Επιμέλεια Ιστοχώρου: Διον. Κ.
Παρούτσας
Η εκπαίδευση στο Δημοτικό
σχολείο
 Ταυτότητα
Η φόνισσα του Παπαδιαμάντη: Απόδοση στα Νεοελληνικά
Εισαγωγικά
Η απόδοση ενός παπαδιαμαντικού κειμένου στα νεοελληνικά θεωρείται τουλάχιστον ιεροσυλία, απ’ όλους εκείνους που έχουν έστω και
μια μικρή ευαισθησία περί τα γλωσσικά. Κι αυτό όχι μόνο γιατί ο τρόπος γραφής του μεγάλου μας λογοτέχνη αποτελεί αναπόσπαστο
μέρος του εκφραστικού του μέσου, αλλά και διότι δεν είναι τόσο δυσνόητη από τον σύγχρονο αναγνώστη. Και υποστηρίζουν οι ίδιοι,
πως αν κάποιος δεν μπορεί να κατανοήσει έστω κι αυτή την απλοποιημένη καθαρεύουσα, τότε καλύτερα να μην μπαίνει στον κόπο να
διαβάζει Παπαδιαμάντη.
Ο Πέτρος Χάρης1 ανέφερε πως η γλώσσα στα κείμενα του Παπαδιαμάντη «είναι η ψυχή τους, η μισή τουλάχιστον, για να μην πω
περισσότερη, από τη μαγεία εκείνη, που κλείνει το ασύλληπτο και αναντικατάστατο μυστικό κάθε αληθινής λογοτεχνικής σελίδας κι
έτσι ο οποιοσδήποτε λογοτέχνης, ακόμα και με δική του ευθύνη, δεν έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει στη γλώσσα σαν να πρόκειται για
«απλό φόρεμα που εύκολα μπορείς να αλλάξεις με ένα άλλο»
Ωστόσο, με την μεγάλη δημοτικότητα που απέκτησε «Η φόνισσα» λόγω της κινηματογραφικής ταινίας της Εύας Νάθενα, στην οποία
πρωταγωνιστεί η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, η αναζήτηση «Η φόνισσα, απόδοση στα νέα Ελληνικά» έγινε από τα πιο συχνά ερωτήματα
στο διαδίκτυο. Μπήκα έτσι στον κόπο να το τολμήσω, διότι ως δάσκαλος γνωρίζω πως τουλάχιστον το 80% των σύγχρονων
αναγνωστών είτε διαβάζει Παπαδιαμάντη, είτε διαβάζει Όμηρο από το πρωτότυπο, αντιμετωπίζει την ίδια δυσκολία κατανόησης. Την
εποχή των greeklish, των συντμήσεων στα sms, και της «γραμματικής της εικόνας», είναι κρίμα να μην μπορεί –όποιος θέλει– να
συγκρίνει το βιβλίο με την ταινία.
Η απόδοση του αρχικού κειμένου έγινε απλά επεξηγώντας περιφραστικά (ή αντικαθιστώντας) κάποιες δυσνόητες εκφράσεις. Φυσικά
με πόνο ψυχής «μετέφρασα» τον «ταρσό» ως «κεντρικό μέρος της πατούσας» και τον «κανθό του όμματος» ως «άκρη του ματιού».
Στην πραγματικότητα το κείμενο προτείνεται μόνο ως εργαλείο κατανόησης των δυσνόητων χωρίων του αρχικού και αποτελεί απλά
ένα εκπαιδευτικό εργαλείο ο τρόπος χρήσης του οποίου εναπόκειται στους εκπαιδευτικούς
Στόχος μου ήταν να παραδώσω τη "Φόνισσα" στο διαδικτυακό κοινό, έχοντας αφαιρέσει το κύριο εμπόδιο στην κατανόησή της, και την
βασικότερη δικαιολογία στο να μην τη διαβάσει κάποιος. Θεωρώ ότι η ζημιά που έκανα ήταν η ελάχιστη δυνατή, διότι η δύναμη του
έργου βρίσκεται στα νοήματά του και κατά τη γνώμη μου τα «πάθια» της Χαδούλας της Φράγκισας, ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται
από αυτήν την παρέμβαση.
Το κείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διευκόλυνση εκπόνησης ενός σχετικού πρότζεκτ στο Γυμνάσιο ή το Λύκειο.
Για όλους τους αναγνώστες, ωστόσο, προτείνω το εξής: Διαβάστε την κάθε παράγραφο πρώτα στο πρωτότυπο, και ύστερα την
απόδοσή της στα Νέα Ελληνικά. Είμαι βέβαιος ότι μετά το δεύτερο κεφάλαιο, το περισσότερο κείμενο θα το χαρείτε από το
πρωτότυπο. Κι έτσι θα έχετε την ευκαιρία να εκτιμήσετε ιδίοις όμμασιν το βάθος και τον τρόπο της παπαδιαμαντικής γλώσσας.
Καλή απόλαυση και γόνιμη σκέψη!
1 να διαλέξω;
Πέτρος Χάρης, «Ένας άγιος κινδυνεύει», περ. Νέα Εστία, τχ. 524 (Μάιος 1949) 529
Παρούτσας, Δ., Κ., (1997), Η φόνισσα του Παπαδιαμάντη: Απόδοση στα Νεοελληνικά, ανακτήθηκε στις 10/01/2024 από https://paroutsas.jmc.gr/fonissa.html
 Παράλληλη  Αρχικό κείμενο  Απόδοση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α.
Μισοπλαγιασμένη κοντὰ εἰς τὴν ἑστίαν, μὲ σφαλιστὰ τὰ
ὄμματα, τὴν κεφαλὴν ἀκουμβώσα εἰς τὸ κράσπεδον τῆς
ἑστίας, τὸ λεγόμενον «φουγοπόδαρο», ἡ θεια-Χαδούλα, ἡ
κοινῶς Γιαννοὺ ἡ Φράγκισσα, δὲν ἐκοιμάτο, ἀλλ' ἐθυσίαζε
τὸν ὕπνο πλησίον εἰς τὸ λίκνον τῆς ἀσθενούσης μικρᾶς
ἐγγονῆς της. Ὅσον διὰ τὴν λεχώ, τὴν μητέρα τοῦ
πάσχοντος βρέφους, αὔτη πρὸ ὀλίγου εἶχεν ἀποκοιμηθῆ ἐπὶ
τῆς χθαμαλῆς, πενιχρᾶς κλίνης της..
Ὁ μικρὸς λύχνος, κρεμαστός, ἐτρεμόσβηνε κάτω τοῦ
φατνώματος τῆς ἑστίας. Ἔρριπτε σκιὰν ἀντὶ φωτὸς εἰς τὰ
ὀλίγα πενιχρὰ ἔπιπλα, τὰ ὁποῖα ἐφαίνοντο καθαριώτερα
καὶ κοσμιώτερα τὴν νύκτα. Οἱ τρεῖς μισοκαυμένοι δαυλοί,
καὶ τὸ μέγα ὀρθὸν κούτσουρον τῆς ἑστίας, ἔρριπτον πολλὴν
στάκτην, ὀλίγην ἀνθρακιὰν καὶ σπανίως βρέμουσαν φλόγα,
κάμνουσαν τὴν γραίαν νὰ ἐνθυμῆται μέσα εἰς τὴν νύσταν
της τὴν ἀποῦσαν μικροτέραν κόρην της, τὴν Κρινιῶ, ἥτις
ἂν εὑρίσκετο τώρα ἐντὸς τοῦ δωματίου, θὰ ὑπεψιθύριζε μὲ
τόνον λογαοιδικόν: «Ἂν εἶναι φίλος, νὰ χαρῆ, ἂν εἴν'
ἐχθρός, νὰ σκάση...».
Ἡ Χαδούλα, ἡ λεγομένη Φράγκισσα, ἢ ἄλλως
Φραγκογιαννού, ἧτο γυνὴ σχεδὸν ἐξηκοντούτις,
καλοκαμωμένη, μὲ ἁδροὺς χαρακτήρας, μὲ ἦθος ἀνδρικόν,
καὶ μὲ δυὸ μικρὰς ἄκρας μύστακος ἄνω τῶν χειλέων της.
Εἰς τοὺς λογισμούς της, συγκεφαλαιοῦσα ὅλην τὴν ζωήν
της, ἔβλεπεν ὅτι ποτὲ δὲν εἶχε κάμει ἄλλο τίποτε εἰμῆ νὰ
ὑπηρετῆ τοὺς ἄλλους. Ὅταν ἧτο παιδίσκη, ὑπηρέτει τοὺς
γονεῖς της. Ὅταν ὑπανδρεύθη, ἔγινε σκλάβα τοῦ συζύγου
της - καὶ ὅμως, ὡς ἐκ τοῦ χαρακτῆρος της καὶ τῆς
ἀδυναμίας ἐκείνου, ἧτο συγχρόνως καὶ κηδεμὼν αὐτοῦ.
ὅταν ἀπέκτησε τέκνα, ἔγινε δοῦλα τῶν τέκνων της. ὅταν τὰ
τέκνα τῆς ἀπέκτησαν τέκνα, ἔγινε πάλιν δουλεύτρια τῶν
ἐγγόνων της..
Τὸ νεογνὸν εἶχε γεννηθῆ πρὸ δυὸ ἑβδομάδων. Ἡ μητέρα
τοῦ εἶχε κάμει βαριὰ λεχωσιά. Ἧτο αὔτη ἡ κοιμωμένη ἐπὶ
τῆς κλίνης, ἡ πρωτότοκος κόρη τῆς Φραγκογιαννούς, ἡ
Δελχαρῶ ἡ Τραχήλαινα. Εἶχαν βιασθὴ νὰ τὸ βαπτίσουν
τὴν δεκάτην ἡμέραν ἐπειδὴ ἔπασχε δεινῶς. εἶχε κακὸν
βήχα, κοκκίτην, συνοδευόμενον μὲ σπασμωδικὰ σχεδὸν
συμπτώματα. Καθὼς ἐβαπτίσθη, τὸ νήπιον ἐφάνη νὰ
καλυτερεύει ὀλίγον, τὴν πρώτην βραδιᾶν, καὶ ὁ βήχας
ἐκόπασεν ἐπ' ὀλίγον. Ἐπὶ πολλὰς νύκτας, ἡ
Φραγκογιαννοὺ δὲν εἶχε δώσει ὕπνον εἰς τοῦ ὀφθαλμούς
της, οὐδὲ εἰς τὰ βλέφαρά της νυσταγμόν, ἀγρυπνοῦσα
πλησίον τοῦ μικροῦ πλάσματος, τὸ ὁποῖον οὔδ' ἐφαντάζετο
ποίους κόπους ἐπροξένει εἰς τοὺς ἄλλους, οὐδὲ πόσα
βάσανα ἔμελλε νὰ ὑποφέρη, ἐὰν ἐπέζη, καὶ αὐτό. Καὶ δὲν
ἧτο ἱκανὸν νὰ αἰσθανθῆ κᾶν τὴν ἀπορίαν, τὴν ὁποίαν μόνη
ἡ μάμμη διετύπωνε κρυφίως μέσα της: «Θέ μου, γιατί νὰ
ἔλθη στὸν κόσμο κι αὐτό;».
Ἡ γραία τὸ ἐνανούριζε, καὶ θὰ ἤτον ἱκανὴ νὰ εἴπη «τὰ
πάθη τῆς τραγούδια» ἀποπάνω ἀπὸ τὴν κούνιαν τοῦ
μικροῦ. Κατὰ τὰς προλαβούσας νύκτας, πράγματι, εἶχε
«παραλογίσει» ἀναπολοῦσα ὄλ' αὐτὰ τὰ πάθη της εἰς τὸ
πεζόν. Εἰς εἰκόνας, εἰς σκηνὰς καὶ εἰς ὁράματα, τῆς εἶχεν
ἐπανέλθει εἰς τὸν νοῦν ὅλος ὁ βίος της, ὁ ἀνωφελὴς καὶ
μάταιος καὶ βαρύς..
Ὁ πατὴρ τῆς ἤτον οἰκονόμος καὶ ἐργατικὸς καὶ
φρόνιμος. Ἡ μάννα τῆς ἤτον κακή, βλάσφημος καὶ
φθονερά. Ἤτον μία ἀπὸ τὰς στρίγλας τῆς ἐποχῆς της.
Ἤξευρε μάγια. Τὴν εἶχαν κυνηγήσει δυό-τρεῖς φορὰς οἱ
κλέφτες, τὰ παλληκάρια τοῦ Καρατάσου καὶ τοῦ Γάτσου
καὶ τῶν ἄλλων ὀπλαρχηγῶν τῆς Μακεδονίας. Ἔπραξαν
τοῦτο διὰ νὰ τὴν ἐκδικηθοῦν, ἐπειδὴ τοὺς εἶχε κάμει μάγια,
καὶ δὲν ἐπήγαιναν καλὰ οἱ δουλειές των. Ἐπὶ τρεῖς μήνας
ἐσχόλαζον ἐν ἀργίᾳ, καὶ δὲν ἠμπόρεσαν νὰ κάμουν τίποτε
πλιάτσικο, οὔτε ἀπὸ Τούρκους, οὔτε ἀπὸ χριστιανούς.
Οὔτε ἡ Κυβέρνησις τῆς Κορίνθου τοὺς εἶχε στείλει κανὲν
βοήθημα..
Τὴν εἶχαν κυνηγήσει τὸν κατήφορον, ἀπὸ τὴν κορυφὴν τ'
Ἀϊ-Θανασού, εἰς τὸ ὀροπέδιον τοῦ Προφήτου Ἠλία, μὲ τὰς
πελωρίας πλατάνους καὶ τὴν πλουσίαν βρύσιν, κ' ἐκεῖθεν
εἰς τὸ Μεροβίλι, στὸ πλάγι τοῦ βουνοῦ, ἀνάμεσα εἰς τὰ
ὀρμάνια καὶ τοὺς λόγγους. Αὐτὴ ἐδοκίμασε νὰ κρυφθῆ εἰς
μίαν λόχμην βαθείαν, πλὴν ἐκεῖνοι δὲν ἐγελάσθησαν. Ὁ
θροῦς τῶν φύλλων καὶ τῶν κλάδων, ὁ ἴδιος τρόμος της,
ὅστις μετέδιδε τρομώδη κίνησιν εἰς κλώνας καὶ θάμνους,
τὴν ἐπρόδωκεν. Ἤκουσε τότε ἀγρίαν φωνήν:.
--- Ἄχ! μωρὴ τσούπα, καὶ σ' ἐπιάσαμε!.
Αὐτὴ ἀνεπήδησε τότε μέσ' ἀπὸ τοὺς θάμνους, κ' ἔτρεξεν
ὡς φοβισμένη τρυγῶν μὲ τὸ πτερύγισμα τῶν λευκῶν
πλατειῶν χειρίδων της. Δὲν ἧτο πλέον ἐλπὶς νὰ γλυτώση.
Ἄλλοτε, τὴν πρώτην φορὰν ὅτε τὴν εἶχον κυνηγήσει, εἶχε
κατορθώσει νὰ κρυφθῆ, κάτω εἰς τὸ Πυργί, ἐπειδὴ τὸ
μέρος ἐκεῖνο εἶχε πολλὰ μονοπάτια. Ἐδῶ, στὸ Μεροβίλι,
δὲν ὑπῆρχον δρομίσκοι καὶ λαβύρινθοι, ἀλλὰ μόνον
συστάδες δένδρων καὶ λόχμαι ἀπάτητοι. Ἡ τότε νεαρὰ
Δελχαρῶ, ἡ μήτηρ τῆς Φραγκογιαννούς, ἐπήδα ὡς δορκὰς
ἀπὸ θάμνου εἰς θάμνον, ἀνυπόδητος, ἐπειδὴ πρὸ πολλοῦ
εἶχε πετάξει τὰς ἐμβάδας της ἀπὸ τοὺς πόδας, ὄπισθέν της,
-τὴν μίαν τῶν ὁποίων εἶχεν ἀναλάβει ὡς λάφυρον ὁ εἰς ἐκ
τῶν διωκτῶν- καὶ τ' ἀγκάθια ἐχώνοντο εἰς τὰς πτέρνας της,
τῆς ἔσχιζον κ' αἰμάτωνον τοὺς ἀστραγάλους καὶ ταρσούς.
Τότε, ἐν τῇ ἀπελπισίᾳ, τῆς ἦλθε μιὰ ἔμπνευσις..
Ἐκεῖθεν τοῦ λόγγου, εἰς τὸ πλάγι τοῦ βουνοῦ, ἤτον εἰς
καὶ μόνος καλλιεργημένος ἐλαιῶν, καλούμενος ὁ Πεῦκος
τοῦ Μωραΐτη. Ὁ γερο-Μωραΐτης, ὁ πάππος τοῦ κτήτορος,
εἶχε μεταναστεύσει ἀπὸ τὸν Μιστρᾶν εἰς τὸν τόπον αὐτόν,
περὶ τὰ τέλη τοῦ ἄλλου αἰῶνος - κατὰ τὴν ἐποχὴν τῆς
Αἰκατερίνης καὶ τοῦ Ὀρλώφ. Ὁ φημισμένος πεῦκος ἵστατο
εἰς τὸ μέσον τῶν ἐλαιῶν, ὡς γίγας μεταξὺ νάνων. Τὸ
χιλιετὲς δένδρον ἤτον σκαφιδιασμένον κοντὰ εἰς τὴν ρίζαν,
κάτω, εἰς τὸν γιγαντιαῖον κορμόν, τὸν ὁποῖον δὲν
ἠμπορούσαν ν' ἀγκαλιάσουν πέντε ἄνδρες. Οἱ βοσκοὶ καὶ
οἱ ἁλιεῖς τὸν εἶχαν σκαφιδιάσει, τοῦ εἶχαν σκάψει τὴν
καρδίαν, τοῦ εἶχαν κοιλάνει τὰ ἔγκατα, διὰ νὰ λάβωσιν
ἐκεῖθεν ἄφθονον δάδα. Καὶ μὲ τὴν φοβερὰν πληγὴν εἰς τὰ
ἴνας, εἰς τὰ σπλάγχνα του, ὁ πεῦκος ἐπέζησεν ἄλλα τρία
τέταρτα αἰῶνος, μέχρι τοῦ 1871. Κατὰ Ἰούλιον τοῦ ἔτους
ἐκείνου, μέγαν τοπικὸν σεισμὸν ἠσθάνθησαν οἱ
κατοικοῦντες, εἰς ἀπόστασιν μιλίων, κάτω εἰς τὴν
παραθαλασσίαν. Τὴν νύκτα ἐκείνην κατέρρευσεν ὁ γίγας..
Εἰς τὸ κοίλωμα ἐκεῖνο, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἠδύναντο νὰ
καθίσωσιν ἀνέτως δυὸ ἄνθρωποι, ἔτρεξε νὰ κρυβὴ ἡ τότε
νεόνυμφος Δελχαρῶ, ἡ μήτηρ τῆς σημερινῆς
Φραγκογιαννούς. Τὸ μέσον ἧτο ἄπελπι, καὶ σχεδὸν
παιδαριῶδες. Ἐκεῖ δὲν ἐκρύπτετο ἄλλως, εἰμὴ κατὰ
φαντασίαν, μὲ παιδικὸν τρόπον, ὅπως παίζουσι τὸν
κρυφτόν. Οἱ διῶκται βεβαίως θὰ τὴν ἔβλεπον, θ'
ἀνεκάλυπτον τὸ καταφύγιόν της. Μόνον ἐκ τῶν νώτων ἧτο
ἀόρατος, ἀλλ' ὄχι κατὰ πρόσωπον. Ἅμα οἱ τρεῖς κλέφται
ἔφθανον πέραν τοῦ πεύκου, θὰ τὴν ἔβλεπον ὡς
καρφωμένην ἐκεῖ..
Οἱ τρεῖς ἄνδρες ἔτρεξαν, τὸ ἐπροσπέρασαν, κ'
ἐξηκολούθησαν νὰ τρέχουν. Οἱ δυὸ ἐξ αὐτῶν οὔδ'
ἐστράφησαν ὀπίσω νὰ ἰδοῦν. Ἐφαντάζοντο ὅτι ἡ
«τσούπα» ἔτρεχεν ἐμπρός. Μόνον τὴν τελευταίαν στιγμήν,
ὁ τρίτος ἐστράφη, ὀπωσοῦν σκοτισμένος, πρὸς τὰ ὀπίσω,
καὶ ἐκοίταξε παντοῦ ἀλλοῦ, ὄχι ὅμως εἰς τὸν κορμὸν τοῦ
πεύκου. Ἔβλεπε καὶ τὸν πεῦκον συλλήβδην, μὲ τ' ἀλλ'
ἀντικείμενα, χωρὶς νὰ φαντάζεται ὅτι ὁ κορμὸς τοῦ εἶχεν
κοιλίαν, καὶ ὅτι ἐντὸς τῆς κοιλίας ἐκρύπτετο ἄνθρωπος.
Καὶ ἂν ἐγνώριζε, καὶ ἂν ἠγνόει τὸ κοίλωμα τοῦ γιγαντιαίου
κορμοῦ, ἐκείνην τὴν στιγμὴν δὲν ἐπέρασεν ἀπὸ τὸν νοῦν
του. Ἐκοίταζε νὰ ἰδῆ μὴ ἀνακάλυψη ποὺ τὸ χάσμα τῆς
γῆς, τὸ ὁποῖον θὰ τὴν εἶχε καταπίει ἐξ ἅπαντος - διότι
καμμιὰ πτυχῆ γῆς ὁρατὴ δὲν ὑπῆρχεν ὅπου νὰ κρυβή τις.
Αἱ Δρυάδες, αἱ νύμφαι τῶν δασῶν, τὰς ὁποίας αὐτὴ ἴσως
ἐπεκαλεῖτο εἰς τὰς μαγείας της, τὴν ἐπροστάτευσαν,
ἐτύφλωσαν τοὺς διώκτας της, ἔρριψαν πρασινωπὴν ἀχλύν,
χλοερὸν σκότος, εἰς τοὺς ὀφθαλμούς των - καὶ δὲν τὴν
εἶδον..
Ἡ νεαρὰ γυνὴ ἐσώθη ἀπὸ τοὺς ὄνυχάς των. Καὶ ὅλον
τὸν καιρὸν ὕστερον ἐξηκολούθησε νὰ κάμνη μάγια, μάγια
ἐναντίον τῶν κλεφτῶν, καὶ νὰ φέρνη εἰς αὐτοὺς πολλὰ
«κεσάτια», ὥστε πουθενὰ πλέον δὲν ὑπῆρχε πλιάτσικο -
ἐωσότου, ἔδωκεν ὁ Θεὸς καὶ ἡσύχασαν τὰ πράγματα, καὶ ὁ
Σουλτάνος Μαχμοὺτ ἐχάρισε, καθὼς λέγουν, τὰ
«Διαβολονήσια» εἰς τὴν Ἑλλάδα, κ' ἔκτοτε ἔπαυσαν νὰ
εἶναι ἀσύδοτα. Τὴν πλιατσικολογίαν διεδέχθη ἡ
φορολογία, καὶ ἔκτοτε ὅλος ὁ περιούσιος λαὸς ἐξακολουθεῖ
νὰ δουλεύη διὰ τὴν μεγάλην κεντρικὴν γαστέρα, τὴν «ὦτα
οὐκ ἔχουσαν»..
Ἡ Χαδούλα ἡ Φράγκισσα, ἂν καὶ πολὺ μικρά, ἤτον
γεννημένη τότε, καὶ τὰ ἐνθυμεῖτο ὄλ' αὐτά, τὰ ὁποῖα
διηγεῖτο ἀργότερα ἡ μάννα της. Ὕστερον, ὅταν ἐμεγάλωσε,
κ' ἔγινε δεκαεπτὰ χρόνων, καὶ εἰρήνευσαν ὀπωσοῦν τὰ
πράγματα, κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Κυβερνήτου, τὴν
ὑπάνδρευσαν οἱ γονεῖς της, καὶ τῆς ἔδωκαν ἄνδρα τὸν
Γιάννην τὸν Φράγκον, ἐκεῖνον τὸν ὁποῖον ἡ σύζυγος τοῦ
ἐπωνόμασεν ἀργότερον «τὸν Σκοῦφον» καὶ «τὸν
Λογαριασμόν»..
Τὰ δυὸ ταῦτα παραγκώμια δὲν τοῦ τὰ εἶχε δώσει ἄνευ
λόγου ἡ σύζυγός του, ἡ Χαδούλα. Σκοῦφον τὸν εἶχεν
ὀνομάσει, ἀκόμη πρὶν τὸν ὑπανδρευθῆ, ὅταν τὸν
εἰρωνεύετο συνήθως, μὲ τὴν παρθενικὴν πονηρίαν της
-χωρὶς νὰ προγνωρίζη ὅτι αὐτὸς θὰ ἤτον ἡ τύχη της καὶ ὁ
καλός της- ἐπειδή, ἀντὶ φεσίου, ἐφόρει εἶδος μακροῦ
σκούφου, τεφροκοκκίνου, μὲ κοντὴν φοῦνταν.
«Λογαριασμόν» τὸν ὠνόμασεν ἀργότερα, ἀφοῦ τὸν
ὑπανδρεύθη, ἐπειδὴ συνήθιζε πολλάκις τὴν φράσιν,
«αὐτός. εἴν' ὁ λογαριασμός», καὶ διότι, ἄλλως, δὲν ἠδύνατο
ὀρθῶς νὰ λογαριάση οὔτε ποσὸν δι' ὀλίγους παράδες, οὔτε
δυὸ ἠμεροκάματα. Ἂν ἔλειπεν αὐτή, θὰ τὸν ἐγελοῦσαν
καθημερινῶς. ποτὲ δὲν θὰ τοῦ ἔδιδαν σωστὸν τὸν κόπον
του εἰς τὰ πλοῖα, εἰς τὸ καρινάγιο ἢ εἰς τὸν ἀρσανᾶν, ὅπου
εἰργάζετο ὡς μαραγκὸς ἢ ὡς καλαφάτης..
Εἶχεν ὑπάρξει ἐπὶ μακρὸν χρόνον μαθητὴς καὶ κάλφας
τοῦ πατρός της, ἐξασκοῦντος τὴν ἰδίαν τέχνην. Ὅταν τὸν
εἶδεν ὁ γέρων τόσον ἀπλοϊκόν, ὀλιγαρκὴ καὶ μετριόφρονα,
τὸν ἐξετίμησε, καὶ ἀπεφάσισε νὰ τὸν κάμη γαμβρόν. Ὡς
προίκα τοῦ ἔδωκε μίαν οἰκίαν ἔρημον, ἐτοιμόρροπον, εἰς τὸ
παλαιὸν Κάστρον, ὅπου ἐκατοικούσαν ἕνα καιρὸν οἱ
ἄνθρωποι, πρὸ τοῦ 21. Τοῦ ἔδωκε κ' ἕνα ὀνόματι
Μποστάνι, τὸ ὁποῖον εὑρίσκετο ἀκριβῶς ἔξω τοῦ ἐρήμου
Κάστρου, ἐπὶ τινὸς κρημνώδους ἀκτῆς καὶ ἀπεῖχε τρεῖς
ὥρας ἀπὸ τὴν σημερινὴν πολίχνην. Ὁμοίως κ' «ἕνα πινάκι
χωράφι», ἐν ἀγριοχώραφον, τὸ ὁποῖον ἀμφεσβήτει ὁ
γείτονας ὡς ἰδικόν του. οἱ δὲ ἄλλοι γείτονες ἔλεγον ὅτι καὶ
τὰ δυὸ χωράφια διὰ τὰ ὁποῖα ἐμάλωναν οἱ δυὸ ἦσαν
καταπατημένα, καὶ ἦσαν «καλογερικά», ἀνήκοντα εἰς μίαν
διαλυθεῖσαν Μονήν. Τοιαυτην προίκα ἔδωκεν ὁ γερο-
Σταθαρὸς εἰς τὴν θυγατέρα του. Ἄλλως αὔτη ἧτο
μοναχοκόρη. Διὰ τὸν ἑαυτόν του, τὴν συμβίαν καὶ τὸν υἱόν
του, εἶχε κρατήσει τὰς δυὸ νεοδμήτους οἰκίας εἰς τὴν νέαν
πόλιν, τὰ δυὸ ἀμπέλια πλησίον ταύτης, δυὸ ἐλαιώνας, καὶ
ὀλίγα χωράφια - καὶ ὅσα μετρητὰ εἶχεν..
Ἕως ἐδῶ εἶχαν φθάσει αἱ ἀναμνήσεις τῆς
Φραγκογιαννούς, τὴν νύκτα ἐκείνην. Ἤτον ἡ ἑνδεκάτη
ἑσπέρα ἀπὸ τοῦ τοκετοῦ τῆς κόρης της. Τὸ θυγάτριον εἶχεν
ὑποτροπιάσει πάλιν, κ' ἔπασχε δεινῶς. Εἶχεν ἔλθει
ἄρρωστον εἰς τὸν κόσμον. Ἀπὸ τὴν κοιλίαν τῆς μητρός του,
ἡ φθορὰ τὸ εἶχε παρακολουθήσει. Τὴν στιγμὴν ἐκείνην,
σπασμωδικὸς βήχας ἠκούσθη, καὶ τὰ ξυπνητὰ ὄνειρα, αἱ
ἀναμνήσεις, διεκόπησαν. Ἐκινήθη ἐπὶ τῆς πενιχρᾶς
στρωμνῆς, ὅπου ἧτο ἀνακεκλιμένη, ἔκυψεν ἐπὶ τοῦ παιδίου,
κ' ἐπροσπάθησε νὰ δώση εἰς αὐτὸ πρόχειρον βοήθειαν.
Ἐπλησίασεν εἰς τὸ φῶς τοῦ λύχνου μικρὰν φιάλην.
Ἐδοκίμασε νὰ δώση μίαν κουταλιᾶν, εἰς τὰ χείλη τοῦ
μωροῦ. Τὸ μικρὸν ἐγεύθη τὸ ρευστόν, καὶ μετὰ μίαν
στιγμὴν πάλιν τὸ ἐξέρασε..
Ἡ λεχώνα ἐκινήθη ἐπὶ τῆς χαμηλῆς καὶ στενῆς κλίνης.
Φαίνεται ὅτι δὲν ἐκοιμάτο καλά. Ἧτο μόνον ναρκωμένη,
καὶ εἶχε κλειστὰ τὰ βλέφαρα. Ἤνοιξε τὰ ὄμματα,
ἀνεσηκώθη δυὸ ἢ τρεῖς δακτύλους ἄνω τοῦ προσκεφάλου,
καὶ ἠρώτησε:.
--- Πῶς πάει, μάννα;.
--- Πὼς νὰ πάη!. εἶπεν αὐστηρῶς ἡ γραία. ἡσύχασε τώρα,
καὶ σῦ!. Τί θὰ κάμη!. δὲν θὰ βήξη;.
--- Πῶς τὸ βλέπεις, μάννα;.
--- Πῶς νὰ τὸ ἰδῶ;. Μωρὸ παιδὶ εἶναι. νά, ποὺ ἦρθε στὸν
κόσμο κι αὐτό!. ἐπρόσθεσε μὲ στρυφνὸν καὶ ἀλλόκοτον
ἦθος ἡ γραία..
Καὶ μετ' ὀλίγον ἡ λεχώνα ἀπεκοιμήθη ἠσυχώτερα. Ἡ
γραία μόλις ἔκλεισεν ὀλίγον τὰ ὄμματα τὴν ὥραν τοῦ
ὄρθρου, μετὰ τὸ τρίτον λάλημα τοῦ πετεινοῦ. Ἐξύπνησεν
ἀπὸ τὴν φωνὴν τῆς κόρης της, τῆς Ἀμέρσας, ἥτις ἦλθε λίαν
πρωὶ ἀπὸ τὸν μικρὸν οἰκίσκον, τὸν γειτονικὸν
ἀνυπομονοῦσα νὰ μάθη πὼς εἶναι ἡ λεχώνα καὶ τὸ μωρόν,
καὶ πὼς εἶχε περάσει τὴν νύκτα ἡ μάννα της..
Ἡ Ἀμέρσα, ἡ δευτερότοκος, ἤτον ἀνύπανδρη,
γεροντοκόρη ἤδη, ἀλλὰ προκομμένη πολύ, «μορφοδούλα»,
ὀνομαστὴ δὲ ὑφάντρια. ἤτον μελαψή, ὑψηλή, ἀνδρώδης,
-καὶ τὰ προικιά της καὶ τὰ στολίδια τὰ κεντητά, τὰ ὁποῖα
μόνη τῆς εἶχε κατασκευάσει, εὑρίσκοντο κλεισμένα ἀπὸ
χρόνων πολλῶν εἰς μεγάλην ἄκομψον κασσέλαν, καὶ τὰ
ἔτρωγεν ὁ σκόρος καὶ τὸ σαράκι..
--- Καλημέρα!.Πῶς εἶστε;.Πῶς περάσατε;.
--- Ἐσύ' σαι, Ἀμέρσα;. Νά, πέρασε κι αὐτὴ ἡ νύχτα..
Ἡ γραία μόλις εἶχεν ἐξυπνήσει, κ' ἔτριβε τὰ ὄμματα
τραυλίζουσα. Ἠκούσθη θόρυβος εἰς τὸ πλαγινὸν μικρὸν
χώρισμα. Ἤτον ὁ Νταντὴς ὁ Τραχήλης, ὁ σύζυγος τῆς
λεχώνας, ὅστις ἐκοιμάτο ἐκεῖθεν τοῦ λεπτοῦ ξυλοτοίχου,
παραπλεύρως ἑνὸς ἄλλους κορασίου κ' ἑνὸς παιδίου
μικρὰς ἡλικίας, καὶ εἶχεν ἐξυπνήσει τὴν στιγμὴν ἐκείνην.
Ἐμάζευε τὰ ἐργαλεῖα τοῦ - σκεπάρνια, πριόνια, ροκάνια,
καὶ ἡτοιμάζετο νὰ ὑπάγη στὸν ταρσανᾶν, ν' ἀρχίση τὸ
μεροκάματον..
--- Ἀκοῦς, τί σαμαντᾶ κάνει! εἶπεν ἡ γραία. Δὲν μπορεῖ
νὰ μαζώξη τὰ σιδερικά του, χωρὶς ν' ἀκουστή. Ὅποιος τὸν
ἀκούει, θαρρεῖ τί γίνεται!..
--- «Γύφτικο σπίτι καίεται», εἶπεν εἰρωνικῶς γελῶσα ἡ
Ἀμέρσα..
Ὁ θόρυβος τῶν ἐργαλείων, τὰ ὁποῖα ὁ Νταντής, χωρὶς
νὰ εἶναι ὁρατός, ὄπισθεν τοῦ ξυλοτοίχου, ἔρριπτεν ἀνὰ ἐν
μέσᾳ στὸ ζεμπίλι τοῦ -σκεπάρνια, πριόνια, τριβέλια, κτλ.-
ἐξύπνησε καὶ τὴν λεχώ, τὴν γυναίκα του..
--- Τ' εἶναι, μάννα;.
--- Τί νὰ εἶναι!.Ὁ Κωνσταντὴς ρίχνει τὰ σύνεργά του μὲς
στὸ ζεμπίλι! εἶπε μετὰ στεναγμοῦ ἡ γραία..
--- «Καὶ βιὸ λογαριάζεις;».συνεπλήρωσε τὴν παροιμίαν ἡ
Ἀμέρσα..
Ἠκούσθη τότε ἡ φωνὴ τοῦ Κωνσταντῆ ὄπισθεν τοῦ
μικροῦ διαφράγματος..
--- Ξυπνήσατε, πεθερά; ἔλεγε. πῶς περάσατε;.
--- Πὼς νὰ περάσωμε!. «Σὰν τὴν κόττα στὸ μύλο.» Ἔλα
νὰ πιης τὸ ρακί σου..
Ὁ Νταντὴς ἐφάνη εἰς τὴν θύραν τοῦ χειμερινοῦ
θαλάμου. Ἧτο εὐρύστερνος, μὲ ἄχαριν τὸν κορμόν,
«ἀΐσκιωτος», ὅπως ἔλεγεν ἡ γραία πενθερά του, καὶ σχεδὸν
σπανός. Ἡ γραία ἔδειξεν εἰς τὴν Ἀμέρσαν τὴν μικρὰν
φιάλην μὲ τὸ ρακί, εἰς τὸ μικρὸν ράφι ἄνωθεν τῆς ἑστίας,
καὶ τῆς ἔνευσε νὰ βάλη στὸ ποτηράκι, διὰ νὰ πιη ὁ
Κωνσταντής..
--- Δὲν ἔχει κανένα σύκο;. ἠρώτησε οὗτος, ἅμα ἔλαβε τὸ
ρακοπότηρον ἀπὸ τὴν χείρα τῆς γυναικαδέλφης του..
--- Ποὺ νὰ βρεθῆ τέτοιο πράμα!. εἶπεν ἡ γραία Χαδούλα.
