıklıoğlu and T. Akkoc
the virus is still uncertain (Li 2015). SARS-CoV,
which enters the cell through the ACE2 receptor,
begins the transcription of the viral genome and
the production of viral proteins. Meanwhile, the
host defense system is stimulated. The virus
directly infects macrophages and T-cells. The
depletion of lymphopenia, thrombocytopenia, T
helper (CD4 +) and cytotoxic T lymphocytes
(CD8 +) in most of infected patients reflect the
severity of the virus-related infection (Wong et al.
2003). Considering the cytokine pattern, which
plays a significant role in determining the outcome
of the disease, the cytokine interferon gamma
(IFN- γ), which is produced by T cells and natural
killer (NK) cells as a result of an immune
response, increases significantly within
3–10 days. In contrast, another cytokine
interleukin-4 (IL-4), which supports the immu-
nity, decreases. IL-10, which inhibits the produc-
tion of IFN-γ by Th1 cells and the cytokine
production in activated macrophages and shifts
the immune response to Th2, also increases
(Wong et al. 2003; Beijing Group of National
Research Project for SARS 2003). Some studies
conducted after SARS-CoV infection reported
increased IL-2 levels (Li et al. 2003), while others
argued that it decreased (Wong et al. 2004). The
concentrations of IL-1β, IL-6 and IL-12 also
increase in the first 5–12 days after the onset of
the disease (Wong et al. 2004). Since IL-12 is the
maturation factor of CD8+ T cells and NK cells, it
can induce the production of IFN- γ and Th1
cytokines. IL-1β responds as an initial acting cyto-
kine by performing the synthesis of acute phase
proteins and the release of IL-8 against infection
caused by the virus (Mogensen and Paludan
2001). And naturally, SARS-CoV-infected
patients have an increase in chemokine IL-8 levels
responsible for neutrophil activation in plasma
along with monocyte chemoattractant protein-1
(MCP-1 or CCL2: C-C motif chemokine ligand
2) and human interferon-inducible protein
10 (IP-10 or CXCL10) levels within the first
14 days (Wong et al. 2004). It is known that IL-8
sometimes decreases with tumor growth factor
beta (TGF-β), another cytokine that inhibits the
proliferation of T cells and macrophage activation
during viral infection (Zhang et al. 2004). Simi-
larly, the level of tumor necrosis factor alpha
(TNF-α), which affects the hypothalamus for
fever formation and facilitates acute phase protein
production, has been found to elevate, while
sometimes no change has been found (Zhang
et al. 2004). Therefore, early elevation of inflam-
matory cytokines IFN-γ, IL-1β, IL-6 and IL-12
may cause activation of SAR1-CoV-induced Th1
cells and NK cells and release of chemokines such
as IL-8, and the picture may result in pulmonary
inflammation (Van Reeth et al. 2002). Strong
chemo-attraction of chemokines such as macro-
phage inflammatory protein-1 alpha (MIP-lα or
CCL3: C-C motif chemokine ligand 3), MCP-1
and IP-10, monocytes/macrophages, T cells and
NK cells to the infection site is also notable. IL-8
also shows strong chemotaxis for neutrophils and
other granulocytes (Zhou et al. 2014). While it has
been emphasized in some studies that antiviral
IFNs and cytokines are not stimulated in SARS-
CoV-infected macrophages and dendritic cells
(Ziegler et al. 2005), other study groups have
shown higher levels of IFN-γ and
IFN-stimulated genes (ISGs) in individuals with
fatal SARS than individuals with mild to moderate
SARS in addition to inflammatory cytokines and
chemokines (Cameron et al. 2007; Huang et al.
2005). These data are the results suggesting a
better investigation of the potential roles of IFNs
and ISGs in the immunopathogenesis of SARS.
Chemokine IL-8, IP-10 and MCP-1 values are
known to reach normal levels within 5–10 days
after corticosteroid therapy,; however, no
decrease occurs in IL-1-β, IL-6, IL-10, IL-12,
TNF-α and IFN-γ values (Wong et al. 2004;
Zhang et al. 2004). Antibody levels of recovering
patients showed that IgG persists for 13 weeks in
all patients, but the IgM can be measured in a
short time is as evidence that the IgG antibody
expresses a primary humoral immune response to
protect the patient against the virus. The reason
for such high level of response is thought to be
against the virus-specific spike (S) protein and
nucleocapsid (N) protein (Zhu 2004).
8
Immune Responses to SARS-CoV, MERS-CoV and SARS-CoV-2
4 MERS-CoV
While SARS-CoV and SARS-CoV-2 use ACE2 as
cell entry receptor, MERS-CoV uses DPP-4 as a
specific receptor (Li 2015). DPP4 is a type-II trans-
membrane glycoprotein which is widely expressed
on bronchial epithelium and macrophages. There-
fore, human respiratory epithelial cells are highly
susceptible to MERS-CoV infection. While the
virus replicates in macrophages and dendritic
cells (DC), it induces the production of
pro-inflammatory cytokines. Infection of human
T cells with MERS-CoV induces both intrinsic
and extrinsic apoptotic pathways, causing the sup-
pression of immune responses (Chan et al. 2014).
This is the opposite picture of SARS-CoV, which
infects monocyte-macrophages, DC and T cells to
a lesser extent. Leukopenia and lymphopenia are
also observed to a lesser extent in MERS patients
than in SARS patients. TNF-α, IL-6, IFN-γ and
IL-12 production is induced from MERS-CoV-
infected macrophages and a series of antiviral
responses begin. The production of chemokines
such as IFN-λ and CXCL10, CCL2, CCL3 and
IL-8 also increases from DC or macrophages
(Zhou et al. 2014). In addition, the stimulation of
IFN-α and IFN-β (type I interferons) expression
from infected DC causes the release of chemokines
such as MCP-1, CXCL10, and cytokines such as
IL-10. The data emphasize that MCP-1, MIP-1α
and IL-8 chemokines and the cytokine IL-12 are
expressed higher in MERS-CoV infection com-
pared to SARS-CoV infection (Zhou et al. 2014;
Chu et al. 2014; Cheung et al. 2005).
Immune cell receptor chemokines and
immune-stimulating cytokines have been induced
to a significantly higher extent and for a long time
in MERS-CoV infection compared to SARS-CoV
(Zhou et al. 2014; Chu et al. 2014; Cheung et al.
2005). Therefore, it may be thought that the
immunopathogenesis can be intensified in
MERS, causing more severe diseases and higher
deaths. The determination of cytokine/chemokine
profiles with microarray-based analysis will more
clearly demonstrate the immune responses
between MERS-CoV and SARS-CoV infections.
In addition to immune response findings, the
9
genetic structure and pathogenic characteristics
of the virus cannot be ignored for antiviral
therapy.
5 SARS CoV-2
Worldwide data about SARS-CoV-2 declare the
incubation period is about 3–7 days. Within the
cases approximately 80% of infections are mild or
asymptomatic, 15% needs oxygen support as
severe cases, and 5% are requiring ventilation in
intensive care units (ICU) (Huang et al. 2020).
SARS-CoV-2 use ACE2 to infect mostly human
type I and type II pneumocytes and alveolar
macrophages (Chu et al. 2020). The replication
time of SARS-CoV-2 is 3.20 folds higher com-
pared to SARS-CoV within 48 h. By this way it
became more infectious and infects more tissues
in certain time (Chu et al. 2020). Recent studies
showed the importance of both humoral and cel-
lular immune response in protection to COVID-
19. The success of the SARS-CoV-2 to overcome
the innate immune response, downregulate the
IFNs and control the proinflammatory cytokine
storm is still in debate (Li et al. 2020a).
SARS-CoV-2 is in tendency to infect all areas of
respiratory track and induce the production of IL-1
and IL-6 (Fig. 1). These mostly cause to lung
inflammation, fever, fibrosis and finally result
with pnemonia. Other proinflammatory cytokines
as IL-2, IL-7, TNF-α, Granulocyte colony
stimulating factor (G-CSF), IP-10, MCP-1,
MCP-1A are also responsible for cytokine storm
and leads to cytokine release syndrome (CRS) in
severe conditions (Conti et al. 2020). COVID-19
patients’ data showed elevated inflammatory
cytokines as IL-6, TNF-α, IL-1, IL-2R and
chemokines as IL-18 found in mostly severe
COVID-19 cases (Qin et al. 2020). Further,
increased C-reactive protein (CRP) levels with
neutrophilia and lymphocytopenia, higher
infection-related biomarker as procalcitonin,
serum ferritin are harnessed with disease severity
and mortality (Qin et al. 2020; Jiang et al. 2020).
Both innate and adaptive immune outputs are
responsible for sanatory immune-mediated health
9
10 N. İnandıklıoğlu and T. Akkoc

Symptoms
Bat Fever
Cough
Fatique
SARS-CoV-2

airdrop Bronchioles to alveoli

ACE-2

Apoptosis

Inflammatory Cytokine Storm

Perforin response
CD8 T cell Granzyme Th1 IFN-g
Th17 IL-1b
CD4 T cell IL-6
Dentritic cell IL-18
TNF-a
Th1 IgM IL-12
Protective IgG
response IgA
B Cell

Fig. 1 İmmune response to SARS-CoV-2 Immune
response to SARS-CoV-2. SARS-CoV2 spread out by
airway and infect mostly airway bronchioles. Dendritic
cells present viral antigen to CD4+T cells and further
cytkine storm starts in severe cases. Humoral immune
response enhance the production of IgG,IgM and IgA
and viral entrance to other cells is prevented. CD8+T
cells secrete perforin and granzyme to kill virally infected
cells

status. Premature results of COVID-19 patients
revealed impaired lymphocyte numbers as an indi-
cator of severe inflammation. Indeed, the ratios of
naïve helper T cells to memory helper T cells are
found to be increased in severe COVID-19 cases.
And also decreased CD3+CD4+CD45RA+ naïve T
cells and CD3+CD8+CD28+ cytotoxic suppressor
T cells can be associated with weakness of immune
response to SARS-CoV-2 (Qin et al. 2020). Cellu-
lar immune system is activated with T cell
response. Mostly for viral infections antigen spe-
cific T cells are produced and target to virally
infected cells. In SARS-CoV-2 infections CD8+T
cell response is important to kill virally infected
cells (Li et al. 2020a). We do not have enough data
whether established immune response to SARS-
CoV-2 has a long continued memory.
In viral infections IgM forms the first response
and then high affinity IgG production leads to
long term immunity (Racine and Winslow
2009). Virus neutralization is essential to stop
spread of virus throughout the body tissues.
Humoral immune response to SARS-CoV-
2 develops within week and neutralizing IgG
antibodies that specific to N protein elevated in
14 days. Those patients became seropositive to
the virus and negative for SARS-CoV-2 PCR in
28 days (Gorse et al. 2020). Rapid screening of
SARS-CoV-2 IgM and IgG is important to early
catch both symptomatic and asymptomatic
carriers to diagnosis and treatment of COVID-19
disease (Li et al. 2020b).
6 Conclusion
New clinical and laboratory data accrue every day
from different centers of the world. Even we need
10
Immune Responses to SARS-CoV, MERS-CoV and SARS-CoV-2
more prospective and long term data in order to
understand virus and claims incurred, on hand
data draw almost picture. The superiority of
SARS-CoV-2 to other Corona virus family is its
incremental growth and high spread ability
between people. Immunologic results showed
impaired naïve and memory CD4 + T cell ratio,
increased proinflammatory cytokine levels and
cytokine storm result in need of intensive care
support to patients. Recent therapeutic
approaches still struggle with virus itself and
cytokine storm. Vaccine based researches are
still ongoing but it is no doubt that we need
more time to induce the active immunity with
vaccination. Further, mesenchymal stem cell
based cellular therapy is important to prevent
permanent damage of lung and quench cytokine
storm. Although we need more time to under-
stand the viral behavior, vaccine development
and therapeutics, we are not fall behind.
References
Al-Hazmi A (2016) Challenges presented by MERS
corona virus, and SARS corona virus to global health.
Saudi J Biol Sci 23(4):507–511. https://doi.org/10.
1016/j.sjbs.2016.02.019
Beijing Group of National Research Project for SARS
(2003) Dynamic changes in blood cytokine levels as
clinical indicators in severe acute respiratory syn-
drome. Chin Med J 116(9):1283–1287
Cameron MJ, Ran L, Xu L, Danesh A, Bermejo-Martin JF,
Cameron CM, Muller MP, Gold WL, Richardson SE,
Poutanen SM, Willey BM, DeVries ME, Fang Y,
Seneviratne C, Bosinger SE, Persad D, Wilkinson P,
Greller LD, Somogyi R, Humar A et al (2007)
Interferon-mediated immunopathological events are
associated with atypical innate and adaptive immune
responses in patients with severe acute respiratory syn-
drome. J Virol 81(16):8692–8706. https://doi.org/10.
1128/JVI.00527-07
Chan RW, Hemida MG, Kayali G, Chu DK, Poon LL,
Alnaeem A, Ali MA, Tao KP, Ng HY, Chan MC,
Guan Y, Nicholls JM, Peiris JS (2014) Tropism and
replication of Middle East respiratory syndrome coro-
navirus from dromedary camels in the human respira-
tory tract: an in-vitro and ex-vivo study. Lancet Respir
Med 2(10):813–822. https://doi.org/10.1016/S2213-
2600(14)70158-4
Cheng VC, Lau SK, Woo PC, Yuen KY (2007) Severe
acute respiratory syndrome coronavirus as an agent of
emerging and reemerging infection. Clin Microbiol
11
Rev 20(4):660–694. https://doi.org/10.1128/CMR.
00023-07
Cheung CY, Poon LL, Ng IH, Luk W, Sia SF, Wu MH,
Chan KH, Yuen KY, Gordon S, Guan Y, Peiris JS
(2005) Cytokine responses in severe acute respiratory
syndrome coronavirus-infected macrophages in vitro:
possible relevance to pathogenesis. J Virol 79
(12):7819–7826. https://doi.org/10.1128/JVI.79.12.
7819-7826.2005
Chu H, Zhou J, Wong BH, Li C, Cheng ZS, Lin X, Poon
VK, Sun T, Lau CC, Chan JF, To KK, Chan KH, Lu L,
Zheng BJ, Yuen KY (2014) Productive replication of
Middle East respiratory syndrome coronavirus in
monocyte-derived dendritic cells modulates innate
immune response. Virology 454–455:197–205.
https://doi.org/10.1016/j.virol.2014.02.018
Chu H, Chan JF, Wang Y, Yuen TT, Chai Y, Hou Y,
Shuai H, Yang D, Hu B, Huang X, Zhang X, Cai JP,
Zhou J, Yuan S, Kok KH, To KK, Chan IH, Zhang AJ,
Sit KY, Au WK, . . . Yuen KY (2020) Comparative
replication and immune activation profiles of SARS-
CoV-2 and SARS-CoV in human lungs: an ex vivo
study with implications for the pathogenesis of
COVID-19. Clin Infect Dis, ciaa410. https://doi.org/
10.1093/cid/ciaa410. Advance online publication
Conti P, Ronconi G, Caraffa A, Gallenga CE, Ross R,
Frydas I, Kritas SK (2020) Induction of
pro-inflammatory cytokines (IL-1 and IL-6) and lung
inflammation by Coronavirus-19 (COVI-19 or SARS-
CoV-2): anti-inflammatory strategies. J Biol Regul
Homeost Agents 34(2):1. https://doi.org/10.23812/
CONTI-E. Advance online publication
de Groot RJ, Baker SC, Baric RS, Brown CS, Drosten C,
Enjuanes L, Fouchier RA, Galiano M, Gorbalenya AE,
Memish ZA, Perlman S, Poon LL, Snijder EJ,
Stephens GM, Woo PC, Zaki AM, Zambon M,
Ziebuhr J (2013) Middle East respiratory syndrome
coronavirus (MERS-CoV): announcement of the Coro-
navirus Study Group. J Virol 87(14):7790–7792.
https://doi.org/10.1128/JVI.01244-13
Gorse GJ, Donovan MM, Patel GB (2020) Antibodies to
coronaviruses are higher in older compared with youn-
ger adults and binding antibodies are more sensitive
than neutralizing antibodies in identifying coronavirus-
associated illnesses. J Med Virol 92(5):512–517.
https://doi.org/10.1002/jmv.25715
Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, Liu L,
Shan H, Lei CL, Hui D, Du B, Li LJ, Zeng G, Yuen
KY, Chen RC, Tang CL, Wang T, Chen PY, Xiang J,
Li SY, . . . China Medical Treatment Expert Group for
Covid-19 (2020) Clinical characteristics of coronavirus
disease 2019 in China. N Engl J Med. https://doi.org/
10.1056/NEJMoa2002032. Advance online
publication
Huang KJ, Su IJ, Theron M, Wu YC, Lai SK, Liu CC, Lei
HY (2005) An interferon-gamma-related cytokine
storm in SARS patients. J Med Virol 75(2):185–194.
https://doi.org/10.1002/jmv.20255
11
12
Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, Zhang L,
Fan G, Xu J, Gu X, Cheng Z, Yu T, Xia J, Wei Y,
Wu W, Xie X, Yin W, Li H, Liu M, Xiao Y, . . . Cao B
(2020) Clinical features of patients infected with 2019
novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet (London,
England) 395(10223):497–506. https://doi.org/10.
1016/S0140-6736(20)30183-5
Jiang F, Deng L, Zhang L, Cai Y, Cheung CW, Xia Z
(2020) Review of the clinical characteristics of corona-
virus disease 2019 (COVID-19). J Gen Intern Med.
https://doi.org/10.1007/s11606-020-05762-w.
Advance online publication
Li F (2015) Receptor recognition mechanisms of
coronaviruses: a decade of structural studies. J Virol 89
(4):1954–1964. https://doi.org/10.1128/JVI.02615-14
Li Z, Guo X, Hao W, Wu Y, Ji Y, Zhao Y, Liu F, Xie X
(2003) The relationship between serum interleukins
and T-lymphocyte subsets in patients with severe
acute respiratory syndrome. Chin Med J 116
(7):981–984
Li G, Fan Y, Lai Y, Han T, Li Z, Zhou P, Pan P, Wang W,
Hu D, Liu X, Zhang Q, Wu J (2020a) Coronavirus
infections and immune responses. J Med Virol 92
(4):424–432. https://doi.org/10.1002/jmv.25685
Li Z, Yi Y, Luo X, Xiong N, Liu Y, Li S, Sun R, Wang Y,
Hu B, Chen W, Zhang Y, Wang J, Huang B, Lin Y,
Yang J, Cai W, Wang X, Cheng J, Chen Z, Sun K, . . .
Ye F (2020b) Development and clinical application of
a rapid IgM-IgG combined antibody test for SARS-
CoV-2 infection diagnosis. J Med Virol. https://doi.
org/10.1002/jmv.25727. Advance online publication
Mogensen TH, Paludan SR (2001) Molecular pathways in
virus-induced cytokine production. Microbiol Mol
Biol Rev 65(1):131–150. https://doi.org/10.1128/
MMBR.65.1.131-150.2001
Peiris JS, Yuen KY, Osterhaus AD, Stöhr K (2003) The
severe acute respiratory syndrome. N Engl J Med 349
(25):2431–2441. https://doi.org/10.1056/NEJMra032498
Qin C, Zhou L, Hu Z, Zhang S, Yang S, Tao Y, Xie C,
Ma K, Shang K, Wang W, Tian DS (2020)
Dysregulation of immune response in patients with
COVID-19 in Wuhan, China. Clin Infect Dis,
ciaa248. https://doi.org/10.1093/cid/ciaa248. Advance
online publication
Racine R, Winslow GM (2009) IgM in microbial
infections: taken for granted? Immunol Lett 125
(2):79–85. https://doi.org/10.1016/j.imlet.2009.06.003
Van Reeth K, Van Gucht S, Pensaert M (2002) In vivo
studies on cytokine involvement during acute viral
respiratory disease of swine: troublesome but reward-
ing. Vet Immunol Immunopathol 87(3–4):161–168.
https://doi.org/10.1016/s0165-2427(02)00047-8
Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, Wang B,
Xiang H, Cheng Z, Xiong Y, Zhao Y, Li Y, Wang X,
Peng Z (2020) Clinical characteristics of 138 hospitalized
patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia
in Wuhan, China. JAMA, e201585. https://doi.org/10.
1001/jama.2020.1585. Advance online publication
N. İnandıklıoğlu and T. Akkoc
Wong RS, Wu A, To KF, Lee N, Lam CW, Wong CK, Chan
PK, Ng MH, Yu LM, Hui DS, Tam JS, Cheng G, Sung JJ
(2003) Haematological manifestations in patients with
severe acute respiratory syndrome: retrospective analysis.
BMJ (Clin Res Ed) 326(7403):1358–1362. https://doi.
org/10.1136/bmj.326.7403.1358
Wong CK, Lam CW, Wu AK, Ip WK, Lee NL, Chan IH,
Lit LC, Hui DS, Chan MH, Chung SS, Sung JJ (2004)
Plasma inflammatory cytokines and chemokines in
severe acute respiratory syndrome. Clin Exp Immunol
136(1):95–103. https://doi.org/10.1111/j.1365-2249.
2004.02415.x
Woo PC, Lau SK, Huang Y, Yuen KY (2009) Coronavirus
diversity, phylogeny and interspecies jumping. Exp
Biol Med (Maywood, N.J.) 234(10):1117–1127.
https://doi.org/10.3181/0903-MR-94
Woo PC, Lau SK, Lam CS, Lau CC, Tsang AK, Lau JH,
Bai R, Teng JL, Tsang CC, Wang M, Zheng BJ, Chan
KH, Yuen KY (2012) Discovery of seven novel Mam-
malian and avian coronaviruses in the genus deltacor-
onavirus supports bat coronaviruses as the gene source
of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian
coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus
and deltacoronavirus. J Virol 86(7):3995–4008. https://
doi.org/10.1128/JVI.06540-11
World health organization, Coronavirus disease
(COVID-2019) outbreak situation. https://www.who.int/
emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019. Accessed
20 Apr 2020
Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus
AD, Fouchier RA (2012) Isolation of a novel corona-
virus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N
Engl J Med 367(19):1814–1820. https://doi.org/10.
1056/NEJMoa1211721
Zhang Y, Li J, Zhan Y, Wu L, Yu X, Zhang W, Ye L,
Xu S, Sun R, Wang Y, Lou J (2004) Analysis of serum
cytokines in patients with severe acute respiratory syn-
drome. Infect Immun 72(8):4410–4415. https://doi.
org/10.1128/IAI.72.8.4410-4415.2004
Zhou J, Chu H, Li C, Wong BH, Cheng ZS, Poon VK,
Sun T, Lau CC, Wong KK, Chan JY, Chan JF, To KK,
Chan KH, Zheng BJ, Yuen KY (2014) Active replica-
tion of Middle East respiratory syndrome coronavirus
and aberrant induction of inflammatory cytokines and
chemokines in human macrophages: implications for
pathogenesis. J Infect Dis 209(9):1331–1342. https://
doi.org/10.1093/infdis/jit504
Zhu M (2004) SARS immunity and vaccination. Cell Mol
Immunol 1(3):193–198
Ziegler T, Matikainen S, Rönkkö E, Osterlund P,
Sillanpää M, Sirén J, Fagerlund R, Immonen M,
Melén K, Julkunen I (2005) Severe acute respiratory
syndrome coronavirus fails to activate cytokine-
mediated innate immune responses in cultured human
monocyte-derived dendritic cells. J Virol 79
(21):13800–13805. https://doi.org/10.1128/JVI.79.21.
13800-13805.2005
12
Adv Exp Med Biol - Cell Biology and Translational Medicine (2020) 9: 13–31
https://doi.org/10.1007/5584_2020_517
# Springer Nature Switzerland AG 2020
Published online: 14 April 2020

Normothermic Preservation of Liver –

What Does the Future Hold?