«Σαράντα σταχτοκούλουρά» μας χρειάζοντ' ἐδῶ,
ἐπρόσθεσεν, ἐννοοῦσα τὴν σπατάλην ἥτις συνήθως γίνεται
κ' εἰς τὰ πτωχότερα σπίτια, ἐν καιρῷ ἐνσκήψεως τοιούτου
«αἰσίου γεγονότος», ὁποῖον εἶναι καὶ ἡ γέννησις κόρης..
--- Θέλεις ἐσὺ γαμπρὸ μὲ μάτια; εἶπεν ἐνθυμηθεῖσα ἄλλην
παροιμίαν ἡ γυναικαδέλφη του, ἡ Ἀμέρσα..
--- Τουλόου σ' μὴν τὸν θέλης τὸν σαστικό σου νά' ναὶ
στραβός; εἶπε χωρὶς νὰ πειραχθῆ, ὁ Νταντής. Ἐβίβα! Καλὴ
σαράντιση!.
Κ' ἔπιεν ἀπνευστὶ τὸ μικρὸν ποτήριον..
--- Καλό σας βράδυ!.
Ἐφορτώθη τὴν ζεμπίλαν, κ' ἐπῆγε διὰ τὸν ταρσανᾶν..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β.
Τὸ πῦρ ἔφθινεν εἰς τὴν ἑστίαν, ὁ λύχνος ἐτρεμόφεγγεν εἰς
τὸ μικρὸν φάτνωμα, ἡ λεχώνα ἐλαγοκοιμάτο ἐπὶ τῆς κλίνης.
τὸ βρέφος ἔβηχεν εἰς τὸ λίκνον, καὶ ἡ γραία
Φραγκογιαννού, ὅπως καὶ τὰς προλαβούσας νύκτας,
ἠγρύπνει ἐπὶ τῆς στρωμνῆς της..
Ήτον περὶ τὸ πρῶτον λάλημα τοῦ πετεινοῦ, ὁπότε αἱ
ἀναμνήσεις ἔρχονται ἐν εἴδει φαντασμάτων. Ἀφοῦ τὴν
ὑπάνδρευσαν, καὶ τὴν «ἐκουκούλωσαν», καὶ τὴν
ἐπροίκισαν μὲ τὸ σπίτι τὸ ἐτοιμόρροπον εἰς τὸ παλαιὸν
ἀκατοίκητον Κάστρον, καὶ μὲ τὸ μποστάνι τὸ χέρσον εἰς
τὴν ἀγρίαν βορεινὴν ἐσχατιᾶν, καὶ μὲ τὸ ἀγριοχώραφον τὸ
διαφιλονικούμενον ἀπὸ τὸν γείτονα καὶ ἀπὸ τὸ Μοναστήρι,
ἡ νεόνυμφος μετὰ τοῦ συζύγου τῆς ἐκατοίκησεν εἰς τὸ
σπίτι τῆς ἀνδραδέλφης της τῆς χήρας, καὶ ἄνοιξε
νοικοκυριὸ μὲ μικρὰ πράγματα. Τὸ προικοσύμφωνόν της,
ὡς τόσον, ἔγραφε λεπτομερῶς ὅτι τῆς εἶχαν δώσει τόσες
φορεσιὲς ροῦχα, τόσα ὑποκάμισα, τόσες προσκεφαλάδες,
ὅπως καὶ δυὸ χαλκώματα, ἕνα τηγάνι, μίαν πυροστιᾶν, κτλ.
Ἀκόμη καὶ μαχαιροπίρουνα καὶ κουτάλια ἀνέγραφε τὸ
προικοσύμφωνον..
Η ἀνδραδέλφη, ἀμέσως τὴν Δευτέραν, τὴν ἐπιοῦσαν τοῦ
γάμου, τὰ ἐξήλεγξεν ὅλα, καὶ εὗρεν ὅτι ἔλειπον ἐκ τῶν ἐν
τῶν καταλόγω δυὸ σινδόνια, δυὸ μαξιλάρια, ἐν χάλκωμᾳ,
καθὼς καὶ μία πλήρης φορεσιά. Αὐθημερὸν δὲ παρήγγειλε
τῆς πενθερᾶς νὰ φέρη τὰ ἐλλείποντα. Ἡ ἰδιοτελὴς γραία
ἀπήντησεν ὅτι «τὰ ὅσα ἔδωσε, εἶναι καλῶς δοσμένα, καὶ
εἶναι ἀρκετά». Τότε ἡ ἀνδραδέλφη ἔβαλε στὰ λόγια τὸν
ἀδελφόν της. οὗτος παρεπονέθη εἰς τὴν νεόνυμφον, ἐκείνη
δὲ τοῦ ἀπήντησεν: «Ἂν ἀγροικοῦσε τὸ συφέρο του, δὲν θὰ
ἐδέχετο νὰ τοῦ γράψουν σπίτι στὸ Κάστρο, ὅπου μόνον τὰ
στοιχειὰ κατοικοῦν. καὶ τί τὸν ὠφελοῦν τὰ σινδόνια καὶ τὰ
ποκάμισα, ἀφοῦ δὲν ἤτον ἱκανὸς νὰ πάρη σπίτι κι ἀμπέλι κ'
ἐλιώνα;».
Κατά τὴν ἐποχὴν τοῦ ἀρραβῶνος, ἡ Χαδούλα εἶχε
δοκιμάσει τῷ ὄντι νὰ σφυρίξη κάτι τοιοῦτον στ' αὐτιὰ τοῦ
γαμβροῦ. Ἂν καὶ νέα πολὺ ἤτον, ἀλλά, χάρις εἰς τὴν φύσιν
κ' εἰς τὰ μαθήματα τῆς μητρός της, τὰ ἐκούσια καὶ τὰ
ἀκούσια, εἶχε γίνει πολὺ πονηρή, ἀναλόγως τῆς ἡλικίας της.
Ἀλλ' ἡ μάννα της, μυρισθείσα τὸ πράγμα, καὶ φοβουμένη
μήπως αὐτή, ἡ μικρὴ Στριγλίτσα, καθὼς ὠνόμαζε συνήθως
τὴν κόρην της, τοῦ σηκώση τὰ μυαλὰ τοῦ γαμβροῦ, ὥστε
νὰ πονηρέψη οὗτος νὰ ζητῆ προικιᾶ περισσότερα,
ἐξήσκησε τυραννικὴν ἐπιτήρησιν ἐπὶ τῆς κόρης καὶ τοῦ
ἀρραβωνιαστικοῦ, μὴ ἐπιτρέπουσα τὴν ἐλαχίστην
ἰδιαιτέραν συνομιλίαν μεταξὺ τῶν δυό. Τοῦτο ἔκαμνε,
προσχήματι μὲν διὰ τὴν σεμνότητα:.
— Δὲν ἔχω. νά μου σκαρώση κανένα πρωιμάδι. αὐτὴ ἡ
Στριγλίτσα! εἶχεν εἰπεῖ..
Βλέπετε, τὴν μεταφορὰν τοῦ ρήματος τὴν ἐλάμβανεν
ἀπὸ τὸ ἐπάγγελμα τῆς συντεχνίας. («Σκαρώνω καράβι»
ἰσοδυναμεῖ μὲ τὸ «ναυπηγῶ ναῦν»). ἀλλὰ πράγματι τὸ
ἔκαμνε, διὰ νὰ μὴ ἀναγκασθῆ νὰ δώση μεγαλυτέραν
προίκα..
Μίαν ἑσπέραν, τὴν παραμονὴν τοῦ ἀρραβῶνος, ὅτε ὁ
γαμβρὸς μετὰ τῆς ἀδελφῆς τοῦ εἶχον ἔλθει εἰς τὴν οἰκίαν νὰ
συζητήσουν τα περὶ προικός, ἐνῶ ὁ γέρων ναυπηγὸς
ὑπηγόρευε τὸ προικοσύμφωνον εἰς τὸν Ἀναγνώστην τὸν
Συβίαν, ψάλτην τῆς ἐκκλησίας, ὅστις εἶχε βγάλει τὸ
ὀρειχάλκινον καλαμάρι του ἀπὸ τὴν ζώνην, τὴν ἐκ πτεροὺ
χηνὸς πένναν ἀπὸ τὴν μακρὰν θήκην τοῦ καλαμαριοῦ, τοῦ
ὀμοιάζοντος πολὺ μὲ πιστόλαν, καὶ θέσας ἐπὶ τῶν γονάτων
τὸ βιβλίον τοῦ Ἀποστόλου, κ' ἐπάνω εἰς τὸ βιβλίον
τεμάχιον χονδροῦ χαρτίου, εἶχε γράψει καθ' ὑπαγόρευσιν
τοῦ γέροντος «Εἰς τ' ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. ὑπανδρεύω τὴν κόρην μου
Χαδούλαν μὲ τὸν Ἰωάννην Φράγκον, καὶ τῆς δίνω πρῶτον
τὴν εὐχήν μου.», ἡ Χαδούλα ἵστατο ἀντικρὺ τῆς ἑστίας,
δίπλα εἰς τὴν τέμπλαν –τὴν στήλην τουτέστι τῶν
στρωμάτων, παπλωμάτων καὶ προσκεφαλαίων τὴν
σκεπαστὴν μὲ μεταξωτὴν σινδόνα, καὶ ἐπιστρεφομένην μὲ
δυὸ τεραστίας προσκεφαλάδας– ἀκίνητος καὶ
καμαρώνουσα, κατὰ τὸ φαινόμενον, ὅπως ἡ τέμπλα. ἀλλ'
ὅμως ἔνευε κρυφά, ἀνυπομόνως, καίτοι μὲ μεγάλην
προφύλαξιν, ἔνευεν εἰς τὸν ἀρραβωνιαστικόν, ἔνευεν εἰς
τὴν ἀνδραδέλφην, νὰ μὴ δεχθώσιν ὡς προίκα «σπίτι στὸ
Κάστρο» καὶ «χωράφι στὸ Στοιβωτό», ἀλλὰ ν' ἀπαιτήσωσι
σπίτι εἰς τὴν νέαν πόλιν, καὶ ἀμπέλι κ' ἐλαιώνα εἰς τὴν
περιοχὴν τῆς νέας πόλεως..
Εις μάτην. Οὔτε ὁ γαμβρός, οὔτε ἡ ἀνδραδέλφη εἶδαν τ'
ἀπηλπισμένα νεύματα. Μόνον ἡ γραία, ἡ μήτηρ της, ἥτις,
ἂν καὶ ἀναγκασμένη ἧτο νὰ στρέφη τὰ νῶτα πρὸς τὴν
κόρην, διὰ ν' ἀντιμετωπίζη φιλοφρόνως τὴν συμπεθέραν
καὶ τὸν γαμβρόν, εἶχε καθίσει ὅμως μὲ τοιοῦτον τρόπον,
ὥστε νὰ ἔχη μόνον τὴν μίαν πλάτην γυρισμένην πρὸς τὴν
νέαν – αἴφνης, ὡς νὰ τὴν ἐπληροφόρησεν ἀόρατον πνεῦμα
ὅτι κάτι ἔτρεχεν, ἐστράφη ἀποτόμως πρὸς τὴν θυγατέρα
της, καὶ εἶδε τ' ἀπηγορευμένα «καμώματά» της..
Πάραυτα ἐτόξευσε βλέμμα φοβερὰς ἀπειλῆς πρὸς
αὐτήν..
— Ἕ! μωρὴ Στριγλίτσα! ὑπεψιθύρισε μέσα της. Ἔννοιά
σου!.κ' ἐγὼ σὲ σώζω..
Ευθύς ὅμως κατόπιν, ἐσκέφθη ὅτι δὲν θὰ ἐσύμφερε νὰ
κάμη λόγον δι' αὐτὸ τὸ πράγμα εἰς τὴν κόρην της. Διότι
ἐφοβήθη μὴν τῆς δώση ἀφορμὴν νὰ παραπονεθῆ εἰς τὸν
πατέρα της. Καὶ τότε τὰ πράγματα θὰ ἐγίνοντο χειρότερα
βεβαίως. Ὁ γέρων πιθανῶς θὰ ἐκάμπτετο εἰς τὰς ἰκεσίας
καὶ τὰ κλαύματα τῆς μοναχοκόρης, καὶ θὰ ἔδιδε
περισσοτέραν προίκα. Ὅθεν ἐσιώπησεν..
Η Χαδούλα ἐθαύμασε πώς, ἐνῶ ἡ μήτηρ τῆς ὀλοφάνερα
τὴν εἶχεν ἰδεῖ νὰ κάμνη τὰ ριψοκίνδυνα ἐκεῖνα νεύματα,
διὰ πρώτην φορὰν εἰς τὴν ζωήν της, ὅταν εὑρέθησαν μόναι,
δὲν τῆς ἔδωκεν οὔτε νυχιές, οὔτε τσιμπιές, οὔτε
δαγκωματιές, πράγμα τὸ ὁποῖον, ἄλλως, συχνὰ συνήθιζε.
Σημειωτέον ὅτι ἡ προικοδοσία τῆς οἰκίας εἰς τὸ παλαιὸν
ἀκατοίκητον χωρίον εἶχε τοῦτο τὸ εὐλογοφανές, ὅτι πολλαὶ
οἰκίαι ἐσώζοντο ἀκόμα εἰς τὸ Κάστρον, ὅτι οἰκογένειαι
τίνες συνήθιζον νὰ διατρίβωσι τὸ θέρος ἐκεῖ, καὶ ὅτι εἰς τὴν
φαντασίαν τῶν ἀνθρώπων ὑπῆρχε προκατάληψις ὑπὲρ τοῦ
«Παλαιοῦ Χωριοῦ», τὸ ὁποῖον ἐπονούσαν οἱ γεροντότεροι,
καὶ δὲν εἶχαν συνηθίσει ἀκόμα οὔτε εἰς τὴν νέαν τάξιν τῶν
πραγμάτων, οὔτε εἰς βίον εἰρηνικόν, χωρὶς ἐπιδρομὰς
κλεφτῶν καὶ πειρατῶν καὶ τῆς Τουρκικῆς ἁρμάδας, καὶ ἡ
ἐγκατάστασις εἰς τὴν νέαν πόλιν δὲν ἐνομίζετο ὁριστική,
ἀλλ' ὑπῆρχε προσδοκία ὅτι οἱ ἄνθρωποι θὰ ἐβιάζοντο καὶ
πάλιν νὰ ἐπανέλθουν εἰς τὰ παλαιά, τὰ «μαθημένα» των. Κ'
ἐνῶ ὅλο τὸ Κάστρον ἀνεπόλουν, καὶ τὸ Κάστρον
ἐλυποῦντο καὶ τὸ ἐρρέμβαζον, καὶ τὸ εἶχον εἰς τὸ στόμα,
δὲν ἔπαυον ὅμως νὰ κτίζωσιν οἰκοδομὰς εἰς τὸν νέον
συνοικισμὸν – ὅπως ἀποδειχθῆ διὰ μυριοστὴν φορὰν ὅτι οἱ
ἄνθρωποι συνήθως ἄλλα σκέπτονται καὶ ἄλλα κάμνουν,
καὶ ὅτι μιμοῦνται ἀλλήλους μηχανικῶς..
Ούτω λοιπόν, μετὰ δυὸ ἑβδομάδας ἀπὸ τοῦ ἀρραβῶνος
ἐτελέσθη ὁ γάμος. Οὕτως ἠθέλησεν ἡ πενθερά. Δὲν τῆς
ἤρεσκεν, ὡς ἔλεγε, νὰ ἔχη γαμβρὸν ἀστεφάνωτον νὰ
συχνάζη στὸ σπίτι, ἀφοῦ εἶχε θάρρος ἀπὸ πρίν, ὡς
συντεχνίτης καὶ παραγυιὸς τοῦ ἀνδρός της. Καὶ ἡ
ἀνδραδέλφη, χήρα, ἠλικιωμένη, μὲ ἕνα παίδα ἔφηβον,
ἐργαζόμενον ἐπίσης εἰς τὸ ναυπηγεῖον, καὶ ἐν ἄλλο παιδίον
κ' ἐν κοράσιον ἀνήλικα, ἐδέχθη κατ' οἶκον τὸ νέον
ἀνδρόγυνον..
Εἴτα, μετὰ ἐν ἔτος, ἐγεννήθη τὸ πρῶτον παιδίον, ὁ
Στάθης, καὶ δευτέρα ἡ Δελχαρῶ, ἀκολούθως ὁ Γιαλής,
κατόπιν ὁ Μιχάλης, ἀκολούθως ἡ Ἀμέρσα, μετ' αὐτὴν ὁ
Μητράκης, καὶ ἡ τελευταία ἡ Κρινιῶ. Κατὰ τοὺς πρώτους
χρόνους ἐφαίνετο νὰ βασιλεύη εἰρήνη ἐντὸς τῆς οἰκίας.
Εἴτα, ὅταν ἤρχισαν νὰ μεγαλώνουν τὰ δυὸ πρῶτα παιδιὰ
τῆς νύμφης, εἶχον δὲ μεγαλώσει ἀρκετὰ καὶ τὰ δυὸ
τελευταῖα τῆς ἀνδραδέλφης, ἤρχισε πόλεμος ἐντὸς τοῦ
οἴκου..
Τότε ἡ Φραγκογιαννού, ἥτις μὲ τὴν ἡλικίαν καὶ τὴν
πείραν τοῦ κόσμου ἐγένετο πολὺ σοφωτέρα, εἶχεν ἀξιωθῆ,
ὡς ἔλεγε μετριοφρόνως, ν' ἀποκτήση κι αὐτὴ ἕνα σπιτάκι
δικό της, χάρις εἰς τὴν ἐπιδεξιότητά της καὶ τὴν οἰκονομίαν
της. Τὴν μίαν χρονιὰν ἠμπόρεσε μόνον νὰ κτίση τέσσαρας
τοίχους λασποκτίστους, μικροὺς καὶ χαμηλοὺς καὶ νὰ τοὺς
στεγάση. Tὴν δευτέραν χρονιὰν κατώρθωσε νὰ πετσώση
κατὰ τὰ τρία τέταρτα τὸ σπίτι, δηλ. νὰ κατασκευάση
μικρὸν πάτωμα, μὲ διάφορα σανίδια, ἀνόμοια παλαιὰ καὶ
νέα. Kαί, χωρὶς νὰ χάση καιρόν, ἀνυπομονοῦσα, πότε νὰ
«ξελευθερωθῆ» ἀπὸ τὴν τυραννίαν τῆς ἀνδραδέλφης, ἡ
ὁποία ἐγήραζε κ' ἐγίνετο παράξενη, ἐκουβαλήθη, κ' ἐπῆγε
νὰ ἐγκατασταθῆ, μαζὶ μὲ τὸν σύζυγον καὶ τὰ τέκνα, εἰς τὴν
«γωνίαν» της, εἰς τὴν «φωλιᾶν» της, εἰς τὴν «ἄκρην» της.
Τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὅπως ἔλεγεν ἡ ἰδία, ἠσθάνθη τὴν
μεγαλυτέραν χαρὰν εἰς τὴν «ζήσιν» της..
Όλ' αὐτὰ τὰ ἐνθυμεῖτο, καὶ οἰονεῖ τὰ ἀνέζη ἡ
Φραγκογιαννού, κατὰ τὰς μακρᾶς ἐκείνας ἀΰπνους νύκτας
τοῦ Ἰανουαρίου, ἐνῶ ὁ βορρᾶς ἠκούετο ἐκ διαλειμμάτων
νὰ συρίζη ἔξω, πλήττων τὰς κεράμους, καὶ κάμνων νὰ
ἠχώσι τὰ παράθυρα, ὁπότε ἠγρύπνει παρὰ τὸ λίκνον τῆς
μικρᾶς ἐγγονῆς της. Ἧτο ἤδη τρίτη ὥρα μετὰ τὰ
μεσάνυκτα, καὶ ὁ πετεινὸς ἐλάλησε καὶ πάλιν. Τὸ
θυγάτριον, τὸ ὁποῖον μόλις εἶχεν ἡσυχάσει πρὸ μικροῦ,
ἄρχισε νὰ βήχη ἐκ νέου ὀδυνηρῶς. Εἶχεν ἔλθει ἀσθενικὸν
εἰς τὸν κόσμον, καὶ προσέτι, φαίνεται ὅτι εἶχε κρυώσει τὴν
τρίτην ἡμέραν, εἰς τὰ «κολυμπίδια», ὅταν τὸ εἶχαν λούσει
ἐντὸς τῆς σκάφης, καὶ κακὸς βήχας τὸ εἶχε κολλήσει. Ἡ
Φραγκογιαννοὺ ἀπλήστως ἀπὸ ἡμερῶν παρεμόνευε νὰ ἵδη
συμπτώματα σπασμῶν εἰς τὸ μικρὸν ἀσθενὲς πλάσμα –
ἐπειδὴ τότε ἤξευρεν ὅτι αὐτὸ δὲν θὰ ἐσώζετο– πλὴν
εὐτυχῶς τοιοῦτον πράγμα δὲν ἔβλεπε. «Εἶναι γιὰ νὰ
βασανίζεται καὶ νά μας βασανίζη», εἶχεν ὑποψιθυρίσει,
χωρὶς κανεὶς νὰ τὴν ἀκούση, μέσα της..
Την στιγμὴν ταύτην, ἡ Φραγκογιαννοὺ ἄνοιξε τὰ
κλειστὰ ἀγρυπνούντα ὄμματα, κ' ἐκούνησε τὸ λίκνον.
Συγχρόνως ἠθέλησε νὰ δώση τὸ σύνηθες ρευστὸν εἰς τὸ
πάσχον μωρόν..
— Ποιὸς βήχει; ἠκούσθη μία φωνὴ ὄπισθεν τοῦ
μεσοτοίχου..
Η γραία δὲν ἀπήντησεν. Ἧτο Σάββατον ἑσπέρας, καὶ ὁ
γαμβρὸς τῆς εἶχε πίει ἕνα ρακὶ παραπάνω, πρὶν δειπνήση.
ὁμοίως εἶχε πίει, μετὰ τὸ δεῖπνον, κ' ἕνα μεγάλο ποτήρι ἀπὸ
λάκυρον κρασί, διὰ νὰ ξεκουρασθῆ ἀπὸ τὰ μεροκάματα
ὅλης τῆς ἐβδομάδος. Λοιπόν, ὁ Νταντής, ἐπειδὴ εἶχε πίει
ἀρκετά, ἀναλόγως, ὠμιλοῦσε μέσα στὸν ὕπνο του, ἢ
μᾶλλον παραμιλοῦσε..
Το μωρὸν δὲν ἐδέχθη τὴν ρανίδα τοῦ ρευστοῦ εἰς τὸ
στόμα, ἀλλὰ τὴν ἐλάκτισε μὲ τὴν γλωσσίτσαν του, ἐν τῇ
ὁρμῇ τοῦ βηχός, ὅστις εἶχεν αὐξήσει λίαν ἀλγεινῶς..
— Σκασμός!. εἶπε πάλιν ὁ Κωνσταντής, ὁ πατὴρ τοῦ
βρέφους, μέσα στὸν ὕπνο του..
— Καὶ πλαντασμός!. προσέθηκε μετ' εἰρωνείας ἡ
Φραγκογιαννού..
Η λεχώνα ἐξαφνίσθη μέσα στὸν ὕπνο της, ἀκούσα ἴσως
τὸν βήχα τοῦ μικροῦ, καὶ ἅμα τὸν ἀλλόκοτον βραχὺν
διάλογον, ὅστις διημείφθη μέσω τοῦ ξυλοτοίχου μεταξὺ
τοῦ κοιμωμένου καὶ τῆς ἀγρυπνούσης..
— Τ' εἶναι, μάννα; εἶπεν ἀνασηκωθείσα ἡ Δελχαρῶ. Δὲν
εἶναι καλὰ τὸ παιδί;.
Ἡ γραία ἐμειδίασε στρυφνῶς εἰς τὸ τρομῶδες φῶς τοῦ
μικροῦ λύχνου..
— Σᾶ σ' ἀκούω, δυχατέρα!..
Αὐτὸ τὸ «σᾶ σ' ἀκούω, δυχατέρα» ἐλέχθη μὲ τόνον πολὺ
ἀλλόκοτον. Ἄλλως δὲν ἧτο ἡ πρώτη φορά, καθ' ἢν ἡ νεαρὰ
μήτηρ ἤκουε τοιοῦτον τί ἐκ μέρους τῆς μητρός της.
Ἐνθυμεῖτο ὅτι καὶ ἄλλοτε συνέβη, ἡ γραία μεταξὺ
γυναικῶν καὶ γραϊδίων τῆς γειτονιᾶς, νὰ ἐκφράση, μετὰ
σείσματος ἐκφραστικοὺ τῆς κεφαλῆς, εἰς ὥρας καθ' ἂς
ἐγίνετο λόγος περὶ τῆς μεγάλης πληθώρας τῶν νεαρῶν
κορασίων, περὶ τῆς σπάνεως, περὶ τοῦ ξενιτευμοῦ καὶ τῶν
ὑπέρμετρων ἀπαιτήσεων τῶν γαμβρῶν, περὶ τῶν βασάνων
ὅσα ὑπέφερε μία χριστιανὴ διὰ νὰ ἀποκαταστήση «τ'
ἀδύνατα μέρη», τουτέστι τὰ θήλεα, νὰ ἐκφράση, λέγω,
παραπλήσια αἰσθήματα. Ὅταν μάλιστα ἡ μήτηρ τῆς ἤκουε
περὶ ἀρρώστιας μικρῶν κορασίδων εἶχεν ἀκουσθῆ, σείουσα
τὴν κεφαλήν, νὰ λέγη:.
— Σᾶ σ' ἀκούω γειτόνισσα!. «Δὲν εἶναι χάρος, δὲν εἶναι
βράχος;» ἐπειδὴ συνήθιζε πολὺ συχνὰ νὰ ἐκφράζεται μὲ
παροιμίας λίαν ἐκφραστικᾶς. Καὶ ἄλλοτε πάλιν τὴν
ἤκουσαν νὰ δογματίζη ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν συμφέρει νὰ
κάμνη πολλὰ κορίτσια, καὶ ὅτι τὸ καλύτερον εἶναι νὰ μὴ
πανδρεύεται κανείς. Ἡ δὲ συνήθως εὐχή της πρὸς τὰ μικρὰ
κοράσια ἧτο «νὰ μὴ σώσουν!. Νὰ μὴν πᾶνε παραπάνω!».
Καὶ ἄλλοτε προέβη ἐπὶ τοσούτον ὥστε νὰ εἶπε:.
— Τί νά σας πῶ!. Ἔτσι τοῦ 'ρχεται τ' ἀνθρώπου, τὴν ὥρα
ποὺ γεννιῶνται, νὰ τὰ καρυδοπνίγη!..
Ναὶ μὲν τὸ εἶπεν, ἀλλὰ βεβαίως δὲν θὰ ἧτο ἱκανὴ νὰ τὸ
κάμη ποτέ. Καὶ ἡ ἰδία δὲν τὸ ἐπίστευε..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ.
Οὕτω εἶχον διαρρεύσει πολλαὶ νύκτες ἀπὸ τοῦ τοκετοῦ
τῆς Δελχαρῶς τῆς Τραχήλαινας. Ἀφοῦ τὸ μικρὸν
ἐβαπτίσθη, καὶ ὠνομάσθη Χαδούλα, μὲ τ' ὄνομα τῆς
μάμμης του –τὸ ὁποῖον ἔκαμεν ἐκείνην νὰ μορφάζη
σείουσα τὴν κεφαλήν, καὶ νὰ ψιθυρίζη «μὴν τύχη καὶ χαθῆ
τ' ὄνομα!»– πάλιν ἡ γραία ἠγρύπνει, ἂν καὶ τὸ μωρὸν
ἐφαίνετο νὰ εἶναι ὀπωσοῦν καλύτερα. Ἄλλως ἡ ἀγρυπνία
ἧτο ἐν τῇ φύσει καὶ τὴ ἰδιοσυγκρασία τῆς Φραγκογιαννούς,
ἥτις ἐσκέπτετο χίλια πράγματα, καὶ εἶχεν τὸν ὕπνον
δύσκολον. Οἱ λογισμοὶ καὶ αἱ ἀναμνήσεις της, ἀμαυραὶ
εἰκόνες τοῦ παρελθόντος, ἤρχοντο ἀλλεπάλληλοι ὡς
κύματα μέσα εἰς τὸν νοῦν της, πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῆς
ψυχῆς της..
Είχε καρπογονήσει, λοιπόν, ἡ Χαδούλα τόσα τέκνα, καὶ
εἶχε κτίσει μικρὸν ὀσπίτιον διὰ νὰ κατοικήση. Ὅταν
ηὔξανεν ἡ οἰκογένεια, τόσον ηὔξανον καὶ τὰ «φαρμάκια».
Ναί, ἀπὸ τὰς ἰδίας οἰκονομίας τῆς εἶχεν ἀποκτήσει τὴν
μικρὰν οἰκίαν ἡ Γιαννού, καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ περισσεύματα τοῦ
συζύγου της. Ὁ μάστρο-Γιάννης ὁ Σκοῦφος, ἢ ὁ
«Λογαριασμός», δὲν ἤξευρε, πράγματι, νὰ λογαριάση καλὰ
οὔτε πόσα μεροκάματα εἶχε δουλέψει, οὔτε πόσα κάνουν
τέσσαρα ἢ πέντε ἢ ἐξ μεροκάματα τῆς ἐβδομάδος πρὸς
μίαν καὶ 75 ἢ μίαν καὶ 80 –διότι τόσα ἔπαιρνεν ὡς τρίτης
τάξεως μαραγκός. Ὅταν ἐνίοτε, ὡς καλαφάτης,
ἐπληρώνετο πρὸς 2,35 ἢ 2,40, πάλιν δὲν ἤξευρε νὰ τὰ
λογαριάση..
Μόνον τοῦ ἤρεσκε νὰ τὰ πίνη, σχεδὸν ὅλα, τὴν
Κυριακήν. Πλὴν εὐτυχῶς ἡ σύζυγος τοῦ εἶχε λαβὴ τὰ
μέτρα της, κ' ἔπαιρνεν αὐτὴ τὰ λεπτὰ στὰ χέρια της τὸ
Σάββατον τὸ βράδυ. Ἢ τὰ εἰσέπραττε κατ' εὐθείαν ἀπὸ τὸν
πρωτομάστορην, ὄχι ἄνευ ἔριδος καὶ δυσκολίας – ἐπειδὴ ὁ
πρωτομάστορης δὲν ἤθελε νὰ τῆς τὰ δώση προτιμῶν νὰ τὰ
ἐγχειρίση εἰς τὸν μάστρο-Γιάννην τὸν ἴδιον, ἀπὸ τὸν ὁποῖον
μάλιστα ἐκράτει, καθὼς καὶ ἀπ' ὅλους τοὺς ἄλλους, δέκα ἢ
δεκαπέντε λεπτὰ ὡς ἔκτακτα ποσοστά, λέγων «ἔχω
κορίτσια, βρὲ ἀδερφέ, ἔχω κορίτσια!». Ἀλλ' ἡ
Φραγκογιαννοὺ ποὺ νὰ γελασθῆ! Αὐτὴ τοῦ ἔδιδε τὴν
μόνην λογικὴν καὶ τὴν μόνην πρέπουσαν ἀπάντησιν: «Ἐσὺ
μονάχα ἔχεις κορίτσια μάστορη; Ὁ ἄλλος κόσμος δὲν
ἔχουν;».
Ή, ἂν δὲν κατώρθωνε νὰ τὰ λαβὴ ἡ ἰδία ἀπὸ τὸν
ἀρχιναυπηγόν, ἡ Γιαννοὺ τὰ ἥρπαζε, «Σᾶ χωρατά, σὰν
ἀλήθεια», ἀπὸ τὰς χείρας τοῦ συζύγου της, ἀφοῦ ἐφρόντιζε
πρῶτον νὰ τὸν «καλοκαρδίση» καὶ νὰ τὸν φέρη εἰς τὴν
κατάλληλον ψυχολογικὴν θέσιν. Ἤ, τέλος, τὸν ἄφηνε νὰ
κοιμηθῆ μισοζαλισμένος, καὶ τὰ ἔκλεπτεν ἀπὸ τὰ φορέματά
του, τὴν νύκτα τοῦ Σαββάτου. Μόνον, τὴν Κυριακὴν πρωί,
τοῦ ἔδιδε διὰ «χαρτζιλίκι» 40 ἢ πενήντα λεπτά..
Λοιπόν εἶχε κτίσει τὸν οἰκίσκον ἀπὸ τὰς οἰκονομίας της,
ἀλλὰ ποιὰ ἧτο ἡ πρώτη βάσις τοῦ μικροῦ ἐκείνου
κεφαλαίου; Τὴν ὥραν ταύτην, κατὰ τὴν νύκτα τῆς
ἀγρυπνίας, διὰ πρώτην φορὰν τὸ ἐξωμολογεῖτο καθ'
ἑαυτήν. Ποτὲ δὲν τὸ εἶχε εἰπῆ οὔτε εἰς τὸν πνευματικόν της,
εἰς τὸν ὁποῖον ἄλλως πολὺ μικρὰ πράγματα ἔλεγεν.
ἀκριβῶς ἐκεῖνα μόνον τὰ συνήθη ἀμαρτήματα, ὅσα ἐκεῖνος
ἤξευρε προτοῦ νὰ τὰ εἴπη αὐτή. δηλαδὴ κακολογίαν,
θυμούς, γυναικείας κατάρας καὶ τὰ τοιαυτα. Ποτὲ δὲν τὸ
εἶχεν ὁμολογήσει εἰς τὴν μητέραν της, ἔφ' ὅσον ἔζη ἐκείνη –
ἥτις ἄλλως ἧτο ἡ μόνη ποὺ τὸ ὑπώπτευε καὶ τὸ ἤξευρε
χωρὶς νὰ τῆς τὰ εἴπη αὐτή. Ναί, εἶναι ἀληθές, ὅτι ἐμελέτα
καὶ εἶχεν ἀπόφασιν νὰ τῆς τὰ εἴπη κατὰ τὰς τελευταίας
στιγμάς της. Πλὴν δυστυχῶς ἡ γραία, πρὶν ἀποθάνη,
συνέβη νὰ βωβαθῆ καὶ νὰ κωφαθῆ καὶ νὰ μείνη ἀναίσθητη
«σὰν πράμα», ὅπως περιέγραφε τὴν κατάστασιν ταύτην ἡ
κόρη της, κ' ἔτσι δὲν ἐδόθη εὐκαιρία νὰ τῆς ὁμολογήση τὸ
πταίσμα της..
Ακόμη ὀλιγώτερον, δὲν τὸ εἶπε ποτὲ εἰς τὸν πατέρα της,
οὔτε εἰς τὸν σύζυγόν της. Ἰδοὺ ποιὸν ἧτο τὸ μυστικὸν
τοῦτο..
Προ τοῦ γάμου της ἡ Χαδούλα εἶχεν ἀρχίσει νὰ κλέπτη
ἀπ' ὀλίγα ὀλίγα ἐκ τῶν χρημάτων τοῦ πατρός της, ἀπ'
ὀλίγους παράδες, ἀπὸ μισὸν γρόσι. Τόσον ὀλίγα, ὥστε
σχεδὸν δὲν τὸ ἠσθάνθη οὔτε τὸ ὑπώπτευσεν ἐκεῖνος.
Μόνον δυὸ φορὰς εἶχεν ἐννοήσει ὁ ἴδιος ὅτι εἶχε κάμει
ἐσφαλμένον τὸν λογαριασμὸν τοῦ μικροῦ θησαυροῦ του.
Τὸν θησαυρὸν τοῦτον ἀπέθετεν εἰς μίαν κρύπτην, τὴν
 Πλοήγηση  Downloads  Επικοινωνία
Διαδώστε το!
Tweet Κοινοποίηση 4
Διάφορα τεστ
Εισαγωγή
Τεστ ευφυΐας για ενήλικες
Τεστ ευφυΐας με σχήματα
Τεστ ευφυΐας για παιδιά
Ευχάριστο τεστ προσωπικότητας
Τεστ επαγγελματικού
προσανατολισμού
Τεστ προσωπικότητας Χόλαντ
Δισκόγραμμα: Ψυχολογικό τεστ
προσωπικότητας
Υπολογισμός Μορίων: Ποια σχολή
Παιχνίδια
Κρεμάλα
Επισκέψεις από 1-1-2005: Κουίζ
Βιβλιογραφική αναφορά σε αυτή τη σελίδα: Βιολογική ηλικία και προσδόκιμο
ζωής
Κουίζ: Πού οδηγεί η σχέση σας;
Προβλέψεις
Πρόβλεψη μέλλοντος με την
τράπουλα ΤΑΡΩ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. Πρόβλεψη μέλλοντος με τα μυστικά
του Ι-τσινγκ (super!)