Mariusz Bral and A. M. James Shapiro

Abstract as well as the possibility of a future where

organ grafts are re-used and repaired, providing
Recent years have demonstrated a surging
utility to numerous successive surgical
interest in normothermic ex situ liver perfusion,
recipients, indefinitely.
with iterative experimental and clinical studies
establishing this technology as providing
Keywords
obvious advantages over static cold storage. In
particular, the safe prolongation of liver graft Ex situ liver perfusion · Liver preservation ·
preservation even up to 1 week opens up Liver transplant · Normothermic liver
possibilities of ‘on circuit’ interventions, perfusion
which may radically change the logistics and
scope of liver transplant practice. Such
approaches are rife with potential, and have
yet to be fully explored. Possibilities may Abbreviations
include, but are not limited to mitochondrial
enhancing strategies, steatotic graft defatting, AAV adeno-associated viral
on circuit addition of anti-aging compounds, ACE angiotensin converting enzyme
altering graft immunogenic potential and gene ANG angiotensin
silencing with siRNA, stem cell and nanoparti- ASK apoptosis signal-regulating kinase
cle therapies as well as ischemia free liver ATG anti-thymocyte globulin
preservation. Ex situ machine perfusion tech- ATP adenosine triphosphate
nology as a platform for advanced graft modifi- CCR chemokine receptor
cation strategies opens up the possibility of COX cyclooxygenase
very specific, personalized transplant medicine, CIT cold ischemia time
CRISPR clustered regularly interspaced short
palindromic repeat
M. Bral DCD donation after circulatory death
Department of Surgery, University of Alberta, Edmonton, DMSO dimethyl sulfoxide
AB, Canada
DNA deoxyribonucleic acid
A. M. J. Shapiro (*) DQ dasatinib and quercetin
Department of Surgery, University of Alberta, Edmonton,
ETC electron transport chain
AB, Canada
GLP glucagon-like peptide
Canadian Donation and Transplant Research Program
HLA human leukocyte antigens
(CDTRP), University of Alberta, Edmonton, AB, Canada
e-mail: amjs@islet.ca IRI ischemia reperfusion injury

13
14 M. Bral and A. M. J. Shapiro

IS immunosuppression the donor pool. These include: (1) prolonged

IVC inferior vena cava organ preservation, (2) changing the operational
LDLT living donor liver transplant logistics to more planned daylight-hour
MELD Model for End-stage Liver Disease transplants, (3) dynamic predictive graft assess-
MSC mesenchymal stem cells ment ahead of transplant to reduce recipient risk,
NAD nicotinamide adenine dinucleotide and (4) graft resuscitation/modification with
NADH nicotinamide adenine dinucleotide + targeted therapeutic strategies.
hydrogen It is now clear that ex situ technology
NAFLD non-alcoholic fatty liver disease facilitates extended preservation of liver grafts
NASH non-alcoholic steato-hepatitis beyond the possibilities of static cold storage
(NF-κB) nuclear factor kappa B (SCS). Experimentally, this has been
NMP normothermic machine perfusion demonstrated by several groups, with extended
NP nanoparticles porcine and canine liver perfusions lasting up to
PPAR peroxisome proliferator activated 72 h, and successful porcine liver transplants after
receptor 48 h (Butler et al. 2002; Vogel et al. 2017;
PARP poly (ADP-ribose) polymerase Watson et al. 2017).
PQQ pyrroloquinoline quinone Most recently, human livers have now been
PGC-1α Peroxisome proliferator-activated successfully preserved for 7 days using ex situ
receptor gamma coactivator 1-alpha perfusion technology, which further opens up
RNA ribonucleic acid further unique opportunities. Prolonged preser-
ROS reactive oxygen species vation inexorably introduces technical
SASP senescence associated secretory challenges that currently may be of less conse-
phenotype quence, including progressive degradation of
SCAP senescent cell anti-apoptotic oxygen carrying capacity of perfusate elements
pathways and buildup of toxic metabolic by-products. Over
SCS static cold storage the duration of any perfusion, erythrocytes in
SIRT1 sirtuin 1 currently employed blood-based perfusates are
TNF-α tumour necrosis factor-alpha subjected to shear stresses from the circuit
Treg T regulatory cell components and machine roller pumps, which
results in unavoidable hemolysis. As an alterna-
tive, groups have tested hemoglobin-free oxygen
carriers, with promising results. These solutions
are less expensive, convey no infectious risk, and
1 Introduction have the advantage of a prolonged shelf-life, and
may be the readily employed in the future
In the context of the worldwide organ shortage, ex (de Vries et al. 2018; de Vries et al. 2019).
situ organ machine perfusion technology has Although not necessary for ex situ perfusions
recently come to the fore as a means to improve lasting up to 24 h, some groups have employed
organ preservation, particularly for marginal circuit dialysis, which may be incorporated more
grafts. Different temperature modalities, circuit frequently into future circuit designs, particularly
designs, and implementation strategies have in perfusions of longer duration (Echeverri et al.
been applied. Normothermic conditions are gen- 2018; Eshmuminov et al. 2020). Such incremen-
erally considered to be the most physiologic, tal advances will further improve the usability
allowing grafts to function with intact and accessibility of machine perfusion technol-
metabolism. ogy, allowing for more widespread future use.
As experience with normothermic machine In a recent groundbreaking paper,
perfusion (NMP) advances, a number of potential Eshmuminov et al. resolved many of these techni-
advantages have emerged that promise to expand cal challenges, perfusing human livers using a
Normothermic Preservation of Liver – What Does the Future Hold?
fully automated machine. The publication
describes incorporating pulsatile arterial flow
with control of perfusate oxygenation and bio-
chemistry, adjustment of dialysate, automation of
glucose metabolism, and hematocrit regulation, as
well as simulation of diaphragmatic movement
(Eshmuminov et al. 2020). Human livers pre-
served in such away for 7 days repeatedly
demonstrated preserved structure and function.
Histology demonstrated preserved tissue architec-
ture and organ function was evidenced by bile
production, synthesis of blood proteins, mainte-
nance of cellular energy (adenosine triphosphate-
ATP), and maintenance of physiologically appro-
priate responses to hormones and drugs. This was
accomplished without any perfusate exchange or
addition of blood products (Eshmuminov et al.
2020).
With improvements in perfusate composition
and additives, machine perfusate exchanges, iter-
ative improvements in the machine circuits, it is
conceivable that in the future perfusions could be
extended semi-indefinitely.
Safe extended preservation imparts obvious
logistic advantages for the transplant process,
enabling the transport of organs over longer
distances, across large geographic areas, and the
possibility of matching of organs to ‘ideal’
recipients, irrespective of their location. Extended
preservation times may also be both necessary
and advantageous in future applications of addi-
tive strategies (e.g. graft de-fattening), where the
intervention may take days to achieve the desired
effect.
Although these developments have now pre-
liminarily established NMP in the clinical forum,
they have just begun to set the stage for the
possibility of more widespread application, as
well as the potential pre-transplant on-circuit
graft interventions. Moving forward, efforts will
likely be focused on graft bio-modulation and
bio-engineering, with the obvious advantage that
the graft is treated in isolation, and not the patient.
Figure 1 depicts the process and outcome such
interventional approaches.
15
2 Pretransplant Graft
Modulation During Ex Situ
Liver Perfusion
2.1 Mitigating Ischemia Reperfusion
Injury
During organ procurement, liver grafts are
subjected to numerous stresses, including both
warm and cold ischemia prior to and at the time
of surgery, as well as progressive preservation
injury in static cold storage (SCS). The cumula-
tive effect of the these insults results in activation
of cellular damage pathways, including produc-
tion of free radicals, activation of damage
associated molecular patterns, release of inflam-
matory cytokines, and caspase activation, eventu-
ally leading to cell death. Further, it has been
demonstrated that orthotopic liver transplantation
leads to a significant increase in directly measur-
able reactive oxygen species (ROS), downstream
markers of lipid peroxidation (malondialdehyde
and isoprostanes), as well as consumption of
antioxidative enzymes (superoxide dismutase,
glutathione, and catalase) (Senoner et al. 2019).
During reperfusion of transplanted livers, markers
of oxidative stress increase significantly,
attributed to, and consistent with ischemia reper-
fusion injury (IRI) injury.
Recently, a molecular model for such injury as
it occurs on an ex situ circuit has been proposed,
providing rational for targeting mitochondrial
viability during ‘on circuit’ interventions. In
essence, all ischemic tissues are ATP depleted,
and are functionally debilitated. Due to the dys-
function of glycolytic cellular mechanisms,
including the electron transport chain (ETC),
upstream metabolites accumulate in large
quantities (NADH, succinate, hypoxanthine).
Upon ex situ reperfusion, large quantities of
electrons are donated to ETC Complex I and II,
without the concurrent metabolic function to pro-
cess them. This incapacitation of Complex V
results in interrupted proton flux across mitochon-
drial compartments, leading to reverse electron

Continuous infusions
to preserve full
metabolic function
Additive and Protective Strategies:
Mitochondrial enhancers
De-fatting
Senolytics
Nicotinamide adenine dinucleotide enhancers
Gene silencing with siRNA
Altering graft immunogenic potential
Stem cell therapies
Nanoparticle therapy delivery
Ischemia free liver preservation
Preservation outcomes:
Minimizing ischemia-reperfusion injury
Genetic modification of grafts
Altering graft immunogenic potential
Altering susceptibility to infection and disease
Delivery of medications and viral therapy
Promotion of regional tissue regeneration
Expansion of the organ pool
World-wide organ distribution

Long term preservation:

Control of glucose metabolism
Prevention of hemolysis
Removal of waste products
Control of perfusate oxygenation
Simulation of diaphragm movement

Normothermic machine perfusion of liver graft

Fig. 1 Additive and protective strategies during ex situ normothermic machine perfusion. (Adapted from Bral et al. 2018, with permission)
Normothermic Preservation of Liver – What Does the Future Hold? 17

Table 1 Additive strategies to mitigate ischemia reperfusion injury during ex situ liver NMP
Target Category Additive examples
Oxidative Anti-apoptotic IDN-6556, F573, Z-VAD-FMK
stress agents
Metaloproteinase RXPO3, lactobionic acid
inhibitors
Vasodilators BQ123, Epoprostenol, Verapamil
Anti-oxidants Glutathione-ethyl-ester, albumin, BMX-001
Anti-inflammatory Acetylcysteine, carbon monoxide, sevofluorane, anti-aging glycopeptide,
agents Etanercept
Peroxiredoxin 6 (Prdx 6)
Immunosuppressive Cyclosporine A
agents
Anti-oxidant Baicalein- increases glutathione peroxidase activity, inhibits 12/15- LOX
flavonoid
Vitamins Vitamin C and E; potent antioxidants with diverse biological activity
COX inhibitors Nimesulide- selective COX-2 inhibitor with anti-inflammatory, antipyretic, and
analgesic properties
Natural polyphenols Resveratrol- reduces inflammatory markers
Co-enzymes and Co-enzyme Q10- intracellular antioxidant. Alpha-lipoic acid- cofactor for
co-factors mitochondrial alpha- ketoacid dehydrogenases, effects mitochondrial energy
metabolism
Mitochondrial Photobiomodulation therapy, Pyrroloquinoline quinone, Ubiquinol-10, Ozone,
enhancers Glutathione

transfer from Complex II to I, with subsequent
formation and release of ROS. This leads to open-
ing of mitochondrial membrane pores, release of
mitochondrial deoxyribonucleic acid (DNA) and
inflammatory cytokines, further exacerbating any
pre-existing cellular injury (Schlegel et al. 2019).
Selected strategies, including mitochondrial
enhancers, hold potential to mitigate IRI but
application of such interventions during ex situ
NMP has not been widely investigated to date.
Cyclosporine A, for example, has previously
shown efficacy in minimizing IRI in ischemic
stroke and myocardial infarction, and is currently
under investigation as a preconditioning drug
administered to organ donors, with the expecta-
tion that this will reduce rates of delayed graft
function in kidney transplantation (Orban et al.
2018; Nighoghossian et al. 2016; Gill et al. 2013;
Singh et al. 2005). Table 1 outlines potential
additive strategies to mitigate IRI, however,
much work remains in regard to clarifying dosing
approaches, and ultimate efficacy and possible
toxicity during ex situ NMP.
The addition of potent antioxidants to the ex
situ circuit could be a potentially highly effective
way to minimize oxidative stress during NMP of
injured human liver grafts.
Using a porcine model, Goldaracena et al.
applied various anti-inflammatory agents to
NMP liver perfusions, including
n-acetylcysteine, alprostadil, sevofluorane, and
carbon monoxide. Levels of pro-inflammatory
cytokines (tumour necrosis factor-α,
ß-galactosidase and interleukin-6) were
demonstrated to be decreased and histology
revealed decreased endothelial cell and hepato-
cyte injury (Goldaracena et al. 2016).
2.2 Mitochondrial Enhancers
2.2.1 Photobiomodulation
Phototherapy using lasers and light devices has
numerous physiologic benefits, and has been
employed in rheumatoid arthritis, and immune
modulation (Goldman et al. 1980; Hegedus et al.
2009). The proposed mechanism of action and
efficacy is related to the absorption of light by
cellular chromophores, with cytochrome C (Com-
plex IV of the ETC) as the primary light
18
absorbing protein (Ferraresi et al. 2016). Effects
of such therapy include increased ATP synthesis,
as well as modulation of mitochondrial energy
metabolism, apoptosis and inflammatory
pathways (Ferraresi et al. 2016). Such effects are
reported to exist in a biphasic dose-response pat-
tern, with intermediate energy doses leading to
positive effect, and high doses leading to cellular
inhibition (Leal-Junior et al. 2015).
Application of photobiotherapy during ex situ
perfusion may be of benefit to improve graft
vitality, by enhancing aspects of mitochondrial
function or reduction of inflammation upon reper-
fusion. As with many untested therapies, the
dose, optimal time of application and duration
remain to be elucidated.
2.2.2 Pyrroloquinoline Quinone (PQQ)
Pyrroloquinoline quinone is a redox cofactor of
bacterial dehydrogenases, which acts as an elec-
tron transfer catalyst for NADH and thiol
compounds. Previous in vivo studies had
demonstrated that nutritional supplementation of
PQQ in only mg/Kg quantities stimulated mito-
chondrial biogenesis, with increased mitochon-
drial function (Saihara et al. 2017). In vitro,
exposure of murine fibroblasts and HepG2 cells
to physiologically relevant concentrations of
PQQ over 48 h also significantly stimulated mito-
chondrial biogenesis by stimulation of the SIRT1/
PGC-1α pathways with a resultant increase in
NAD+. Increases in mitochondrial density, mito-
chondrial DNA content as well as mitochondrial
cytochrome c oxidase subunit-I protein were all
noted (Saihara et al. 2017). The addition of PQQ
to an ex situ circuit, particularly over a longer
duration of perfusion time, may improve graft
function and mitigate deleterious effects of IRI.
2.2.3 Ubiquinol-10
Ubiquinol-10 plays a key role in the ETC,
transporting electrons to Complex III. Located
on the inner mitochondrial membrane, it has
been shown to mitigate DNA and mitochondrial
DNA damage, as well as protecting against mito-
chondrial functional decline through upregulation
of the SIRT1/PGC-1α pathway (Tian et al. 2014).
M. Bral and A. M. J. Shapiro
Previous studies have demonstrated the beneficial
effect of adding ubiquinol-10 in vitro to porcine
oocyte cultures, demonstrating prevention of
mitochondrial decline, mitigation of autophagy
and apoptosis as well as promotion of mitochon-
drial biogenesis (Niu et al. 2020).
2.2.4 Glutathione
Glutathione is considered the most important
modulator of redox processes in the cell, as well
as playing a central role in regulating cell death
and cell cycle programs. The ultimate availability
of endogenous glutathione to regulate any redox
state depends on a complex interplay between
synthetic and degradative processes, and a con-
stant flux between reduced and oxidized states
(Scire et al. 2019). It has been previously
demonstrated that pretreatment with glutathione
reduces the effects of hepatic injury from both
oxidative and chemical insult, as well as reducing
the inflammatory effects of other disease pro-
cesses (Jiang et al. 2016; Golab et al. 2009;
Wang et al. 2013; Saito et al. 2010). Addition of
glutathione to an ex situ circuit could serve as a
rational intervention for improving graft quality.
2.2.5 Ozone
Ozone therapy has long been known to mitigate
inflammation, and has been applied as a treatment
in a number of pathologies (Sagai and Bocci
2011). Applying ozone in a ‘pre-conditioning’
approach to minimize ischemic injury has
demonstrated efficacy in animal models, includ-
ing a model of hepatic injury (Leon Fernandez
et al. 2008). Ozone therapy has been shown in
part to exert effect by triggering mild oxidative
stress and increasing the activity of Nrf2, a tran-
scription factor effecting antioxidant enzymes
(Meng et al. 2017). The therapeutic effective
dose of ozone has previously been calculated,
and is known to be 10–80 μg/ml of ozone in
blood (Meng et al. 2017). The application of
ozone therapy to ex situ perfusions, particularly
over longer duration, may serve to mitigate the
inflammatory response and to improve graft
outcomes.
Normothermic Preservation of Liver – What Does the Future Hold?
2.3 De-Fatting of Steatotic Liver
Grafts
With the current worldwide obesity epidemic, the
prevalence of nonalcoholic fatty liver disease
(NAFLD) in western countries is estimated to be
up to 24%. As a direct result, liver macrosteatosis
is found in 15–25% of donor grafts (Boteon et al.
2018a). Such grafts are more prone to preserva-
tion injury, and steatosis is one of the major
reasons to decline a graft from the transplant
process, often based on the opinion of the pro-
curement surgeon. Although no guidelines exist,
there is general consensus that macrosteatosis
<30% may be safely transplanted, provided
there are no other mitigating factors, and other
publications have suggested that livers with mod-
erate (30–60%) and severe (>60%) steatosis may
selectively be used (low Model for End-stage
Liver Disease (MELD), short cold ischemia time
(CIT), no re-transplant or donation after circula-
tory death (Linares et al. 2019).
Such overwhelmingly large numbers of
steatotic grafts have spurred intense research
into different approaches and drugs to reduce
the fat content in livers. Several drugs have
entered Phase 2 and 3 trials for treatment of
NAFLD and non-alcoholic steato-hepatitis
(NASH) (Linares et al. 2019). Although not
attempted yet, these drugs in mono- or
polytherapy may also have potency during ex
situ NMP, which offers a unique platform for
drug administration to explore the treatment of
fatty livers before transplantation. NMP as a pres-
ervation strategy specifically, has long held prom-
ise in recovering steatotic grafts by minimizing
cold ischemia time, and inducing fat metabolism
through various pharmacologic interventions.
Further, ex situ demonstration of acceptable func-
tion during NMP may be an especially helpful
guide to the transplanting surgeon. A number of
attempts have been made to de-fat steatotic grafts,
although this has not translated into clinical
practice yet.
Nagrath et al. used NMP to perfuse steatotic
livers from obese Zucker rats, with added
defatting agents including GW7647, forskolin,
19
hypericin, scoparone, visfatin, and GW501516.
They reported a 50% reduction in intracellular
lipid content after only 3 h of NMP. Metabolite
analysis revealed up-regulated lipid oxidation and
export and increased expression of transcription
factors related to these processes (Nagrath et al.
2009).
In a porcine model, Jameson et al. investigated
48 h continuous NMP of fatty livers,
demonstrating a histologic decrease in hepatic
fat content from 30% to 15% (Jamieson et al.
2011). Somewhat surprisingly, in counterpoint
to the above study, NMP of human livers with
no additives, failed to clear any steatosis (Banan
et al. 2016).
In a study using discarded human livers,
Banan et al. used NMP for 8 h, with the addition
of defatting compounds L-carnitine and extendin-
4. Compared to steatotic livers perfused without
intervention, treated livers demonstrated signifi-
cantly increased perfusate low-density lipoprotein
and triglyceride levels. Histological analysis
revealed a 10% decrease in macrosteatosis com-
pared to baseline (Banan et al. 2016).
More recently, Boteon et al. solubilized fat in
steatotic donor human livers by utilizing a
defatting cocktail (10 μM forskolin, 1 μM
GW7647, 10 μM of hypericin, 10 μM scoparone,
0.4 ng/mL visfatin, and 1 μM GW501516
supplemented with L-carnitine 0.8 mM diluted
in DMSO) added to NMP perfusate. Livers in
the treatment group had levels of tissue
triglycerides dropped by 38%, and
macrovesicular steatosis decreased by 40% over
6 h. Treated livers also had enhanced metabolic
functional parameters such as lower vascular
resistance, lower release of alanine aminotransfer-
ase, higher bile production with higher bile pH,
while concomitantly decreasing markers of cellu-
lar inflammation (Boteon et al. 2018b). In all of
these studies, the solubilized fat remained in the
perfusate solution. Potentially, the addition of a
separate plasmafiltration centrifuge circuit could
clear released and circulating fat droplets from the
system, and could markedly improve the effi-
ciency of fat clearance. No group has yet
attempted such an approach. Table 2 highlights
selected promising drugs currently in clinical
20
Table 2 Potential additive strategies in ex situ NMP for defatting liver grafts
Target Category
Liver Lipolytics
defatting
Peroxisome proliferator-activated
receptor agonists
Interstitial transporters
Glucagon receptor agonist
Chemokine receptor blocker
Endocrine receptor agonists
Bile acid receptor agonist
Apoptosis signal regulating kinase
inhibitor
Vitamins
Lipid metabolism modifiers
trials, which may demonstrate efficacy during ex
situ NMP. Doses and administration protocols
have yet to be determined.
2.4 Senolytics
Drugs classified as senolytics are another group
of compounds that have recently demonstrated
significant potency at mitigating organ damage,
as well as increasing viability and lifespan in
animal models.
Senescence is a pathologic, non-proliferative
cell state caused by environmental or physiologic
cellular damage. Senescent cells have lost repara-
tive and functional capacity, and in parallel, are
also resistant to apoptosis. These cells display an
injured cellular phenotype, termed senescence
associated secretory phenotype (SASP),
characterized by release of cytokines,
chemokines, profibrotic factors, metalloproteases,
stem cell/progenitor cell dysfunction, and growth
factors (Justice et al. 2019). The biochemical
signaling of such cells further propagates local
and systemic injury (Prata et al. 2019). Senes-
cence is a well-recognized component of aging
tissue (Tchkonia and Kirkland 2018).
Senolytics are multi-class compounds (tyro-
sine kinase inhibitors, flavonoids) that have vari-
ous modes of action, but typically mitigate
M. Bral and A. M. J. Shapiro
Additive examples
Forskolin, GW7646, scoparone, hypericin, visfatin, GW501516,
L-carnitine
Saroglitazar, IVA337, Pioglitazone (PPAR-γ agonist), Elafibranor
(PPAR- α/ γ agonist)
Volixibat (Sodium dependent bile acid transporter), LIK066
(sodium glucose co-transporter agonist);
Liraglutide (GLP-1agonist)
Cenicriviroc (CCR2/CCR5 receptor blocker)
Metreleptin (Leptin analog), Tesamorelin (growth-hormone
releasing hormone analog)
Obeticholic acid
Selonsertib (ASK-1) inhibitor
Vitamin E
Aramchol (Stearoyl-CoA desaturase inhibitor), Pradigastat
(Diacylglycerol acyltransferase inhibitor),
aspects of senescent cell anti-apoptotic pathways
(SCAPs) which protect senescent cells from their
own pro-apoptotic SASP. As different cells in
varying tissues manifest differing SCAPs, the
drugs may have greater efficacy in a specific
tissue, with some overlap into other cell types
(Tchkonia and Kirkland 2018). Examples of
drugs in this category are dasatinib, quercetin,
and navitoclax.
In tissue culture, senolytics have demonstrated
specificity, and efficacy at reducing senescent cell
burden and SASP in human tissue within 48 h by
selectively causing apoptosis is senescent vs
non-senescent cells. (Xu et al. 2018)
In a murine model, senolytics have
demonstrated a 36% increase in longevity cou-
pled with no increase in morbidity at the end of
life (Xu et al. 2018). Further, senolytics prevent
the physical damage and dysfunction as well as
early death achieved by transplanting small num-
bers of senescent cells into healthy young mice
(Xu et al. 2018). Administration of dasatinib and
quercetin to mice with bleomycin-induced idio-
pathic pulmonary fibrosis resulted in improved
pulmonary function, and physical function
(Schafer et al. 2017).
In a recent human clinical pilot trial, dosing of
dasatinib and quercetin (DQ) in patients with
idiopathic pulmonary fibrosis resulted in signifi-
cantly improved functional status. Of particular
Normothermic Preservation of Liver – What Does the Future Hold?
interest, the noted improvements occurred despite
dosing protocols of short duration. Three weeks
of intermittent drug administration demonstrated
clinically meaningful, statistically significant
improvements in physical capacity (Justice et al.
2019). Based on the results, the authors
concluded that the effects of the tested drugs
were independent of the drug half-life elimination
(6 h), although the follow-up was only 3 weeks
(Justice et al. 2019).
Senescence is a known component of liver
dysfunction, and DQ administration has been
shown to alleviate age-dependent hepatic
steatosis in mice (Ogrodnik et al. 2017). Although
it would be difficult to determine for any given
liver graft, we speculate that senescence likely
contributes to a portion of marginal liver dysfunc-
tion, and as such could be a target for on circuit ex
situ intervention, particularly if the drug effects
are indeed long-lasting. In vivo, senolytics appear
to be effective when administered in an intermit-
tent approach, for example monthly. It is
speculated that senescent cell development with
SASP expression occurs over such length of time,
eliminating the necessity of continuous drug
administration (Tchkonia and Kirkland 2018).
2.5 Nicotinamide Adenine
Dinucleotide (NAD) Enhancers
Nicotinamide adenine dinucleotide (NAD+) is a
coenzyme that plays a central role in transfer of
hydrogen ions in essential metabolic pathways,
including generating ATP in mitochondrial
metabolism.
NAD+ as a coenzyme interacts with a number
of proteins including sirtuins, which play a central
role in regulating cellular aging, as well as poly
(ADP-ribose) polymerases (PARPs), which are
responsible for DNA repair (Dellinger et al.
2017). Further, NAD+ serves as a coenzyme for
other proteins involved in many other critical
cellular processes. In these reactions NAD+ is
consumed, and requires constant synthesis to
replenish depleted pools, from dietary precursors
such as nicotinamide riboside (NR), nicotinic
acid, nicotinamide, and nicotinamide
21
mononucleotide. Each has notably different phar-
macokinetics, different potential side effects, and
produces varying levels of NAD+ precursors
(Dellinger et al. 2017).
Recent studies have brought to light the poten-
tial advantages of oral NAD+ precursor supple-
mentation. NAD+ decline has been demonstrated
to be a component of aging, and oral NAD+
administration in animal studies has been shown
to mitigate some of these effects. Administering
various NAD+ precursors to mice has been shown
to rejuvenate mitochondria, stimulates stem cells,
and increase murine lifespan (Gomes et al. 2013;
Zhang et al. 2016). Further, NAD+ precursor sup-
plementation has been shown to protect mice
from high-fat diet induced obesity, and other
mouse studies have shown improved glycemic
control and cardiovascular function (Yoshino
et al. 2011; de Picciotto et al. 2016). Of particular
relevance, NR supplementation in a murine
model of liver fibrosis leads to reduced hepatic
stellate cell activation and reduced liver fibrosis
(Pham et al. 2019).
Two recent randomized double-blind human
trials administering NAD+ precursors to over-
weight adults confirmed the safety of administra-
tion, while simultaneously demonstrating a dose
dependent significant increase in whole blood
NAD+ levels (Conze et al. 2019; Dellinger et al.
2017).
Such promising findings set the stage for the
use of NAD+ precursors during ex situ perfusion,
with the aim of giving a graft a metabolic boost,
or potentially to support biochemical repair
pathways.
2.6 Ischemia-Free Liver Preservation
He et al. reported the first clinical case of ‘ische-
mia free’ organ transplantation. The authors
report preserving a severely macrosteatotic graft
(85–95%), under continuous NMP throughout
procurement, preservation prior to transplant,
and implantation without any cold phase in the
process (Fig. 2). Liver inflow in vivo was
established by cannulation of the portal vein
(PV) via an iliac vein extension graft (24 Fr
22
Fig. 2 Ischemia-free liver transplant procedure
The diagrams show procurement and implantation of the
donor liver under normothermic machine perfusion using
Liver Assist with cannulation of the infrahepatic vena
cava, portal vein, and gastroduodenal artery. Photographs
demonstrate the key techniques used during ischemia-free
cannula) and gastroduodenal artery (8 Fr can-
nula), and outflow was ensured by cannulating
the infrahepatic inferior vena cava (IVC) (34 Fr
cannula). All cannulae were connected to a com-
mercial Liver Assist device. Clamps were placed
on the proximal PV and proximal hepatic artery,
as well as the supra-renal IVC. The suprahepatic
cava was clamped off, following which NMP was
established by regulating inflow using machine
perfusion. Although this approach interferes
somewhat with multi-organ procurement, imme-
diately following establishment of the NMP cir-
cuit, the kidneys were cold flushed via a cannula
within the abdominal aorta and procured. The
recipient recovered well, with a functioning liver
graft, and without early biliary, vascular or immu-
nologic complications. Post-transplant
M. Bral and A. M. J. Shapiro
liver transplantation procedure. Photo A shows the con-
struction of an interposition vein on the portal vein using
the right iliac vein. Photo B shows organ procurement
under normothermic machine perfusion. Photo C shows
organ implantation under normothermic machine perfu-
sion. (Adapted from He et al. 2018, with permission)
assessment demonstrated minimal injury on his-
tology, minimal apoptosis, minimal inflammatory
cytokine release and minimal inflammatory path-
way activation, and importantly with rapid clear-
ance of fat on the post-transplant core biopsies
(He et al. 2018).
Such studies demonstrate the potential for ex
situ NMP intervention in salvaging fatty livers,
but further efforts are needed to make such an
approach clinically feasible.
2.7 Gene Therapy During NMP
In recent years, adeno-associated viral (AAV)
vectors have been recognized as safe and effec-
tive to introduce a transgene into a specific tissue
Another random document with
no related content on Scribd:
welken aard ook. Eens op eenen avond in den laten herfst zat ik te
Grouw in de herberg, met eenen vriend, die mijn gast was, student
als ik. Jongelingen, jonge mannen uit de Grouwster burgerij,
boerezonen, schippers-feinten, ook een paar matrozen (bûte-
farjers), waren daar, gul en vroolijk en eerbaar, gezellig met ons
vereenigd. De piano werd tusschenbeiden door den eenen of den
anderen bespeeld, en menig Friesch liedje („It wier op in
Simmerjoun”, „Forjit my net, as bolle wyntsjes waeye”, en vooral „De
Bolseter-” en „De Snitser-Merke”) werd er helder op gezongen. Daar
zaten ook een paar bejaarde schippers, en ook dezen werden door
de algemeene vroolijkheid aangestoken. Een van deze twee, een
oorbeeldige oude waterrot, met nog lustig schitterende oogen in [42]’t
gelaat, dat door weêr en wind gebruind en gerimpeld was, sprong
op, en vertoonde ons den Zevensprong. Hij zelf zong het deuntje,
dat daar bij behoort:

„Hestou wol ’ris heard fen de saune, de saune?

Hestou de saunsprong wol ’ris dounsjen sjoen?”

„Da’s ien, da’s twa, da’s trije, da’s fjouwer, da’s fiif, da’s seis, en da’s
saun!” en poemp! sloeg hij met het voorhoofd op den vloer—en
boem! daar stond de zestigjarige met een sprong weêr overeind,
lenig en vlug als een jongeling, onder ’t gejuich der omstaande
Ts j i i s f o r d o u n s e r s .

En dan wordt er, reeds van oudsher, nog gezegd: „Frisia non cantat,
non saltat,” Friesland zingt niet en springt niet!

Het was een alleraardigst tooneeltje uit het Friesche volksleven van
den goeden, ouden tijd. 8 En waar vindt men dat nu nog zoo in onzen
kwaden, hedendaagschen tijd?
Die van Akkrum hebben eenen bijzonderen, geenszins mooien
spotnaam: S k y t s t o e l e n heeten ze.

Van ouds heet zeker meubel, eene soort van stoel, waar men kleine
kinders in zet, op z’n platst uitgedrukt: skytstoel, in betrekking op het
ronde gat, dat in de zitting is, en dat tot zeker bijzonder doel dienstig
is. Later, ook nog in deze eeuw, noemde men in Friesland zulk een
meubel gewoonlijk kakstoel; dat was al wat fatsoenlijker. Thans is
men al weer een graad fatsoenlijker geworden, en zegt men meest
tafelstoel. Hebben de Akkrumers oudtijds misschien zulke
skytstoelen eerder of meer in gebruik gehad voor hunne kinderen
dan andere Friezen? Of waren juist de Akkrumer skytstoelen
bijzonder mooi, of anderszins bijzonder—en is alzoo de spotnaam
der ingezetenen van dat groote en fraaie dorp te verklaren. Wie zal ’t
zeggen!

Opmerkelijk is het dat er nog zulk een Oud-Akkrumer skytstoel is

overgebleven, en tot op den dag van heden (immers nog voor twee
jaar) aan den tand des tijds ontsnapt. Een handelaar in oudheden,
op z’n mooist „antiquaire” genoemd, te Amsterdam, had toen nog
zulk een meubelstuk in zijn bezit;—Oud-Friesch model, zooals ik er
in mijne jeugd nog velen [43]in Friesland heb gezien. Maar deze stoel
was zeer bont van verwe, en er was een rijmke op geschilderd,
achter op de bekkeling (ruggeleuning). Dit rijmke:

In ’t jaer 1710
Werd ick voor het eerst gesien,
Ick was vercierd al nae behooren
Als kackstoel voor den eerstgeboren
Uyt de houwlickstrou
Van Geert Ackrum en syn vrou.

De man die hier genoemd wordt, had geen eigenen geslachtsnaam,

zooals vele Friezen uit den geringen boeren- en burgerstand, in die
tijden. Hij was een Geert Sjoukes, een Geert Bonnes, een Geert
Hylkes, een Geert Folkerts of zoo iets, maar bij deze gelegenheid
schreef hij zijnen naam, deftig, als Geert Ackrum, omdat hij een
Akkrumer was, te Akkrum woonde. Zoo iets gebeurde in die tijden,
en ook later, tot den jare 1811 toe, wel meer, en is de oorsprong van
menigen hedendaagschen geslachtsnaam. 9

Welk een huiselijk, welk een aardig tafereeltje wordt ons door dit
eenvoudige en ongekunstelde, maar geenszins onbevallige rijmke
als voor de oogen getooverd. Een jonge vader, trotsch op zijnen
eerstgeborenen, verrast zijn wijfje, op den eersten verjaardag van
hun kindje, van hun kroonprins, met eenen nieuwen, fraaien,
misschien door hem zelven gemaakten, door hem zelven met een
eigengemaakt „vaers” beschilderden tafelstoel, dien hij ten
overvloede, in de vroolijke stemming van zijn hart, voor dit huiselijke
feestje nog bijzonder versierd had met groen en bloemen—zeker wel
met palmgroen, dat in de 18de eeuw in geen enkel tuintje ontbrak,
met papieren bloemen en met klatergoud—„vercierd al nae
behooren”. En hoe aardig wordt het kindje aangeduid, de kleine
Sjouke of Bonne of Hylke of Folkert Geerts, als de „eerstgeboren uit
de huwelijkstrouw van Geert Ackrum en zijn vrouw.” Een tafereeltje
van eenvoud, [44]van ongekunstelde en zeker dankbare blijdschap,
van waar huwelijksgeluk. „O rijkdom van zegen, waer soo de liefde
viel!”