Μισοπλαγιασμένη κοντά στο τζάκι, με κλειστά τα μάτια, με
το κεφάλι ακουμπισμένο στο σκαλί του τζακιού που το λένε Δείτε τι επιφυλάσσει το μέλλον
«φουγοπόδαρο», η θεία-Χαδούλα, που την ξέρανε όλοι σαν Πρόβλεψη 12 μηνών με χαρτιά και
τη Γιαννού τη Φράγκισσα, δεν κοιμόταν, αλλά θυσίαζε τον ζώδια
ύπνο της δίπλα στην κούνια της άρρωστης μικρής εγγονής
της. Όσο για τη λεχώνα, τη μητέρα του άρρωστου μωρού, Χειρομαντεία
αυτή πριν από λίγο είχε αποκοιμηθεί στο χαμηλό, φτωχικό της Αριθμολογία
κρεβάτι..
Προγράμματα
Το μικρό λυχνάρι, κρεμασμένο, τρεμόσβηνε στο κοίλωμα
που σχημάτιζαν τα δοκάρια του τζακιού. Πιο πολύ ίσκιο Εύρεση Πάσχα
έριχνε παρά φως στα λίγα φτωχικά έπιπλα, που φαίνονταν
Εντοπισμός πτήσης off-line
καθαρότερα και πιο αξιοπρεπή στο σκοτάδι. Τα τρία
μισοκαμένα δαυλιά, και το μεγάλο όρθιο κούτσουρο της Διαχείριση επαφών τηλεφώνου -
εστίας, έριχναν πολλή στάχτη, λίγη ανθρακιά και κάπου – Αρχεία vcf σε excel ελληνικά
κάπου μια φλόγα που έσκαγε με θόρυβο, έκανε τη γριά να
Μάθετε τον κώδικα Μορς
θυμάται μέσα στον ύπνο της την μικρότερη κόρη της, την
Κρινιώ, που έλειπε και που αν βρισκόταν τώρα μέσα στο Μάθετε το σημαφορικό αλφάβητο
δωμάτιο, θα απάγγελνε με τρόπο μισοτραγουδιστό: «Αν είναι
Υπολογισμός κατανάλωσης
φίλος, να χαρεί, αν είναι εχτρός, να σκάσει.».
πετρελαίου
Η Χαδούλα, που τη λέγανε και Φράγκισσα, ή αλλιώς
Υπολογισμός κατανάλωσης
Φραγκογιαννού, ήταν μια γυναίκα κοντά στα εξήντα,
ηλεκτρικών συσκευών
καλοκαμωμένη, με έντονα χαρακτηριστικά, με αντρικό τρόπο
συμπεριφοράς και δύο μικρές άκρες από μουστάκι στο πάνω Υπολογισμός κατανάλωσης
μέρος των χειλιών της. Σαν το συλλογίζονταν και λογάριαζε ρεύματος βάσει μέτρησης
όλη της τη ζωή, έβλεπε ότι δεν είχε κάνει τίποτε άλλο παρά να
Υπολογισμός Μορίων
υπηρετεί τους άλλους. Όταν ήταν παιδούλα, υπηρετούσε τους
Πανελλαδικών & Δημιουργία
γονείς της. Όταν παντρεύτηκε, έγινε σκλάβα του συζύγου της
Μηχανογραφικού
- και όμως, λόγω του χαρακτήρα της και της αδυναμίας του,
ήταν ταυτόχρονα και υπεύθυνη γι’ αυτόν. Όταν απέκτησε Εγκυκλοπαίδεια με 12.000 λήμματα
παιδιά, έγινε δούλα των παιδιών της. Όταν τα παιδιά της
απέκτησαν παιδιά, έγινε ξανά υπηρέτρια των εγγονιών της..
Το νεογέννητο είχε γεννηθεί πριν από δύο εβδομάδες. Η
μητέρα του είχε αρρωστήσει βαριά μετά τη γέννα. Ήταν αυτή
που κοιμόταν στο κρεβάτι, η πρωτότοκη κόρη της
Φραγκογιαννούς, η Δελχαρώ η Τραχήλαινα. Είχαν
αναγκαστεί να το βαφτίσουν την δέκατη ημέρα γιατί ήταν
βαριά άρρωστο. Είχε κακό βήχα, κοκίτη, που όταν το έπιανε
έμοιαζε σχεδόν να παθαίνει σπασμούς. Σαν το βάφτισαν, το
παιδάκι φάνηκε να καλυτερεύει κάπως την πρώτη βραδιά,
και ο βήχας κόπασε για λίγο. Για πολλές νύχτες, η
Φραγκογιαννού δεν είχε δώσει ύπνο στα μάτια της, μην
αφήνοντας καν τα βλέφαρά της να τρεμοπαίξουν,
αγρυπνώντας δίπλα στο μικρό πλάσμα, το οποίο δεν
μπορούσε καν να φανταστεί τι κούραση προκαλούσε σε
όλους, ούτε πόσα βάσανα θα έπρεπε να υποφέρει, εάν τελικά
τα κατάφερνε κι αυτό να ζήσει. Και δεν μπορούσε να νιώσει
καν την απορία που μόνο η γιαγιά αναρωτιόνταν κρυφά μέσα
της: «Θε μου, γιατί να έρθει στον κόσμο κι αυτό;».
Η γριά το νανούριζε, και θα μπορούσε να κάνει «τα πάθια
της τραγούδια» πάνω από την κούνια του μικρού. Κι αλήθεια,
τα προηγούμενα βράδια είχε πράγματι «χάσει το νου της»
αναπολώντας όλα αυτά τα πάθια της κι όχι τραγουδιστά,
αλλά στο μιλητό. Σε εικόνες, σε σκηνές και σε οράματα, της
είχε περάσει από το μυαλό όλη η ζωή της, η άχρηστη, η
μάταιη κι η βαριά..
Ο πατέρας της ήταν οικονόμος, εργατικός και μυαλωμένος.
Η μάνα της ήταν κακιά, βλαστημούσε και τους ζήλευε όλους.
Ήταν μια από τις στρίγγλες της εποχής της. Έκανε και μάγια.
Την είχαν κυνηγήσει δύο-τρεις φορές οι κλέφτες, τα
παλληκάρια του Καρατάσου και του Γάτσου και των άλλων
οπλαρχηγών της Μακεδονίας. Και το ‘καναν αυτό για να την
εκδικηθούν, επειδή τους είχε κάνει μάγια και δεν πήγαιναν
καλά οι δουλειές τους. Τρεις μήνες έμειναν άπραγοι και δεν
μπορούσαν να κάνουν τίποτα πλιάτσικο, ούτε από Τούρκους,
ούτε από χριστιανούς. Ακόμα και η κυβέρνηση της Κορίνθου
δεν τους είχε στείλει κανένα επίδομα..
Την είχαν κυνηγήσει τον κατήφορο, από την κορυφή του
Αϊ-Θανασού, στο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία, με τα
πελώρια πλατάνια και την πλούσια βρύση, και από εκεί στο
Μεροβίλι, στο πλάι του βουνού, ανάμεσα στα ρουμάνια και
τους λόγγους. Αυτή προσπάθησε να κρυφτεί βαθιά σε ένα
σύδεντρο, αλλά εκείνοι δεν γελάστηκαν. Το θρόισμα των
φύλλων και των κλαριών, η ίδια η τρομάρα της, που μετάδινε
το τρέμισμα σε κλαριά και θάμνους, την πρόδωσε. Άκουσε
τότε άγρια φωνή:.
— Αχ! μωρή τσούπα, και σε πιάσαμε!.
Αυτή ξεπήδησε τότε μέσα από τους θάμνους και έτρεξε σα
φοβισμένη τρυγόνα, φτεροκοπώντας με τα λευκά πλατιά της
μανίκια. Δεν υπήρχε πλέον ελπίδα να γλιτώσει. Άλλοτε, την
πρώτη φορά που την είχαν κυνηγήσει, είχε καταφέρει να
κρυφτεί, κάτω στο Πυργί, επειδή το μέρος εκείνο είχε πολλά
μονοπάτια. Εδώ, στο Μεροβίλι, δεν υπήρχαν δρομάκια και
λαβύρινθοι, παρά μόνο συστάδες δέντρων και λόχμες
απάτητες. Η Δελχαρώ, που τότε ήταν ακόμα κοπέλα, η
μητέρα της Φραγκογιαννούς, έτρεχε σαν ελάφι από θάμνο σε
θάμνο, ξυπόλητη, αφού είχε πετάξει από νωρίτερα τα ξύλινα
τσόκαρα που φορούσε στα πόδια και τα είχε αφήσει πίσω της,
ένα μάλιστα από αυτά τα πήρε για λάφυρο ένας από αυτούς
που την κυνηγούσαν- και τα αγκάθια καρφώνονταν στις
φτέρνες της, της έσχιζαν και μάτωναν τους αστραγάλους και
τις πατούσες. Τότε, μες την απελπισιά της, της ήρθε μια
έμπνευση..
Πέρα από τον λόγγο, στο πλάι του βουνού, υπήρχε ένας και
μόνος καλλιεργημένος ελαιώνας, που ονομαζόταν ο Πεύκος
του Μωραΐτη. Ο γερο-Μωραΐτης, ο παππούς του ιδιοκτήτη,
είχε έρθει από το Μιστρά στον τόπο αυτόν, στα τέλη του
περασμένου αιώνα - την εποχή της Αικατερίνης και του
Ορλώφ. Ο φημισμένος πεύκος στεκόταν μες τη μέση στις
ελιές, σαν γίγαντας ανάμεσα σε νάνους. Το χιλιόχρονο δέντρο
ήταν σκαφιδιασμένο κοντά στη ρίζα, κάτω, στον γιγαντιαίο
κορμό, που δεν μπορούσαν να αγκαλιάσουν ούτε πέντε
άνδρες. Οι βοσκοί και οι ψαράδες τον είχαν σκαφιδιάσει, του
είχαν σκάψει την καρδιά, του είχαν γουβώσει τα σπλάχνα, για
να πάρουν από κει άφθονο ρετσινάτο προσάναμμα. Και παρά
τη φοβερή πληγή στις νεύρα του, στα σπλάγχνα του, ο πεύκος
επέζησε άλλα τρία τέταρτα του αιώνα, μέχρι το 1871. Και τον
Ιούλη της χρονιάς εκείνης, οι κάτοικοι ένιωσαν ένα μεγάλο
τοπικό σεισμό, σε απόσταση μιλίων, κάτω στ’ ακροθαλάσσι.
Την νύχτα εκείνη κατέρρευσε ο γίγαντας..
Σ’ αυτό το κοίλωμα, μέσα στο οποίο μπορούσαν να
καθίσουν άνετα δύο άνθρωποι, έτρεξε να κρυφτεί η νιόνυφη
ακόμα Δελχαρώ, η μάνα της σημερινής Φραγκογιαννούς. Η
ιδέα της ήταν απελπισμένη, και σχεδόν παιδιάστικη. Εκεί δεν
κρυβόταν στην πραγματικότητα, παρά μόνο στη φαντασία
της, με παιδικό τρόπο, όπως παίζουν το κρυφτό. Οι κυνηγοί
της σίγουρα θα την έβλεπαν, θα ανακάλυπταν το καταφύγιό
της. Μόνον απ’ το πίσω μέρος ήταν αόρατη, κι όχι από
μπροστά. Μόλις έφταναν οι τρεις κλέφτες πέρα από το πεύκο,
θα την έβλεπαν εκεί σαν καρφωμένη..
Οι τρεις άνδρες έτρεξαν, το προσπέρασαν, και συνέχισαν
να τρέχουν. Οι δύο από αυτούς ούτε έστριψαν πίσω να δουν.
Πίστεψαν ότι η «τσούπα» έτρεχε μπροστά. Μόνον την
τελευταία στιγμή, ο τρίτος έστριψε, κάπως σκοτισμένος, προς
τα πίσω, και κοίταξε σ’ όλες τις μεριές, όχι όμως και στον
κορμό του πεύκου. Έβλεπε και το πεύκο ανακατεμένα με τα
άλλα αντικείμενα, χωρίς να φαντάζεται ότι ο κορμός του είχε
κοιλιά, και ότι μέσα της κρυβόταν άνθρωπος. Αλλά και να
γνώριζε και να μη γνώριζε το κοίλωμα του γιγαντιαίου
κορμού, εκείνη την στιγμή δεν πέρασε από τον νου του.
Κοίταζε να δει μπας και ανακάλυπτε κανένα χαντάκι που θα
την είχε καταπιεί ολόκληρη, γιατί δεν υπήρχε πουθενά
λοφίσκος ή ανάχωμα που θα μπορούσε να κρυφτεί. Οι
Δρυάδες, οι νύμφες των δασών, που μπορεί και να τις
καλούσε στις μαγείες της, την προστάτεψαν, τύφλωσαν τους
διώχτες της, έριξαν πρασινωπή ομίχλη, χλοερό σκοτάδι, στα
μάτια τους - και δεν την είδαν..
Η νεαρή γυναίκα σώθηκε από τα νύχια τους. Κι όλον τον
καιρό ύστερα συνέχισε να κάνει μάγια, μάγια ενάντια στους
κλέφτες, για να τους φέρνει πολλά «κεσάτια», και πουθενά
πια να μην υπάρχει πλιάτσικο – μέχρις ότου, έδωσε ο Θεός
και ησύχασαν τα πράγματα, και ο Σουλτάνος Μαχμούτ
χάρισε, καθώς λένε, τα «Διαβολονήσια» στην Ελλάδα, και
έπαψαν από τότε να είναι ασύδοτα. Το πλιατσικολόγημα
διαδέχθηκε η φορολογία, και από τότε όλος ο περιούσιος
λαός εξακολουθεί να δουλεύει για την μεγάλο στομάχι του
κράτους, αυτό που «δεν έχει αυτιά» για ν' ακούει τα
παράπονα των φτωχών..
Η Χαδούλα η Φράγκισσα, αν και πολύ μικρή ήταν
γεννημένη τότε και τα θυμούνταν όλα αυτά που τα
διηγούνταν αργότερα η μάνα της. Ύστερα, σαν μεγάλωσε κι
έγινε δεκαεφτά χρονών, και ειρήνεψαν κάπως τα πράματα,
στα χρόνια του Κυβερνήτη, την πάντρεψαν οι γονιοί της και
της έδωκαν άντρα τον Γιάννη τον Φράγκο, εκείνον που η
γυναίκα του, του έδωσε αργότερα το παρατσούκλι
«Σκούφος» και «Λογαριασμός»..
Η γυναίκα του, η Χαδούλα, δεν του έδωσε τα δύο αυτά
παρατσούκλια χωρίς λόγο. Τον είχε ονομάσει "Σκούφο" πριν
ακόμα τον παντρευτεί, όταν τον ειρωνευόταν συνήθως, με την
κοριτσίστικη πονηριά της - χωρίς να φαντάζεται ότι αυτός θα
ήταν η τύχη της και ο καλός της - επειδή, αντί για φέσι,
φορούσε ένα είδος μακριού σκούφου, σταχτοκόκκινου, με
κοντή φούντα. Τον ονόμασε "Λογαριασμό" αργότερα, αφού
τον παντρεύτηκε, επειδή συχνά συνήθιζε να λέει την φράση
"αυτός. είν' ο λογαριασμός", και γιατί, απ’ την άλλη, δεν
μπορούσε να λογαριάσει σωστά ούτε το ποσό για λίγους
παράδες, ούτε για δυο μεροκάματα. Αν έλειπε εκείνη, θα τον
γελούσαν καθημερινά. ποτέ δεν θα του έδιναν σωστό τον
κόπο του στα πλοία, στο καρνάγιο ή στο ναυπηγείο, όπου
δούλευε σαν μαραγκός ή σαν καλαφάτης που μόνωνε με
πίσσα τις βάρκες..
Ήταν για πολύ καιρό μαθητής και βοηθός του πατέρα της
Χαδούλας, που έκανε την ίδια δουλειά. Όταν ο γέρος τον είδε
τόσο απλοϊκό, ολιγαρκή και ήσυχο, τον εκτίμησε και
αποφάσισε να τον κάνει γαμπρό. Του έδωσε προίκα ένα σπίτι
ερημωμένο, ετοιμόρροπο, στο παλιό Κάστρο, όπου
κατοικούσαν κάποτε οι άνθρωποι, πριν από το 1821. Του
έδωσε επίσης κι ένα κτήμα που ονομαζόταν Μποστάνι, που
βρισκόταν ακριβώς έξω από το ερημωμένο Κάστρο, σε μια
απόκρημνη ακτή και απείχε τρεις ώρες από την σημερινή
μικρή πόλη. Επίσης ένα «πινάκι χωράφι», ένα αγριοχώραφο,
το οποίο αμφισβητούσε ο γείτονας ως δικό του. Και οι άλλοι
γείτονες έλεγαν ότι και τα δύο χωράφια για τα οποία
μάλωναν αυτοί οι δύο ήταν καταπατημένα, και ήταν
«καλογερικά», που ανήκαν σε μια διαλυμένη Μονή. Τέτοια
προίκα έδωσε ο γερο-Σταθαρός στη θυγατέρα του. Άλλωστε
αυτή ήταν μοναχοκόρη. Για τον εαυτό του, την κυρά του του
και τον γιο του, είχε κρατήσει τα δύο νεόκτιστα σπίτια στην
νέα πόλη, τα δύο αμπέλια κοντά σε αυτήν, δύο λιοστάσια, και
λίγα χωράφια - και όσα μετρητά είχε..
Μέχρι εδώ είχαν φτάσει οι αναμνήσεις της
Φραγκογιαννούς, εκείνη τη νύχτα. Ήταν το ενδέκατο βράδυ
μετά τη γέννα της κόρης της. Το κοριτσάκι είχε υποτροπιάσει
ξανά, και ταλαιπωρούνταν πολύ. Είχε έρθει άρρωστο στον
κόσμο. Από την κοιλιά της μάνας του, η φθορά το είχε
ακολουθήσει. Εκείνη τη στιγμή, ακούστηκε σπασμωδικός
βήχας, και τα ξυπνητά όνειρα, οι αναμνήσεις, διακόπηκαν.
Σηκώθηκε από το φτωχικό στρώμα όπου ήταν ξαπλωμένη,
έσκυψε πάνω στο παιδί, και προσπάθησε να του δώσει
πρόχειρη βοήθεια. Πλησίασε στο φως του λυχναριού ένα
μικρό μπουκαλάκι. Δοκίμασε να δώσει μια κουταλιά, στα
χείλη του μωρού. Το μικρό γεύτηκε το υγρό, και μετά από μια
στιγμή το έκανε εμετό..
Η λεχώνα κουνήθηκε στο χαμηλό και στενό κρεβάτι.
Φαίνεται πως δεν κοιμόταν καλά. Ήταν μόνο ναρκωμένη και
είχε κλειστά τα βλέφαρα. Άνοιξε τα μάτια, ανασηκώθηκε δυο
τρία δάχτυλα πάνω από το προσκεφάλι και ρώτησε..
— Πώς πάει, μάννα;.
— Πώς να πάει!. είπε αυστηρά η γριά. ησύχασε τώρα, και
συ!. Τι θα κάμει!. δεν θα βήξει;.
— Πώς το βλέπεις, μάννα;.
— Πώς να το ιδώ;. Μωρό παιδί είναι. να, που ήρθε στον
κόσμο κι αυτό!. πρόσθεσε με στρυφνή και αλλόκοτη διάθεση
η γριά..
Και μετά από λίγο η λεχώνα κοιμήθηκε πιο ήσυχα. Η γριά
μόλις έκλεισε τα μάτια της την ώρα που χάραζε, μετά το τρίτο
λάλημα του πετεινού. Ξύπνησε από τη φωνή της κόρης της,
της Αμέρσας, η οποία ήρθε πολύ πρωί από το μικρό γειτονικό
σπιτάκι ανυπομονώντας να μάθει πώς είναι η λεχώνα και το
μωρό, και πώς είχε περάσει τη νύχτα η μητέρα της..
Η Αμέρσα, η δευτερότοκη, ήταν ανύπαντρη, γεροντοκόρη
ήδη, αλλά προκομμένη πολύ, «μορφοδούλα», κι ονομαστή
υφάντρια. Ήταν μαυριδερή, ψηλή, αντρογυναίκα, και τα
προικιά της και τα στολίδια τα κεντητά, που είχε φτιάξει μόνη
της, βρίσκονταν από πολλά χρόνια κλεισμένα σε μια μεγάλη,
χοντροφτιαγμένη κασέλα, και τα έτρωγε ο σκόρος και το
σαράκι.
— Καλημέρα!.Πώς είστε;.Πώς περάσατε;.
— Εσύ' σαι, Αμέρσα;. Να, πέρασε κι αυτή η νύχτα..
Η γριά μόλις είχε ξυπνήσει, και έτριβε τα μάτια της
τραυλίζοντας. Ακούστηκε θόρυβος στο διπλανό μικρό
δωμάτιο. Ήταν ο Νταντής ο Τραχήλης, ο σύζυγος της
λεχώνας, που κοιμόταν από την άλλη μεριά του λεπτού
ξύλινου τοίχου, δίπλα σε ένα άλλο κορίτσι και ένα παιδί
μικρής ηλικίας, και είχε ξυπνήσει εκείνη τη στιγμή. Μάζευε τα
εργαλεία του - σκεπάρνια, πριόνια, ροκάνια, και ετοιμαζόταν
να πάει στον ταρσανά, να αρχίσει το μεροκάματο..
"Ακούς, τι σαματά κάνει!" είπε η γριά. "Δεν μπορεί να
μαζέψει τα σιδερικά του, χωρίς να ακουστεί. Όποιος τον
ακούει, θα λέει τι γίνεται!".
"'Γύφτικο σπίτι καίγεται'", είπε ειρωνικά γελώντας η
Αμέρσα..
Ο θόρυβος των εργαλείων, που ο Νταντής, χωρίς να
φαίνεται, πίσω από τον ξύλινο τοίχο, έριχνε ένα-ένα μέσα στο
ζεμπίλι του - σκεπάρνια, πριόνια, τριβέλια, κτλ. -, ξύπνησε και
τη λεχώνα, την γυναίκα του..
"Τι είναι, μάνα;".
"Τι να είναι!. Ο Κωνσταντής ρίχνει τα σύνεργα του μέσα
στο ζεμπίλι!" είπε αναστενάζοντας η γριά..
"Και βιο λογαριάζεις;." συμπλήρωσε την παροιμία η
Αμέρσα..
Ακούστηκε τότε η φωνή του Κωνσταντή πίσω από το μικρό
διαμέρισμα..
"Ξυπνήσατε, πεθερά;" έλεγε. "Πώς περάσατε;".
"Πώς να περάσουμε!. Ταλαιπωρία 'σαν την κότα στο μύλο.'
Έλα να πιείς το ρακί σου.".
Ο Νταντής εμφανίστηκε στην πόρτα του χειμωνιάτικου
δωματίου. Είχε πλατύ στέρνο, κι άχαρο κορμί, «ανίσκιωτος»,
όπως έλεγε η γριά πεθερά του, και σχεδόν σπανός. Η γριά
έδειξε στην Αμέρσα το μικρό μπουκάλι με το ρακί, στο μικρό
ράφι πάνω από το τζάκι, και της έγνεψε να βάλει στο
ποτηράκι, για να πιει ο Κωνσταντής..
"Δεν έχει κανένα σύκο;." ρώτησε αυτός, μόλις πήρε το
ρακοπότηρο από το χέρι της κουνιάδας του..
"Που να βρεθεί τέτοιο πράγμα!." είπε η γριά Χαδούλα.
"Σαράντα σταχτοκούλουρα" μας χρειάζονται εδώ, πρόσθεσε,
εννοώντας την σπατάλη που γίνεται συνήθως και στα πιο
φτωχά σπίτια, αν τύχει και προκύψει τέτοιο "αίσιο γεγονός",
όπως η γέννηση μιας κόρης..
"Εμ, θέλαμε γαμπρό με μάτια, κι ας ήταν και στραβός" είπε
θυμούμενη άλλη παροιμία η γυναικαδέλφη του, η Αμέρσα. .
"Μάλλον του λόγου σου ήθελες να να είναι στραβός ο
αρραβωνιαστικός σου" είπε χωρίς να πειραχτεί, ο Νταντής.
"Εβίβα! Καλή σαράντιση!".
Και κατέβασε μονοκοπανιά το μικρό ποτήρι..
"Καλό σας βράδυ!".
Φορτώθηκε το ζεμπίλι και κίνησε για το ναυπηγείο..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β.
Η φωτιά σιγόσβηνε στο τζάκι, το λυχνάρι τρεμόφεγγε στο
μικρό κοίλωμα του τζακιού, η λεχώνα λαγοκοιμόταν στο
κρεβάτι. το βρέφος έβηχε στην κούνια, και η γριά
Φραγκογιαννού, όπως και τις προηγούμενες νύχτες,
ξαγρυπνούσε στο στρώμα της..
Ήταν κοντά στο πρώτο λάλημα του κόκορα, λίγο πριν τα
μεσάνυχτα, όταν οι αναμνήσεις έρχονται σαν φαντάσματα.
Αφού την πάντρεψαν, και την "κουκούλωσαν", και την
προίκισαν με το σπίτι το ετοιμόρροπο στο παλιό ακατοίκητο
Κάστρο, και με το μποστάνι το χέρσο στην άγρια βορεινή
άκρη του νησιού, και με το αγριοχώραφο το
διαφιλονικούμενο από τον γείτονα και από το Μοναστήρι, η
νιόνυφη, με τον άντρα της εγκαταστάθηκε στο σπίτι της
αντραδελφής της, της χήρας, και άνοιξε νοικοκυριό με
ελάχιστα πράγματα. Το προικοσύμφωνό της, ωστόσο, έγραφε
λεπτομερώς ότι της είχαν δώσει τόσες φορεσιές ρούχα, τόσα
πουκάμισα, τόσες προσκεφαλάδες, όπως και δύο χαλκώματα,
ένα τηγάνι, μίαν πυροστιά, κτλ. Ακόμη και μαχαιροπίρουνα
και κουτάλια αναγραφόταν το προικοσύμφωνο..
Η ανδραδέλφη, αμέσως τη Δευτέρα, την επόμενη του
γάμου, τα εξέτασε όλα λεπτομερώς, και βρήκε ότι έλειπαν
από όσα είχε ο κατάλογος, δύο σεντόνια, δύο μαξιλάρια, ένα
χάλκωμα, καθώς και μία πλήρης φορεσιά. Την ίδια κιόλας
μέρας παρήγγειλε της πεθεράς να φέρει όσα έλειπαν. Η
ιδιοτελής γριά απάντησε ότι "όσα έδωσε, είναι καλώς
δοσμένα, και είναι αρκετά". Τότε η ανδραδέλφη έβαλε στα
λόγια τον αδελφό της. αυτός παραπονέθηκε στη νιόνυφη,
αλλά κι εκείνη του απάντησε: "Αν ήξερε το συμφέρον του,
δεν θα δεχόταν να του γράψουν σπίτι στο Κάστρο, που
κατοικούνε μονάχα τα στοιχειά. και τι τον ωφελούν τα
σεντόνια και τα πουκάμισα, αφού δεν ήταν ικανός να πάρει
σπίτι κι αμπέλι και λιοστάσι;".
Την εποχή που γίνονταν ο αρραβώνας, η Χαδούλα είχε
πράγματι δοκιμάσει να σφυρίξει κάτι τέτοιο στ’ αυτιά του
γαμπρού. Αν και ήταν πολύ νέα, ωστόσο χάρη στη φυσική της
κλίση και στα μαθήματα της μάνας της, που της έδινε άλλοτε
επίτηδες κι άλλοτε όχι, είχε πονηρέψει πολύ για την ηλικία
της. Όμως η μάνα της, έχοντας μυριστεί το πράγμα και από
φόβο μήπως αυτή, η μικρή Στριγκλίτσα όπως ονόμαζε
συνήθως την κόρη της, του σηκώσει τα μυαλά του γαμπρού
και πονηρέψει κι αυτός και ζητάει μεγαλύτερη προίκα,
εξάσκησε τυραννική επιτήρηση στην κόρη και τον
αρραβωνιαστικό και δεν τους επέτρεπε να αλλάξουν ούτε μια
κουβέντα οι δυο τους. Κι αυτό το έκανε βέβαια με πρόσχημα
τη σεμνότητα..
— Δεν έχω. να μου σκαρώσει κανένα πρωιμάδι. αυτή η
Στριγκλίτσα! είχε πει..
Βλέπετε, τη μεταφορά του ρήματος την πήρε από το
επάγγελμα της συντεχνίας. («Σκαρώνω καράβι» ισοδυναμεί
με το «φτιάχνω πλοίο»). βέβαια στην πραγματικότητα το
έκανε για να μην αναγκαστεί να δώσει μεγαλύτερη προίκα..
Ένα απόγευμα, την παραμονή του αρραβώνα, όταν ο
γαμπρός με την αδερφή του είχαν έλθει στο σπίτι να
συζητήσουν για την προίκα, την ώρα που ο γέρο-ναυπηγός
υπαγόρευε το προικοσύμφωνο στον Αναγνώστη, τον Συβία,
ψάλτη της εκκλησίας, που είχε βγάλει το μπρούτζινο
καλαμάρι του από τη ζώνη, την πένα από φτερό χήνας από τη
μακριά θήκη του καλαμαριού, που έμοιαζε πολύ με πιστόλα
και έχοντας βάλει πάνω στα γόνατα το βιβλίο του Αποστόλου
και πάνω στο βιβλίο ένα κομμάτι χοντρό χαρτί, είχε γράψει
όπως του έλεγε ο γέροντας «Εις τ' όνομα του Πατρός και του
Υιού και του Αγίου Πνεύματος. υπανδρεύω την κόρην μου
Χαδούλαν με τον Ιωάννην Φράγκον, και της δίνω πρώτον την
ευχήν μου.», η Χαδούλα στέκονταν απέναντι στο τζάκι δίπλα
στην «τέμπλα», δηλαδή τη στοίβα με τα στρώματα, τα
παπλώματα και τα προσκεφάλια, που ήταν σκεπασμένη με
ένα μεταξωτό σεντόνι και περιτυλιγμένη με δυο τεράστιες
προσκεφαλάδες – ακίνητη και καμαρωτή εξωτερικά όπως η
τέμπλα. Vστόσο κάνοντας ανυπόμονα κρυφά νοήματα, αν και
με μεγάλη προφύλαξη, στον αρραβωνιαστικό, έγνεφε στην
κουνιάδα, να μη δεχτούν για προίκα «σπίτι στο Κάστρο» και
«χωράφι στο Στοιβωτό», αλλά να απαιτήσουν σπίτι στη νέα
πόλη, και αμπέλι και λιοστάσι στην περιοχή της νέας πόλης..
Αλλά μάταια. Ούτε ο γαμπρός, ούτε η κουνιάδα είδαν τα
απελπισμένα νοήματα. Μόνο η γριά, η μάνα της, που αν και
αναγκασμένη να έχει την πλάτη προς την κόρη της, για να
βλέπει με ευγένεια τη συμπεθέρα και τον γαμπρό, είχε καθίσει
με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει μόνο τη μία πλάτη γυρισμένη
προς την νέα – ξαφνικά, σαν να την πληροφόρησε ένα
αόρατο πνεύμα ότι κάτι έτρεχε, στράφηκε απότομα προς την
κόρη της και είδε τα απαγορευμένα «καμώματά» της..
Αμέσως, της εκτόξευσε ένα βλέμμα φοβερής απειλής..
— Ε! μωρή Στριγκλίτσα! σιγομουρμούρισε μέσα της.
Έννοια σου!. Και θα σε κανονίσω εγώ..
Αμέσως μετά όμως, σκέφτηκε ότι δεν τη συνέφερε να κάνει
λόγο γι’ αυτό το πράγμα στην κόρη της. Γιατί φοβήθηκε μην
της δώσει αφορμή και παραπονεθεί στον πατέρα της. Και
τότε τα πράγματα θα γίνονταν σίγουρα χειρότερα. Ο γέρος,
πιθανώς θα λύγιζε από τις ικεσίες και τα κλάματα της
μοναχοκόρης του και θα έδινε περισσότερη προίκα. Γι’ αυτό
και δεν είπε τίποτα..
Η Χαδούλα απόρησε πώς, ενώ η μητέρα της ολοφάνερα
την είχε δεί να κάνει εκείνα τα ριψοκίνδυνα νεύματα, για
πρώτη φορά στη ζωή της, όταν έμειναν μόνες, δεν της έδωσε
ούτε νυχιές, ούτε τσιμπιές, ούτε δαγκωματιές, πράγμα που
συνήθιζε συχνά άλλες φορές. Πρέπει να πούμε ωστόσο, ότι το
να δίνει κανείς προίκα ένα σπίτι στο παλιό ακατοίκητο χωριό,
δικαιολογούταν κάπως, καθώς πολλά σπίτια σώζονταν ακόμα
στο Κάστρο, ότι κάποιες οικογένειες συνήθιζαν να περνάνε
εκεί το καλοκαίρι και ότι στη φαντασία των ανθρώπων
υπήρχε μια προκατάληψη υπέρ του «Παλιού Χωριού», το
οποίο πονούσαν οι γεροντότεροι, και δεν είχαν συνηθίσει
ακόμα ούτε στη νέα τάξη των πραγμάτων, ούτε στην ειρηνική
ζωή, χωρίς τις επιδρομές των κλεφτών και των πειρατών και
της Τουρκικής αρμάδας, και δεν πίστευαν ότι η εγκατάσταση
στη νέα πόλη θα ήταν οριστική, αντίθετα υπήρχε η προσδοκία
ότι οι άνθρωποι θα αναγκάζονταν και πάλι να ξαναγυρίσουν
στα παλιά, στα «μαθημένα» τους. Κι ενώ αναπολούσαν
συνέχεια Κάστρο, και το Κάστρο λυπούνταν και το
ονειρεύονταν, και το είχαν στο στόμα, δεν σταματούσαν όμως
να χτίζουν οικοδομές στον νέο συνοικισμό – για να
αποδειχτεί για μυριοστή φορά ότι οι άνθρωποι συνήθως άλλα
σκέφτονται και άλλα κάνουν, και ότι μιμείται ο ένας τον
άλλον μηχανικά..
Έτσι, λοιπόν, δύο εβδομάδες μετά τον αρραβώνα, έγινε ο
γάμος. Έτσι ήθελε η πεθερά. Δεν της άρεσε, όπως έλεγε, να
έχει γαμπρό αστεφάνωτο να συχνάζει στο σπίτι, αφού είχε
θάρρος από πριν, ως συντεχνίτης και παραγιός του ανδρός
της. Και η ανδραδέλφη, χήρα, ηλικιωμένη, με ένα παιδί
έφηβο, που δούλευε κι αυτό στο ναυπηγείο, και ένα άλλο
παιδί (αγόρι) και ένα κορίτσι ανήλικα, δέχτηκε στο σπίτι το
νέο ανδρόγυνο..
Έτσι, μετά από ένα χρόνο, γεννήθηκε το πρώτο παιδί, ο
Στάθης, και δεύτερη η Δελχαρώ, ακολούθησε ο Γιαλής,
κατόπιν ο Μιχάλης, μετά η Αμέρσα, μετά από αυτή ο
Μητράκης, και τελευταία η Κρινιώ. Κατά τα πρώτα χρόνια
φαινόταν να βασιλεύει ειρήνη στο σπίτι. Έπειτα, όταν
άρχισαν να μεγαλώνουν τα δύο πρώτα παιδιά της νύφης,
είχαν δε μεγαλώσει αρκετά και τα δύο τελευταία της
ανδραδέλφης, άρχισε πόλεμος μέσα στο σπιτικό τους..
Τότε η Φραγκογιαννού, η οποία με την ηλικία και την
εμπειρία του κόσμου έγινε πολύ σοφότερη, είχε αξιωθεί, όπως
έλεγε με μετριοφροσύνη, να αποκτήσει κι αυτή ένα σπιτάκι
δικό της, χάρη στην επιδεξιότητα της και την οικονομία της.
Την μία χρονιά μπόρεσε μόνο να χτίσει τέσσερις τοίχους
λασπόχτιστους, μικρούς και χαμηλούς, και να τους βάλει
σκεπή. Τη δεύτερη χρονιά κατόρθωσε να πετσώσει κατά τα
τρία τέταρτα το σπίτι, δηλ. να φτιάξει μικρό πάτωμα, με
διάφορα σανίδια, ανόμοια παλιά και νέα. Και, χωρίς να χάσει
χρόνο, ανυπομονώντας πότε να "ξελευτερωθεί" από την
τυραννία της ανδραδέλφης, η οποία γερνούσε και γινόταν
παράξενη, άρχισε να κουβαλά τα πράγματά της και πήγε να
εγκατασταθεί, μαζί με τον σύζυγο και τα παιδιά, στην
"γωνιά" της, στην "φωλιά" της, στην "άκρη" της. Τη μέρα
εκείνη, όπως έλεγε η ίδια, ένιωσε την μεγαλύτερη χαρά στην
"ζήση" της..