De ingezetenen van Makkum, een groot dorp of vlek aan de

Zuiderzee (eigenlijk aan het Flie), waar van ouds handel en
scheepvaart en nijverheid tierden, zijn zoo rijk als die van
Leeuwarden. Even als die, hebben ook de Makkumers twee
spotnamen; men noemt ze zoowel Makkumer M i i g e n als
Makkumer S t r â n j u t t e n .
Deze laatste benaming is eigenlijk een scheldnaam. Een strandjut is
een strandroover, iemand die bij nacht en ontijd, bij stormweêr, langs
het strand loopt, om alles wat uit zee aanspoelt, vooral allerlei goed
van gestrande schepen, lading en wrakstukken, ook kisten en
kleedingstukken der schepelingen zich wederrechtelijk toe te
eigenen; een man die, als hij kan, zich zelfs niet ontziet om den
armen schipbreukeling, die nog levend het strand bereikt, te
berooven, of zelfs hem te dooden, om geen getuige van zijne
schanddaad in dien man te hebben—in stede van hem hulp en
bijstand te verleenen. Van ouds her strandden er jaarlijks wel
Friesche schepen, die naar de Oostzee voeren om graan en hout te
halen, op de westelijke kust van Jutland. De Jutten nu hadden den
naam, en de daad ook, zich veelvuldig aan strandrooverij, in
bovengenoemden zin, schuldig te maken. Menig Friesch zeeman
heeft schip en lading, geld en goed, ook wel ’t vege leven, op de
Jutsche kust, in handen der Jutsche strandroovers moeten laten.
Geen wonder dat de „Strân-jutten” bij de Friezen fel gehaat waren.

Het schijnt dat er oudtijds ook onder de Makkumer ingezetenen

sommigen waren, die zich aan strandrooverij schuldig maakten, en
dat men deze Makkumers, in navolging van den naam der Jutsche
roovers, ook Strandjutten heeft genoemd.

De andere bijnaam van de Makkumers heeft geen oneerlijke

beteekenis, maar geeft integendeel eervol getuigenis van den
trouwen, Frieschen zin, op het gebied der taal, die den Makkumers
eigen is.

Een Oud-Germaansch woord heet „maag” (oudtijds maegh) in het

Nederlandsch, en miich (miig, myg) in het Friesch, en beteekent
bloedverwant in het algemeen, in ’t bijzonder neef, soms ook
kleinzoon. Zoo beteekent ook het Latijnsche woord [45]nepos 10
zoowel kleinzoon als neef (broeders of zusters zoon). In het
Nederlandsch is het woord maag, op zich zelven en in deze
beteekenis, schier volkomen verouderd, maar het leeft toch nog in
het woord maagschap, verwantschap, waarvoor vele verbasterde
Nederlanders heden ten dage liever de Fransche woorden famille en
parentage gebruiken, die ze dan tot familie en parmentasie
verknoeien. Het woord maag leeft ook nog in de uitdrukking „met
man en maag”, waaronder men iemands geheele verwantschap en
aanhang verstaat. Dit „man en maag” wordt heden ten dage ook
veelvuldig verbasterd tot „met man en maagd”, en tot „met man en
macht”, ja zelfs tot „met mannemacht”, omdat men het
oorspronkelijke woord niet meer kent.

Met miich, de Friesche weêrga van het Nederlandsche woord maag,

is het al niet veel beter gesteld. Ook dit woord is heden ten dage uit
den mond des Frieschen volks (met uitzondering van de
Makkumers) verdwenen. Maar de Friezen, die geene vreemdelingen
zijn in hunne eigene geschiedenis, kennen dit woord nog uit het
antwoord: Ja, Wibe-miich! dat Swob Sjaardema, de weduwe van
Jarich Hottinga, dat valsche wijf, aan haren neef Wibe Sjoerds
Sirtema thoe Groustins gaf op zijne vraag Swob-nift! is ’t lauwa?,
toen zij dien neef Wibe, ten jare 1580, met leugentaal lokte op de
brug van haren burcht Hottinga-hûs te Nijland, en hem daar
verraderlijk door hare krijgsknechten gevangen nemen liet. En zelfs
in de 17de en in de vorige eeuw was ’t woord miich nog in de
spreektaal der Friezen in gebruik. Gysbert Japicx gebruikt het nog
een en ander maal in zijne gedichten; b.v. Lolcke myg, Neef Lolke;
ook in de vermaning, die Haytse-yem, Oom Haitse, zijnen neef
Nijzgierige Jolle toedient:

„Tinkste it tygge oer, foare in ney,

Fen dy salm, Myg! rinste wey.”
(Bedenkt Gij het ter dege, voor en na, van U zelven, Neef! loopt Gij
weg—’t is te zeggen: Gij krijgt eenen afkeer van U-zelven.) Ook
Eelke Meinderts gebruikt dit woord nog in dezen [46]zin, in zijn
bekend volksboek It libben fen Aagtsje Ysbrands, gedagteekend van
1779.

Maar, is dit Oud-Friesche woord elders al uit den mond des volks
verdwenen, de Makkumers hebben het in stand gehouden, en
gebruiken het nog heden ten dage, vooral ook als vorm van
aanspraak, bij jongelingen en jonge mannen, waar men elders in
Friesland heite! zegt, of jù!

En dit oude en goede gebruik, nog getuigende van den bloeitijd

onzer tale, strekt den Makkumers tot eere, maar het heeft hun ook,
bij de andere Friezen, den spotnaam M a k k u m e r M i i g e n
bezorgd.

Ook in den spotnaam der ingezetenen van Suameer speelt

taalkunde eene kleine rol. De naam van dit dorp is in het Friesch
Suamar, eene samentrekking van den oorspronkelijken, volledigen
naam Sudera-mar, dat is in het Nederlandsch Zuidermeer. Het dorp
draagt dezen naam omdat het ligt bezuiden de Bergumermeer, de
bekende groote meer bij het dorp Bergum. De naam Suderamar,
Suamar, Suameer (Zuidermeer) staat in tegenstelling met dien van
het dorp Eastermar, Oostermeer, dat beoosten de Bergumermeer
ligt, en met dien van het gehucht Noardermar, Noordermeer, dat
benoorden die meer gelegen is. De naam Suamar, zooals de geijkte
Friesche schrijftaal eischt, wordt in de dagelijksche spreektaal der
Friezen nog nader ingekrompen tot Samar, Sumar, Semar (met
toonlooze e, en den klemtoon op mar). Van Samar tot Samaria, de
naam van eene stad en van eene gouw in het oude Palestina, is, op
den klank af, geen groote stap; in scherts komt men er geleidelijk toe
den Frieschen met den Bijbelschen naam te zamen te brengen.
Samar dan eenmaal Samaria genoemd zijnde, moest men er wel
geleidelijk toe komen om de ingezetenen van Samar Samaritanen te
noemen. Zoo berust de spotnaam der Suameerders op eene letter-
en woordspeling, in scherts bedacht.

Lollum is een klein dorp in Wonseradeel; maar deze dorpsnaam is

toch in geheel Friesland bekend. Immers een flauw sausje van wat
meel, wat edik, wat mosterd, met water te zamen gekookt, en dat de
arme huismoeder, in tijden van nood en gebrek, wel haren man en
kinders zuchtende voorzet, om, in plaats van vleesch- of spekvet, bij
de aardappelen gebruikt te worden, noemt [47]men Lollumer stip.
Stip, omdat men de drooge aardappelen bij het eten in dit sausje
stipt of doopt. Of nu dit schrale, armoedige sausje juist veel, of
meest, te Lollum op de tafel van den arme komt, of daar, in
hongerjaren, eerst op verschenen en dus eene Lollumer uitvinding
is, weet ik niet. Maar wel, dat Lollumer stip te recht eenen kwaden
naam heeft onder de Friezen, en dat de Lollumers, als ze
S t i p p e r s genoemd worden, dezen naam juist niet als een
vleinaam opvatten, als een naam die van weelde en welstand
getuigt, maar als eene getuigenis van kommer en gebrek.

De inwoners van het dorp Molkwerum, die oudtijds veel talrijker

waren dan tegenwoordig, en die toen voor een groot deel uit rijke
zeelieden en schippers bestonden („welvarenden” in den dubbelen
zin des woords), hadden van ouds veel bijzonders in hunne
spreektaal, in hunne kleeding, in hunne zeden en gebruiken, evenals
die van het naburige Hindeloopen. De eigenaardigheden van de
Molkwerumers kwamen wel in hoofdzaak overeen met die van de
Hindeloopers, maar ze waren daar toch ook aanmerkelijk van
onderscheiden; ze hebben slechts tot het einde der vorige eeuw,
toen de Molkwerumer welvaart verloopen was, stand kunnen
houden. Toch onderkent men nog heden ten dage den Molkwerumer
van andere Friezen, aan enkele bijzonderheden in zijne spreektaal.

In den bloeitijd van Molkwerum, zoo van de jaren 1600 tot 1750,
lagen daar soms wel twintig en meer, (volgens Halbertsma „wol
sechstich”) Molkwerumer koopvaardijschepen, allen met het
zwaantje, het wapen van Molkwerum, in de witte baan van de vlag,
te gelijkertijd te Amsterdam aan den dijk bij de Haringpakkerij (thans
het westelijkste deel der Prins-Hendrikskade), en in het Damrak, te
laden en te lossen. En zoo ook te Bremen en te Hamburg, en verder
op te Dantzig, Riga, Reval en andere havens in de Oostzee. Aan de
Haringpakkerij te Amsterdam, bij de Panaalsteeg is daar nog heden
eene herberg, die dien goeden ouden tijd in gedachtenis houdt. Dat
huis, ’t welk voor weinige jaren uit- en inwendig nog geheel het
karakter van ’t begin der jaren van 1600 vertoonde, maar dat sedert
verbouwd is in den hedendaagschen trant, draagt nog [48]zijn ouden
naam „Het wapen van Molqueren”, aan den gevel, en it Molkwarder
Swanke, het Molkwerumer Zwaantje, staat er nog steeds, in
beeltenis, boven de voordeur. Ei! hoe menige Molkwerumer zeeman,
Tsjalling, Gosse of Sierd, heeft, twee honderd jaren geleden, daar bij
den waard in het voorhuis zijn mingelen Haarlemmer bier
gedronken! Hoe menige Molkwerumer schippersdochter, Jildoe, Fod
of Rimme, heeft daar bij de waardinne in ’t kamerke achter ’t
voorhuis, haren verschovenen foarflechter te recht gezet, of hare
verwaaide frissels wat geordend!

Evenals de spotnamen van de Hindeloopers zoo bijzonder zijn, dat

men ze niet eens meer verstaat, veel minder nog verklaren kan, zoo
heeft de spotnaam der Molkwerumers ook al weer iets zeer
bijzonders; te weten dit: dat hij niet geldt voor alle Molkwerumers
zonder onderscheid, maar dat hij slechts op de Molkwerumer
vrouwen betrekking heeft, en de Molkwerumer mannen buiten schot
laat. De mannelijke ingezetenen van „het Friesche doolhof” (zooals
het dorp Molkwerum oudtijds genoemd werd, wegens de
onregelmatige, schier verwarde wijze waarop de huizen daar, over
zeven pôllen, eilandjes, verdeeld, schuins en scheef naast en
nevens, voor en achter elkanderen gebouwd waren)—de mannen
van Molkwerum dan hebben geenen spotnaam. Maar de vrouwen
van dit zonderlinge dorp heeten bij de andere Friezen en Friezinnen
Ts j o e n s t e r s , M o l k w a r d e r Ts j o e n s t e r s , dat is: Heksen,
Molkwerumer Heksen.