Όλα αυτά τα θυμόταν, και σαν να τα ζούσε ξανά η
Φραγκογιαννού, εκείνες τις μακριές άυπνες νύχτες του
Γενάρη, την ώρα που ο βοριάς ακουγόταν ώρες-ώρες να
σφυρίζει έξω, χτυπώντας τις κεραμιδένιες στέγες και
κάνοντας να ηχούν τα παράθυρα, τότε που ξαγρυπνούσε
δίπλα στην κούνια της μικρής εγγονής της. Ήταν ήδη τρίτη
ώρα μετά τα μεσάνυκτα, και ο κόκορας λάλησε και πάλι. Το
κορίτσι, που μόλις είχε ησυχάσει πριν από λίγο, άρχισε να
βήχει ξανά με πόνο. Είχε έρθει ασθενικό στον κόσμο, και
επιπλέον, φαίνεται ότι είχε κρυώσει την τρίτη ημέρα, στα
«κολυμπίδια», όταν το είχαν λούσει μέσα στη σκάφη και
κακός βήχας το είχε κολλήσει. Η Φραγκογιαννού παραμόνευε
άπληστα από μέρες να δει συμπτώματα σπασμών στο μικρό
ασθενικό πλάσμα –επειδή τότε ήξερε ότι αυτό δεν θα
σώζονταν– αλλά ευτυχώς δεν έβλεπε τέτοιο πράγμα. «Είναι
για να βασανίζεται και να μας βασανίζει», είχε ψιθυρίσει,
χωρίς να την ακούσει κανείς, μέσα της..
Την στιγμή εκείνη, η Φραγκογιαννού άνοιξε τα κλειστά
ξάγρυπνα μάτια της, και κούνησε την κούνια. Ταυτόχρονα
είπε να δώσει το συνηθισμένο φάρμακο στο άρρωστο μωρό..
— Ποιος βήχει; ακούστηκε μία φωνή πίσω από το
μεσότοιχο..
Η γριά δεν απάντησε. Ήταν Σάββατο βράδυ, και ο
γαμπρός της είχε πιει ένα ρακί παραπάνω, πριν φάει. Επίσης
είχε πιει, μετά το φαγητό, και ένα μεγάλο ποτήρι από κρασί,
για να ξεκουραστεί από τα μεροκάματα όλης της εβδομάδας.
Λοιπόν, ο Νταντής, επειδή είχε πιει αρκετά, μιλούσε μέσα
στον ύπνο του ανάλογα, ή μάλλον παραμιλούσε..
Το μωρό δεν δέχτηκε τη σταγόνα του υγρού στο στόμα,
αλλά την κλώτσησε με τη γλώσσα του, στη δύναμη του βήχα,
ο οποίος είχε αυξηθεί πολύ οδυνηρά..
— Σκασμός!. είπε πάλι ο Κωνσταντής, ο πατέρας του
βρέφους, μέσα στον ύπνο του..
— Και πλαντασμός!. πρόσθεσε με ειρωνεία η
Φραγκογιαννού..
Η λεχώνα ξαφνιάστηκε μέσα στον ύπνο της, ακούγοντας
ίσως τον βήχα του μικρού, και ταυτόχρονα τον παράξενο
σύντομο διάλογο, ο οποίος διαμείφθηκε μέσα απ’ τον
ξυλότοιχο, ανάμεσα σ’ αυτόν που κοιμόταν κι εκείνη που
ξαγρυπνούσε..
— Τι είναι, μάνα; είπε σηκώνοντας το κεφάλι της η
Δελχαρώ. Δεν είναι καλά το παιδί;.
Η γριά χαμογέλασε στρυφνά στο τρεμάμενο φως του
μικρού λυχναριού..
— Σαν σε ακούω, δυχατέρα!..
Αυτό το "σαν σε ακούω, δυχατέρα" ειπώθηκε με έναν πολύ
παράξενο τόνο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η νεαρή μητέρα
άκουγε κάτι τέτοιο από τη μητέρα της. Θυμόταν ότι και άλλες
φορές, η γριά, ανάμεσα σε γυναίκες και γριούλες της
γειτονιάς, είχε εκφράσει, με ένα εκφραστικό κούνημα του
κεφαλιού της, σε ώρες που γινόταν λόγος για την μεγάλο
αριθμό των νεαρών κοριτσιών, για την σπανιότητα, τον
ξενιτεμό και τις υπερβολικές απαιτήσεις των γαμπρών, για τα
βασανιστήρια που υπέφερε μια χριστιανή για να
αποκαταστήσει "τα αδύνατα μέρη", δηλαδή τα θηλυκά, να
εκφράσει, λέω, παρόμοια συναισθήματα. Όταν μάλιστα η
μητέρα της άκουγε για αρρώστια μικρών κοριτσιών είχε
ακουστεί, κουνώντας το κεφάλι της, να λέει:.
Σαν σε ακούω γειτόνισσα!. "Δεν είναι χάρος, δεν είναι
βράχος;" επειδή συνήθιζε πολύ συχνά να εκφράζεται με πολύ
εκφραστικές παροιμίες. Και άλλοτε πάλι την άκουσαν να
δογματίζει ότι ο άνθρωπος δεν συμφέρει να κάνει πολλά
κορίτσια, και ότι το καλύτερο είναι να μην παντρεύεται
κανείς. Και η πιο συνηθισμένη της ευχή προς τα μικρά
κοριτσάκια ήταν "να μη σώσουν!. Να μην πάνε παραπάνω!".
Μια φορά μάλιστα έφτασε στο σημείο να πει:.
"Τι να σας πω!. Έτσι του 'ρχεται τ' ανθρώπου, την ώρα που
γεννιόνται, να τα καρυδοπνίγει!.".
Ναι μεν το είπε, αλλά βέβαια δεν θα ήταν ικανή να το κάνει
ποτέ. Και η ίδια δεν το πίστευε..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ.
Έτσι πέρασαν πολλές νύχτες από τον τοκετό της Δελχαρώς
της Τραχήλαινας. Αφού το μικρό βαπτίστηκε, και
ονομάστηκε Χαδούλα, με το όνομα της γιαγιάς του –κάτι που
την έκανε να μορφάσει κουνώντας το κεφάλι, και να
ψιθυρίσει «μην τύχη και χαθεί τ' όνομα!»– πάλι η γριά
ξαγρυπνά, αν και το μωράκι φαινόταν να είναι κάπως
καλύτερα. Έτσι κι αλλιώς η αγρυπνία ήταν στη φύση και την
ιδιοσυγκρασία της Φραγκογιαννούς, η οποία σκέπτονταν
χίλια πράγματα, και είχε τον ύπνο δύσκολο. Οι λογισμοί και
οι αναμνήσεις της, σκοτεινές εικόνες του παρελθόντος,
έρχονταν το ένα μετά το άλλο, σαν κύματα μέσα στον νου
της, μπροστά στα μάτια της ψυχής της..
Είχε καρπογονήσει, λοιπόν, η Χαδούλα τόσα παιδιά, και
είχε χτίσει μικρό σπιτάκι για να κατοικήσει. Όσο μεγάλωνε η
οικογένεια, τόσο μεγάλωναν και τα «φαρμάκια». Ναι, από τις
δικές της οικονομίες είχε αποκτήσει το σπιτάκι η Γιαννού, και
όχι από τα περισσεύματα του συζύγου της. Ο μάστρο-Γιάννης
ο Σκούφος, ή ο «Λογαριασμός», δεν ήξερε, πράγματι, να
λογαριάσει καλά ούτε πόσα μεροκάματα είχε δουλέψει, ούτε
πόσα κάνουν τέσσερα ή πέντε ή έξι μεροκάματα της
εβδομάδας προς μία και εβδομήντα πέντε ή μίαν και ογδόντα
–διότι τόσα έπαιρνε ως τρίτης τάξεως μαραγκός. Όταν καμιά
φορά, πληρωνόταν προς δύο και τριάντα πέντε ή δύο και
σαράντα, σαν καλαφάτης, πάλι δεν ήξερε να τα λογαριάσει..
Του άρεσε μόνο να τα πίνει, σχεδόν όλα, την Κυριακή.
Όμως ευτυχώς η γυναίκα του είχε λάβει τα μέτρα της, και
έπαιρνε αυτή τα λεπτά στα χέρια της το Σάββατο το βράδυ.
Ή τα εισέπραττε κατ' ευθείαν από τον πρωτομάστορα, όχι
χωρίς τσακωμούς και δυσκολίες –διότι ο πρωτομάστορας δεν
ήθελε να της τα δώσει προτιμώντας να τα βάλει στα χέρια του
ίδιου του μαστρο-Γιάννη, από τον οποίον μάλιστα κρατούσε,
καθώς και απ' όλους τους άλλους, δέκα ή δεκαπέντε λεπτά ως
έκτακτα ποσοστά, λέγοντας «έχω κορίτσια, βρε αδερφέ, έχω
κορίτσια!». Αλλ' η Φραγκογιαννού που να γελαστεί! Αυτή
του έδινε την μόνη λογική και την μόνη πρέπουσα απάντηση:
«Εσύ μονάχα έχεις κορίτσια μάστορη; Ο άλλος κόσμος δεν
έχουν;».
Ή, αν δεν μπορούσε να τα πάρει η ίδια από τον
αρχιναυπηγό, η Γιαννού τα άρπαζε, "μεταξύ σοβαρού κι
αστείου", από τα χέρια του άντρα της, αφού φρόντιζε πρώτα
να τον "καλοκαρδίσει" και να τον φέρει στην κατάλληλη
ψυχολογική θέση. Ή, τέλος, τον άφηνε να κοιμηθεί
μισοζαλισμένος, και τα έκλεβε από τα ρούχα του, τη νύχτα
του Σαββάτου. Μόνο, την Κυριακή του πρωί, του έδινε για
"χαρτζιλίκι" 40 ή πενήντα λεπτά..
Λοιπόν είχε χτίσει το σπιτάκι από τις οικονομίες της, αλλά
ποια ήταν η πρώτη βάση του μικρού εκείνου κεφαλαίου; Την
ώρα αυτή, τη νύχτα της αγρυπνίας, για πρώτη φορά το
εξομολογήθηκε στον εαυτό της. Ποτέ δεν το είχε πει ούτε
στον πνευματικό της, στον οποίον άλλωστε πολύ μικρά
πράγματα έλεγε. ακριβώς εκείνα μόνον τα συνηθισμένα
αμαρτήματα, όσα εκείνος ήξερε προτού να τα πει αυτή.
δηλαδή κακολογία, θυμούς, γυναικείες κατάρες και τα
παρόμοια. Ποτέ δεν το είχε ομολογήσει στην μητέρα της, όσο
εκείνη ζούσε – η οποία εξ άλλου ήταν και η μόνη που το
υποπτεύονταν και το ήξερε χωρίς να της τα πει αυτή. Ναι,
είναι αλήθεια, ότι το σκεφτόταν και είχε αποφασίσει να της τα
πει στις τελευταίες της στιγμές. Πλην δυστυχώς η γριά, πριν
πεθάνει, έτυχε να βουβαθεί και να κουφαθεί και να μείνει
αναίσθητη "σαν πράμα", όπως περιέγραφε την κατάσταση
αυτή η κόρη της, κ' έτσι δεν δόθηκε ευκαιρία να της
ομολογήσει το φταίξιμό της..
Ακόμη λιγότερο, δεν το είπε ποτέ στον πατέρα της, ούτε
στον σύζυγό της. Να ποιο ήταν αυτό το μυστικό:.
Πριν από τον γάμο της, η Χαδούλα είχε αρχίσει να κλέβει
λίγα από τα χρήματα του πατέρα της, από λίγους παράδες,
από μισό γρόσι. Τόσο λίγα, ώστε σχεδόν δεν το κατάλαβε
ούτε το υποπτεύθηκε. Μόνον δύο φοράς κατάλαβε ο ίδιος ότι
είχε κάμει λάθος τον λογαριασμό του μικρού θησαυρού του.
Τον θησαυρό αυτόν τον έβαζε σε μια κρυψώνα, την οποίαν
είχε ανακαλύψει η γριά προ πολλού, και μετά από κάποιο
ὁποίαν πρὸ πολλοῦ εἶχεν ἀνακαλύψει ἡ γραία, μετὰ χρόνον
δὲ ἀνεκάλυψε καὶ ἡ κόρη. Τότε πρὸς καιρόν, ἡ Χαδούλα
διέκοψε τὰς κλοπάς, διὰ νὰ μὴ δώση λαβὴν μεγαλυτέρας
ὑπονοίας εἰς τὸν πατέρα της. Ἀργότερα, πάλιν ἐξανάρχισε
νὰ κλέπτη περισσότερα, ἀλλὰ δὲν «ἔπιανε χαρτωσιά»
ἐμπρὸς εἰς τὰς κλοπὰς τῆς μητρός της..
Αύτη εἶχε κλέψει πολλά, ἀλλὰ μὲ τέχνη καὶ μέθοδον.
Ἔκλεπτε τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰς ἄλλας ἐπιχειρήσεις, εἰς
τὰς ὁποίας εἶχε κατὰ μέγα μέρος τὴν διαχείρισιν, καθὼς
ἀπὸ πώλησιν ἐλαίου καὶ οἴνου, προϊόντων τῶν κτημάτων
τῆς οἰκογενείας, καὶ ὀλίγα, σχεδὸν ὅσα καὶ ἡ κόρη τους,
ἀπὸ τὰ μεροκάματα τοῦ γέρου. Μετὰ χρόνους, ὅταν
ἄνοιξαν οἱ δουλειές, κι ὁ γερο-Στάθης ἔγινε
μικροαρχιναυπηγὸς –ἐσκάρωνε βάρκες καὶ καΐκια μοναχός
του, βοηθούμενος ἀπὸ τὸν υἱὸν καὶ ἀπὸ τὸν παραγυιόν του,
εἰς τὸ προαύλιον τῆς οἰκίας– τότε ἡ γραία ἠμπόρεσε νὰ
κλέψη ἀρκετὰ καὶ ἀπὸ τὰ κέρδη τῆς ναυπηγικῆς τέχνης..
Τελευταίον, ὀλίγους μήνας πρὸ τοῦ γάμου της, ἡ
Χαδούλα εἶχε κατορθώσει ν' ἀνακαλύψη τὴν κρύπτην
ὅπου εἶχε τὸ κομπόδεμα ἡ μητέρα της. Εἰς μίαν ὀπὴν τοῦ
κατωγείου, ἀνάμεσα εἰς τὰ πιθάρια τὰ μισογεμάτα καὶ τὰ
βαρέλια τ' ἀδειανά, εὑρίσκετο μία πλατεία καὶ μακρὰ λωρὶς
μαύρης μανδήλας, ὅπου ἡ γραία εἶχε δεμένα «σὰν σκυλιὰ»
ἑκατὸν ἐβδομήντα τόσα ἀργυρὰ τάλληρα, ἄλλα κολωνάτα,
ἄλλα ρηγίνες, καὶ ἄλλα τουρκικά, ὅλα κλεμμένα ἀπὸ τὰ
κέρδη τοῦ γέρου καὶ τὰ προϊόντα τῶν κτημάτων. Ἡ κόρη
μὲ φαιδρὰν ἔκπληξιν, καὶ μὲ συγκίνησιν τρομώδη, ἐμέτρησε
τὰ τάλληρα, τὰ σκυλοδεμένα, καὶ εἴτα τὰ ἔβαλε πάλιν εἰς
τὴν ὀπήν των, χωρὶς νὰ τολμήση νὰ τὰ πειράξη..
Αλλά τὴν παραμονὴν τοῦ γάμου, τὸ βράδυ, τὴν ὥραν
ποὺ ἐνύχτωνεν –ὅταν εἶδε τὴν ἐπιμονὴν τῶν γονέων της, νὰ
μὴ θέλουν νὰ τῆς δώσουν ἀρκετὴν προίκα, καὶ εἶδε τὴν
ἀπονιᾶν τῆς μητρὸς της– παραφυλάξασα τὴν ὥραν ὁπότε ἡ
γραία ἐξῆλθε πρὸς στιγμὴν ἀπὸ τὴν οἰκίαν δι' ἐν θέλημᾳ,
κατέβη μὲ παλμὸν καρδίας κρυφὰ στὸ κατώγι. ἔψαξε καὶ
ἀνεῦρε τὸ κομπόδεμα, τὸ σκυλοδεμένο, καὶ τὸ ἔλυσεν.
Αὐτὴν τὴν φορὰν τῆς ἐφάνησαν ὠσὰν ὀλίγα. Καιρὸν δὲν
εἶχε νὰ τὰ μετρήση. Ἴσως ἡ γραία νὰ εἶχεν ἀφαιρέσει
μερικὰ ἐκ τῶν ταλλήρων, καὶ εἶχε κάμει χρήσιν δι'
ἀγνώστους σκοπούς. Τῆς ἦλθεν ἡ ἰδέα νὰ πάρη τὸ
κομπόδεμα ὅλον, αὐτούσιον μαζὶ μὲ τὴν λωρίδα τῆς
παλαιᾶς μανδήλας τῆς μητρός της, ἀλλ' ἐφοβήθη. ἔλαβε
μόνον ὀκτῶ ἢ ἐννέα τάλληρα, καταρχᾶς – τόσα, ὅσα
ἐφαντάζετο ὅτι ἡ ἀπουσία των δὲν θὰ ἐπέφερε μεγάλην
διαφορὰν εἰς τὸν ὄγκον καὶ δὲν θὰ ἧτο ἀμέσως ἐπαισθητή.
Εἴτα ἔκαμε νὰ τὸ δέση. ἀκολούθως πάλιν τὸ ἤνοιξε, ἔλαβεν
ἄλλα πέντε ἢ ἐξ, τὸ ὅλον δεκαπέντε. Κατόπιν πάλιν, ἐνῶ τὸ
ἔδενε, ἐκ νέου ἔκαμε κίνημα νὰ τὸ λύση, μὲ σκοπὸν νὰ
πάρη ἄλλα δυὸ ἢ τρία ἀκόμη. Αἴφνης τότε ἤκουσε τὸ βῆμα
τῆς μητρός της ἔξω. Βιαστικὰ ἔδεσε τὸ κομπόδεμα, καὶ τὸ
ἔβαλεν εἰς τὴν θέσιν του..
Ολίγας ἡμέρας μετὰ τὸν γάμον, ἡ γραία ἀνεκάλυψε τὴν
κλοπήν. Ἀλλὰ δὲν ἠθέλησε νὰ εἴπη τίποτε εἰς τὴν κόρην
της. Ἔμεινεν εὐχαριστημένη διότι ἐκείνη δὲν τὰ ἐπῆρεν
ὅλα. «Στραβωμάρα εἶχεν!» εἶπε μεταξὺ τῶν ὀδόντων της..
Το ποσὸν ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον ἡ Χαδούλα εἶχε κλέψει κατὰ
καιροὺς ἀπὸ τοὺς γονεῖς της, ἀνερχόμενον περίπου εἰς
τετρακόσια γρόσια, τὸ νόμισμα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης,
ἔκρυπτεν ἐπὶ τόσᾳ ἔτη ἐπιμελῶς. Ἀλλὰ διὰ νὰ κτίση τὴν
οἰκίαν, τὸ ηὔξησε μὲ τὴν ἱκανότητά της. Ἧτο βεβαίως
ἐργατικὴ καὶ ἐπιδεξία. Ὅσον τῆς ἐπέτρεπον αἱ μέριμναι τῆς
ἀνατροφῆς τόσων ἀλλεπαλλήλων τέκνων, ἐξενοδούλευε.
Πλήν, εἰς τοὺς μικροὺς τόπους «δὲν ὑπάρχουσιν εἰδικοί,
ἀλλὰ πολυτεχνίται» καὶ ὅπως ἕνας μπακάλης κωμοπόλεως
εἶναι συγχρόνως καὶ ἔμπορος ψιλικῶν, καὶ φαρμακοπώλης,
ἀλλὰ καὶ τοκογλύφος, οὕτω καὶ μία καλὴ ὑφάντρια, ὁποία
ἧτο ἡ Φραγκογιαννού, οὐδὲν ἐκώλυε νὰ κάμνη συγχρόνως
καὶ τὴν μαμμὴν ἢ τὴν ψευδογιάτρισσαν, καὶ ἄλλα
ἐπαγγέλματα ἀκόμη νὰ ἐξασκή, ἤρκει νὰ εἶναι ἐπιτηδεία.
Καὶ ἡ Φραγκογιαννοὺ ἧτο ἐπιτηδειοτάτη μεταξὺ ὅλων τῶν
γυναικῶν..
Έδιδε βότανα, ἔκαμνε κηραλοιφᾶς, ἐξετέλει ἐντριβᾶς,
ἐθεράπευε τὴν βασκανίαν, παρεσκεύαζε φάρμακα διὰ τὰς
πασχούσας, διὰ τὰς χλωρωτικᾶς καὶ ἀναιμικᾶς κόρας, διὰ
τὰς ἐγκύους καὶ τὰς λεχούς, καὶ τὰς ἐκ μητρικῶν
ἀλγηδόνων πασχούσας. Μὲ τὸ καλάθιον ὑπὸ τὸν ἀγκώνα
τῆς ἀριστερᾶς χειρός, ἀκολουθούμενη ἀπὸ τὰ δυὸ
τελευταῖα τέκνα της, τὸν Δημητράκην, ὀκτῶ ἐτῶν, καὶ τὴν
Κρινιῶ, ἐξαέτιδα, ἐξήρχετο εἰς τοὺς ἀγρούς, ἀνέβαινεν εἰς
τὰ ὅρη, διέτρεχε φάραγγας, κοιλάδας καὶ ρεύματα, ἔψαχνε
νὰ εὔρη τὰ βότανα, ὅσα αὐτὴ ἐγνώριζε –τὴν
ἀγριοκρομμύδα, τὴν δρακοντιά, τὸ τρίμερο καὶ ἀλλ'
ἀκόμη– τὰ ἔκοπτεν ἢ τὰ ἐξερρίζωνεν, ἐγέμιζε τὸ καλάθιόν
της, κ' ἐπέστρεφε τὸ βράδυ εἰς τὴν οἰκίαν..
Με αὐτὰ τὰ βότανα κατεσκεύαζε διάφορα μαντζούνια,
τὰ ὁποῖα ἐσύσταινεν ὡς ἀλάνθαστα ἰατρικὰ κατὰ τῶν
χρονίων πόνων, τοῦ στήθους, τῆς κοιλίας, τῶν ἐντέρων,
κτλ. Τὴ βοηθεία ὅλων αὐτῶν τῶν μέσων, ὀλίγα
κερδίζουσα, ἀλλ' οἰκονόμος, κατώρθωσε, μὲ τὸν καιρόν, νὰ
κτίση τὴν μικρὰν φωλέαν της. Ἀλλ' οἱ νεοσσοὶ εἶχαν ἀρχίσει
νὰ ξεπετοῦν ἤδη, νὰ φεύγουν εἰς τὰ ξένα!.
Κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, ὁ πρῶτος υἱός της, εἰκοσαετὴς
ἤδη, ὁ Σταθαρός, εἶχε ξενιτευθῆ εἰς τὴν Ἀμερικήν. Ἀφοῦ δὲ
ἔστειλεν ἐν ἢ δυὸ γράμματα, ἐσιώπησε, καὶ ἔκτοτε δὲν εἶχε
δώσει σημεῖον ζωῆς. Μετὰ τρία ἔτη, ὁ δεύτερος υἱός της, ὁ
Γιαλής, εἶχε μεγαλώσει κι αὐτός, κ' ἐμβαρκαρίσθη..
Και οἱ δυό, εἰς τὰ μικρὰ των χρόνια, εἶχον δοκιμάσει τὴν
τέχνην τοῦ πατρός των, ἀλλ' οὔτε ὁ εἰς οὔτε ὁ ἄλλος
ἐπρόκοψαν πολύ, οὐδὲ ἠρκέσθησαν εἰς αὐτήν. Ὁ Γιαλής,
ὡς φιλόστοργος υἱὸς καὶ ἀδελφός, ἔγραψε πρὸς τὴν μητέρα
του ἐκ Μασσαλίας, ὅπου εἶχεν ὑπάγει μ' ἕνα πατριώτικον
καράβι, ὅτι ἀπεφάσισε κι αὐτὸς νὰ ὑπάγη στὴν Ἀμερικήν,
νὰ ἰδῆ τί γίνεται ὁ μεγάλος ἀδερφός του ἴσως τὸν
ἀνακαλύψει κάπου. Ἀλλὰ παρῆλθον καιροὶ καὶ χρόνοι
ἔκτοτε καὶ οὔτε ὁ εἰς οὔτε ὁ ἄλλος ἠκούσθησαν πλέον..
Τότε ἔλαβεν ἀφορμὴν ἡ μητέρα των νὰ ἐνθυμηθῆ ἕνα
παραμύθι τοῦ λαοῦ ἐκ τῶν ἀστειοτέρων, ἐν ὢ γίνεται λόγος
περὶ στρώματος ἀπὸ μέλι, εἰς τὸ ὁποῖον ἐκόλλησαν
διαδοχικῶς καὶ ὁ πρῶτος ἀποσταλεὶς υἱὸς τῆς Γριᾶς, διὰ νὰ
συλλέξη καὶ φέρη ἐκεῖθεν τὸ μέλι, καὶ ὁ δεύτερος υἱός,
ὅστις εἶχε σταλῆ διὰ νὰ ξεκολλήση τὸν πρῶτον, καὶ ὁ
τρίτος, ὅστις ἐστάλη διὰ νὰ φέρη ὀπίσω καὶ τοὺς δυό, καὶ ὁ
Γέρος, ὅστις ἐπῆγε νὰ ἰδῆ τί γίνονται οἱ υἱοί του. τέλος,
αὐτὴ ἡ Γριά, ἡ ὁποία εἰς τὸ ὕστερον ἀπεφάσισε νὰ ὑπάγη
νὰ ἰδῆ, μακρόθεν ὅμως –διότι, ὡς γριά, εἶχε τόσην
πονηρίαν– τί ἔγιναν ὁ Γέρος καὶ τὰ παιδιὰ καὶ δὲν ἐγύρισαν
ὀπίσω ἀπὸ τὸ «θέλημα», εἰς τὸ ὁποῖον τοὺς εἶχε στείλει,
μόλις αὐτὴ ἐγλύτωσε καὶ δὲν ἐκόλλησε. Τότε στραφεῖσα
πρὸς τοὺς τέσσαρας, κολλημένους τοὺς εἶπεν: «Ἅ! αὐτό
σας μέλει; Ἐμένα δὲν μὲ μέλει!».
Ἐν τῷ μεταξύ, ἐνῶ ὁ Σταθαρὸς κι ὁ Γιαλὴς εἶχαν
ξενιτευθῆ εἰς τὴν Ἀμερικήν, καὶ εἶχαν φάγει λωτόν, ἢ εἶχαν
πίει τὴν Λήθην, ἡ Δελχαρῶ, ἡ πρώτη κόρη, πρωτότοκος
μετὰ τοὺς ξενιτευμένους ἀδελφούς της, ἐμεγάλωνεν,
ὀλονὲν ἐμεγάλωνε. Κ' ἡ Ἀμέρσα, σχεδὸν τέσσαρα ἔτη
μικροτέρα τῆς ἀδελφῆς της, ἐμεγάλωνε κι αὐτὴ ἐναμίλλως
μὲ τὴν Δελχαρῶ, κι «ἔριχνε μπόι». ἐγίνετο ἀνδρώδης,
μελαψὴ καὶ ζωηρά, κ' οἱ γειτόνισσες τὴν ὠνόμαζον «τὸ
σερνικοθήλυκο». Κ' ἐκείνη ἡ μικρά, τὸ Κρινάκι, ἥτις δὲν
εἶχε φεῦ! τοῦ κρίνου τὸ χρῶμα, ἂν καὶ φυσικὰ ἰσχνή,
ἐδείκνυεν ἤδη συμπτώματα ἀναπτύξεως..
Πώς μεγαλώνουν, Θεέ μου! ἐσκέπτετο ἡ Πώς μεγαλώνουν, Θεέ μου! σκέπτονταν η Φραγκογιαννού.
Φραγκογιαννού. Ποιὸς κῆπος, ποιὸν λιβάδι, ποιὰ ἄνοιξις
παράγει αὐτὸ τὸ φυτόν! Καὶ πὼς βλαστάνει καὶ θάλλει καὶ
φυλλομανεῖ καὶ φουντώνει! Καὶ ὅλοι αὐτοὶ οἱ βλαστοί, ὅλα
τὰ νεόφυτα, θὰ γίνουν μίαν ἡμέραν πρασιαί, λόχμαι, κῆποι;
Καὶ οὕτω θὰ ἐξακολουθῆ; Καὶ πάσα οἰκογένεια εἰς τὴν
γειτονιᾶν, καὶ εἰς τὴν συνοικίαν καὶ εἰς τὴν πόλιν εἶχαν ἀπὸ
δυὸ ἕως τρία κοράσια. Μερικαὶ εἶχον τέσσαρα, ἄλλαι
πέντε. Μία μητέρα εἶχεν ἐξ θυγατέρας χωρὶς κανέναν υἱόν,
ἄλλη μία εἶχεν ἑπτὰ κ' ἕναν υἱόν, ὁ ὁποῖος ἐφαίνετο
προωρισμένος νὰ φανῆ ἄχρηστος..
Λοιπὸν ὅλοι αὐτοὶ οἱ γονεῖς, ὅλα τὰ ἀνδρόγυνα, ὅλαι αἱ
χῆραι, ἀνάγκη πάσα καὶ χρέος ἀπαραίτητον, νὰ
ὑπανδρεύσουν ὅλας αὐτὰς τὰς κόρας – καὶ τὰς πέντε, καὶ
τὰς ἐξ, καὶ τὰς ἑπτά! Καὶ νὰ δώσουν εἰς ὅλας προίκα.
Πάσα πτωχὴ οἰκογένεια, πάσα μήτηρ χήρα, μὲ δυὸ
στρέμματα ἀγρούς, μ' ἕνα πενιχρὸν οἰκίσκον,
ταλαιπωρουμένη, ξενοδουλεύουσα – εἴτε κολλήγισα ἄλλων
εὐπορωτέρων οἰκογενειῶν εἰς τὰ κτήματα, εἰς τὰς συκᾶς
καὶ τὰς μορέας –συλλέγουσα φύλλα, παράγουσα ὀλίγην
μέταξαν– ἢ τρέφουσα δυὸ ἢ τρεῖς αἴγας ἢ ἀμνάδας –
γινομένη κακὴ μὲ ὅλους τοὺς γείτονας, πληρώνουσα
πρόστιμα διὰ μικρὰς ζημίας– φορολογουμένη ἀσπλάγχνως,
τρώγουσα κρίθινον ἄρτον ποτισμένον μὲ ἱδρώτα ἁλμυρὸν –
ὤφειλεν ἐξ ἅπαντος «ν' ἀποκαταστήση» ὅλα τὰ θήλεα
ταῦτα, καὶ νὰ δώση πέντε, ἐξ, ἢ ἑπτὰ προίκας! Ὢ Θεέ μου!.
Καὶ ὁποίας προίκας, κατὰ τὰ νησιωτικὰ ἔθιμα. «Σπίτι
στὰ Κοτρώνια, ἀμπέλι στὴν Ἀμμουδιά, ἔλιωνα στὸ
Λεχούνι, χωράφι στὸ Στροφλιά». Ἀλλὰ κατὰ τοὺς
τελευταίους χρόνους, περὶ τὰ μέσα τοῦ αἰῶνος, εἶχε
κολλήσει καὶ ἄλλη ψώρα. Τὸ «μέτρημα», ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον
εἰς Κωνσταντινούπολιν ὠνομάζετο «τράχωμα», συνήθειαν
τὴν ὁποίαν, ἂν δὲν ἀπατῶμαι, εἶχεν ἀφορίσει ἡ Μεγάλη
Ἐκκλησία. Ὤφειλεν ἕκαστος νὰ δώση καὶ μετρητὴν
προίκα. Δισχιλίας, χιλίας, πεντακοσίας, ἀδιάφορον. Ἄλλως,
ἂς εἶχε τὰς κόρας του νὰ τὰς καμαρώνη. Ἂς τὰς ἔβαζε στὸ
ράφι. Ἂς τὰ ἔκλειε στὸ δουλάπι. Ἂς τὰς ἔστελνε στὸ
Μουσεῖον..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ.
Ἕως ἐδῶ εἶχον φθάσει αἱ ἀναμνήσεις καὶ οἱ λογισμοὶ τῆς
ἀγρυπνούσης γραίας. Ἐλάλησε τὸ δεύτερον ὁ πετεινός. Θὰ
εἶχαν περάσει δυὸ μετὰ τὰ μεσάνυχτα. Ἰανουάριος ὁ μήν.
Χρόνος ἡ νύκτα. Βορρᾶς ἐφύσα. Ἡ φωτιὰ εἰς τὴν ἑστίαν
ἔσβηνε. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἠσθάνθη ρίγος εἰς τὴν ράχιν,
καὶ παγωμένους τοὺς πόδας της. Ἤθελε νὰ σηκωθῆ νὰ
φέρη ὀλίγα ξύλα ἔξω ἀπὸ τὸν πρόδομον, διὰ νὰ τὰ ρίψη εἰς
τὴν ἑστίαν, νὰ ξανάψη τὸ πῦρ. Ἀλλ' ἠργοπόρει. καὶ
ἠσθάνετο μικρὰν νάρκην, ἴσως τὸ πρῶτον σύμπτωμα τοῦ
εἰσβάλλοντος ὕπνου..
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην, τόσον παράωρα, ἐνῶ εἶχε κλειστὰ
τὰ ὄμματα, ἐκρούσθη παραδόξως ἡ θύρα. Ἡ γραία
ἐξαφνίσθη. Δὲν ἤθελε νὰ φωνάξη «ποιὸς εἶναι», διὰ νὰ μὴν
ἐξυπνήση τὴν λεχώ, ἀλλ' ἀπετίναξε τὴν νάρκην της,
διακοπεῖσαν ἤδη ἀποτόμως διὰ τοῦ κρότου τῆς θύρας τὸν
ὁποῖον εἶχεν ἀκούσει, ἐσηκώθη σιγά, ἐξῆλθε τοῦ θαλάμου.
Πρὶν φθάση εἰς τὴν ἔξω θύραν, ἤκουσε διακριτικήν,
ψίθυρον φωνήν:.
- Μάννα!.
Ἀνεγνώρισε τὴν φωνὴν τῆς Ἀμέρσας. Ἧτο ἡ Αναγνώρισε τη φωνή της Αμέρσας. Ήταν η δευτερότοκη
δευτερότοκος κόρης της..
- Τί ἔπαθες, ἀρῆ;. Τί σου ἦρθε, τέτοια ὥρα;.
Καὶ ἤνοιξε τὴν θύραν..
- Μάννα, ἐπανέλαβε μετ' ἀσθμαινούσης φωνῆς ἡ
Ἀμέρσα. Τί κάνει τὸ κορίτσι;. μὴν πέθανε;.
- Ὄχι.κοιμᾶται. τώρα ἡσύχασε, εἶπεν ἡ γραία. Πῶς σου
ἦρθε;.
- Εἶδα στὸν ὕπνο μου πὼς πέθανε, εἶπε μὲ πάλλουσαν
ἀκόμη φωνὴν ἡ ὑψηλὴ γεροντοκόρη..
- Ἄμμ' σὰν εἶχε πεθάνει, τάχα τί; εἶπε κυνικῶς ἡ γραία.Κ'
ἐσηκώθης. κ' ἦρθες νὰ ἰδῆς;.
Ἡ οἰκία τῆς Γιαννούς, ὅπου αὔτη συνήθως ἐκατοίκει
μετὰ τῶν δυὸ ἀγάμων θυγατέρων τῆς -καθότι προσωρινῶς
τώρα διενυκτέρευε πλησίον τῆς λεχοῦς- ἔκειτο ὀλίγας
δεκάδας βημάτων βορεινότερα, παρέκει. Αὐτὴ ἡ οἰκία τῆς
Δελχαρῶς εἶχε δοθῆ προικώα εἰς ταύτην, ἧτο δὲ αὐτὴ ἡ
παλαιὰ οἰκία, ἡ κτισθεῖσα ἀπὸ τὰς οἰκονομίας τῆς
Χαδούλας, καὶ ἀπὸ τὸν πρῶτον πυρήνα τὸν ὁποῖον εἶχε
σχηματίσει ἀπὸ τὸ κομπόδεμα τῶν ἀειμνήστων γονέων της.
Ὕστερον, ὀλίγα ἔτη μετὰ τὸν γάμον τῆς Δελχαρῶς, εἶχε
κατορθώσει ἡ μήτηρ τῆς ν' ἀποκτήση καὶ δευτέραν
φωλέαν, μικροτέραν καὶ ἀθλιεστέραν τῆς πρώτης, εἰς τὴν
αὐτὴν συνοικίαν. Δυὸ ἢ τρεῖς οἰκίαι ἐχώριζον τὴν δευτέραν
ἀπὸ τῆς πρώτης..