Het werkwoord heksen, tooveren, is in het Friesch tsjoene. Daarvan

afgeleid, noemt men in Friesland eene vrouw, die tsjoene, die
tooveren of heksen kan, eene tsjoenster, eene heks of
toovenaarster. De mannelijke vorm van het zelfstandige naamwoord,
van tsjoene afgeleid, zoude, volgens de regels der taal, tsjoender
moeten wezen; maar dit woord is mij nooit voorgekomen. Trouwens,
tsjoene, heksen, tooveren, was van ouds hoofdzakelijk het werk van
vrouwen. Niettemin, de volksverhalen en volksoverleveringen der
Friezen weten juist ook wel te berichten van Molkwerumer mannen,
die tooveren konden. Men leze daar maar eens over na een geestig
verhaal, vol van oude overleveringen, dat onder den naam van It
Hexershol geschreven is door Dr. J. H. Halbertsma, en voorkomt in
Leed in Wille in de Flotgearzen, Dimter (Deventer), 1854. [49]

In den bloeitijd van Molkwerum waren de Molkwerumer mannen en

jongelingen, als schippers en zeelieden, geregeld negen of tien
maanden van het jaar van huis—op zee, of in vreemde havens.
Omstreeks Sint-Nicolaas’-dag kwamen ze thuis, en met Sint-Pieter’s
dag, den Oud-Frieschen zeemansdag, gingen ze al weêr aan boord.
Van het vroege voorjaar tot het late najaar waren daar te
Molkwerum, om zoo te zeggen, geen andere mannelijke wezens in
het dorp dan jongens beneden de twaalf, en grijsaards boven de
zeventig jaren, behalve dominé, vermaner en schoolmeester,
kastelein, bakker en winkelman, en een paar kleine ambachtslieden.
Dan hadden de zeemansvrouwen en dochters een leven zonder tier,
zonder rechte fleur—al hadden ze ook volop werk in huis en hof, en
met de verzorging van het paar stuks vee, dat allen hielden. Dan
zaten ze, na afloop van hare bezigheden, bij elkanderen, en
vertelden elkanderen honderd malen de zelfde oude verhalen van
heksen en van tsjoenen, van foartsjiermerye en dûbeldsicht, van
skynsels en van spoek en foarspoek; en wat ze niet van mem of van
beppe of van moaike (moeder, grootmoeder en moei) hadden
gehoord, dat bedachten ze in hare vaak verhitte en ontstelde
verbeelding er bij, zoo dat ze op ’t laatst zelven ook aan tsjoenen,
aan allerlei duivelskunstenarijen begonnen te doen.

Zoo zijn de Molkwerumers, bijzonderlijk de Molkwerumer vrouwen,

de froulju fen ’t Heksershol, aan den spotnaam van Ts j o e n s t e r s
gekomen.

Te Birdaard, bepaaldelijk in de rij huizen die langs de Dokkumer-Ee

zich uitstrekt, woonden van ouds vele kleine slachters, die hunne
slachtwaar, bijzonderlijk schapevleesch, en ’t vleesch van nuchteren
kalveren (dit laatste ook wel spottender en smalender wijze
Birdaerder skylfisk—schelvisch—genoemd) op de weekmarkten te
Leeuwarden en te Dokkum uitstalden en verkochten, of anders bij de
boeren in den omtrek uitventten. Naar de schapekoppen, het
geringste deel van het geslachte beest, noemde men die slachters
B i r d a e r d e r S k i e p e k o p p e n , Schapekoppen, een spotnaam
die op al de ingezetenen van Birdaard is overgegaan.

Even als in andere gewesten voorkomt (A m s t e r d a m s c h e

[50]K o e k e t e r s , K i e k e n v r e t e r s van Brussel, K o n ij n e t e r s
van Duinkerke), zoo zijn er ook bij de Friezen vele spotnamen in
gebruik, die aanduiden dat in deze of gene plaats de eene of andere
spijze (of ook geen spijze) bijzonderlijk is gegeten geworden. Zoo
heeten de inwoners van bet dorp Berlikum H o u n e f r e t t e r s
(Hondenvreters), die van Kollum K a t t e f r e t t e r s , die van Hallum
K o e k e f r e t t e r s , als de Amsterdammers, die van Holwerd
R o e k e f r e t t e r s , die van Gaast O t t e r f r e t t e r s , die van Garijp
K l i t s e f r e t t e r s (Klitsen, in ’t Nederlandsch Klissen of Klitten, zijn
de bloemhoofdjes van Arctium Lappa), enz. Zoo de overlevering
waarheid spreekt, is de spotnaam der Berlikumers al van zeer oude
dagteekening. Ten jare 1182 bezochten de Noormannen, als
zeeroovers, de Friesche havenplaats Utgong (sedert verdwenen,
door de dichtslibbing der Middelzee) en bet naburige Berlikum, en ze
plunderden, verbrandden, verwoestten die plaatsen. De inwoners,
ten gevolge daarvan aan allerlei ellende, ook aan hongersnood ten
prooi, kwamen er toe om hunne honden te slachten en te eten, ’t
welk hunnen nazaten, nu nog heden, zeven eeuwen later, door de
andere Friezen, met den spotnaam H o u n e f r e t t e r s wordt
nagehouden.

Bij al de niet, of nauwelijks eetbare dingen (klitten, honden, katten,

roeken, otters), die, volgens bovenstaand lijstje, door Friezen zijn
gegeten, en hun eenen spotnaam hebben bezorgd, overtreffen de
Wirdumers de andere fretters nog grootelijks. Den ingezetenen van
het dorp Wirdum in Leeuwarderadeel wordt niets meer of minder
verweten, dan dat zij eenen toren zouden hebben opgegeten. Zij
worden derhalve To e r k e f r e t t e r s , torentjevreters genoemd. De
kerk te Wirdum pronkte oudtijds met twee torens—en dat vonden de
Wirdumers juist één te veel; ze konden best één van die torens
missen, meenden ze. Dies besloten ze, ten jare 1680, in
kommerlijken tijd en toen de geldmiddelen der kerk uiterst gering
waren, om één van die twee torens voor afbraak te verkoopen, en de
opbrengst ten bate der kerk aan te wenden. En zij voerden dit besluit
ook uit. Trouwens, als het er enkel om te doen was om geld te
maken, dan misten de Wirdumers in dezen hun doel niet. Want de
toren, die toen reeds zeer oud was, maar geenszins vervallen, en
die uit de [51]elfde of de twaalfde eeuw dagteekende, was geheel
opgetrokken van tufsteen, zoo als de oudste Friesche kerken allen.
De afbraak van den toren leverde 1395 ton tufsteen op, en die steen
werd voor 4790 gulden verkocht, en meest naar Makkum vervoerd,
waar men er tras van maalde. Men kan uit deze hoeveelheid steen
afleiden, dat de toren groot en zwaar moet geweest zijn. Dat hij nu,
in den spotnaam van de Wirdumers, een toerke, een torentje,
genoemd wordt, heeft dus niet te beduiden dat het een kleine,
onaanzienlijke toren zoude geweest zijn. Maar de verkleinvorm van
het woord, maar toerkefretter heeft beter val, is den sprekers
gemakkelijker om te zeggen, dan het eenigszins stootende
toerfretter. Juist de Friesche volksmond eischt dat men de woorden
vloeiend kunne uitspreken.

De toren was bij de afbraak nog hecht en sterk. Hij zoude, ware hij
sedert dien tijd goed onderhouden geworden, nog heden kunnen
staan als een gedenkteeken van den kerkelijken bouwtrant der
Friezen uit de vroege middeleeuwen. Jammer! dat men hem aan de
baatzucht, hoewel dan in nood, heeft opgeofferd. Voor dit snood
bestaan hunner voorouders dragen de Wirdumers nog heden
hunnen spotnaam.

In bovengenoemde namen wordt eten en eters smadelijk als vreten

en vreters (frette en fretters) aangeduid. Deze lompheid in
spreekwijze is niet den Friezen alleen eigen. Zelfs de burgers van
het quasi zoo fijn beschaafde, half verfranschte Brussel worden door
de andere Brabanders en Vlamingen ruwelijk K i e k e n v r e t e r s
gescholden, 11 even als die van Hulst W ij n z u i p e r s heeten, in
tegenstelling met de R o o d b i e r d r i n k e r s van Harelbeke.

Maar, nevens de fretters weten de Friesche spotnamen toch ook, in

beleefder vorm, van iters, eters. Zoo heeten de ingezetenen van
Hilaard wel P r o m i t e r s (Pruimeneters), om de reden, die op
bladzijde 38 reeds is vermeld. En die van Hantum dragen den naam
van M a r g e i t e r s , M a r g e - i t e r s (Mergeters, Merg-eters). [52]

De spotnaam M a r g e - i t e r s is zekerlijk ook van zeer oude

dagteekening, misschien nog wel veel ouder dan die van
H o u n e f r e t t e r s van Berlikum. Reeds in overoude tijden, in den
zoogenoemden vóórhistorischen tijd, in het steentijdvak, was het
merg uit de pijpbeenderen der dieren eene bijzondere lekkernij voor
de menschen. De versteende beenderen van het wilde gedierte, die
men in bergholen en in den bodem, of in de hoopen afval van de
maaltijden der menschen uit den grauwen vóórtijd, nog heden wel
vindt en uitgraaft, zijn veelal gespleten, door slagen met de steenen
hamers en beitels, die den lieden toenmaals tot wapenen en
werktuigen dienden—gespleten, stuk geslagen, verbrijzeld, om het
merg er uit te halen, nadat men eerst het vleesch er af geknaagd
had. En al de eeuwen door, tot heden toe, gold en geldt het merg der
beenderen te recht als eene krachtige spijze, als eene bijzondere
lekkernij, die, op een sneedje brood gesmeerd, bij boer en burger
bijzonderlijk den huisvader toekomt. Ja, de Friezen, bij wie alle oude
zaken zulk een taai leven hebben, gebruiken nog heden een
spreekwoordelijk gezegde om aan te duiden dat deze of gene met
eene kleine versnapering of eene andere kleinigheid, in ’t algemeen
gemakkelijk en lichtelijk kan verlokt en verleid worden. Dan zeggen
ze van zoo iemand: det wiif (of dy tzierl) is mei in margebonkje to
fangen, dat wijf (of die kerel) is met een mergbeentje te vangen.

In latere tijden, toen de menschen langzamerhand van ruwe en

zwervende jagers tot stille en vreedzame herders, en nog later tot
rustige, gezetene landbouwers waren geworden, en men niet meer
uitsluitend of hoofdzakelijk het vleesch at van de dieren op de jacht
gedood of uit de kudde geslacht, maar hoe langer hoe meer ook
allerlei plantaardig voedsel den menschen tot spijze begon te dienen
—later kwam het merg der beenderen niet meer zoo dagelijks op
den disch, niet meer zoo veelvuldig op de tonge. Toen begon de
huisvrouw kunstmatig merg te maken—als ik dat zoo eens noemen
mag. Zij kookte in een pot allerlei voedsel, zoowel van dierlijken
aard, vooral ook zuivel, als van plantaardigen oorsprong (granen,
meelachtige vruchten) te zamen tot eene weeke, zachte brij of pap,
waaraan men nog wel den naam van merg bleef geven. [53]

Te Leeuwarden is een oud en vermaard en rijk gesticht, uit de

middeleeuwen dagteekenende, het Sint-Anthonij-Gasthuis, dat thans
ten deele een zoogenoemd proveniershuis is, waar oude lieden,
tegen vooruit-betaling van zekere somme gelds, hun leven lang
kunnen inwonen en gevoed worden, zoogenoemd „den kost kunnen
koopen”. Die kost, de spijzen, die daar gereed gemaakt en den
inwonenden verstrekt worden, zijn veelal eigenaardig, en veelal nog
zeer ouderwetsch toebereid, zoo als men dat reeds in de
middeleeuwen deed. Onder die spijzen is er eene, die een
samenkooksel is van varkensbloed, roggenmeel en vierkante stukjes
reuzel, met stroop, rozijnen en wat kruiderijen daar toe. Dat bloed is
van de varkens die in de Slachtmaand geslacht worden, en hun
vleesch en spek moeten geven om ingezouten of gerookt te worden,
voor de wintertering der bewoners van Sint-Antoon’s gesticht. Dat
saamgekookte mengsel wordt in wijde darmen gedaan, als beuling,
eerst eenige weken bewaard (belegerd), en dan gegeten. Wel! het is
in der daad eene gezonde en krachtige spijze, ook zeer smakelijk
voor eenen Frieschen mond, al zoude men de samenstelling
aanvankelijk ook wat vreemd vinden. Deze kost noemt men in
Friesland Bargemarge, dat is: varkensmerg, en hij wordt als eene
bijzondere, veel begeerde lekkernij, die buiten het Sint-Anthonij-
Gasthuis niet te verkrijgen is, door de bewoners van dat gesticht,
tegen Kersttijd, aan verwanten en vrienden ten geschenke
gezonden. Dat is dus kunstmatige merg, die nog de gedachtenis aan
verouderde tijden en zeden in wezen houdt.
Te Hindeloopen placht men ook aan samengestelde, weeke
kooksels den naam van marge te geven. Nog in deze eeuw droeg
dik gekookte rijstepap aldaar dien naam. Ook gort met rozijnen
samengekookt noemt men hier en daar in Friesland ook wel marge.
Al zulk soort van spijzen noemt men er ook wel in ’t algemeen
potmarge, in de Sassische gewesten van ons land wel
pöttiensbeulink, even als men in Holland wel van pot-eten, van
hutspot, van gestampte pot spreekt. 12 Volgens Dr. J. H.
Halbertsma [54](De Lapekoer fen Gabe Skroar) is margemiel
(letterlijk mergmaal in ’t Nederlandsch) „de avondmaaltijd die door de
boeren bij geeindigden hooioogst aan de hooiers gegeven wordt, en
bestaat uit pannekoeken, gort met rozijnen,” enz. Eindelijk meldt de
oude Kiliaan, in zijn zestiende-eeuwsch woordenboek, dat Marghe
een Friesch woord is en Bolinck (beuling) of worst beteekent.