Ἀπὸ ἐκείνην λοιπὸν τὴν νεόκτιστον οἰκίαν εἶχεν ἔλθει
τόσον παράωρα ἡ Ἀμέρσα, ἥτις δὲν ἐφοβεῖτο τὰ στοιχειὰ
τὴν νύκτα, ἧτο δὲ τολμηρὰ καὶ ἀποφασιστικὴ κόρη..
- Κ' ἐσηκώθης;. κ' ἦρθες νὰ ἰδῆς;.
- Ξαφνίστηκα μὲς τὸν ὕπνο μου, μαννούλα. Εἶδα πὼς
πέθανε τὸ κορίτσι, καὶ πὼς ἐσὺ εἶχες ἕνα μαῦρο σημάδι στὸ
χέρι σου..
- Μαῦρο σημάδι;..
- Ἤθελες, τάχα, νὰ σαβανώσης τὸ κορίτσι. Καὶ τὴν ὥρα
ποὺ τὸ σαβάνωνες, μαύρισε τὸ χέρι σου. καὶ πὼς ἔβαλες,
τάχα, τὸ χέρι σου στὴ φωτιᾶ, γιὰ νὰ ξεμαυρίση..
- Μπά! ἀλαφροΐσκιωτη! εἶπεν ἡ γραία Χαδούλα. Κ'
ἔκαμες κουτουράδα, κ' ἦρθες, τέτοιαν ὥρα..
- Δὲν μποροῦσα νὰ ἡσυχάσω, μάννα..
- Καὶ δὲν σ' ἔνοιωσε τὸ Κρινιῶ, ποῦ ἔφυγες;.
- Ὄχι. κοιμᾶται..
- Κι ἂν ξυπνήση, κ' ἰδῆ νὰ λείπης ἀπὸ κοντά της, πῶς θὰ
τῆς φανῆ;. Δὲ θὰ βάλη τὶς φωνές;. Θὰ τρελαθῆ, τὸ κορίτσι!.
Αἱ δυὸ ἀδελφαὶ ἐκοιμῶντο τῷ ὄντι μόναι εἰς τὴν μικρὰν
οἰκίαν. Ἡ Ἀμέρσα ἧτο ἄφοβος, κ' ἐνέπνεε πεποίθησιν, ὡς
νὰ ἧτο ἀνήρ. Ὁ πατὴρ τῶν εἶχεν ἀποθάνει πρὸ πολλοῦ, οἱ
δὲ ἐπιζῶντες υἱοὶ διαρκῶς ἔλειπον εἰς τὰ ξένα..
- Πάω πίσω, μάννα, εἶπεν ἡ Ἀμέρσα. Ἀλήθεια, δὲν
ἐσυλλογίστηκα πὼς μπορεῖ νὰ ξυπνήση τὸ Κρινιῶ, αὐτὴν
τὴν ὥρα, νὰ τρομάξη, ποὺ θὰ λείπω..
- Μποροῦσες νὰ μείνης κ' ἐδῶ, εἶπεν ἡ μητέρα. μόνο, μὴ
ξυπνήση ἄξαφνα τὸ Κρινιῶ, καὶ πάρη φόβο..
Ἡ Ἀμέρσα ἐκοντοστάθη πρὸς στιγμήν..
- Μάννα, εἶπε, θέλεις νὰ καθίσω ἐγὼ 'δω, νὰ πᾶς ἐσὺ στὸ
σπίτι;. γιὰ νὰ ξεκουραστής, νὰ ἠσυχάσης..
- Ὄχι, εἶπεν, ἀφοῦ ἐσκέφθη πρὸς στιγμὴν ἡ γραία. Τώρα,
κ' ἡ νύχτα αὐτὴ πέρασε. Ἀύριο βράδυ, πηγαίνω ἐγὼ στὸ
σπίτι, καὶ κάθεσαι σῦ ἐδῶ. Μόνο, τώρα πήγαινε. Καλὸ
ξημέρωμα!.
Ὅλος ὁ διάλογος ἐγίνετο εἰς μικρόν, στενὸν πρόδομον,
κατέμπροσθεν τοῦ θαλαμίσκου, ὅπου ἠκούοντο ἠχηροὶ καὶ
πολύχορδοι οἱ ρογχαλισμοὶ τοῦ Κωνσταντῆ. Ἡ Ἀμέρσα,
ἥτις εἶχεν ἔλθει ξυπόλητη, μ' ἐλαφρότατον ἄψοφον βῆμα,
ἐξῆλθε, καὶ ἡ μήτηρ τῆς ἐκλείδωσεν ἔσωθεν τὴν θύραν..
Ἡ Ἀμέρσα ἔφυγε τρέχουσα. Αὐτὴ νὰ φοβηθῆ τὰ
στοιχειά, ἥτις δὲν εἶχε φοβηθῆ τὸν ἀδερφόν της τὸν
Μῆτρον, τὸν κοινῶς καλούμενον Μῶρον ἢ Μοῦρον ἢ
Μοῦτρον - τὸν σκιὰν ἐκεῖνον, τὸν τρίτον υἱὸν τῆς μητρός
της, τὸν ὁποῖον ἡ τεκοῦσα ὠνόμαζε συνήθως «τὸ σκυλὶ τ'
Ἀγαρηνό!» - τὸν κατὰ τρία ἔτη μεγαλύτερον ἀδελφόν της,
ὅστις τὴν εἶχε μαχαιρώσει ἤδη ἅπαξ -ἀλλ' αὐτὴ τὸν εἶχε
σώσει, μὴ θέλουσα νὰ τὸν παραδώση εἰς τὴν ἐξουσίαν- καὶ
θὰ τὴν ἐμαχαίρωνε βεβαίως καὶ δευτέραν φοράν, ἐὰν
ἔμενεν ἔκτοτε ἐλεύθερος. Εὐτυχῶς, εἶχεν ἀλλοῦ ἐξασκήσει
τὰς φονικὰς ὁρμάς του, ἐν τῷ μεταξύ, καὶ εἶχε κλεισθῆ
ἐγκαίρως εἰς τὰς βενετικᾶς εἰρκτᾶς τοῦ παλαιοῦ φρουρίου,
εἰς τὴν Χαλκίδα..
Ἰδοὺ πὼς συνέβη τὸ πράγμα. Ὁ Μωρὸς ἢ Μοῦρος ἧτο
φύσει ὁρμητικὸς καὶ παράφορος, ἂν καὶ εἶχε πολὺ δεξιόν,
θηλυκὸν νοῦν, ὅπως ἔλεγεν ἡ μάννα τοῦ - νοῦν ὁ ὁποῖος
ἐγέννα. Παιδιόθεν ἧτο ἱκανὸς μόνος του, νὰ πλάττη,
αὐτοδίδακτος, πολλὰ ὡραία μικρὰ πράγματα. καραβάκια,
προσωπίδας, ἀγαλμάτια, κοῦκλες καὶ ἄλλα ἀκόμη. Ἧτο
σκιὰς τῆς γειτονιᾶς, ὁ σημαιοφόρος ὅλων τῶν μαγκῶν, καὶ
εἶχεν εἰς τοὺς ὁρισμοὺς τοῦ ὅλους τοὺς ἀγυιόπαιδας, ὅλα
τὰ ξυπόλυτα τοῦ δρόμου. Εἶχε συνηθίσει ἐνωρὶς τὴν μέθην
καὶ τὴν ἀσωτίαν, ἐξετέλει θορυβώδεις παιδιᾶς,
διαδηλώσεις, παιδικᾶς ὀχλαγωγίας, μαζὶ μὲ τοὺς μικροὺς
φίλους του. ἐπροκάλει καυγάδες εἰς τὸν δρόμον,
ἐπετροβόλει ὅσους συνήντα γέροντας καὶ γραίας, ὅσους
πτωχοὺς καὶ ἀδυνάτους. Δὲν ἄφηνε σχεδὸν κανένα
ἄνθρωπον ἀπείρακτον..
Εἶχε κλέψει μὲ τὸ μάτι, ἀπὸ ἕναν διαβατικὸν
μαχαιροποιόν, τὴν τέχνην του. Ἐπροσπάθει ἀτελῶς νὰ
κατασκευάζη μαχαίρια. Εἶχε μέγαν τροχὸν εἰς τὴν αὐλήν,
τὴν σκεπαστὴν ἀπὸ τὸ μέγα χαγιάτι, καὶ τὸ κατώγι τῆς
οἰκίας σχεδὸν τὸ εἶχε μεταβάλει εἰς ἐργοστάσιον - κ'
ἐτρόχιζεν ὅλα τὰ μαχαίρια καὶ τοὺς ξυραφάδες τῶν
ἀγυιοπαίδων, καὶ ὅταν δὲν εἶχεν ἄλλα νὰ τροχίση, ἐτρόχιζε
τὸ ἰδικόν του. Ἐφιλοτιμεῖτο νὰ τὸ κάμη δίκοπον, ἂν καὶ ἐξ
ἀρχῆς δὲν ἤτον οὕτω σχεδιασμένον. Προσέτι ἐδοκίμαζε νὰ
κατασκευάζη κουμποῦρες, πιστόλια, μικρὰ κανονάκια, καὶ
ἄλλα φονικὰ ὄργανα. Ὅλα τὰ λεπτά, ὅσα ἐκέρδιζεν ἀπὸ τὶς
κοῦκλες, τ' ἀγαλμάτια καὶ τὰς προσωπίδας, καὶ δὲν τὰ
ἔπινε, τὰ ἠγόραζε πυρίτιδα. Καὶ ὁ ἴδιος εἶχε δοκιμάσει νὰ
κατασκευάζη ἐν τοιοῦτον προϊόν. Τὰς ἡμέρας τοῦ Πάσχα,
καὶ δυὸ ἑβδομάδας ἀκόμη ὀψιμώτερα, ἧτο φόβος καὶ
τρόμος νὰ τολμήση τις νὰ περάση ἀπὸ τὴν γειτονιᾶν, εἰς
τὴν ὁποίαν ἐβασίλευε διὰ τοῦ τρόμου ὁ Μοῦτρος. Οἱ
πιστολισμοὶ ἔπιπτον ἀδιάλειπτοι..
Μίαν Κυριακήν, ὁ Μοῦρος μεθυσμένος εἶχε κάμει
παραπολλᾶς ἀταξίας εἰς τὸν δρόμον. Δυὸ χωροφύλακες
ἀκούσαντες τὰ παράπονα πολλῶν ἀνθρώπων, τὸν
ἐκυνήγησαν διὰ νὰ τὸν πιάσουν, καὶ τὸν πάρουν «μέσα» ἢ
«στὴν καζάρμα». Ἀλλ' ὁ Μῶρος, λίαν εὐκίνητος, τοὺς
ἔφυγεν, ἐγύρισε καὶ τοὺς ἐμυκτήρισε μακρόθεν, καὶ πάλιν
τραπεὶς εἰς φυγήν, ἐκρύβη εἰς μέρος ἀπρόσιτον - εἰς τὸ
μέσα μέρος τοῦ ὑπόστεγου ταρσανᾶ ἑνὸς ναυπηγοῦ,
ἐξαδέλφου του. Εἴτα, ἐπειδὴ οἱ δυὸ ἄνδρες παρήτησαν τὴν
καταδίωξιν, ἀνέλαβε θάρρος κ' ἐξῆλθεν εἰς τὸν δρόμον..
Τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὁ Μῶρος, ἐπειδὴ δὲν εἶχε ξεμεθύσει
ἀκόμα, κατήντησε νὰ κυνηγήση εἰς τὸν δρόμον καὶ τὴν
ἰδίαν μητέρα του, ἀπειλῶν νὰ τὴν σφάξη. Παρεπονεῖτο ὅτι
ἡ γραία τοῦ εἶχε κλέψει λεπτὰ ἀπὸ τὴν τσέπην. Τὴν
ἔφθασεν εἰς τὴν αὐλὴν τῆς οἰκίας, ὅπου ἔτρεχεν αὔτη διὰ
νὰ κρυφθῆ, τὴν ἄρπαξεν ἀπὸ τὰ μαλλιά, καὶ τὴν ἔσυρεν ἐπὶ
τοῦ ἐδάφους τῆς ὁδοῦ, εἰς διάστημα πενήντα βημάτων..
Αὐτὴ εἶχε βάλει τὰς φωνάς, κ' ἐξῆλθον οἱ γείτονες. Ἤτον
ὥρα ἐσπερινού, μικρὸν πρὸ τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου. Εἰς τὰς
φωνὰς τῶν γειτόνων, ἔφθασαν οἱ δυὸ χωροφύλακες,
οἵτινες ἀπὸ πρὶν κατεζήτουν τὸν Μοῦρον, καὶ μόνον κατὰ
τὸ φαινόμενον εἶχον παραιτήσει τὸ κυνήγημα - ἐξ ἐναντίας
μάλιστα ἦσαν λίαν ἐξωργισμένοι ἐναντίον τοῦ ταραξίου. Ὁ
Μοῦρος, ἅμα τοὺς εἶδεν, ἄφησεν τὴν μητέρα τοῦ κ' ἐτράπη
εἰς φυγήν. Ἔτρεξε νὰ κρυφθῆ εἰς τὴν οἰκίαν, ἐξ ἀνάγκης,
ἐπειδὴ εὑρέθη «στὰ στενά», καὶ δὲν ἔβλεπεν ἄλλο ἄσυλον
πλέον μακρυσμένον ἀλλ' ἀσφαλέστερον..
Ἡ γραία, ἅμα ἐσηκώθη, καταμωλωπισμένη, πλήρης
κονιορτοῦ, εἶδε τοὺς χωροφύλακας, κι ἄρχισε νὰ τοὺς
ἱκετεύη..
- Ἀφῆστε τὸν, παιδιά! Παλαβὸς εἶναι, δὲν εἶναι τίποτε.
Μὴν τόνε σκοτώνετε, παιδιά, μὲ τὸ καμτσί!.
Τοῦτο εἶπε διότι εἶδε τὸν ἕναν χωροφύλακα
ἐξηγριωμένον, κρατοῦντα εἰς τὴν χείραν φοβερὸν
μαστίγιον. Οἱ δυὸ ἄνδρες δὲν ἔδωκαν προσοχὴν εἰς τὰς
ἰκεσίας της, ἀλλ' ἐξηκολούθησαν νὰ τρέχουν πρὸς
καταδίωξιν τοῦ Μώρου. Παρεβίασαν τὸ ἄσυλον, τὸ κατώγι
τῆς οἰκίας, ὅπου εἶχε τὸ ἐργοστάσιόν του ὁ Μῶρος. Ἐκεῖ
εἶχε τρέξει διὰ νὰ κρυφθῆ, καὶ μόλις ἐπρόφθασε νὰ
μανδαλώση τὴν θύραν. Ἀλλ' ἡ σανὶς ἧτο ὑπόσαθρος,
κακῶς προσαρμοζομένη, καὶ ὁ Μῶρος δὲν εἶχεν ἀγαπήσει
τὰς εἰρηνικᾶς τέχνας διὰ νὰ φροντίση νὰ τὴν διόρθωση.
Ἐκεῖνοι ἔσπασαν τὸν μικρὸν σύρτην καὶ εἰσῆλθον..
Ὁ Μοῦρος ταχὺς ὡς αἴλουρος ἀνερριχήθη εἰς τὴν
κλαβανήν, εἰς τὸ πάτωμα. Ἡ κλαβανὴ ἧτο σιμὰ εἰς τὸν
βόρειον τοῖχον, ὁ δὲ βόρειος τοῖχος ἧτο ἐν μέρει
θεμελιωμένος εἰς τὸν βράχον, ὁ βράχος ἐξεῖχε, καὶ παρεῖχε
πάτημα εἰς τοὺς πόδας τοῦ Μώρου τοὺς γοργούς, καὶ
ἀλλὰς ἐσοχᾶς ἐπὶ τοῦ τοίχου εἶχε σκάψει ὁ ἴδιος κατὰ
καιρούς, διὰ μόνων τῶν ποδῶν του. Ἐπειδὴ φαίνεται ὅτι
συνήθιζε πολὺ συχνὰ τὸ εἶδος τοῦτο τῆς γυμναστικῆς..
Ἡ σανὶς τῆς καταρρακτὴς ἧτο κλειστή. Ὁ Μωρὸς τὴν
ἤνοιξε μὲ ἕνα κτύπον τῆς κεφαλῆς του καὶ μὲ μίαν
προσπάθειαν τοῦ ἀριστεροῦ τοῦ βραχίονος. Εἴτα ὡς ὁ
κολυμβητής, ὁ ἀναδυόμενος ἐκ τοῦ κύματος, ἐπήδησεν
ἐπάνω εἰς τὸ πάτωμα, ἔκλεισε μετὰ κρότου τὴν κλαβανήν,
κ' ἐφάνη ὅτι ἔθεσεν ἐν βάρος, ἴσως μικρὰν τινὰ κασσέλαν,
ἐπὶ τῆς σανίδας..
Οἱ δυὸ χωροφύλακες, ἐν ὀργῇ καὶ μὲ πολλὰς
βλασφημίας, ἤρχισαν νὰ ψάχνουν εἰς τὸ ἰσόγειον.
Κατέσχον ὅσα μαχαίρια καὶ κουμπούρια εὗρον ἐκεῖ, ὅπως
καὶ τὸν τροχόν, καὶ δυὸ ἀλλὰς μικρὰς ἀκόνας καὶ
ἡτοιμάζοντο νὰ ἐξέλθουν ἴσως διὰ νὰ φύγουν, ἴσως καὶ διὰ
ν' ἀνέλθουν ἐπάνω εἰς τὴν οἰκίαν..
Ὁ Μοῦτρος ἢ Μοῦρτος, ἐπάνω στὸ πάτωμα, ἤτον
πλήρης ὀργῆς, μεθύων ἀκόμη, καὶ ἀφρισμένος. Ἐφύσα ἀπὸ
μανίαν καὶ λύσσαν. Ἐκεῖ ἐπάνω εὑρέθη μόνη ἡ ἀδελφή του
ἡ Ἀμέρσα, παιδίσκη δεκαεπτὰ ἐτῶν τότε, ἥτις ἐτρόμαξεν
ἅμα τὸν εἶδε ν' ἀναρριχᾶται εἰς τὴν κλαβανὴν μὲ τοιοῦτον
ἀλλόκοτον τρόπον. Εἶχεν ἀκούσει κάτω τὰ βήματα καὶ τὰς
βλασφημίας τῶν δυὸ χωροφυλάκων. Ἔκυψεν εἰς μικρὰν
σχισμάδα, μεταξὺ δυὸ σανίδων του κακῶς ἡρμοσμένου
πατώματος, ἢ εἰς ἕνα ρόζον μιᾶς σανίδος, χάσκοντα, κενόν,
καὶ εἶδε κάτω τοὺς δυὸ ἀνθρώπους τῆς ἐξουσίας, εἰς τὸ
φῶς τὸ εἰσδύον διὰ τῆς θύρας τοῦ κατωγείου, τὴν ὁποίαν
εἶχον ἀνοίξει ἐκεῖνοι..
- Μωρή! σ' ἔφαγα. τώρα θὰ πιω τὸ αἷμα σου! ἔκραξεν ὁ
Μοῦτρος, μὴ ἔχων ποὺ ἀλλοῦ νὰ ξεθυμάνη καὶ ἀπειλῶν
ἄνευ αἰτίας τὴν ἀδελφήν του..
- Σιώπα!.σιώπα! ἐψιθύρησεν ἡ Ἀμέρσα. Πῶ πῶ, Θεέ μου!
Δυὸ «ταχτικοί»! κάτω στὸ κατώι. ψάχνουν. ψάχνουν. Τί
γυρεύουν;.
Ἔβλεπε τοὺς δυὸ χωροφύλακας ν' ἀποκομίζουν τὰ
μικρά, ἄξεστα ὅπλα, τὰ ἔργα τοῦ ἀδελφοῦ της, ὡς καὶ τὸν
τροχὸν καὶ τὰς ἀκόνας. Εἴτα αἴφνης τοὺς εἶδε νὰ κύπτουν
πρὸς τὴν γωνίαν, ὅπου ἵστατο ὁ ὑφαντικὸς ἱστὸς τὴν
μητρός της, καὶ εἶδε τὸν ἕναν χωροφύλακα νὰ λαμβάνη εἰς
τὰς χείρας του τὴν σαΐτταν ἢ κερκίδα, ἥτις θὰ τοῦ ἐφάνη
ἴσως καὶ αὐτὴ ὡς ὅπλον - ἀφοῦ μάλιστα καλεῖται καὶ
σαΐττα. Ὁ ἄλλος ἐδοκίμασε ν' ἀποσπάση ἀπὸ τὸν ἐργαλεῖον
τὸ ἀντίον, τὸ μέγα κυλινδροειδὲς ξύλον, περὶ τὸ ὁποῖον
τυλίγεται τὸ νεοΰφαντον πανίον. ἴσως δὲν εἶχεν ἰδεῖ
παρόμοιον πράγμα εἰς τὴν ζωήν του, κ' ἐφαντάζετο ὅτι καὶ
αὐτὸ ἴσως θὰ ἧτο καλὸν διὰ νὰ χρησιμεύση ὡς ὅπλον..
Ἡ Ἀμέρσα, ἰδοῦσα ἀφῆκε κραυγὴν πεπνιγμένην.
Ἠθέλησε νὰ φωνάξη ν' ἀφήσουν το ἀντὶ καὶ τὴν σαγίττα,
ἀλλ' ὁ ἦχος ἐξέπνευσεν εἰς τὸ στόμα της..
- Σκάσε, μωρή! ἔγρυξεν ὁ Μοῦρτος. Τί λογιάζεις; Τί
γλέπεις καὶ γελᾶς;.
Ὁ Μοῦρτος, ἐν τῇ μέθῃ του, εἶχεν ἐκλάβει ὡς γέλωτα τὴν
ἄναρθρον ἐκείνην κραυγὴν τῆς ἀδελφῆς του..
Μετ' ὀλίγα λεπτά, οἱ δυὸ χωροφύλακες, ἀφοῦ ἔρριψαν
τελευταῖον βλέμμα πρὸς τὴν κλαβανὴν -τὴν ὁποίαν εἶχον
ἰδεῖ νὰ κλείεται ἀκριβῶς καθ' ἢν στιγμὴν εἰσήρχοντο εἰς τὸ
ἰσόγειον- ἐξῆλθον. Ἡ Ἀμέρσα ἀνεσηκώθη. Τῆς ἐφάνη ὅτι
ἤκουσε τριγμὸν εἰς τὸ κάτω σκαλοπάτι τῆς ἐξωτερικῆς
σκάλας, ἥτις ἧτο ξυλίνη, σκεπαστὴ ὑπὸ τὸ εὐρύχωρον
χαγιάτι, τὸ ὑπόστεγον. Ἔτρεξε πρὸς τὴν θύραν..
Ἐφαντάσθη ὅτι οἱ δυὸ «ταχτικοί», ὅπως τοὺς ὠνόμαζεν,
ἀνέβαινον τὴν σκάλαν, καὶ ἴσως θὰ παρεβίαζον καὶ τὴν
θύραν τῆς οἰκίας. Ἔκυψεν εἰς τὴν κλειδότρυπαν, κ'
ἐπροσπάθει νὰ ἵδη κ' ἐννοήση τὰ συμβαίνοντα διὰ τῆς
μικρᾶς ὀπῆς, ἐπειδὴ τὸ μόνον παράθυρον τῆς προσόψεως
ἧτο κλεισμένον, καὶ δὲν εἶχεν ἄλλο μέσον διὰ νὰ ἵδη..
Ὁ Μοῦρος βλέπων τὴν Ἀμέρσα νὰ τρέχη πρὸς τὴν
θύραν, ἐφαντάσθη, ἐν τῶν παραλογισμῶ τῆς μέθης του, ὅτι
ἡ ἀδελφὴ τοῦ ἤθελε ν' ἀνοίξη τὴν θύραν καὶ τὸν παραδώση
εἰς τοὺς χωροφύλακας. Τότε, τυφλὸς ἐκ μανίας, ἔσυρεν
ὄπισθεν, ἀπὸ τὰ νῶτα τῆς ὀσφύος του, τροχισμένην
μάχαιραν τὴν ὁποίαν εἶχε, καὶ ὁρμήσας ἐκτύπησε τὴν
ἀδελφήν του εἰς τὸ πλευρὸν ὄπισθεν, κατὰ τὴν δεξιὰν
μασχάλην..
Αἰσθανθείσα τὸν ψυχρὸν σίδηρον, ἡ Ἀμέρσα ἀφῆκε
σπαρακτικὴν κραυγήν..
Οἱ δυὸ χωροφύλακες δὲν εἶχον ἀκόμη ἀπομακρυνθῆ,
ἀλλ' εἶχαν κοντοσταθῆ ἔξω τῆς θύρας τοῦ ἰσογείου, ὡς νὰ
ἐσυμβουλεύοντο τί νὰ κάμουν. Ἤκουσαν τὴν κραυγὴν
ἐκείνην τοῦ τρόμου, ἐκοίταξαν ἐπάνω, κ' ἔτρεξαν..
Τότε ἀνέβησαν μετὰ κρότου τὴν σκάλαν κ' ἔφθασαν εἰς
τὸ χαγιάτι. Ἔσεισαν βιαίως τὴν θύραν..
- Ἐν ὀνόματι τοῦ Νόμου! Ἀνοίξατε!.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἦλθεν εἰς τὸν ἕνα τῶν
χωροφυλάκων ἡ ὑπόνοια ὅτι ὁ ἔνοχος θὰ ἠδύνατο ἴσως νὰ
δραπετεύση διὰ τῆς καταρρακτὴς καὶ τοῦ ἰσογείου.
Στραφεὶς εἰς τὸν δεύτερον χωροφύλακα τοῦ λέγει..
- Ἔχε τὸ νοῦ σου, σῦ! Μή μας τὸ στρίψη ἀπὸ κατ' ἀπ' τὸ
καταχυτό, ἀπ' τὴν καταρρήχωση!.Κ' ὕστερις ποῦ νὰ τὸν
χαλεύουμε;.
- Τί κρένεις; εἶπεν ὁ δεύτερος, μὴ ἐννοήσας ἀμέσως..
- Αὐτὸ πού σου κρένω! ἐπέμενεν ὁ πρῶτος. Κᾶμε κεῖνο
ποὺ σὲ χουιάζουνε!.
Ὁ δεύτερος χωροφύλαξ, καίτοι νωθρὸς ὀλίγον, ἔτρεξε
κάτω ὅσον ταχύτερα ἠμπόρεσε, διὰ νὰ κλείση τὴν θύραν
τοῦ ἰσογείου, ἢ διὰ νὰ παραμονεύση. Ἀλλ' ἤτον ἤδη ἀργά.
Ὁ Μοῦρος ἐν τῷ μεταξὺ εἶχε ἀνοίξει τὴν κλαβανήν,
ἀποσύρας τὴν μικρὰν κασσέλαν τὴν ὁποίαν εἶχε βάλει
ἐπάνω της, καὶ εἶχε πηδήσει κάτω. Ἤτον ὑπὲρ τὰ δυὸ
μέτρα τὸ ὕψος, ἀλλ' ὁ Μοῦρος ἤτον ἐλαφρός, εὐκίνητος,
κάτω δὲ τὸ ἔδαφος ἧτο στρωμένον μὲ πελεκούδια καὶ
πριονίδια, κ' ἔφθασε κάτω ὄρθιος καὶ ἀβλαβής..
Τρέχων ὡς ἄνεμος, ἀνέτρεψε τὸν χωροφύλακα, ὅστις
ἔπεσε βαρὺς ἔμπροσθεν τῆς ἐξωτερικῆς σκάλας, κ' ἔφυγεν,
ὁ Μοῦρτος, ὡς ἀστραπή. Ἔτρεξεν ἐπάνω εἰς τὰ Κοτρώνια,
εἰς τὴν κατοικίαν τῶν γλαυκῶν. Ἧτο βραχώδης λόφος
ὑψούμενος ὑπεράνω, ἐκ τῶν νώτων τῆς οἰκίας, ὅπου
ἤξευρεν ὅλα τὰ «κατατόπια» ὁ Μοῦρτος. Οὔτε κατώρθωσέ
τις ποτέ, χωροφύλαξ ἢ ἄλλος νὰ τὸν συλλαβή..
Τὴν ὥραν ποὺ εἶχε πηδήσει ὁ Μοῦτρος ἀπὸ τὴν
καταρράκτην, παραδόξως εἶχεν ἐνθυμηθῆ -ἴσως διότι εἶχε
ξεμεθύσει ἤδη ἀπὸ τὰ συμβάντα, ἢ εἶχε «ξεμουστώσει»
ὅπως θὰ ἔλεγεν ὁ ἴδιος- εἶχεν ἐνθυμηθῆ, λέγω, ὅτι ἀφοῦ
ἐμαχαίρωσε τὴν ἀδελφήν του, ἡ μάχαιρα τοῦ ἔπεσε ἀπὸ τὴν
χείρα, καὶ ἔκειτο εἰς τὸ πάτωμα. Τοῦτο συνέβη ἴσως διότι
τοῦ εἶχον ἔλθει τύψεις καὶ φόβος, τὴν στιγμὴν ἐκείνην - διὸ
καὶ ἐπιπολὴς μόνον εἶχε θίξει μὲ τὴν λεπίδα τὴν σάρκα τῆς
ἀδελφῆς του..
Καθὼς τοῦ ἦλθεν ἡ ἰδέα νὰ φύγη, κ' ἔτρεξε ν' ἀνοίξη τὴν
κλαβανήν, ἐπειδὴ ἐνόησε πλέον ὅτι οἱ χωροφύλακες
ἀνέβαινον εἰς τὸ πάτωμα, μὴ ἔχων καιρὸν νὰ ἐπανέλθη
πρὸς τὸ μέρος τῆς θύρας, διὰ νὰ κύψη καὶ νὰ ἀναλάβη τὴν
μάχαιραν, ἕτοιμος νὰ πηδήση κάτω, ἐφώναξε πρὸς τὴν
ἀδελφήν του:.
- Τὸ «χαμπέρ'», μωρή!. Κοίταξε νὰ κρύψης ἐκεῖνο τὸ
«χαμπέρι»!.
Τὴν ἔκφρασιν ταύτην ἐπροτίμησε, διὰ νὰ μὴ ἀκούσουν
οἱ χωροφύλακες τὸ ὀμοιοτέλευτον «μαχαίρι». Κατὰ τὴν
φοβερὰν στιγμήν, πταίστης καὶ ἔνοχος, ἐπεκαλεῖτο τὴν
φιλοστοργίαν τῆς ἀδελφῆς του γιὰ νὰ τὸν σώση, καθότι
εἶχε πεποίθησιν εἰς αὐτήν. Ἡ μάχαιρα θὰ ἧτο αἰματωμένη,
καὶ θὰ ἔβλεπον τὸ αἷμα οἱ διῶκται. Καὶ συνιστῶν τὴν
ἀπόκρυψιν τοῦ ὀργάνου, ἤλπιζε τὴν ἀπόκρυψιν τοῦ
ἐγκλήματος..
Τῷ ὄντι ἡ Ἀμέρσα, ἐνῶ τὸ αἷμα ἔρρεεν ἤδη ἐκ τῆς
πληγῆς της, βλέπουσα ὅτι ἐξ ἅπαντος θὰ παρεβιάζετο ἡ
θύρα, ἐκ παλαιὰς λεπτῆς σανίδος, μ' ἐσκωριασμένους
σύρτας καὶ μάνδαλα, σχεδὸν λιποθυμοῦσα ἤδη, ἔκυψε καὶ
ἀνέλαβε τὴν μάχαιραν. Εἴτα ἐσύρθη μέχρι τῆς γωνίας ὅπου
ἧτο μικρὰ τέμπλα, ἤτοι σωρὸς ἐκ διπλωμένων σινδόνων,
προσκέφαλων καὶ στρωμνῶν..
Ἔκρυψε τὴν αἰματωμένην μάχαιραν κάτωθεν ὅλου
αὐτοῦ τοῦ σωροῦ τῶν ὀθονίων, ἐτυλίχθη αὐτὴ μὲ παλαιόν,
ἐμβαλωμένον, ἀλλὰ καθαρὸν πάπλωμα, κ' ἐκάθισεν ἀπάνω
εἰς τὸν χαμηλὸν σωρόν, ὅστις ἐβυθίσθη ἀκόμη χαμηλότερα.
Ἔφερε τὴν ἀριστερὰν χείρα εἰς τὴν μασχάλην της, κ'
ἐπροσπάθει νὰ σταματήση τὸ αἷμα. Παραδόξως δὲν εἶχε
δειλιάσει ὅταν εἶχεν ἰδεῖ τὸ αἷμα, ἂν καὶ πρώτην φορὰν τῆς
συνέβαινε τὸ πάθημα. Τὸ ὅλον τῆς ἐφαίνετο ὡς ὄνειρον.
Μόνον ἔσφιγγε τοὺς ὀδόντας καὶ ἠπόρει πὼς δὲν ἠσθάνετο
ἀκόμη πόνον. Ἀλλὰ μετ' ὀλίγα δευτερόλεπτα, ἠσθάνθη
ὀξείαν ἀλγηδόνα..
Τὴν ἰδίαν στιγμήν, ἡ θύρα ἐβυθίσθη πρὸς τὰ ἔσω. Ὁ εἰς
χωροφύλαξ εἰσεπήδησε μετὰ κρότου εἰς τὸ πάτωμα..
Ἡ Ἀμέρσα δὲν ἀνεσήκωσε τὴν κεφαλήν, ἔκυπτε, καὶ ἧτο
τυλιγμένη ἕως τὴν μύτην εἰς τὸ πάπλωμα..
- Ποῦ εἴν' αὐτός, ὁ σκιάς; ἔκραξεν ἀπειλητικῶς ὁ
χωροφύλαξ..
Ἡ Ἀμέρσα δὲν ἀπήντησεν..
Ὁ στρατιωτικός, ὅστις δὲν εἶχεν ἀντιληφθῆ οὔτε τὴν
φυγὴν τοῦ Μούρου, οὔτε τὴν ἀνατροπὴν καὶ πτώσιν τοῦ
ἰδίου συστρατιώτου του, ἴσως διότι ἡ στιγμὴ ἐκείνη
συνέπεσεν ἀκριβῶς μὲ τὴν παραβίασιν τῆς θύρας, καὶ ὁ εἰς
κρότος ἔπνιγε καὶ ἐβώβαινε τὸν ἄλλον, ἐξήτασεν ὅλον τὸν
πρόδομον ὅπου εὑρίσκετο ἡ Ἀμέρσα, εἴτα μετέβη δρομαίως
εἰς τὸν χειμερινὸν θάλαμον, εἴτα εἰς τὸν θαλαμίσκον.
Κανένα δὲν εὗρε. Μόνον ἡ κλαβανὴ ἤτον ἀνοικτή..
Μετὰ μίαν στιγμήν, ἀνήρχετο καὶ ὁ δεύτερος ὁμόσκηνός
του..
- Τὸ 'στριψε;.
- Τόδωκε ἀπ' τὴν καταρρήχωση, χάμου..
- Καὶ τὸν ἐχούιαξες;. Δὲν τὸν ἐπρόκαμες;.
- Ἔφαγα κατραπακιά!. Ἅ! μὰ φευγάλα. Ἑφτά μίλια τὴν
ὥρα!..
- Ἄχ! ἔκαμεν ὁ πρῶτος χωροφύλαξ, κάμπτων τὸν
λιχανὸν τῆς δεξιᾶς χειρός, καὶ φέρων αὐτὸν εἰς τὸ στόμα,
ὡς διὰ νὰ τὸν δαγκάση, μετὰ σείσματος βιαίου τῆς
κεφαλῆς. Μᾶς πρέπει γιὰ νά μας τὰ ξηλώσουνε!.
Ὁ δεύτερος χωροφύλαξ, θέλων νὰ κάμη τὸν αὐστηρόν,
ἀπέτεινε τὸν λόγον πρὸς τὴν κόρην:.
- Γιὰ ποῦ τὸ 'βαλε ὁ ἀδερφός σου, μωρή; τῆς εἶπεν..
Ἡ Ἀμέρσα δὲν ἀπήντησε. Πλὴν μέσα της μὲ ἀκουσίαν
εἰρωνείαν ἴσως θὰ ἐψιθύρισε μὲ ὅλον τὸν δεινὸν πόνον καὶ
τὴν ἀγωνίαν ἢν ἠσθάνετο: «Ἐσὺ ξέρεις»..
- Τί κάθεσαι αὐτοῦ, κορίτσι μου; εἶπεν ὁ ἠμερώτερος ὁ
πρῶτος χωροφύλαξ. Μὴ σ' ἐχτύπησε, τίποτα;.
Ἡ Ἀμέρσα ἀνένευσε..
- Τ' εἶχε καὶ σ' ἐχάλευε;. Γύρευε νὰ σὲ μαχαιρώση;.
- Γιατί φώναξες; προσέθηκεν ὁ δεύτερος..
Ἡ Ἀμέρσα ἀπήντησεν εἰς τὴν ἐρώτησιν τοῦ πρώτου
χωροφύλακος:.
- Ὄχι!.
- Ἀλήθεια, μὴ σ' ἐμαχαίρωσε; ἐπέμενεν ὁ ἄνθρωπος..
Ἡ Ἀμέρσα μὲ φυσικὴν ἐπιφώνησιν, εἶπεν:.
- Ὁ ἀδελφός μου, θελᾶ μὲ μαχαιρώση!.
- Γιατί κάθεσ' αὐτοῦ, τί ἔχεις; Εἶσαι ἄρρωστη;.
- Ἔχω θέρμη!.
Ἡ Ἀμέρσα δὲν εἶχεν συλλογιστὴ ὅτι τὸ πάτωμα, ἢ καὶ ἡ
ψάθα, θὰ εἶχαν ἴσως κηλιδωθῆ μὲ αἷμα. Ἤδη εἶχε δύσει ὁ
ἥλιος, καὶ ἧτο ἀμφιλύκη ἐντὸς τῆς οἰκίας. Ἐκτὸς τούτου τὸ
μέρος ὅπου εἶχε πέσει ἡ αἰματωμένη μάχαιρα, εὑρίσκετο
τὴν στιγμὴν ταύτην εἰς τὴν σκιάν, ὄπισθεν τῆς μονοφύλλου
θύρας, ἀνοικτῆς κατὰ τὰ δυὸ τρίτα, καὶ φθανούσης μέχρι
τοῦ τοίχου, ὥστε οἱ δυὸ ἄνδρες δὲν εἶδον τὰς κηλίδας τὰς
ἐρυθρᾶς..
- Γιατί εἶχες βάλει μιὰ φωνή; ἐπέμενεν ὁ πρῶτος
χωροφύλαξ..
- Εἶχα πόνον καὶ ζάλη, εἶπεν ἡ Ἀμέρσα..
Καὶ τὴν ἰδίαν στιγμήν, ὡς διὰ νὰ ἐπικυρωθῆ ὁ λόγος της,
τῆς ἦλθε πράγματι λιποθυμία. Ἔκαμεν ὤχ! σφίγγουσα τοὺς
ὀδόντας κ' ἔκυψε κάτω. Οἱ δυὸ ἄνθρωποι τῆς ἐξουσίας,
συγκινηθέντες, ἐκοιτάχθησαν, καὶ ὁ πρῶτος εἶπε:.
- Μά, ποῦ εἴν' ἡ μάννα της;.
Ὡς ὑπακούουσα εἰς τὴν πρόσκλησιν ταύτην, ἔφθασε
τρέχουσα ἡ Φραγκογιαννού..
- Νὰ ἐκείν' ἡ γριά, ποὺ τὴν τράβηξ' ἀπ' τὰ μαλλιὰ ὁ γυιός
της, μὲς στὸ σοκάκι! εἶπεν ὁ δεύτερος χωροφύλαξ..
Εἴτε προσέθηκε:.
- Δὲν μ' κρένεις, γερόντισσα, ποῦ εἴν' ὁ γυιόκας σου;.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ δὲν ἀπήντησε κ' ἔτρεξε πλησίον τῆς
Ἀμέρσας. Ἧτο ἐπιτηδεία ἰάτρισσα, καὶ ἧτο ἱκανὴ νὰ
περιποιηθῆ τὴν κόρην της..
Ὅλα ταῦτα ἤρχοντο συχνὰ εἰς τὴν μνήμην τῆς Ἀμέρσας,
κ' ἐπανῆλθον ἀκόμη καὶ κατὰ τὰς μακρᾶς ὥρας τῆς νυκτός,
τὰς ἐσπερινᾶς καὶ ὀρθρίας, ὁπότε αὔτη ἔχανε τὸν ὕπνον
της εἰς τὸν οἰκίσκον, πλησίον τῆς κοιμωμένης Κρινιῶς, τῆς
μικρᾶς ἀδελφῆς, ἐνῶ ἡ μήτηρ τῶν ἀποῦσα κατὰ τὰς αὐτὰς
ὥρας ἠγρύπνει ἐπὶ νύκτας τώρα, εἰς τὸν θάλαμον τῆς
λεχοῦς, εἰς τὴν οἰκίαν τῆς ἄλλης, τῆς μεγάλης κόρης της,
καὶ ὅταν ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἰκίσκον μετὰ τὴν νυκτερινὴν
ἔξοδον, τὴν ὁποίαν εἶχεν ἐπιχειρήσει, ὡς «ἀλαφροΐσκιωτη»
ποὺ ἤτον, κατ' ἀκολουθίαν τοῦ ὀνείρου ἐκείνου, εἶδεν εἰς
τὸ ἀμυδρὸν φῶς τῆς κανδήλας, τῆς καιούσης ἐμπρὸς εἰς
τὴν μικρὰν παλαιὰν καὶ μαυρισμένην εἰκόνα τῆς Παναγίας,
εἶδεν ὅτι ἡ μικρὰ ἀδελφή της, τὸ Κρινιῶ, ἐκοιμάτο ἀκόμη,
καὶ δὲν ἐφαίνετο νὰ εἶχε σεισθῆ ἀπὸ τὴν θέσιν της. Μόνον,
ἅμα εἰσῆλθεν ἡ Ἀμέρσα, ἡ Κρινιῶ, ὡς νὰ ἤκουσε τὸν
μικρὸν θροῦν ἀμυδρῶς μέσα εἰς τὸν ὕπνον της, ἐκινήθη
ἤρεμα, ἐστέναξε, κ' ἐγύρισεν ἀπὸ τὸ ἄλλο πλευρόν, χωρὶς
ἄλλως νὰ ἐξυπνήση..
Ἀλαφροΐσκιωτη! τῷ ὄντι. Ἡ λέξις τὴν ὁποίαν εἶχε
προφέρει ἀρτίως ἡ μήτηρ της, τῆς ἐπανῆλθε πράγματι εἰς
τὸν νοῦν, τὴν ὥραν καθ' ἤν, μὲ τὸ τρίτον λάλημα τοῦ
πετεινοῦ, ἐπέστρεψεν εἰς τὴν οἰκίαν, πλησίον τῆς
κοιμωμένης μικρᾶς ἀδελφῆς της. Ἀλλ' ἧτο ἄρα αὐτὴ
πράγματι «ἀλαφροΐσκιωτη»; Αὐτὴ τῆς ὁποίας τὰ ὄνειρα, αἱ
πλάναι καὶ αἱ παρακρούσεις πολλάκις συνέβη νὰ
σημαίνωσιν, ἢ νὰ δηλώσι τί ἢ ν' ἀφήνωσι παράδοξον
ἐντύπωσιν. Καὶ αὐτὰ τὰ ψεύματά της, ὅσα ἔλεγε, ἐγίνοντο
ἀκούσιαι ἀλήθειαι δι' αὐτήν. Ὅπως, φέρ' εἰπεῖν, ὅταν, μετὰ
τὸ μαχαίρωμα τὸ ὁποῖον εἶχεν ὑποστῆ ἀπὸ τὸν ἀδελφόν
της, ἀπαντῶσα εἰς τὰς ἐταστικᾶς ἐρωτήσεις τοῦ
χωροφύλακος, ἔλεγεν: «Εἶχα πόνο καὶ ζάλη!» Καὶ
συγχρόνως ἅμα τῷ λόγῳ αὐτῶ, τῆς ἤρχετο ἀληθὴς
λιποθυμία, ὡσεὶ ἀνωτέρα τις, δαιμονία θέλησις νὰ ἤθελε νὰ
καλύψη τὸ ψεῦδος της..
Ἡ Ἀμέρσα, κατεκλίθη ἐκ νέου πλησίον τῆς ἀδελφῆς της
καὶ δὲν ἐκοιμήθη. Αἱ ἀναμνήσεις ἐξηκολούθουν νὰ τῆς
ἔρχωνται, ραγδαία, καίτοι ὀλιγώτερον τυραννικαὶ καὶ
μελανόπτεροι ἢ ὅσον εἰς τὴν μητέρα της. Καὶ κατὰ τὰς
μακρᾶς ἐκείνας ὥρας δὲν ἔπαυσε ν' ἀναλογίζεται καθ'
ἑαυτὴν τὴν τύχην τοῦ ἀδελφοῦ της, τοῦ Μούρου, ὅστις
εὑρίσκετο, τώρα εἰς τὸ δεσμωτήριον τῆς Χαλκίδος..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε.
Ἅμα ἀπῆλθεν ἡ Ἀμέρσα, ἡ Φραγκογιαννού, ζαρωμένη
πλησίον τῆς γωνίας, μεταξὺ τῆς ἑστίας καὶ τοῦ λίκνου,
ἔχασεν ἐκ νέου τὸν ὕπνον της, καὶ ἤρχισε νὰ συνεχίζη τοὺς
πικροὺς καὶ πόρρω πλανωμένους διαλογισμούς της. Ὅταν
λοιπὸν ἐξενιτεύθησαν εἰς τὴν Ἀμερικὴν οἱ δυὸ μεγαλύτεροι
υἱοί, καὶ ἡ Δελχαρῶ ἐμεγάλωσεν, ἀνάγκη ἧτο αὐτὴ ἡ μήτηρ
νὰ φροντίση διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς κόρης, καθότι ὁ
γέρων, ὁ «Λογαριασμός», δὲν διέπρεπεν ἐπὶ δραστηριότητι.
Λοιπὸν ἠξεύρει ὅλος ὁ κόσμος τί σημαίνει μία μήτηρ νὰ
εἶναι συγχρόνως καὶ πατὴρ διὰ τὰς κόρας της, καὶ νὰ μὴν
εἶναι τουλάχιστον μήτε χήρα. Ὀφείλει ἡ ἰδία καὶ νὰ
ὑπανδρεύση καὶ νὰ προικίση καὶ προξενήτρια καὶ
πανδρολόγισσα νὰ γίνη. Ὡς ἀνὴρ ὀφείλει νὰ δώση οἰκίαν,
ἄμπελον, ἀγρόν, ἐλαιώνα, νὰ δανεισθῆ μετρητά, νὰ τρέξη
εἰς τοῦ συμβολαιογράφου, νὰ ὑποθήκευση. Ὡς γυνή,
πρέπει νὰ κατασκευάση ἢ νὰ προμηθευθῆ «προίκα»,
τουτέστι παράφερνα, ἤτοι σινδόνας, χιτώνια κεντητά,
μεταξωτᾶς ἐσθήτας μὲ χρυσοΰφαντα ποδογύρια. Ὡς
προξενήτρια πρέπει ν' ἀνιχνεύση γαμβρόν, νὰ τὸν
κυνηγήση, νὰ τὸν ἀλιεύση, νὰ τὸν ζωγρήση. Καὶ ὁποῖον
γαμβρόν!.
Ἕνα ὠσὰν τὸν Κωνσταντήν, ὅστις ἐρρογχάλιζε τώρα,
πέραν τοῦ μεσοτοίχου, εἰς τὸν πλαγινὸν θαλαμίσκον,
ἄνθρωπον σπανόν, «ἀΐσκιωτον», ἄγαρμπον. Καὶ ὁ τοιοῦτος
νὰ ἔχη «καπρίτσια», ἀπαιτήσεις, πείσματα. σήμερον νὰ
ζητῆ τοῦτο καὶ αὔριον ἐκεῖνο. τὴν μίαν ἡμέραν νὰ ζητῆ
τόσα, τὴν ἄλλην περισσότερα καὶ συχνὰ «νὰ τὸν βάζουν
στὰ λόγια» ἄλλοι ἰδιοτελεῖς ἢ φθονεροί, ν' ἀκούη ἐντεῦθεν
κ' ἐκεῖθεν διαβολάς, ραδιουργίας, «μαναφούκια» καὶ νὰ μὴ
θέλη «νὰ ταιριασθῆ». Καὶ νὰ ἐγκαθίσταται μετὰ τὸν
ἀρραβώνα στῆς πενθερὰς τὸ σπίτι, καὶ νὰ «σκαρώνη»
ἔξαφνα «πρωιμάδι». Κι ὅλον τὸν καιρὸν «κόττα-πίττα»..
Κι αὐτὸν τὸν γαμβρόν, μὲ μυρίους κόπους, μὲ
διάστημα τον ανακάλυψε και η κόρη. Τότε, η Χαδούλα
διέκοψε τις κλοπές προσωρινά, για να μη δώσει λαβή για
μεγαλύτερες υποψίες στον πατέρα της. Αργότερα, πάλι
ξανάρχισε να κλέβει περισσότερα, αλλά δεν "έπιανε
χαρτωσιά" μπροστά στις κλοπές της μητέρας της..
Αυτή είχε κλέψει πολλά, αλλά με τέχνη και μέθοδο.
Έκλεβε τα περισσότερα από τις άλλες επιχειρήσεις, των
οποίων είχε κατά μεγάλο μέρος τη διαχείριση, όπως από το
πούλημα λαδιού και κρασιού, προϊόντων των κτημάτων της
οικογένειας, και λίγα, σχεδόν όσα και η κόρη τους, από τα
μεροκάματα του γέρου. Μετά από χρόνια, όταν άνοιξαν οι
δουλειές, και ο γέρο-Στάθης έγινε μικροαρχιναυπηγός
-σκάρωνε βάρκες και καΐκια μόνος του, βοηθούμενος από τον
γιο και από τον παραγιό του, στο προαύλιο του σπιτιού- τότε
η γριά μπόρεσε να κλέψει αρκετά και από τα κέρδη της
ναυπηγικής τέχνης..
Τελευταία, λίγους μήνες πριν από το jpg"
γάμο της, η Χαδούλα είχε καταφέρει να style="width:100%;
ανακαλύψει την κρυψώνα που είχε το max-
κομπόδεμα η μητέρα της. Σε μια τρύπα width:200px;min-
στο κατώι, ανάμεσα στα πιθάρια τα width:100px">
μισογεμάτα και τα βαρέλια τα αδειανά, "Δίστηλο" ή
υπήρχε μια πλατιά και μακριά λουρίδα "κολωνάτο"
μαύρης μαντίλας, όπου η γριά είχε γερμανικό τάλιρο
δεμένα "σαν σκυλιά" εκατόν εβδομήντα
τόσα αργυρά τάλιρα (περίπου 5000 σημερινά ευρώ), άλλα
κολονάτα (που έδειχναν τις στήλες/κολώνες του Ηρακλή στο
Γιβλαρτάρ), άλλα ρηγίνες (Βαυαρικά νομίσματα του 1770 με
εικόνα της Παναγίας και την επιγραφή «Patrona Bavariae»),
και άλλα τουρκικά, όλα κλεμμένα από τα κέρδη του γέρου
και τα προϊόντα των κτημάτων. Η κόρη με χαρούμενη
έκπληξη, και με τρομερή συγκίνηση, μέτρησε τα τάλιρα, τα
σκυλοδεμένα, και έπειτα τα έβαλε πάλι στην τρύπα τους,
χωρίς να τολμήσει να τα πειράξει..
Αλλά την παραμονή του γάμου, το βράδυ, την ώρα που
νύχτωνε -όταν είδε την επιμονή των γονέων της, να μην
θέλουν να της δώσουν αρκετή προίκα, και είδε την απονιά
της μάνας της – αφού παραφύλαξε την ώρα που η γριά βγήκε
για μια στιγμή από το σπίτι για ένα θέλημα, κατέβηκε με
χτυποκάρδι στο κατώι. έψαξε και βρήκε το κομπόδεμα, το
σκυλοδεμένο, και το έλυσε. Αυτή τη φορά της φάνηκαν σαν
λίγα. Καιρό δεν είχε να τα μετρήσει. Ίσως η γριά να είχε
αφαιρέσει μερικά από τα τάλιρα, και τα χρησιμοποίησε για
άγνωστο λόγο. Της ήρθε η ιδέα να πάρει όλο το κομπόδεμα,
αυτούσιο μαζί με την λωρίδα της παλιάς μαντίλας της
μητέρας της, αλλά φοβήθηκε. πήρε μόνο οκτώ ή εννέα τάλιρα,
καταρχάς -τόσα, όσα φαντάστηκε ότι η απουσία τους δεν θα
έκανε μεγάλη διαφορά στον όγκο και δεν θα την
καταλάβαιναν αμέσως. έπειτα έκαμε να το δέσει. στη
συνέχεια το άνοιξε πάλι, πήρε άλλα πέντε ή έξι, συνολικά
δεκαπέντε (περί τα 450 ευρώ του 2023). Κατόπιν πάλι, ενώ το
έδενε, ξανά κινήθηκε να το λύσει, με σκοπό να πάρει άλλα
δύο - τρία. Ξαφνικά τότε άκουσε το βήμα της μητέρας της
έξω. Βιαστικά, έδεσε το κομπόδεμα, και το έβαλε στη θέση
του..
Λίγες μέρες μετά το γάμο, η γριά ανακάλυψε την κλοπή.
Αλλά δεν θέλησε να πει τίποτα στην κόρη της. Έμεινε
ευχαριστημένη επειδή εκείνη δεν τα πήρε όλα. "Στραβωμάρα
είχε!" είπε ανάμεσα στα δόντια της..
Το ποσό εκείνο, το οποίο η Χαδούλα είχε κλέψει κατά
καιρούς από τους γονείς της, κι έφτανε περίπου στα
τετρακόσια γρόσια (περίπου 2000 ευρώ του 2023), το νόμισμα
της εποχής εκείνης, το έκρυβε προσεκτικά για τόσα χρόνια.
Αλλά για να χτίσει το σπίτι, το αύξησε με την ικανότητά της.
Ήταν βέβαια εργατική και επιδέξια. Όσο της επέτρεπαν οι
φροντίδες του μεγαλώματος τόσων παιδιών που γεννιόνταν
το ένα μετά το άλλο, ξενοδούλευε. Φυσικά, στους μικρούς
τόπους "δεν υπάρχουν ειδικοί, αλλά πολυτεχνίτες" και όπως ο
μπακάλης της κωμόπολης είναι συγχρόνως και έμπορος
ψιλικών, και φαρμακοπώλης, αλλά και τοκογλύφος, έτσι και
μία καλή υφάντρια, όπως ήταν η Φραγκογιαννού, τίποτα δεν
την εμπόδιζε να κάνει συγχρόνως και τη μαμή ή την
ψευτογιάτρισσα, και άλλα επαγγέλματα ακόμη να ασκήσει,
αρκεί να ήταν επιτήδεια. Και η Φραγκογιαννού ήταν η πιο
επιτήδεια ανάμεσα σε όλες τις γυναίκες..
Έδινε βότανα, έκανε κηραλοιφές, εκτελούσε εντριβές,
ξεμάτιαζε, έφτιαχνε φάρμακα για τις άρρωστες, για τα
αρρωστιάρικα και αναιμικά κορίτσια, για τις έγκυες και τις
λεχώνες, και γι’ αυτές που έπασχαν από πόνους της μήτρας.
Με το καλάθι κάτω από τον αγκώνα του αριστερού χεριού, κι
από κοντά τα δύο τελευταία παιδιά της, τον Δημητράκη,
οκτώ ετών, και την Κρινιώ, εξάχρονη, έβγαινε στα χωράφια,
ανέβαινε στα βουνά, διέτρεχε φαράγγια, κοιλάδες και
ρέματα, έψαχνε να βρει τα βότανα, όσα αυτή γνώριζε -την
αγριοκρομμύδα, την δρακοντιά, το τρίμερο και άλλα ακόμη-
τα έκοβε ή τα ξερίζωνε, γέμιζε το καλάθι της, και επέστρεφε
το βράδυ στο σπίτι..
Με αυτά τα βότανα έφτιαχνε διάφορα μαντζούνια, τα
οποία υποστήριζε ότι ήταν αλάνθαστα φάρμακα για τους
χρόνιους πόνους, του στήθους, της κοιλιάς, των εντέρων, κτλ.
Με τη βοήθεια όλων αυτών των μέσων, κερδίζοντας λίγα,
αλλά με οικονομία, κατάφερε, με τον καιρό, να χτίσει τη
μικρή της φωλιά. Αλλά τα ξεπεταρούδια της είχαν αρχίσει
ήδη να ξεπετούν, να φεύγουν στο εξωτερικό!.
Την εποχή εκείνη, ο πρώτος γιος της, ο Σταθαρός, που ήταν
ήδη είκοσι ετών, είχε μεταναστεύσει στην Αμερική. Αφού
έστειλε ένα ή δύο γράμματα, σταμάτησε, και από τότε δεν είχε
δώσει κανένα σημάδι ζωής. Τρία χρόνια αργότερα, ο
δεύτερος γιος της, ο Γιαλής, μεγάλωσε κι αυτός, και μπήκε σε
καράβι..
Και οι δύο, στα μικρά τους χρόνια, είχαν δοκιμάσει την
τέχνη του πατέρα τους, αλλά ούτε ο ένας ούτε ο άλλος
προχώρησαν πολύ, ούτε έμειναν σε αυτήν. Ο Γιαλής, ως
στοργικός γιος και αδελφός, έγραψε στη μητέρα του από τη
Μασσαλία, όπου είχε πάει με ένα πλοίο από την πατρίδα, ότι
αποφάσισε κι αυτός να πάει στην Αμερική, να δει τι γίνεται με
τον μεγάλο του αδελφό, ίσως να τον βρει κάπου. Αλλά
πέρασαν καιροί και χρόνοι από τότε και ούτε ο ένας ούτε ο
άλλος ακούστηκαν πλέον..
Τότε η μητέρα τους βρήκε αφορμή να θυμηθεί ένα
παραμύθι του λαού από τα πιο αστεία, στο οποίο γίνεται
λόγος για ένα στρώμα από μέλι, στο οποίο κόλλησαν
διαδοχικά και ο πρώτος γιος της Γριάς που τον έστειλε να
μαζέψει και να φέρει από εκεί το μέλι, και ο δεύτερος γιος, ο
οποίος είχε σταλεί για να ξεκολλήσει τον πρώτο, και ο τρίτος,
ο οποίος στάλθηκε για να φέρει πίσω και τους δύο, και ο
Γέρος, ο οποίος πήγε να δει τι γίνονται τα παιδιά του. τέλος,
ακόμη κι αυτή η Γριά, η οποία στο τέλος αποφάσισε να πάει
να δει, μακριά όμως –διότι, ως γριά, είχε τόση πονηριά– τι
έγιναν ο Γέρος και τα παιδιά και δεν γύρισαν πίσω από το
«θέλημα», στο οποίο τους είχε στείλει, μόλις που γλύτωσε και
δεν κόλλησε. Τότε γύρισε προς τους τέσσερις, κολλημένους
και τους είπε: «Α! αυτό σας μέλει; Εμένα δεν με μέλει!».
Εν τω μεταξύ, ενώ ο Σταθαρός και ο Γιαλής είχαν
μεταναστεύσει στην Αμερική, και είχαν φάει λωτό, ή είχαν
πιει την Λήθη, η Δελχαρώ, η πρώτη κόρη, πρωτότοκη μετά τα
ξενιτεμένα της αδέρφια, μεγάλωνε, όλο και μεγάλωνε. Και η
Αμέρσα, σχεδόν τέσσερα χρόνια μικρότερη από την αδελφή
της, μεγάλωνε κι αυτή παράλληλα με την Δελχαρώ, και
«έριχνε μπόι». Γινόταν αντρογυναίκα, μελαψή και ζωηρή, και
οι γειτόνισσες την ονόμαζαν «το σερνικοθήλυκο». Και εκείνη
η μικρή, το Κρινάκι, η οποία δεν είχε αλίμονο! το χρώμα του
κρίνου, αν και ήταν λεπτοκαμωμένη από φυσικού της, έδειχνε
ήδη συμπτώματα ανάπτυξης..
Ποιος κήπος, ποιο λιβάδι, ποια άνοιξη παράγει αυτό το φυτό!
Και πώς βλασταίνει και θάλλει και φυλλομανεί και
φουντώνει! Και όλα αυτά τα βλαστάρια, όλα τα νιόφυτα, θα
γίνουν μια μέρα πρασιές, λόχμες, κήποι; Κι έτσι θα
συνεχίζεται; Και κάθε οικογένεια στην γειτονιά, και στην
συνοικία και στην πόλη είχαν από δύο έως τρία κορίτσια.
Μερικές είχαν τέσσερα, άλλες πέντε. Μια μητέρα είχε έξι
θυγατέρας χωρίς κανέναν γιο, άλλη μία είχε επτά και έναν
γιο, ο οποίος φαινόταν προορισμένος να φανεί άχρηστος..
Λοιπόν, όλοι αυτοί οι γονείς, όλα τα ανδρόγυνα, όλες οι
χήρες, είχαν την ανάγκη και το χρέος να παντρέψουν όλες
αυτές τις κόρες – και τις πέντε, και τις έξι, και τις επτά! Και να
δώσουν σε όλες προίκα. Κάθε φτωχή οικογένεια, κάθε χήρα
μητέρα, με δύο στρέμματα χωράφι, με ένα φτωχικό σπίτι,
ταλαιπωρημένη, αναγκασμένη να ξενοδουλεύει σαν
κολλήγισα – είτε σε άλλες πιο ευκατάστατες οικογένειες, στα
χωράφια τους, στις συκιές και τις μουριές – μαζεύοντας
φύλλα, παράγοντας λίγο μετάξι – είτε εκτρέφοντας δύο ή
τρεις κατσίκες ή προβατίνες – κάνοντας καβγάδες με όλους
τους γείτονες, πληρώνοντας πρόστιμα για μικρές ζημιές –
φορολογούμενη άδικα, τρώγοντας κρίθινο ψωμί ποτισμένο με
αλμυρό ιδρώτα – όφειλε απόλυτα «να προικοδοτήσει» όλα
αυτά τα θηλυκά, και να δώσει πέντε, έξι, ή εφτά προίκες! Ω
Θεέ μου!.
Και τι προίκα, σύμφωνα με τα νησιώτικα έθιμα. «Σπίτι στα
Κοτρώνια, αμπέλι στην Αμμουδιά, λιοστάσι στο Λεχούνι,
χωράφι στο Στροφλιά». Και επιπλέον, τα τελευταία χρόνια,
στα μέσα του αιώνα, είχε κολλήσει και άλλη ψώρα. Το
«μέτρημα», αυτό που στην Κωνσταντινούπολη ονομαζόταν
«τράχωμα», μια συνήθεια την οποίαν, αν δεν κάνω λάθος, την
είχε αφορίσει η Μεγάλη Εκκλησία. Έπρεπε ο καθένας να
δώσει και προίκα μετρητά. Δύο χιλιάδες, χίλιες, πεντακόσιες,
αδιάφορο. Διαφορετικά, ας είχε τις κόρες του να τις
καμαρώνει. Ας τις έβαζε στο ράφι. Ας τις έκλεινε στο
ντουλάπι. Ας τις έστελνε στο Μουσείο..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ.
Έως εκεί είχαν φτάσει οι αναμνήσεις και οι σκέψεις της
γριάς που ξαγρυπνούσε. Λάλησε ο δεύτερος πετεινός. Θα
είχαν περάσει δύο μετά τα μεσάνυχτα. Ο μήνας Γενάρης.
Χρόνος η νύχτα. Φύσαγε βοριάς. Η φωτιά στο τζάκι έσβηνε.
Η Φραγκογιαννού ένιωσε ένα ρίγος στην πλάτη και τα πόδια
της παγωμένα. Ήθελε να σηκωθεί να φέρει λίγα ξύλα έξω
από το διάδρομο, για να τα ρίξει στην εστία, να ξανανάψει τη
φωτιά. Αλλά το ανέβαλε. και ένιωθε μια μικρή νάρκη, ίσως το
πρώτο σύμπτωμα του ύπνου που ερχόταν σιγά-σιγά..
Την στιγμή εκείνη, τόσο νωρίς, ενώ είχε κλειστά τα μάτια,
χτύπησε ξαφνικά η πόρτα. Η γριά ξαφνιάστηκε. Δεν ήθελε να
φωνάξει «ποιος είναι», για να μην ξυπνήσει τη λεχώνα, αλλά
βγήκε τη νάρκη της, που είχει διακοπεί ήδη απότομα από τον
κρότο της πόρτας τον οποίον είχε ακούσει, σηκώθηκε
σιωπηλά, βγήκε από το δωμάτιο. Πριν φτάσει στην εξώπορτα,
άκουσε μια διακριτική, ψιθυριστή φωνή:.
— Μάννα!.
κόρη της..
— Τι έπαθες, αρή;. Τι σου ήρθε, τέτοια ώρα;.
Και άνοιξε την πόρτα..
— Μάννα, επανέλαβε λαχανιάζοντας η Αμέρσα. Τι κάνει
το κορίτσι;. μην πέθανε;.
— Όχι.κοιμάται. τώρα ησύχασε, είπε η γριά. Πώς σου
ήρθε;.
— Είδα στον ύπνο μου πως πέθανε, είπε με τρέμουλο
ακόμα στη φωνή η ψηλή γεροντοκόρη..
— Καλά και σαν είχε πεθάνει, τάχα τι; είπε κυνικά η γριά.
Και σηκώθηκες. και ήρθες να δεις;.
Το σπίτι της Γιαννούς, όπου έμενε συνήθως αυτή με τις δυο
ανύπαντρες θυγατέρες της – γιατί προσωρινά τώρα έμενε
κοντά στη λεχώνα– βρισκόταν λίγες δεκάδες βήματα
βορειότερα, δίπλα. Αυτό το σπίτι της Δελχαρώς το είχε πάρει
προίκα και ήταν αυτό το ίδιο παλιό σπίτι, που χτίστηκε με τις
οικονομίες της Χαδούλας, και από τον πρώτο πυρήνα τον
οποίο είχε σχηματίσει από το κομπόδεμα των μακαρίτηδων
των γονιών της. Αργότερα, λίγα χρόνια μετά τον γάμο της
Δελχαρώς, είχε καταφέρει η μητέρα της να αποκτήσει και
δεύτερη φωλιά, μικρότερη και αθλιότερη από την πρώτη,
στην ίδια συνοικία. Δύο ή τρία σπίτια χώριζαν το δεύτερο
από το πρώτο..
Από αυτό λοιπόν το νεόκτιστο σπίτι είχε έλθει τόσο νωρίς η
Αμέρσα, η οποία δεν φοβόταν τα στοιχειά την νύχτα, καθώς
ήταν μια τολμηρή και αποφασιστική κοπέλα..
— Και σηκώθηκες;. και ήρθες να δεις;.
— Ξαφνίστηκα μέσα στον ύπνο μου, μανούλα. Είδα πως
πέθανε το κορίτσι, και πως εσύ είχες ένα μαύρο σημάδι στο
χέρι σου..
— Μαύρο σημάδι;..
— Ήθελες, τάχα, να σαβανώσεις το κορίτσι. Και την ώρα
που το σαβάνωνες, μαύρισε το χέρι σου. και πως έβαλες,
τάχα, το χέρι σου στη φωτιά, για να ξεμαυρίσει..
— Μπα! αλαφροΐσκιωτη! είπε η γριά Χαδούλα. Και έκαμες
κουτουράδα, και ήρθες, τέτοιαν ώρα..
— Δεν μπορούσα να ησυχάσω, μάνα..
— Και δεν σε ένιωσε το Κρινιώ, που έφυγες;.
— Όχι. κοιμάται..
— Κι αν ξυπνήσει, και ιδεί να λείπεις από κοντά της, πώς
θα της φανεί;. Δε θα βάλει τις φωνές;. Θα τρελαθεί, το
κορίτσι!.
Πράγματι, οι δύο αδελφές κοιμόντουσαν μόνες στο
σπιτάκι. Η Αμέρσα ήταν άφοβη, και γεμάτη αυτοπεποίθηση
λες και ήταν άντρας. Ο πατέρας τους είχε πεθάνει προ
πολλού, και οι γιοι του που είχαν επιζήσει έλειπαν διαρκώς
στα ξένα..
— Πάω πίσω, μάνα, είπε η Αμέρσα. Αλήθεια, δε
συλλογίστηκα πως μπορεί να ξυπνήσει το Κρινιώ, αυτήν την
ώρα, να τρομάξει, που θα λείπω..
— Μπορούσες να μείνεις και εδώ, είπε η μητέρα. μόνο, μη
ξυπνήσει άξαφνα το Κρινιώ, και πάρει φόβο..
Η Αμέρσα σταμάτησε για μια στιγμή..
— Μάνα, είπε, θέλεις να καθίσω εγώ εδώ, να πας εσύ στο
σπίτι;. για να ξεκουραστείς, να ησυχάσεις..
— Όχι, είπε, αφού σκέφτηκε για μια στιγμή η γριά. Τώρα,
και η νύχτα αυτή πέρασε. Αύριο βράδυ, πηγαίνω εγώ στο
σπίτι, και κάθεσαι εσύ εδώ. Μόνο, τώρα πήγαινε. Καλό
ξημέρωμα!.
Όλος ο διάλογος γινόταν σε ένα μικρό, στενό διαδρομάκι,
πίσω από το δωματιάκι που ακούγονταν τα δυνατά και
πολύχορδα ροχαλίσματα του. Η Αμέρσα, που είχε έλθει
ξυπόλυτη, με ελαφρότατο άηχο βήμα, βγήκε, και η μητέρα
της έκλεισε από μέσα την πόρτα..
Η Αμέρσα έφυγε τρέχοντας. Αυτή να φοβηθεί τα στοιχειά,
αυτή που δεν είχε φοβηθεί τον αδερφό της τον Μήτρο, αυτόν
που τον έλεγαν και Μώρο ή Μούρο ή Μούτρο – εκείνον τον
κακούργο, τον τρίτο γιο της μητέρας της, τον οποίο η μάνα
του τον έλεγε συνήθως «το σκυλί τ' Αγαρηνό!» – τον κατά
τρία χρόνια μεγαλύτερο αδερφό της, που την είχε μαχαιρώσει
ήδη μια φορά –αλλά αυτή τον είχε σώσει, μη θέλοντας να τον
παραδώσει στην εξουσία– και θα την μαχαίρωνε βέβαια και
δεύτερη φορά, εάν έμενε από τότε ελεύθερος. Ευτυχώς,
εξάσκησε αλλού τις φονικές ορμές του, εν τω μεταξύ, και είχε
κλειστεί εγκαίρως στις βενετικές φυλακές του παλαιού
φρουρίου, στην Χαλκίδα..
Να πώς έγιναν τα πράγματα. Ο Μώρος ή Μούρος ήταν απ’
τη φύση του πολύ ορμητικός και παράφορος, αν και είχε
εύστροφο, θηλυκό μυαλό όπως έλεγε η μητέρα του – μυαλό
που γεννούσε. Από παιδάκι μπορούσε μόνος του, να φτιάχνει,
αυτοδίδακτος, πολλά ωραία μικρά πράγματα. καραβάκια,
προσωπίδες, αγαλματάκια, κούκλες και άλλα ακόμη. Ήταν
καπετάνιος της γειτονιάς, ο σημαιοφόρος όλων των μαγκών,
και είχε στους ορισμούς του όλα τα αλητάκια, όλα τα
ξυπόλυτα του δρόμου. Είχε συνηθίσει νωρίς το μεθύσι και την
ασωτία, έπαιζε φασαριόζικα παιχνίδια, τριγύριζε σε ομάδες,
και έκανε παιδικές οχλαγωγίες, μαζί με τους μικρούς φίλους
του. προκαλούσε καυγάδες στον δρόμο, τρόμαζε όσους
γέροντες και γριές συναντούσε, όσους φτωχούς και
αδύνατους. Δεν άφηνε σχεδόν κανέναν άνθρωπο απείραχτο..
Είχε κλέψει με το μάτι, από έναν περαστικό μαχαιροποιό,
την τέχνη του. Προσπαθούσε χωρίς μεγάλη επιτυχία να
κατασκευάζει μαχαίρια. Είχε έναν μεγάλο τροχό στην αυλή,
την σκεπαστή από το μεγάλο χαγιάτι, και το κατώι της οικίας
σχεδόν το είχε μεταβάλει σε εργοστάσιο – και τρόχιζε όλα τα
μαχαίρια και τα ξουράφια των αλανιών, και όταν δεν είχε
άλλα να τροχίσει, τρόχιζε το δικό του. Ήθελε πάση θυσία να
το κάνει δίκοπο, αν και δεν ήταν σχεδιασμένο έτσι εξ αρχής.
Ακόμα δοκίμαζε να φτιάχνει κουμπούρες, πιστόλια, μικρά
κανονάκια, και άλλα φονικά όργανα. Όλα τα χρήματα, όσα
κέρδιζε από τις κούκλες, τ' αγαλματάκια και τις μάσκες, και
δεν τα έπινε, τα αγόραζε μπαρούτι. Είχε δοκιμάσει μάλιστα
να φτιάξει και μόνος του ένα τέτοιο προϊόν. Τις μέρες του
Πάσχα, και δύο εβδομάδες ακόμη νωρίτερα, ήταν φόβος και
τρόμος να τολμήσει κάποιος να περάσει από τη γειτονιά, στην
οποία βασίλευε διά του τρόμου ο Μούτρος. Οι πιστολιές
έπεφταν συνεχώς..