Maar genoeg van marge, en van de Hantumers, die deze spijze zoo
gaarne en zoo veelvuldig aten, dat zij van de andere Friezen eenen
spotnaam daarom gekregen hebben.

Nu resten nog de Heerenveensche P o e h o a n n e n , dat zijn hoog-

en overmoedigen, druktemakers, ophakkers. Naar Dr. E.
Laurillard, mijn voorganger in het verklaren van Nederlandsche
spotnamen, willen we ten slotte luisteren in ’t gene hij mededeelt
over dezen spotnaam der ingezetenen van het Heerenveen. „Als de
burgers van Heerenveen den naam van P o e h a n e n krijgen, dan is
dit eene bespotting van dien voornamen naam Heerenveen,—geen
boerenveen, maar „het veen der heeren”. Want wat is een poehaan?
’t Is iemand, die zich kenmerkt door stoutheid en grootspraak. Nu,
zóó, zegt men, zijn de Heerenveeners, en dat er iets van aan kan
zijn, zou men haast gissen, als men er bij bedenkt, dat Heerenveen
zich „het Friesche Haagje” noemt, zoo wel als de Friesche Hofstad.”
Die nu nog wat nazwelen wil op het veld der Friesche spotnamen,
vindt al licht iets van zijne gading in Dr. J. H. Halbertsma’s
Skearwinkel fen Joute-baes.

De spotnamen van steden en dorpen in het Nederlandsche gewest

Friesland zijn hiermede tamelijk uitvoerig behandeld en verklaard.
Zoo ik op deze wijze ook de spotnamen der steden en dorpen van
de andere Nederlandsche gewesten wilde beschrijven, zoude dit
zekerlijk een al te uitvoerige arbeid worden, en den lezer van dit
boek al licht vervelen en verdrieten. Ook zoude ’t meer kennis en
wetenschap van mij eischen, dan mijn deel is. Dies laat ik het, in
dezen uitvoerigen zin, bij de boven behandelde Friesche namen
blijven. Misschien dat anderen zich genoopt gevoelen of lust
hebben, de overige, hier vervolgens nader [55]opgenoemde
spotnamen op betere wijze te beschrijven, als mij met de Friesche
namen gelukt is. Dit hoop ik.

Eene opsomming echter van de overige Nederlandsche spotnamen,

voor zoo verre mij die bekend zijn, moge hier nog eene plaats
vinden. Die mij zouden willen navolgen in ’t verklaren van
spotnamen, vinden dan hier eene aanleiding daartoe. Enkele korte
aanteekeningen wil ik hierbij ook niet achterwege laten.

[Inhoud]

II
Sommige volkseigene karaktertrekken bij Friezen, Sassen en
Franken, de drie oorspronkelijke Germaansche stammen, waaruit
het Nederlandsche volk hoofdzakelijk is samengesteld, sommige
uitingen van de volksziel bij den eenen of den anderen van deze
volksstammen, blijven nog steeds bemerkbaar voor den
nauwkeurigen waarnemer van het leven onzes volks in de Friesche
gewesten, in de Sassische gouwen, en in de Frankische streken. Tot
de bijzondere kenteekenen van den Sassischen stam behoort
zekere stijfheid en stemmigheid, zekere nuchterheid en dorheid van
geest, behoort een gemis aan bewegelijkheid en losheid, aan
geestigheid en vroolijkheid, aan humor vooral. Bij de Drenten, en bij
de Overijsselaars in het midden en in het oosten van hun gewest
van ouds her gezeten, bij de oude landzaten in den Gelderschen
Achterhoek (al ’t land beoosten Zutfen), in mindere mate bij de Friso-
Sassen in Groningerland, in ’t noorden en westen van Drente en in
noordelijk Overijssel, is deze kenmerkende eigenschap nog steeds
aanwezig. Zij vindt onder anderen ook hierin hare uiting, dat de
lieden uit de verschillende steden en dorpen van deze gouwen
elkanderen in veel mindere mate spotnamen geven, dan de Friezen
en Franken in Friesland, Holland en Vlaanderen doen.

Dit blijkt reeds terstond bij de Groningerlanders. Terwijl de

spotnamen der Friezen tusschen Flie en Lauwers bij vele tientallen
zijn te tellen, zijn er in het anders zoo na verwante en zoo na
gelegene Groningerland slechts weinigen van die namen bekend.
Dat zijn de M o l b o o n e n of B o o n e t e r s en de
K l u u n k o p p e n van de stad Groningen, de K l o k k e d i e v e n en
de K r a b b e n van Delfzijl, de A a r d a p p e l d o g g e n van
Wagenborgen, [56]de K o e d i e v e n van Ter Munten, de
W i t m a k e r s van Zuidlaren, de K e t e l s c h ij t e r s van Meeden,
de S m a l r u g g e n van Grijpskerk, de G o r t v r e t e r s van
Garnwerd, de K o a r s c h o e v e r s (Kaarschuivers) van Bafloo, de
B l o k l i c h t e r s van Warfum, de M e t w o r s t e n van Uskwerd, de
G l a d h a k k e n van Winsum, de G e u t s l i k k e r s van Bedum, de
D o o f p o t t e n van Holwierde, de K o e v r e t e r s van Ezinge en
Sauwert, de P o e p e n van Onderdendam en van Niehove, en de
T u r k e n van den Andel.

M o l b o o n e n of B o o n e t e r s en K l u u n k o p p e n van de stad
Groningen. Een bijzonder soort van Groninger volks- en
kindersnoeperij (trouwens ook in Friesland, althans te Leeuwarden,
en in Oost-Friesland niet onbekend) bestaat uit duiveboonen, en ook
wel uit paardeboonen, die op gloeiende kolen, of anders ook wel in
den koffieboon-brander worden geroosterd—„gepiipt” zoo als ’t volk
dat noemt. Die geroosterde boonen noemt men Molboonen, Molt- of
Möltboonen, en ze maken eene harde, droge, weinig smakelijke en
moeielijk verteerbare snoeperij uit, die evenwel van ouds her,
bepaaldelijk bij de Groningers in de stad, altijd zeer in trek was, en
nog is. De Groningers dragen daar hunnen spotnaam van. Hun
andere spotnaam dragen de Groningers naar het bijzondere en
eigenaardige bier, dat in hunne stad van ouds gebrouwen en veel
gedronken werd, en dat ook buiten die stad in alle Friesche
gewesten vermaard was—naar het zoogenoemde Kluun of
Kluunbier. Die veel kluun drinkt wordt dikbloedig, zwaar van lichaam,
opgezet en rood van hoofd—met andere woorden: hij krijgt een
kluunkop. Dit is de oorsprong van den Groninger spotnaam. Die
meer van kluunbier, van ’t kluunskip, en van een kluunskonk weten
wil, leze mijn opstel Bier en Bierdrinkers in Friesland, voorkomende
in Oud Nederland (’s-Gravenhage, 1888.)

Gaan wij uit Groningerland nog even oostwaarts over de grenzen,

over Eems en Dollart naar Oost-Friesland, een gewest dat in schier
alle opzichten, maar vooral in de uitingen van het volksleven zoo ten
nauwsten aan de Friesche gewesten van Nederland is verwant, ja,
daarmede oorspronkelijk geheel eenzelvig is—dan treffen we ook
hier, wat de spotnamen aangaat, [57]de zelfde verhouding aan als in
Groningerland. Ook in Oost-Friesland zijn betrekkelijk weinig
spotnamen in gebruik. Die ik er van ken, wil ik hier,
volledigheidshalve, mededeelen. Ik noem ze in de Friso-sassische
spreektaal van deze gouw, juist zóó als het ingezetene volk ze
noemt—en niet in verhoogduitschten boekevorm. Naderen uitleg,
wat hunnen oorsprong aangaat, weet ik er niet van te geven. Een
paar toelichtingen, gedeeltelijk ook voor den niet-Frieschen lezer tot
beter verstand van de namen, wil ik echter niet achterwege houden.

P o t s c h ij t e r s van Emden; K l o c k e n d e f e (dieven) van

Carolinensyl; P u u t f a n g e r s (Puut, puit, kikvorsch—dit woord is
ook in Zeeland en Vlaanderen in gebruik) van Sillenstede;
B u t t s t e k e r s (botstekers, botvisschers) van Oldorf;
Z i e f e r s ö k e r van Waddewarden; H u n d e d r a g e r s van
Schortens; T u n s i n g e r s (Tun, tuin, omheining) van Cleverns;
S c h a a p d e f e (Schapedieven) van Sengwarden; F a h l f a n g e r s
(fahl, fole, veulen) van Hooksyl; P o g g e n van Aurich;
B o c k h e x e n van Thunum; F l e u t e r s van Nägenbargen;
D i e k e d e u t e r s (rijkaards, die dik duiten hebben) van Dunum;
J u n k e r s van Warnsath en P r u n k e r s van Burhafe.

Reeds in de laatste helft der jaren 1500 was bovengenoemde

leelijke spotnaam van de ingezetenen der stad Emden bekend. De
vermaarde blijspeldichter Gerbrand Adriaense Brederoo, die de
Amsterdamsche volksspreektaal van zijnen tijd zoo uit der mate wel
kende, noemt dezen naam in zijn spel De Spaensche Brabander.
Daarin komt het volgende gesprek voor tusschen Jerolimo en
Robbeknol. Eerstgenoemde vraagt dan:

„Van waer syde ghy?”

Robbeknol: „Van waer? Van Embden, God bettert.”

Jerolimo: „Ho, ho, een Embder potschijter. Wel zemers, dat komt
snel.”

Robbeknol: „Ja, ja, praet jy wat, d’Amsterdammers en Brabanders

kennen ’t oock wel.”

Dr. G. Nauta zegt onder anderen van dezen spotnaam (in zijne
uitgave van den Spaenschen Brabander, Nederlandsche Klassieken,
no VII, bladzijde 229): „Wel nu, toen in 1578 de Emder predikanten
ijverig in de weer waren om door te preeken de zaak der hervorming
te bevorderen en ’t Roomsche [58]geloof te bezweren, en een
pakhuis of schuur, genaamd de Pot—zoo als Wagenaar,
Amsterdam, IV, 4 meldt—de plaats was waar de Gereformeerden,
meer in ’t bijzonder de Lutherschen, hunne godsdienstige
samenkomsten hielden, kan, op welke wijze dan ook, de
scheldnaam „potschijter” voor de leiders dier kettersche
samenkomsten niet in de wereld gekomen zijn?”

En T. Terwey zegt (Bibliotheek van Nederlandsche Letterkunde, no

5, bladzijde 18): „Het woordt schijnt bedrieger te beteekenen. Vgl.
Koolman, Ostfr. Wörterbuch, i. v. schiten en schîtkerel.”

Geen van deze beide verklaringen van den Emder spotnaam komt
mij aannemelijk voor. Ik houd mij aan Jerolimo, die den naam opvat
in zijne eigenlijke, voor de hand liggende beteekenis, zoo als blijkt uit
zijne woorden: „dat komt snel”, waar zeker eene aardigheid in
schuilt. Dit snapt Robbeknol ook; van daar zijn wederwoord: „Ja, ja,
de Amsterdammers en de Brabanders kunnen (dat) ook wel. Te
weten.….…

De Auriker P o g g e n zijn padden. Men hoont in Oost-Friesland de

Auriker burgers nog bijzonderlijk met dit rijmke:

Auriker Pogge! moak mi ’n poar Schoh.