Μια Κυριακή, ο Μούρος, μεθυσμένος, έκανε μεγάλη
φασαρία στον δρόμο. Δύο χωροφύλακες, ακούγοντας τα
παράπονα πολλών ανθρώπων, τον κυνήγησαν για να τον
πιάσουν και να τον πάρουν "μέσα" ή "στην καζάρμα". Αλλά ο
Μούρος, πολύ ευκίνητος, τους ξέφυγε, γύρισε και τους
κορόιδεψε από μακριά, και τρέποντας πάλι σε φυγή,
κρύφτηκε σε μέρος απρόσιτο - στο εσωτερικό μέρος του
υπόστεγου του ταρσανά ενός ναυπηγού, ξαδέλφου του. Στη
συνέχεια, επειδή οι δύο άνδρες παράτησαν την καταδίωξη,
πήρε θάρρος και βγήκε στον δρόμο..
Τη μέρα εκείνη, ο Μούρος, επειδή δεν είχε ξεμεθύσει
ακόμα, κατέληξε να κυνηγάει στον δρόμο και την ίδια του τη
μητέρα, απειλώντας να τη σφάξει. Παραπονιόταν ότι η γριά
του είχε κλέψει λεπτά από την τσέπη. Την έφτασε στην αυλή
του σπιτιού, όπου έτρεχε αυτή για να κρυφτεί, την άρπαξε
από τα μαλλιά, και την έσυρε επί πάνω στο δρόμο σε
απόσταση πενήντα βημάτων..
Αυτή είχε βάλει τις φωνές, και βγήκαν οι γείτονες. Ήταν
ώρα του εσπερινού, λίγο πριν τη δύση του ηλίου. Στις φωνές
των γειτόνων, έφτασαν οι δύο χωροφύλακες, οι οποίοι
αναζητούσαν τον Μούρο από πριν, και μόνον φαινομενικά
είχαν παραιτηθεί το κυνηγητό - αντίθετα μάλιστα ήταν πολύ
εξοργισμένοι εναντίον του ταραξία. Ο Μούρος, μόλις τους
είδε, άφησε τη μητέρα του και τράπηκε σε φυγή. Έτρεξε να
κρυφτεί στο σπίτι, εξ ανάγκης, επειδή βρέθηκε "στα στενά",
και δεν έβλεπε άλλο άσυλο ακόμα μακρύτερα αλλά
ασφαλέστερο..
Η γριά, μόλις σηκώθηκε, καταματωμένη και γεμάτη σκόνη,
είδε τους χωροφύλακες, και άρχισε να τους παρακαλεί..
— Αφήστε τον, παιδιά! Παλαβός είναι, δεν είναι τίποτα.
Μην τον σκοτώνετε, παιδιά, με το μαστίγιο!.
Τούτο είπε διότι είδε τον έναν χωροφύλακα εξαγριωμένο,
κρατώντας στην χείρα φοβερό μαστίγιο. Οι δύο άνδρες δεν
έδωσαν προσοχή στις ικεσίες της, αλλά συνέχισαν να τρέχουν
καταδιώκοντας τον Μώρο. Παραβίασαν το άσυλο, το κατώι
του σπιτιού, όπου είχε το εργοστάσιό του ο Μώρος. Εκεί είχε
τρέξει για να κρυφτεί, και μόλις πρόλαβε να μανταλώσει την
πόρτα. Αλλά η σανίδα ήταν σχεδόν σάπια, και άσχημα
τοποθετημένη, μιας και ο Μώρος δεν είχε αγαπήσει τις
ειρηνικές τέχνες για να φροντίσει να την διορθώσει. Εκείνοι
έσπασαν τον μικρό σύρτη και μπήκαν μέσα..
Ο Μούρος γρήγορος σαν αίλουρος σκαρφάλωσε στην
γκλαβανή, στο πάτωμα. Η γκλαβανή ήταν κοντά στον βόρειο
τοίχο, κι ο βόρειος τοίχος ήταν εν μέρει θεμελιωμένος στον
βράχο, ο βράχος εξείχε, και έδινε πάτημα στα γρήγορα πόδια
του Μώρου, μιας και είχε σκάψει ο ίδιος κατά καιρούς, κι
άλλες εσοχές στον τοίχο μονάχα με τα πόδια του. Επειδή
φαίνεται ότι συνήθιζε πολύ συχνά το είδος τούτο της
γυμναστικής..
Η σανίδα της καταπακτής ήταν κλειστή. Ο Μούρος την
άνοιξε με ένα χτύπημα του κεφαλιού του και με μια
προσπάθεια του αριστερού του βραχίονα. Έπειτα, σαν
κολυμβητής που αναδύεται από το κύμα, πήδηξε πάνω στο
πάτωμα, έκλεισε με κρότο την κλαβανή, και φάνηκε ότι έβαλε
ένα βάρος, ίσως μια μικρή κασέλα, πάνω στη σανίδα..
Οι δύο χωροφύλακες, με οργή και με πολλές βρισιές,
άρχισαν να ψάχνουν στο ισόγειο. Κατάσχεσαν όσα μαχαίρια
και κουμπούρια βρήκαν εκεί, όπως και τον τροχό, και δύο
άλλα μικρά ακονιστήρια και ετοιμάζονταν να βγουν, μπορεί
και για να φύγουν, μπορεί και για να ανέβουν πάνω στο
σπίτι..
Ο Μούρος, πάνω στο πάτωμα, ήταν γεμάτος οργή,
μεθυσμένος ακόμη, και αφηνιασμένος. Φυσούσε από μανία
και λύσσα. Εκεί επάνω βρήκε μόνη την αδερφή του την
Αμέρσα, κορίτσι δεκαεπτά ετών τότε, η οποία φοβήθηκε όταν
τον είδε να ανεβαίνει στην κλαβανή με τέτοιον παράξενο
τρόπο. Είχε ακούσει κάτω τα βήματα και τις βρισιές των δύο
χωροφυλάκων. Έσκυψε σε μια μικρή σχισμάδα, μεταξύ δύο
σανίδων του κακοφτιαγμένου πατώματος, ή σε κάποιον κενό,
ανοιχτό ρόζο μιας σανίδας, και είδε κάτω τους δύο
ανθρώπους της εξουσίας, στο φως που έμπαινε από την πόρτα
του κατωγιού, που είχαν ανοίξει εκείνοι..
— Μωρή! Σε έφαγα. Τώρα θα πιω το αίμα σου! φώναξε ο
Μούρος, αφού δεν είχε που αλλού να ξεθυμάνει και
απειλώντας δίχως αιτία την αδερφή του..
— Σώπα!. Σώπα! ψιθύρισε η Αμέρσα. Ω Θεέ μου! Δύο
«ταχτικοί»! κάτω στο κατώι. ψάχνουν. ψάχνουν. Τι
γυρεύουν;.
Έβλεπε τους δύο χωροφύλακες να απομακρύνουν τα
μικρά, άξεστα όπλα, τα έργα του αδελφού της, καθώς και τον
τροχό και τα ακονιστήρια. Έπειτα ξαφνικά τους είδε να
σκύβουν προς τη γωνία, όπου βρισκόταν ο αργαλειός της
μητέρας της, και είδε τον έναν χωροφύλακα να παίρνει στα
χέρια του τη σαΐτα ή κερκίδα, η οποία θα του φαινόταν ίσως
και αυτή ως όπλο - αφού μάλιστα τη λένε και σαΐτα. Ο άλλος
προσπάθησε να αποσπάσει από το εργαλείο το «αντί», το
μεγάλο κυλινδρικό ξύλο, γύρω από το οποίο τυλίγεται το
νεοΰφαντο πανί. Ίσως δεν είχε δει παρόμοιο πράγμα στη ζωή
του, και φανταζόταν ότι και αυτό ίσως θα μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί ως όπλο..
Η Αμέρσα, μόλις το είδε, άφησε μια πνιγμένη κραυγή.
Ήθελε να φωνάξει να αφήσουν το «αντί» και τη «σαΐτα»,
αλλά ο ήχος χάθηκε στο στόμα της..
— Σκάσε, μωρή! φώναξε ο Μούρτος. Τι λογιάζεις; Τι
βλέπεις και γελάς;.
Ο Μούρτος, στο μεθύσι του, νόμισε ότι η άναρθρη εκείνη
κραυγή της αδελφής του ήταν γέλιο..
Μετά από λίγα λεπτά, οι δύο χωροφύλακες, αφού έριξαν
ένα τελευταίο βλέμμα προς την κλαβανή - την οποία είχαν δει
να κλείνει ακριβώς τη στιγμή που μπήκαν στο ισόγειο –
βγήκαν έξω. Η Αμέρσα σηκώθηκε. Της φάνηκε ότι άκουσε
τρίξιμο στο κάτω σκαλοπάτι της εξωτερικής σκάλας, η οποία
ήταν ξύλινη, σκεπασμένη κάτω από το ευρύχωρο χαγιάτι, το
υπόστεγο. Έτρεξε προς την πόρτα..
Φαντάστηκε ότι οι δύο «ταχτικοί», όπως τους ονόμαζαν,
ανέβαιναν τη σκάλα, και ίσως θα παραβίαζαν και την πόρτα
του σπιτιού. Κάθισε στην κλειδαρότρυπα, και προσπάθησε να
δει και να καταλάβει τι γινόταν μέσω της μικρής τρύπας,
επειδή το μόνο παράθυρο της πρόσοψης ήταν κλειστό, και
δεν είχε άλλο μέσο για να δει..
Ο Μούρος βλέποντας την Αμέρσα να τρέχει προς την
πόρτα, φαντάστηκε, μες τον παραλογισμό του μεθυσιού του,
ότι η αδελφή του ήθελε να ανοίξει την πόρτα και να τον
παραδώσει στους χωροφύλακες. Τότε, τυφλός από μανία,
έσυρε από πίσω, από τα πισω μέρος της μέσης του, το
τροχισμένο μαχαίρι που είχε μαζί του και ορμώντας χτύπησε
την αδελφή του στο πλευρό πίσω, κατά τη δεξιά μασχάλη..
Αισθανόμενη τον κρύο σίδηρο, η Αμέρσα άφησε μια
σπαραχτική κραυγή..
Οι δύο χωροφύλακες δεν είχαν ακόμη απομακρυνθεί, αλλά
είχαν κοντοσταθεί έξω από την πόρτα του ισογείου, σαν να
συζητούσαν τι να κάνουν. Άκουσαν την κραυγή εκείνη του
τρόμου, κοίταξαν επάνω, και έτρεξαν..
Τότε ανέβηκαν με θόρυβο τη σκάλα και έφτασαν στο
χαγιάτι. Κούνησαν δυνατά την πόρτα..
— Εν ονόματι του Νόμου! Ανοίξτε!.
Την στιγμή εκείνη ήρθε σε έναν από τους χωροφύλακες η
υποψία ότι ο ένοχος θα μπορούσε ίσως να δραπετεύσει μέσω
της καταπακτής και του ισογείου. Γυρνώντας στον δεύτερο
χωροφύλακα του λέει..
— Έχε το νου σου, συ! Μη μας το στρίψει από κάτω από
το καταχυτό, από την καταρρήχωση!.Και ύστερα πού να τον
ψάχνουμε;.
— Τι λες; είπεν ο δεύτερος, μη καταλαβαίνοντας αμέσως..
— Αυτό που σου λέω! επέμενε ο πρώτος. Κάνε κείνο που σε
χουγιάζουνε!.
Ο δεύτερος χωροφύλακας, αν και κάπως νωθρός, έτρεξε
κάτω όσο πιο γρήγορα μπορούσε, για να κλείσει την πόρτα
του ισογείου, ή για να παραμείνει εκεί. Αλλά ήταν ήδη αργά.
Ο Μούρος εν τω μεταξύ είχε ανοίξει την γκλαβανή,
τραβώντας την μικρή κασέλα που είχε βάλει επάνω της, και
είχε πηδήξει κάτω. Ήταν πάνω από δύο μέτρα το ύψος, αλλά
ο Μούρος ήταν ελαφρύς, ευκίνητος, και κάτω το έδαφος ήταν
στρωμένο με πελεκούδια και πριονίδια, και στάθηκε όρθιος
και αβλαβής..
Τρέχοντας σαν άνεμος, αναποδογύρισε τον χωροφύλακα, ο
οποίος έπεσε βαρύς μπροστά από την εξωτερική σκάλα, και
έφυγε, ο Μούρος, σαν αστραπή. Έτρεξε επάνω στα
Κοτρώνια, εκεί που ζουν οι κουκουβάγιες. Ήταν ένας λόφος
όλο βράχια που υψώνονταν πάνω από το πίσω μέρος του
σπιτιού, όπου ήξερε όλα τα «κατατόπια» ο Μούρος. Ούτε
κατόρθωσε ποτέ, χωροφύλακας ή άλλος να τον συλλάβει..
Την ώρα που είχε πηδήξει ο Μούτρος από την καταπακτή,
παραδόξως είχε θυμηθεί –ίσως επειδή είχε ξεμεθύσει ήδη από
τα συμβάντα, ή είχε «ξεμουστώσει» όπως θα έλεγε ο ίδιος–
είχε θυμηθεί, λέω, ότι αφού μαχαίρωσε την αδελφή του, το
μαχαίρι του έπεσε από την χέρι, και κείτονταν στο πάτωμα.
Αυτό συνέβη ίσως διότι του είχαν έρθει τύψεις και φόβος, την
στιγμή εκείνη –και έτσι είχε αγγίξει με την λεπίδα την σάρκα
της αδελφής του μόνο επιπόλαια..
Καθώς του ήρθε η ιδέα να φύγει, και έτρεξε να ανοίξει την
κλαβανή, επειδή κατάλαβε πλέον ότι οι χωροφύλακες
ανέβαιναν στο πάτωμα, μη έχοντας χρόνο να επιστρέψει προς
το μέρος της πόρτας, για να σκύψει και να πάρει το μαχαίρι,
έτοιμος να πηδήξει κάτω, φώναξε προς την αδελφή του:.
— Το «χαμπέρ'», μωρή!. Κοίταξε να κρύψεις εκείνο το
«χαμπέρι»!.
Προτίμησε αυτή την έκφραση, για να μην ακούσουν οι
χωροφύλακες τη λέξη «μαχαίρι» που έχει την ίδια κατάληξη.
Εκείνη τη φοβερή στιγμή, φταίχτης και ένοχος, επικαλέστηκε
την φιλοστοργία της αδελφής του για να τον σώσει, καθότι
της είχε εμπιστοσύνη. Το μαχαίρι θα ήταν ματωμένο, και θα
έβλεπαν το αίμα οι διώκτες του. Έτσι λέγοντάς της να κρύψει
το όργανο, έλπιζε να αποκρύψει και το έγκλημα..
Πράγματι η Αμέρσα, κι ενώ το αίμα έτρεχε ήδη από την
πληγή της, βλέποντας ότι σίγουρα πια θα παραβιάζονταν η
πόρτα, που ήταν φτιαγμένη από μια παλιά λεπτή σανίδα με
σκουριασμένους σύρτες και μάνταλα, σχεδόν λιποθυμώντας
ήδη, έσκυψε και πήρε το μαχαίρι. Μετά σύρθηκε μέχρι τη
γωνία όπου ήταν μια μικρή τέμπλα, δηλαδή ένας σωρός
διπλωμένων σεντονιών, προσκέφαλων και στρωμάτων..
Έκρυψε το ματωμένο μαχαίρι κάτω από όλον αυτό το
σωρό των ρούχων τυλίχτηκε η ίδια με ένα παλιό, μπαλωμένο
αλλά καθαρό πάπλωμα και κάθισε πάνω στο χαμηλό σωρό
που βυθίστηκε ακόμα χαμηλότερα. Έφερε το αριστερό χέρι
στην μασχάλη της, και προσπάθησε να σταματήσει το αίμα.
Κατά περίεργο τρόπο δεν είχε δειλιάσει όταν είχε δει το αίμα,
αν και πρώτη φοράν της συνέβαινε κάτι τέτοιο. Όλο αυτό της
φαίνονταν σαν όνειρο. Μόνο έσφιγγε τα δόντια κι απορούσε
πώς δεν αισθάνονταν ακόμη πόνο. Λίγα δευτερόλεπτα όμως
αργότερα αισθάνθηκε έναν οξύ πόνο..
Την ίδια στιγμή, η πόρτα άνοιξε με βία. Ο ένας
χωροφύλακας όρμησε στο πάτωμα με κρότο..
Η Αμέρσα δεν σήκωσε το κεφάλι της, ήταν σκυμμένη και
τυλιγμένη μέχρι τη μύτη της με το πάπλωμα..
"Πού είναι αυτός ο κακούργος;" φώναξε απειλητικά ο
χωροφύλακας..
Η Αμέρσα δεν απάντησε..
Ο στρατιώτης, ο οποίος δεν είχε αντιληφθεί ούτε την φυγή
του Μούρου, ούτε την ανατροπή και πτώση του συντρόφου
του, ίσως επειδή η στιγμή εκείνη συνέπεσε ακριβώς με την
παραβίαση της πόρτας, και ο ένας θόρυβος έπνιγε και έσβηνε
τον άλλον, εξερεύνησε ολόκληρο το χώρο όπου βρισκόταν η
Αμέρσα, στη συνέχεια μπήκε γρήγορα στο χειμωνιάτικο
δωμάτιο, και στη συνέχεια στο υπνοδωμάτιο. Δεν βρήκε
κανέναν. Μόνο η γκλαβανή ήταν ανοιχτή..
Μετά από μια στιγμή, ανέβηκε και ο δεύτερος σύντροφός
του..
— Το 'στριψε;.
— Τόδωκε απ' την καταρρήχωση, χάμου..
— Και τον εχούγιαξες;. Δεν τον επρόκαμες;.
— Έφαγα κατραπακιά!. Α! μα φευγάλα. Εφτά μίλια την
ώρα!..
"Αχ!" έκανε ο πρώτος χωροφύλακας, λυγίζοντας τον
δείκτη του δεξιού χεριού και φέρνοντάς τον στο στόμα σαν
για να τον δαγκώσει, με βίαιο κούνημα του κεφαλιού του.
Μας πρέπει για να μας τα ξηλώσουνε!".
Ο δεύτερος χωροφύλακας, θέλοντας να κάνει τον αυστηρό,
απευθύνθηκε στη κόρη:.
— Για πού το 'βαλε ο αδερφός σου, μωρή; της είπε..
Η Αμέρσα δεν απάντησε. Αλλά μέσα της με ασυναίσθητη
ειρωνεία ίσως θα ψιθύρισε με όλον τον αβάσταχτο πόνο και
την αγωνία που αισθανόταν: «Εσύ ξέρεις»..
— Τι κάθεσαι αυτού, κορίτσι μου; είπε ο πιο ήρεμος ο
πρώτος χωροφύλακας. Μη σε χτύπησε, τίποτα;.
Η Αμέρσα κούνησε αρνητικά το κεφάλι..
— Τ' είχε και σε γύρευε;. Ήθελε να σε μαχαιρώσει;.
— Γιατί φώναξες; πρόσθεσε ο δεύτερος..
Η Αμέρσα απάντησε στην ερώτηση του πρώτου
χωροφύλακα:.
— Όχι!.
— Αλήθεια, μη σε μαχαίρωσε; επέμενε ο άνθρωπος..
Η Αμέρσα με φυσική επιφώνηση, είπε:.
— Ο αδερφός μου, να θέλει να με μαχαιρώσει!.
— Γιατί κάθεσαι αυτού, τι έχεις; Είσαι άρρωστη;.
— Έχω πυρετό!.
Η Αμέρσα δεν είχε σκεφτεί ότι το πάτωμα, ή και η ψάθα,
θα είχαν ίσως λερωθεί με αίμα. Ήδη είχε δύσει ο ήλιος, και
μες το σπίτι είχε μισοσκόταδο. Κι εκτός από αυτό, το μέρος
που είχε πέσει το ματωμένο μαχαίρι, βρισκόταν την στιγμήν
αυτή στην σκιά, πίσω από την μονόφυλλη πόρτα που ήταν,
ανοιχτή κατά τα δύο τρίτα, και έφθανε μέχρι τον τοίχο, ώστε
οι δύο άνδρες δεν είδαν τις κηλίδες τις κόκκινες..
— Γιατί είχες βάλει μια φωνή; επέμενε ο πρώτος
χωροφύλακας..
— Είχα πόνο και ζάλη, είπε η Αμέρσα..
Και την ίδια στιγμή, λες κι ήταν να βγει αληθινός ο λόγος
της της ήρθε πράγματι λιποθυμία. Έκανε ωχ! σφίγγοντας τα
δόντια και κάθισε κάτω. Οι δύο άνθρωποι της εξουσίας,
συγκινημένοι, κοίταξαν ο ένας τον άλλον, και ο πρώτος είπε:.
— Μα, πού είναι η μάνα της;.
Λες και άκουσε αυτή την πρόσκληση, έφτασε τρέχοντας η
Φραγκογιαννού..
— Να εκείνη η γριά, που την τράβηξε απ' τα μαλλιά ο γιος
της, μέσα στο σοκάκι! είπε ο δεύτερος χωροφύλακα..
Και μετά πρόσθεσε:.
— Δεν μου λες, γερόντισσα, πού είναι ο γιος σου;.
Η Φραγκογιαννού δεν απάντησε και έτρεξε κοντά στην
Αμέρσα. Ήταν επιτήδεια γιάτρισσα και ικανή να περιποιηθεί
την κόρη της..
Όλα αυτά έρχονταν συχνά στη μνήμη της Αμέρσας, και
ξανάρθαν ακόμη και κατά τις μακριές ώρες της νύχτας, τις
απογευματινές και πρωινές, όταν έχανε τον ύπνο της στο
σπιτάκι, κοντά στην κοιμισμένη Κρινιώ, της μικρής αδελφής,
ενώ η μητέρα τους που έλειπε τις ίδιες ξαγρυπνούσε για
νύχτες τώρα, στο δωμάτιο της λεχώνας, στο σπίτι της άλλης
της μεγάλης κόρης της, και όταν επέστρεψε στο σπιτάκι μετά
τη νυκτερινή έξοδο, που είχε επιχειρήσει, σαν
«αλαφροΐσκιωτη» που ήταν, εξ αιτίας εκείνου του όνειρου,
είδε στο αμυδρό φως του καντηλιού, που έκαιγε μπροστά
στην μικρή παλιά και μαυρισμένη εικόνα της Παναγίας, είδε
ότι η μικρή αδελφή της, το Κρινιώ, κοιμόταν ακόμη, και δεν
φαινόταν να είχε σειστεί από τη θέση της. Μόνο, μόλις μπήκε
η Αμέρσα, η Κρινιώ, σαν να άκουσε τον μικρό θρόισμα
αμυδρά μέσα στον ύπνο της, κινήθηκε ήρεμα, αναστέναξε,
και γύρισε από το άλλο πλευρό, χωρίς να ξυπνήσει αλλιώς..
Αλαφροΐσκιωτη! στ’ αλήθεια. Η λέξη που είχε προφέρει
πρόσφατα η μητέρα της, της ξαναήλθε πράγματι στον νου,
την ώρα κατά την οποία, με το τρίτον λάλημα του πετεινού,
επέστρεψε στο σπίτι κοντά στην κοιμισμένη μικρή αδελφή
της. Να ήταν άραγε πράγματι «αλαφροΐσκιωτη»; Αυτή που τα
όνειρα, οι πλάνες και οι παρακρούσεις συχνά συνέβαινε να
σημαίνουν, ή να δηλώνουν κάτι ή να αφήνουν παράδοξη
εντύπωση. Ακόμη και τα ψέματά της, όσα έλεγε, γίνονταν
ακούσιες αλήθειες γι' αυτήν. Όπως, φέρ' ειπείν, όταν, μετά το
μαχαίρωμα που είχε υποστεί από τον αδελφό της,
απαντώντας στις εξεταστικές ερωτήσεις του χωροφύλακα,
είπε: «Είχα πόνο και ζάλη!» Και μόλις είπε την κουβέντα
αυτή, της ήρθε αληθινή λιποθυμιά, σαν κάποια ανώτερη
δαιμονική θέληση να ήθελε να καλύψει το ψέμα της..
Η Αμέρσα, ξάπλωσε και πάλι κοντά στην αδελφή της και
δεν κοιμήθηκε. Οι αναμνήσεις εξακολουθούσαν να της
έρχονται, ραγδαία, αν και λιγότερο τυραννικές και
μαυροφτέρουγες από ότι στην μητέρα της. Και κατά τις
μακριές εκείνες ώρες δε σταμάτησε να αναλογίζεται μόνη της
την τύχη του αδελφού της, του Μούρου, που βρίσκονταν
τώρα στις φυλακές της Χαλκίδας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε.
Μόλις έφυγε η Αμέρσα, η Φραγκογιαννού, ζαρωμένη στη
γωνιά, ανάμεσα στο τζάκι και την κούνια, έχασε ξανά τον
ύπνο της, και άρχισε να συνεχίζει τις πικρές και απόμακρες
σκέψεις της. Όταν λοιπόν εξορίστηκαν στη Αμερική οι δύο
μεγαλύτεροι γιοι της, και η Δελχαρώ μεγάλωσε, ήταν ανάγκη
αυτή η μητέρα να φροντίσει για την αποκατάσταση της
κόρης, καθώς ο γέρος, ο «Λογαριασμός», δε διακρινόταν για
τη δραστηριότητά του. Λοιπόν ξέρει όλος ο κόσμος τι
σημαίνει μια μητέρα να είναι ταυτόχρονα και πατέρας για τις
κόρες της, και να μη είναι τουλάχιστο ούτε χήρα. Οφείλει η
ίδια και να παντρέψει και να προικίσει και προξενήτρα και
πανδρολόγισσα να γίνει. Σαν άντρας πρέπει να δώσει σπίτι,
αμπέλι, χωράφι, λιοστάσι, να δανειστεί μετρητά, να τρέξει στο
συμβολαιογράφο, να υποθηκεύσει. Ως γυναίκα, πρέπει να
κατασκευάσει ή να προμηθευτεί «προίκα», δηλαδή το
πανωπροίκι, που πάει να πει σεντόνια, κεντητές καζάκες,
μεταξωτά φορέματα με χρυσοΰφαντα ποδογύρια. Ως
προξενήτρα πρέπει να ανιχνεύσει γαμπρό, να τον κυνηγήσει,
να τον ψαρέψει, να τον αιχμαλωτίσει. Και τι γαμπρό!.
Έναν σαν τον Κωνσταντή, που ροχάλιζε τώρα πέρα από
τον μεσότοιχο, στο διπλανό δωματιάκι, έναν άνθρωπο σπανό,
«αΐσκιωτο», άγαρμπο. Κι αυτός να έχει να έχει «καπρίτσια»,
απαιτήσεις, πείσματα. σήμερα να ζητάει το ένα και αύριο το
άλλο. τη μία μέρα να ζητάει τόσα, την άλλη περισσότερα και
συχνά «να τον βάζουν στα λόγια» άλλοι ιδιοτελείς ή
φθονεροί, ν' ακούει από εδώ κι από εκεί κατηγόριες,
ραδιουργίες, «μαναφούκια» και να μη θέλει «να ταιριαστεί».
Και να εγκαθίσταται μετά τον αρραβώνα στης πεθεράς το
σπίτι, και να «σκαρώνει» έξαφνα «πρωιμάδι». Κι όλο τον
καιρό «κότα-πίτα», δηλαδή να ξοδεύει για να τον ταΐζει τα
καλύτερα..
Και αυτόν το γαμπρό, με αμέτρητους κόπους, με ανείπωτα
ἀνεκδιήγητα βάσανα, μόλις, μετὰ πολὺν καιρόν, νὰ τὸν
πείθη τις νὰ στεφανωθῆ ἐπὶ τέλους. Κ' ἡ νύφη νὰ
καμαρώνη, φέρουσα στολισμὸν πολυτελή, καρπὸν πολλῆς
νηστείας καὶ οἰκονομίας, κ' ἡ νύφη νὰ μὴν ἔχη πλέον μέση,
διὰ ν' ἀναδεικνύεταί το πάλαι λιγυρὸν ἀνάστημά της..
Καὶ τρεῖς μήνας μετὰ τὸν γάμον νὰ γεννᾶ κόρην - μετὰ
τρία ἀκόμη ἔτη ἕναν υἱὸν - μετὰ δυὸ ἔτη πάλιν κόρην -
αὐτὴν τὴν νεογέννητον, χάριν τῆς ὁποίας ἠγρύπνει τώρα
τόσας νύκτας ἡ γηραιὰ μάμμη..
Καὶ δι' ὄλ' αὐτὰ τὰ θυγάτρια νὰ μέλλη νὰ ὑποφέρη ἡ
μήτηρ τῶν τόσα - κι ἄλλα τόσα - κι ἄλλα τόσα, ἀπὸ ὅσα
ἔχει ὑποφέρει ἡ μάννα τῆς δι' αὐτήν..
Ἔμεινεν ἡ καημένη, ἡ ἀνδροκόρη, ἡ Ἀμέρσα,
ἀνύπανδρη (ἂς ἔχη τὴν εὐχήν της). Εἶδε τὴν γλύκα. Τῷ
ὄντι, φρόνιμη νέα. Τί θ' ἀπήλαυεν ἀπὸ τὰ βάσανα τοῦ
κόσμου; Καὶ οὔτ' ἐζήλευε κᾶν! Τί νὰ ζηλέψη; Ἔβλεπε τὴν
μεγάλην ἀδελφήν της καὶ τὴν ἐλυπεῖτο - τὴν ἐκαίετο..
Ὅσον διὰ τὴν μικράν, τὴν Κρινιῶ, ἄμποτε κι αὐτὴν ὁ
Θεὸς νὰ τὴν φωτίση! Ὅπως καὶ ἂν ἔχη, ἡ μάννα της δὲν
ἔχει σκοπὸν - δὲν βαστὰ πλέον, δὲν ἀντέχει - νὰ ὑποφέρη
διὰ νὰ τὴν ὑπανδρεύση καὶ τὸ πολλοστημόριον ὅσων διὰ
τὴν μεγάλην ἀδελφὴν τῆς ὑπέφερε. Ἀλλά σας ἐρωτῶ,
ἔπρεπε πράγματι νὰ γεννῶνται τόσα κοράσια; Καὶ ἂν
γεννῶνται, ἀξίζει τὸν κόπον ν' ἀνατρέφωνται; «Δὲν εἶναι»,
ἔλεγεν ἡ Φραγκογιαννού, «δὲν εἶναι χάρος, δὲν εἶναι
βράχος;» Καλύτερα «νὰ μὴ σώνουν νὰ πᾶνε παραπάνω».
«Σᾶ σ' ἀκούω γειτόνισσα!».
Μεγάλην καὶ ἱερὰν ἀνακούφισιν ἠσθάνετο ἡ πολυπαθῆς
γυνή, ὅταν συνέβαινε, μετὰ τῆς μικρᾶς πομπῆς τοῦ ἱερέως,
προπορευομένου τοῦ Σταυροῦ, ν' ἀκολουθῆ βαστάζουσα
εἰς τὰς χείρας της ἡ ἰδία, ὡς φιλεύσπλαγχνος καὶ
συμπονετικὴ ὀποῦ ἤτον, τὸ ἐν εἴδει λίκνου μικρὸν
φέρετρον. Προέπεμπε τὸ θυγάτριον μιᾶς γειτόνισσας, ἢ
μακρινῆς συγγενοῦς, μέχρι τοῦ τάφου. Δὲν ἠμποροῦσε νὰ
καταλαμβάνη τί ἐμορμύριζεν ὁ ἱερεὺς μασῶν τὰς λέξεις μὲ
τοὺς ὀδόντας του. «Οὐδὲν ἐστι πατρὸς συμπαθέστερον,
οὐδὲν ἐστι μητρὸς ἀθλιώτερον. Πολλάκις γὰρ τοῦ
μνήματος ἔμπροσθεν τοὺς μαστοὺς συγκροτούσι καὶ
λέγουσιν. Ὢ υἱέ μου καὶ τέκνον γλυκύτατον, οὐκ ἀκούεις
μητρός σου τί φθέγγεται; Ἰδοὺ καὶ ἡ γαστὴρ ἡ βαστάσασα
σέ. Ἵνα τί οὐ λαλεῖς ὡς ἐλάλεις ἠμίν. Ἀλληλούια!» Καὶ
πάλιν. «Ὢ τέκνον, τὶς ποτὲ μὴ θρηνήσει βλέπων σου τὸ
ἐμφανές, πρόσωπον εὐμάραντον, τὸ πρὶν ὡς ρόδον
τερπνόν!».
Ἀλλὰ μεγάλως εὐφραίνετο ὅταν ἡ μικρὰ πομπή, μετὰ
δέκα λεπτῶν τῆς ὥρας δρόμον ἔφθανεν εἰς τὰ
«Μνημούρια». Ὡραία ἐξοχή, παντοτινὴ ἄνοιξις, θάλλουσα
βλάστη, ἀγριολούλουδα, ἐμύριζε κῆπος. Ἰδοὺ ὁ περίβολος
τῶν νεκρῶν! Ὤ! ὁ Παράδεισος, ἀπ' αὐτὸν τὸν κόσμον ἤδη,
ἤνοιγε τὰς πύλας διὰ νὰ δεχθῆ τὸ μικρὸν ἄκακον πλάσμα,
τὸ ὁποῖον ηὐτύχησε νὰ λύτρωση τοὺς γονεῖς του ἀπὸ τόσα
βάσανα. Χαρῆτε, ἀγγελούδια, ποὺ πετᾶτε γύρω-τριγύρω μὲ
τὰ φτερά σας τὰ χρυσόλευκα, καὶ σεῖς, ψυχαὶ τῶν Ἁγίων,
ὑποδεχθῆτε το!.
Ὅταν ἐπέστρεφεν εἰς τὴν νεκρώσιμον οἰκίαν ἡ γραία
Χαδούλα, διὰ νὰ παρευρεθῆ τὴν ἑσπέραν εἰς τὴν
παρηγορίαν, -παρηγορίαν καμμίαν δὲν εὕρισκε νὰ εἴπη.
Μόνον ἧτο χαρωπὴ ὅλη κ' ἐμακάριζεν τὸ ἀθῶον βρέφος
καὶ τοὺς γονεῖς του. Καὶ ἡ λύπη ἧτο χαρά, καὶ ἡ θανῆ ἧτο
ζωή, καὶ ὅλα ἦσαν ἄλλα ἐξ ἄλλων..
Ἅ! ἰδού. Κανὲν πράγμα δὲν εἶναι ἀκριβῶς ὅ,τι φαίνεται,
ἀλλὰ πᾶν ἄλλο - μᾶλλον τὸ ἐναντίον..
Ἀφοῦ ἡ λύπη εἶναι χαρά, καὶ ὁ θάνατος εἶναι ζωὴ καὶ
ἀνάστασις, τότε καὶ ἡ συμφορὰ εὐτυχία εἶναι καὶ ἡ νόσος
ὑγίεια. Ἄρα ὅλαι αἱ μάστιγες ἐκεῖνες, αἱ κατὰ τὸ
φαινόμενον τόσον ἄσχημοι, ὅσαι θερίζουν τὰ ἄωρα βρέφη,
ἡ εὐλογιὰ κ' ἡ ὀστρακιὰ κ' ἡ διφθερίτις, καὶ ἄλλαι νόσοι,
δὲν εἶναι μᾶλλον εὐτυχήματα, δὲν εἶναι θωπεύματα καὶ
πλήγματα τῶν πτερῶν τῶν μικρῶν Ἀγγέλων, οἵτινες
χαίρουν εἰς τοὺς οὐρανοὺς ὅταν ὑποδέχωνται τὰς ψυχὰς
τῶν νηπίων; Καὶ ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι, ἐν τῇ τυφλώσει μας,
νομίζομεν ταῦτα ὡς δυστυχήματα, ὡς πληγάς, ὡς κακὸν
πράγμα..
Καὶ χάνουν τὸν νοῦν των οἱ ταλαίπωροι γονεῖς, καὶ
πληρώνουν τόσον ἀκριβὰ τοὺς ἠμιαγύρτας ἰατροὺς καὶ τὰ
τριωβολιμαία φάρμακα, διὰ νὰ σώσουν τὸ παιδί τους. Δὲν
ὑποπτεύονται ὅτι, ὅταν νομίζουν ὅτι «σώζουν», τότε
πράγματι «χάνουν» τὸ τεκνίον. Καὶ ὁ Χριστὸς εἶπεν, ὅπως
εἶχεν ἀκούσει ἡ Φραγκογιαννοὺ νὰ τῆς ἐξηγῆ ὁ
πνευματικός της, ὅτι ὅποιος ἀγαπᾶ τὴν ψυχήν του, θὰ τὴν
χάση, κι ὅποιος μισεῖ τὴν ψυχήν του, εἰς ζωὴν αἰώνιον θὰ
τὴν φυλάξη..
Δὲν ἔπρεπε τῷ ὄντι, ἂν δὲν ἦσαν τυφλοὶ οἱ ἄνθρωποι, νὰ
βοηθοῦν τὴν μάστιγα, τὴν διὰ πτερῶν Ἀγγέλων
πλήττουσαν, ἀντὶ νὰ ζητοῦν νὰ τὴν ἐξορκίσουν; Ἀλλ' ἰδού,
τ' Ἀγγελούδια δὲν μεροληπτοῦν οὔτε χαρίζονται, καὶ
παίρνουν ἀδιακρίτως εἰς τὸν Παράδεισον ἀγόρια καὶ
κοράσια. Περισσότερα μάλιστα ἀγόρια -πόσα χαδευμένα
καὶ μοναχογέννητα!- ἀποθνήσκουν ἄωρα. Τὰ κορίτσια εἴν'
ἐφτάψυχα, ἐφρόνει ἡ γραία. Δυσκόλως ἀρρωστοῦν καὶ
σπανίως ἀποθνήσκουν. Δὲν ἔπρεπεν ἡμεῖς ὡς καλοὶ
χριστιανοί, νὰ βοηθῶμεν τὸ ἔργον τῶν Ἀγγέλων; Ὤ, πόσα
ἀγόρια, καὶ ἀρχοντόπουλα μάλιστα, ἁρπάζονται ἄωρα.
Ἀκόμη καὶ τ' ἀρχοντοκόριτσα εὐκολώτερον ἀποθνήσκουν
-ἂν καὶ τόσον σπάνια μεταξὺ τοῦ φύλου- πάρ' ὅσον τὰ
ἀπειράριθμα θηλυκὰ τῆς φτωχολογιᾶς. Τὰ κορίτσια τῆς
τάξεως ταύτης εἶναι τὰ μόνα ἐφτάψυχα! Φαίνονται ὡς νὰ
πληθύνωνται ἐπίτηδες, διὰ νὰ κολάζουν τοὺς γονεῖς των,
ἀπ' αὐτὸν τὸν κόσμον ἤδη. Ἅ! ὅσον τὸ συλλογίζεται κανείς,
«ψηλώνει ὁ νοῦς του»!.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην, ἄρχισε τὸ θυγάτριον νὰ βήχη καὶ
νὰ κλαυθμυρίζη. Ἡ γραία ἀφοῦ εἶχε συλλογισθῆ ὅλα τ'
ἀνωτέρω, ὅσον καὶ ἂν εἶχεν ἐξαφθῆ ἀπὸ τὰ κύματα τῶν
ἀναμνήσεων, ἠσθάνθη αἴφνης ζάλην, ἀπὸ τὸν σάλον οἰονεῖ
καὶ τὴν ναυτίαν τῆς ζωῆς της καὶ ἄρχισε νὰ ναρκώνεται, κ'
ἐνύσταζεν ἀκρατήτως..
Τὸ μικρὸν κοράσιον ἔβηχε κ' ἔκλαιε κ' ἐθορύβει «ὡς νὰ
ἤτον μεγάλος ἄνθρωπος». Ἡ μάμμη τοῦ ἐσκίρτησεν,
ἐστράφη, κ' ἔχανε πάλιν τὸν ὕπνον της..
Ἡ λεχώνα ἐκοιμάτο βαθέως, καὶ οὔτε ἤκουσε τὸν βήχα
καὶ τὰ κλαύματα..
Ἡ γραία ἤνοιξε βλοσυρὰ ὄμματα, κ' ἔκαμε χειρονομίαν
ἀνυπομονησίας καὶ ἀπειλῆς..
- Ἕ! θὰ σκάσης; εἶπε..
Τῆς Φραγκογιαννοὺς ἄρχισε πράγματι «νὰ ψηλώνη ὁ
νοῦς της». Εἶχε «παραλογίσει» ἐπὶ τέλους. Ἑπόμενον ἧτο,
διότι εἶχεν ἐξαρθῆ εἰς ἀνώτερα ζητήματα. Ἔκλινεν ἐπὶ τοῦ
λίκνου. Ἔχωσε τοὺς δυὸ μακρούς, σκληροὺς δακτύλους
μέσα εἰς τὸ στόμα τοῦ μικροῦ, διὰ νὰ «τὸ σκάση»..
Ἤξευρον ὅτι δὲν ἧτο τόσον συνήθεια «νὰ σκάζουν» τα
πολὺ μικρὰ παιδία. Ἀλλ' εἶχε «παραλογίσει» πλέον. Δὲν
ἐνόει καλὰ τί ἔκαμνε, καὶ δὲν ὡμολόγει εἰς ἑαυτὴν τί ἤθελε
νὰ κάμη..
Καὶ παρέτεινε τὸ σκάσιμον ἐπὶ μακρόν. εἴτα ἐξάγουσα
τοὺς δακτύλους της ἀπὸ τὸ μικρὸν τοῦ ὁποίου εἶχε κοπῆ ἡ
ἀναπνοή, ἔδραξεν ἔξωθεν τὸν λαιμὸν τοῦ βρέφους, καὶ τὸν
ἔσφιγξεν ἐπ' ὀλίγα δευτερόλεπτα..
Αὐτὸ ἧτο ὅλον..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ δὲν εἶχεν ἐνθυμηθῆ τὴν στιγμὴν
ἐκείνη τὸ ὄνειρον τῆς Ἀμέρσας, τὸ ὁποῖον αὔτη ἐλθοῦσα
πρὸ μιᾶς ὥρας, μεταξὺ τοῦ δευτέρου καὶ τοῦ τρίτου
λαλήματος τοῦ πετεινοῦ, εἶχε διηγηθῆ εἰς τὴν μητέρα της!.
Εἶχε «ψηλώσει» ὁ νοῦς της!.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ.
Ἀφοῦ ἡ Ἀμέρσα εἶχε χάσει τὸν ὕπνον της, μετὰ τὴν
ἐπάνοδον ἐκ τῆς οἰκίας τῆς λεχώνας καὶ εἶχε πλαγιάσει
πάλιν, χωρὶς νὰ κοιμηθῆ, εἰς τὸ πλάγι τῆς μικρᾶς ἀδελφῆς
της, ἐπὶ μακρὸν ἐξηκολούθησε νὰ σκέπτεται καὶ πάλιν τὸν
ἀδελφόν της, τὸν δυστυχῆ καὶ ἔνοχον ἐκεῖνον. Ἔκτοτε,
μετὰ τὸ πήδημα ἀπὸ τῆς κλαβανῆς καὶ τὴν ἀπόδρασίν του,
δὲν τὸν εἶχεν ἰδεῖ πλέον. Οἱ χωροφύλακες τὸν κατεζήτουν
ἐπὶ ἡμέρας, ἀλλ' οὐδαμοῦ τὸν εὗρον..
Εὐθὺς τότε μετὰ τὰς ἐρωτήσεις τῶν χωροφυλάκων, εἰς
τὰς ὁποίας ἀπήντησεν ὅπως ἀπήντησεν ἡ Ἀμέρσα, ἅμα
ἔφθασεν ἡ μήτηρ εἰς τὴν οἰκίαν, ηὗρε τὴν κόρην τυλιγμένην
εἰς τὸ πάπλωμα, κάτω νεύουσαν, καὶ πολὺ χλωμὴν ἐκ τῆς
λιποθυμίας τὴν ὁποίαν εἶχε φέρει ἡ ροὴ τοῦ αἵματος..
Εἰς τὴν ἐρώτησιν τοῦ ἑνὸς χωροφύλακος, ἐκείνου τὸν
ὁποῖον εἶχε ἀνατρέψει φεύγων ὁ Μοῦρος, "γερόντισσα, ποὺ
εἴν' ὁ γυιόκας σου", δὲν εἶχεν ἀπαντήσει ἡ Φραγκογιαννού.
Ἀλλ' ὁ ἄλλος, ὅστις ἐφαίνετο ἀνθρωπινώτερος, μὲ ἤρεμον
τόνον εἶπε:.
- Κοίταξε, κυρά, τί ἔχ' ἡ κόρη σου. Μᾶς λέει πὼς εἶναι
ἄρρωστη..
- Ἄρρωστη εἶναι! πὼς νὰ μὴν εἶναι! ἀπήντησε μέθ'
ἐτοιμότητος ἡ Φραγκογιαννού. Ἐπῆρε φρίξη ἀπ' τὰ
καμώματα ἐκείνου τοῦ προκομμένου, τοῦ γυιοῦ μου.
Κοιτάξτε, παιδιά!. ἀνίσως τὸν πιάσετε, νὰ μὴν τὸν
τυραγνήσετε πολύ..
- Τὸν εἶδες πουθενὰ νὰ τρέχη; Κατὰ ποῦ ἔκαμε;.
- Τὸν εἴδ' ἀπ' ἀλάργα!. Ἔκαμε κατὰ τὰ Πηγάδια, πέρα
στ' Ἁλώνια..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐψεύδετο διπλᾶ. Δὲν εἶχεν ἰδεῖ τὸν
Μοῦρον, ἀλλ' ἧτο βεβαία ὅτι αὐτὸς θὰ ἐτράπη κατὰ τὴν
διεύθυνσιν τὴν ἀντίθετον ἧς αὐτὴ ἔλεγε, κατὰ τὰ
Κοτρώνια, ἄνωθεν τῆς οἰκίας, πρὸς ἀνατολάς, ἐκεῖ ὅπου
ἤτον μαθημένος ἀπ' τὰ μικρὰ τοῦ χρόνια νὰ κυνηγᾶ τὶς
κουκουβάγιες..
Οἱ δυὸ ἄνδρες ἀπῆλθον δρομαῖοι. Ὁ εἰς, φεύγων, ἔρριψε
τελευταῖον φιλύποπτον βλέμμα ὀπίσω διὰ τῆς ἠμιανοικτῆς
θύρας..
Ἡ Χαδούλα ἔκλεισε τὴν θύραν. Συγχρόνως δὲ ἤνοιξε τὸ
παράθυρον..
- Μ' ἐμαχαίρωσε, μάννα! ἐστέναξε μετὰ πόνων ἡ
Ἀμέρσα, αἰσθανθείσα τὸ ρεῦμα τοῦ ἀέρος τὸ εἰσρεῦσαν διὰ
τοῦ ἀνοιχθέντος παραθύρου πλησίον της, καὶ συνελθοῦσα
ἐκ τῆς λιποθυμίας..
Συγχρόνως δὲ ἀπέρριψε τὸ πάπλωμα, κ' ἐφάνη
αἰματωμένη ἡ φανέλα τὴν ὁποίαν ἐφόρει ἔξωθεν τοῦ
ὑποκαμίσου..
- Ὤ! ἄχ! ὁ φονιάς!. ὁ Θεὸς κ' ἡ γῆς νὰ τὸν εὔρη!
κατηράσθη ἰδοῦσα τὸ αἷμα ἡ μάννα της..
Καὶ ἄρχισε νὰ ψαύη τὴν κόρην, καὶ νὰ ζητῆ νὰ
σταματήση τὸ αἷμα, καὶ νὰ ἐπιδέση τὴν πληγήν. Ἀφήρεσε
τὴν φανέλαν, ἐξέσυρε τὴν χερίδα τοῦ ὑποκαμίσου, κ' ἐφάνη
ὁ δεξιὸς βραχίων τῆς Ἀμέρσας, ἰσχνὸς καὶ ὕπωχρος ἀλλὰ
καλοδεμένος καὶ νευρώδης..
Τὸ τραύμα ἧτο μᾶλλον ἐπιπόλαιον, ἀλλ' οὐχ ἧττον τὸ
αἷμα ἔρρεε. Ἡ Χαδούλα μετεχειρίσθη ὅ,τι ἴσχαιμον
ἐγνώριζεν, ἴσως τὸν «αἰμοστάτην» ἂν εἶχε, κ' ἐπέδεσε τὴν
πληγήν. Μετ' ὀλίγον ἔπαυσε τὸ αἷμα..
Ἡ Ἀμέρσα εἶχεν ἀδυνατήσει ὀπωσοῦν, ἀλλ' ἧτο ἰσχυρά,
θαρραλέα καὶ δὲν ἐφοβεῖτο. Πράγματι μετ' ὀλίγας ἡμέρας,
χάρις εἰς τὰς φροντίδας τῆς μητρός της, ἐπουλώθη τὸ
τραύμα..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ποτὲ δὲν θὰ ἐκάλει τὸν ἰατρόν. Δὲν
ἤθελε νὰ γνωσθῆ ὅτι ὁ υἱὸς τῆς εἶχε μαχαιρώσει τὴν
ἀδελφήν του. Εἰς ὅλας τὰς καλοθελητρίας μεταξὺ τῶν
γειτονισσῶν, ὅσαι τὴν ἠρώτων, πότε μετὰ προσποιητὴς
ἀγανακτήσεως, πότε μετὰ γέλωτος βεβιασμένου, διέψευσεν
ὅτι ὁ Μοῦρος εἶχε τραυματίσει τὴν κόρην της.
Ἐνδιεφέρετο πρὸ πάντων νὰ μάθη ἂν ὁ Μιχάλης θὰ
ἐγλύτωνεν ἀπὸ τὰς χείρας τῶν χωροφυλάκων, καὶ ἂς
ἐπήγαινεν εἰς τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ!.
Τῷ ὄντι, μετ' ὀλίγας ἡμέρας ἐβεβαιώθη ὅτι ὁ υἱὸς τῆς
ἐμβαρκάρισε κρυφὰ τὴν νύκτα, μὲ ἐν πλοῖον, ὡς ναύτης, κ'
ἔφυγεν ἀπὸ τὴν νῆσον. Ὁ γραμματεὺς τοῦ Λιμεναρχείου
ἤτον βολικὸς καὶ καλοπροαίρετος ἄνθρωπος, καὶ δὲν
ἐδίστασε νὰ τὸν ναυτολόγηση. Ἧτο δὲ τότε ὁ Μοῦρος
σχεδὸν εἰκοσαετής, ἡ δὲ Ἀμέρσα ἧτο μόλις δεκαεπτὰ ἐτῶν..
Παρῆλθε χρόνος ἐωσότου ἡ οἰκογένεια λαβὴ εἰδήσεις
περὶ τοῦ φυγάδος. Τέλος, μετὰ ἔτος καὶ πλέον, ἠκούσθη μία
ἀόριστος φήμη, ὅτι ὁ Μωρὸς διέπραξε φόνον ἐντὸς τοῦ
πλοίου, μὲ τὸ ὁποῖον ἀρμένιζε. Αἱ ἀδελφαί του, ὅταν τὸ
ἤκουσαν, εἰς τὸν κόσμον εἶπαν ὅτι δὲν ἠξεύρουν τίποτε, καὶ
ὀλοψύχως ηὔχοντο νὰ ἧτο ψευδὴς ἡ φήμη. Ἀλλ' ἡ μήτηρ
ἐνδομύχως ἐπίστευεν εἰς τὸ ἀληθὲς τῆς εἰδήσεως..
Ὀλίγας ἡμέρας ὕστερον, ἔλαβον ἐπιστολὴν φέρουσαν
τὴν ταχυδρομικὴν σφραγίδα Χαλκίδος. Ὁ Μιχάλης
ἔγραφεν ἀπὸ τῶν εἰρκτῶν τῆς πόλεως ἐκείνης. Κατὰ σχήμα
πρωθύστερον, ἐξετραγώδει ἐν πρῶτοις τὰ βάσανά του καὶ
τὰ πάθη του εἰς τὰ βουδρούμια τοῦ βενετικοῦ φρουρίου.
Εἴτα, μετὰ συντριβῆς καρδίας, ἀλλὰ μὲ διφορουμένας
φράσεις καὶ οἰονεῖ μεταξὺ τῶν γραμμῶν, ἐξωμολογεῖτο ὅτι
ἴσως νὰ ἐφόνευσε πράγματι τὸν ἄνθρωπον, τὸν γέρο-
Πορταΐτην, τὸν λοστρόμον τοῦ πλοίου, ἀλλὰ χωρὶς καλὰ
νὰ τὸ ἐννοήση, καὶ χωρὶς νὰ τὸ θέλη. (Πράγματι, δὲν θὰ
ἤθελε νὰ τὸν εἶχε φονεύσει). Ὁ ἐχθρὸς τὸν ἔβαλεν, αὐτὸς
δὲν ἔπταιε τίποτε, τὸ φονικὸ ἔγινε στὸν καυγᾶν ἐπάνω.
Αὐτὸς εἶχεν εὑρεθῆ «εἰς βρασμὸν ψυχῆς». Ἀπεδείχθη
μάλιστα ὅτι ἡ μάχαιρα ἤτον «τοῦ παθόν». Ἴσως νὰ εἶχεν
ἀποσπάσει, ἀλλὰ δὲν ἐνθυμεῖτο πώς, τὴν μάχαιραν ἀπὸ τὴν
μέσην τοῦ θύματος. Αὐτὸς ἐπίστευεν ὅτι τοῦ τὴν εἶχεν
ἁρπάσει μᾶλλον ἀπὸ τὴν χείρα..
Εἴτα καὶ πάλιν ἐπανήρχετο εἰς τὰ βάσανά του, ὅσα
ὑπέφερε δυὸ μήνας τώρα, εἰς τὰς φυλακάς. Ἀκολούθως
ἐπεκαλεῖτο τὴν φιλοστοργίαν τῆς μητρός του, καὶ τὴν
ἐξώρκιζε «νὰ σηκωθῆ, -τὸ δίχως ἄλλο- νὰ πάη νὰ βρὴ τὴν
Πορταΐτινα», τὴν χήραν τοῦ φονευθέντος καὶ τὴν
θυγατέραν του, καὶ νὰ τὰς παρακαλέση μετὰ δακρύων, «νὰ
κάμη νόμο-τρόπο», νὰ τὰς καταφέρη ὅπως αἱ ἴδιαι
ζητήσουν τὴν ἀθώωσιν τοῦ φονέως!.
«Νὰ σηκωθῆς, μάννα, νὰ μπαρκάρης, νὰ πᾶς πέρα, στὴν
Πλατάνα, νὰ τὴν περικαλέσης, τὴν Πορταΐτινα, ὡς καθὼς
καὶ τὴν κόρη της, τὴν Καρίκλεια, νὰ τὶς καταφέρης νὰ
ζητήσουν νὰ βγῶ ἀθῶος, κ' ἐγὼ νὰ γίνω παιδί τους, νὰ
πάρω καὶ τὴν Καρίκλεια γυναίκα μου, χωρὶς προίκα, καὶ νὰ
ζήσουμε καλὰ κι ἀγαπημένα ὅλοι μας. Καὶ νὰ δοῦν πὼς
ἐγὼ θὰ τὴν ἀγαπῶ, τὴν Καρίκλεια, καὶ πὼς θὰ τὴν ἔχω τὴν
πεθερά μου, νὰ δουλεύω σᾶ σκλάβος νὰ τὶς ζωοθρέφω, μὲ
πολλὰ καλά, γιατί ἐγὼ εἶμαι ἄξιος καὶ μπορῶ νὰ βγάλω
λεπτά.». Περαίνων ὁ φονεύς, ἐπανήρχετο ἐκ τρίτου εἰς τὰ
βάσανά του, καὶ ὑπέσχετο ὅτι, ἅμα ἐξέλθη τῶν φυλακῶν,
θὰ φέρη πολλὰ ὡραία πράγματα καὶ στολίδια, διὰ νὰ
προικίση τὰς δυὸ ἀδελφάς του, ἀκόμη καὶ κοῦκλες καὶ
παιγνίδια διὰ τὰ μικρὰ κοράσια τῆς μεγάλης ἀδελφῆς του,
τῆς Δελχαρῶς..
Λοιπὸν δὲν εἶναι παράδοξον ἂν ἡ Φραγκογιαννοὺ δὲν
ἐδίστασεν. Ἐχρεώθη ὀλίγα χρήματα, δοῦσα ἐνέχυρον ὅ,τι
ἀσημικὸν εἶχε, κ' ἐμβαρκάρισε, κ' ἐπέρασε πέρα εἰς τὴν
ἀντικρινὴν νῆσον, εἰς τὸ χωρίον Πλατάναν, κ' ἐπῆγε νὰ
εὔρη τὴν Πορταΐταιναν. Ἀλλὰ παράδοξον εἶναι ὅτι, μὲ τὴν
εὐγλωττίαν της τὴν περιπαθῆ, μὲ τὴν στωμυλίαν της τὴν
γυναικείαν, μὲ τὰ χίλια ψεύματα ὅσα ἤξευρεν -ἧτο δὲ τότε
ἡ Φραγκογιαννοὺ 55 ἐτῶν, ἀλλ' ἀκμαία γυνὴ καὶ μὲ
ζωηροὺς χαρακτήρας- κατώρθωσε νὰ πείση τὴν γραίαν,
τὴν χήραν τοῦ φονευθέντος (σημειώσατε ὅτι ἡ μήτηρ καὶ ἡ
κόρη ἔδωκαν καὶ ξενίαν ἀκόμη εἰς τὴν μητέρα τοῦ
φονέως), νὰ τὴν πείση, λέγω, καταβάλλουσα τὰ ἔξοδα τοῦ
ταξιδίου αὐτή, ν' ἀπέλθωσιν ὁμοῦ εἰς τὴν Χαλκίδα, μὲ
σκοπὸν νὰ ἐνεργήσωσιν ἀπὸ κοινοῦ πλησίον τῆς
Εἰσαγγελίας, τοῦ Δικαστηρίου καὶ τῶν Ἐνόρκων ὑπὲρ τῆς
ἀπαλλαγῆς ἢ τῆς ἀθωώσεως τοῦ ὑποδίκου. Ὅσον ἀφορᾶ
τὴν κόρην, «τὴν Καρίκλειαν», αὔτη ἐδήλωσεν ὅτι ἐκδίκησιν
δὲν ἐπιζητεῖ, ἐπειδὴ «ὁ πατέρας της δὲν ἔρχεται πίσω»,
μόνον ποτὲ δὲν θὰ θέληση τὸν φονέα ὡς ἄνδρα της.
προτιμᾶ νὰ μένη ἀνύπανδρη εἰς τὸν αἰῶνα..
Ἐπῆγαν ὁμοῦ, αἱ δυὸ γραῖαι, κ' ἔμειναν εἰς Χαλκίδα
τρεῖς μήνας, κατοικοῦσαι εἰς τρώγλην, εἰς ἕνα
τουρκόσπιτον - κοντὰ εἰς τὰ Ἐβραίικα, παρὰ τὴν Ἄνω
Πύλην τοῦ φρουρίου. Καὶ καθημερινῶς ἡ Χαδούλα
ἐπήγαινεν εἰς τὰς εἰρκτᾶς, τὰς πρωινὰς ὥρας, κατὰ τὴν
ἔξοδον τῶν φυλακισμένων, συνοδευομένη συνήθως ἀπὸ
τὴν Πορταΐταιναν, ἥτις ὅμως ἐκάθητο ἀντικρὺ τῆς εἰρκτῆς
κ' ἐπερίμενε, μὴ θέλουσα νὰ ἰδῆ κατὰ πρόσωπον τὸν φονέα.
Διερχόμεναι ἔξω ἀπὸ τὸν μέγαν καὶ ἄκομψον παλαιὸν
ναὸν τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, ἔκαμναν τὸν σταυρόν των,
καὶ ἡ μήτηρ ἔφερεν εἰς τὸν ὑπόδικον σιμίθια καὶ σύκα καὶ
σαρδέλες, καὶ καπνὸν διὰ τὴν πίπαν του. Καὶ μέσα εἰς τὴν
βαθείαν τσέπην τοῦ φουστανιοῦ της, κρυφά, εἶχε χωμένην
μικρὰν φιαλίδα μὲ ρώμι ἢ ρακί, πρὸς παρηγορίαν τοῦ
φυλακισμένου..
Ἀλλὰ δὶς ἢ τρὶς τῆς ἐβδομάδος διὰ τῆς Ἄνω Πύλης τοῦ
φρουρίου ἐξήρχοντο κ' ἔβλεπαν κρεμάμενα ἐκεῖ, εἰς τὸν
σκοτεινὸν πυλώνα, τὴν κνήμην τοῦ «Ἕλληνος γίγαντος»,
καὶ τὸ «τσαρούχι του», τεραστίου μεγέθους,
ἐπιφυλαττόμεναι, ὅταν θὰ ἐπανέκαμπτον μὲ τὸ καλὸν εἰς
τὴν πατρίδα, νὰ διηγῶνται κ' αἱ δυὸ τὸ πράγμα εἰς τὰ
ἐγγόνια των. Εἴτα διηυθύνοντο κατὰ τὴν συνοικίαν
Σουβάλαν, ἢ κατὰ τὸν Ἅγιον Δημήτριον, κ' ἐπεσκέπτοντο
τὸν Εἰσαγγελέα, ὅστις διὰ τοῦ γραφέως τοῦ τὰς ἀπεδίωκε,
καὶ τοὺς δικαστάς, οἵτινες ἐνίοτε κατεδέχοντο νὰ γελώσι
μαζί των..
Τέλος ὅταν ὡρίσθη ἡ δίκη, ἐζήτησαν νὰ πλησιάσουν
τοὺς ἐνόρκους, οἵτινες εἶχον ἔλθει, ἄλλοι φουστανελάδες,
ἀπὸ τὰ ὀρεινὰ χωρία, ἄλλοι βρακάδες, ἀπὸ τὰς νήσους καὶ
τὰ παραθαλάσσια. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ὑπέσχετο χιλίων
λογιῶν δῶρα εἰς ὅλους, καὶ θὰ ἤτον ἱκανὴ νὰ τὰ δώση, ἂν
εἶχε: μοσχάτα κρασιά, ὡραῖα λάδια «κεχριμπάρι»,
ἀστακοουρές, παστὰ κεφαλόπουλα, αὐγοτάραχα,
ξεροχτάποδα, ἐκλεκτὰ σύκα, καὶ πᾶν ὅ,τι ἠδύνατο νὰ
παράγη ἡ νῆσος της..
Εἰς ἕνα τῶν ἐνόρκων, ἄνθρωπον κίτρινον καὶ βήχοντα,
ὅστις ἐφαίνετο νὰ πάσχη, ὑπεσχέθη αὐτὴ νὰ τὸν ἰατρεύση,
μ' ἕνα μαντζούνι ποὺ ἤξευρεν. Ὄλ' αὐτὰ δὲν ἴσχυσαν, καὶ ὁ
φονεὺς κατεδικάσθη εἰς εἰκοσαετῆ δεσμά. Ἐναυάγησαν
ὅλα τὰ σχέδια, ὡς καὶ αὐτὴ ἡ συμπεθεριὰ μεταξὺ τῆς
μητρὸς τοῦ φονέως καὶ τῆς χήρας τοῦ θύματος..
Τώρα ἀνάγκη ἧτο νὰ ἐπιστρέψωσιν εἰς τὴν πατρίδα,
ἀλλὰ τὰ ὀλίγα χρήματα τῶν εἶχον ἐξαντληθῆ, καὶ ὅσα εἶχον
κομίσει μέθ' ἑαυτὸν καὶ ὅσα εἶχε στείλει ἐν τῷ μεταξὺ ἡ
Ἀμέρσα ξενοδουλεύουσα καὶ ὑφαίνουσα εἰς τὴν πατρίδα.
Ἀφοῦ ἡ Φραγκογιαννοὺ μάτην παρεκάλεσεν ὅσα πλοῖα
ἔβλεπεν ἐτοιμαζόμενα νὰ πλεύσωσι πρὸς τὸν Μαλιακὸν
κόλπον ἢ πρὸς τὴν Ἰστιαίαν, νὰ παραλάβωσιν τουλάχιστον
τὴν Πορταΐταιναν, ὡς γεροντοτέραν καὶ ἀσθενεστέραν
-αὐτὴ διὰ τὸν ἑαυτὸν τῆς εἶχε τὸ σχέδιόν της- ὅταν εἶδεν
ὅτι οἱ διάφοροι κυβερνῆται ἀπήτουν ὄχι μόνον τὸν ναῦλον,
ἀλλὰ νὰ ἔχη καὶ τρόφιμα ἡ ἐπιβάτις, καὶ ἂν τὴν ἄφηναν εἰς
τὴν Στυλίδα ἢ τοὺς Ὠρεούς, ἂς κάμη καλὰ νὰ εὔρη πλοῖον
διὰ τὴν πατρίδα τῆς - ἐξεμυστηρεύθη τὸ σχέδιόν της εἰς τὴν
Πορταΐταιναν..
- Ἐγώ, εἶπεν, εἶμαι ἱκανὴ νὰ πάω στεριά, μὲ τὰ ποδάρια
μου, ἀποδῶ ὡς τὴν Ἁγίαν Ἄννα -λένε πὼς εἶναι δυὸ μέρες
δρόμος- κ' ἐκεῖ θὰ βροῦμε τὸ ταχύπλο, τὸ δικό μας ποὺ θά
μας γνωρίση ὁ καπετᾶν Πετσερέλος, ὁ ταχυδρόμος, καὶ θά
μας πάρη. Τὰ ἔξοδά μου στὸ δρόμο θὰ τὰ οἰκονομήσω
μαζεύοντας βότανα, χορτάρια, κι ἀγριολάχανα, κι ὅποια
χριστιανὴ βρῶ κ' ἔχη τὸ παιδὶ τῆς ἄρρωστο, ἢ τὸν ἄνδρα
της, θὰ τῆς κάμω ψευτογιατρικᾶ νὰ βοηθήσω τὸν ἄνθρωπό
της, νὰ τὴν ὑποχρεώσω. Μπορεῖς ἐσύ; Βαστοῦν τὰ κότσια
σου;.
- Τί θὰ κάμω; μπορῶ, δὲν μπορῶ, ἀπήντησεν ἡ
Πορταΐταινα. Καλύτερα νὰ πᾶμε συντροφιά, ὅπως
ἤρθαμε..
Κ' ἐξεκίνησαν. Ἡ Χαδούλα ἔκαμεν ὅπως εἶπε, μόνον
πὼς ἀργοπόρησαν περισσότερον εἰς τὸν δρόμον, ἕνεκα τῆς
βραδυπορίας τῆς Πορταΐταινας. Κ' ἐπέτυχε μάλιστα ὑπὲρ
τὰς ἐλπίδας της. Ὅταν, μετὰ μίαν ἑβδομάδα, ἔφθασεν εἰς
τὴν πατρίδα, εἶχε καὶ περρίσευμα ἀπὸ τὴν ἐπιχείρησιν.
Ἔφερεν εἰς τὴν οἰκίαν της, ἐξ ὅσων τῆς ἔδιδον δι' ἀμοιβὴν
τῶν ἐκδουλεύσεών της, ἕναν σάκκον μὲ σίτον, ὡς μίαν
ὀκᾶν τυρίου, δυὸ ὄρνιθας, ἕνα μάλλινο χράμι, τὸ ὁποῖον
τῆς ἐχάρισαν, καὶ ὀλίγας δραχμὰς μετρητά. Ἐκ τούτων
ἐπλήρωσε γενναιοφρόνως καὶ τὸ ναῦλον τῆς Πορταΐταινας,
διὰ νὰ ὑπάγη κι αὐτὴ εἰς τὴν ἑστίαν της..
Ὅλα ταῦτα τὰ ἐνθυμεῖται καλῶς ἡ Ἀμέρσα, ἐπειδὴ ἡ
μάννα της δὲν εἶχε παύσει νὰ τὰ διηγῆται ἔκτοτε. Τώρα,
εἶχον παρέλθει δώδεκα ἔτη, ὁ ἀδελφὸς τῆς εὑρίσκετο
ἀκόμη εἰς τὰς φυλακάς, ὁ πατήρ της πρὸ πολλοῦ εἶχεν
ἀποθάνει, ὁ Σταθαρὸς κι ὁ Γιαλὴς δὲν ἐπανῆλθον ποτὲ ἀπὸ
τὴν Ἀμερικήν, ὁ μικρὸς ὁ Γιωργάκης κ' ἐκεῖνος εἶχε πάρει
μεγάλα πέλαγα, ἡ Κρινιῶ κι αὐτὴ εἶχε μεγαλώσει, ἡ
Δελχαρῶ εἶχε γεννήσει καὶ πάλιν κόρην, κι αὐτή, ἡ Ἀμέρσα,
εἶχε μείνει γεροντοκόρη..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ.
Ἄκρα σιγὴ καὶ ἡσυχία ἐπεκράτησεν ἐντὸς τοῦ σκοτεινοῦ
θαλάμου, μετὰ τὸν τελευταῖον βήχα καὶ τὸν
κλαυθμυρισμὸν τοῦ θυγατρίου, τὰ ὁποῖα τόσον ἀποτόμως
διεκόπησαν. Ἡ Φραγκογιαννοὺ εἶχε κύψει τὸ πρόσωπόν
της, καὶ εἶχε στηρίξει μὲ τὰς δυὸ χείρας τὸ μέτωπον, καὶ
εἶχε παύσει νὰ σκέπτεται. Τῆς ἐφαίνετο ὅτι δὲν ἔζη πλέον.
Οὔτε ἡ πνοὴ τῆς ἠκούετο. Πᾶς θόρυβος εἶχε παύσει. Οὔτε
φλὸξ ἔβρεμεν εἰς τὴν ἑστίαν, οὔτε βόμβος ἠκούετο, καὶ τὸ
ἠμίκαυστον φιτίλιον τοῦ λύχνου ἔφεγγε θλιβερῶς. Ἡ μικρὰ
κανδήλα πρὸ πολλοῦ εἶχε σβήσει εἰς τὸ εἰκονοστάσιον, καὶ
αἱ μορφαὶ τῶν ἁγίων δὲν ἐφαίνοντο πλέον..
Αἴφνης ἡ λεχώνα ἐξύπνησε μετὰ τιναγμού, ἐν μέσῳ, τῆς
ἄκρας ἠρεμίας..
- Τ' εἶναι μάννα; εἶπε..
Ἡ μήτηρ τῆς βλοσυρά, καὶ ὡς ἐν φρεναπάτῃ, τὴν
ἐκοίταξεν εἰς τὸ φῶς τοῦ λυχναρίου..
- Τ' εἶναι! εἶπε, τίποτα. Ξύπνησες;.
- Μοῦ φάνηκε πὼς κάτι εἶπες. πὼς μ' ἐφώναξες, μὲς στὸν
ὕπνο μου..
- Ἐγώ;. ὄχι. Τ' αὐτιά σου κάμανε..
- Τί ὥρα νὰ εἶναι, μάννα;.
- Τί ὥρα; ξέρω 'γω;. Τόσες φορὲς λάλησε καὶ
ξαναλάλησε τ' ὀρνίθι..
- Καὶ σῦ δὲν ἐκοιμήθης, μάννα;.
- Ἐχόρτασα τὸν ὕπνο καλά. Τρύπησε τὸ πλευρό μου,
εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού, ἥτις δὲν εἶχε κλείσει ὄμμα. Ὅπου
εἶναι θὰ φέξη..
Ἡ λεχώνα ἐχασμήθη, κ' ἔκαμε τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ
ἐπὶ τοῦ στόματος. Συγχρόνως δὲ ὕψωσε τὸ βλέμμα πρὸς τὸ
μικρὸν εἰκονοστάσιον, τὸ ὁποῖον ἀντίκρυζεν..
- Ἔχει σβήσει τὸ καντήλι, μάννα. δὲν τὸ ἄναβες;.
- Δὲν τὸ ἀγροίκησα, θυγατέρα, εἶπεν ἡ γραία.
ἐκοιμώμουν βαθιά..
- Καὶ τὸ παιδὶ κοιμᾶται, βλέπω, ἥσυχα. Πῶς τὸ 'παθε;.
- Ἡσύχασε κι αὐτὸ τώρα πλιά, εἶπεν ἡ γραία..
- Κ' ἐμένα μου πονεῖ τὸ βυζί μου, εἶπεν ἡ λεχώ. ἄρχισε νὰ
κατεβάζη πολὺ τώρα. Ἤθελα νὰ ἤτον ξυπνητὸ νὰ τὸ
βύζαινα..
- Ἕ! τί νὰ γίνη.Θὰ βροῦμε κανένα παιδί, εἶπεν ἡ γραία..
- Τί λές, μάννα;.
Ἡ γραία δὲν ἀπήντησεν. Ἤθελε κάτι νὰ εἴπη. Δὲν
ἤξευρε τί νὰ εἴπη..
- Δὲν κάνεις τὸν κόπο ν' ἀνάψης τὸ καντήλι, μάννα;.
- Ἂν θέλης, σηκώσου σῦ κι ἄναψέ το. δὲν ἔχω χέρια..
- Πώς!.
- Πιάστηκε πλιὰ τὸ χεράκι μου..
- Τί λές; Σὲ καλό σου, μάννα. ἐγὼ ποῦ δὲν ἔχω πάρει
εὐχή, κάνει ν' ἀνάψω τὸ καντήλι;.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην, καθὼς εἶπε «πιάστηκε τὸ χεράκι
μου», ἐπανῆλθεν πρώτην φορὰν εἰς τὸν νοῦν τῆς γραίας τὸ
ὄνειρον τῆς Ἀμέρσας..
Δὲν ἠδυνήθη νὰ κρατηθῆ, καὶ ἔπνιξεν εἰς τὰ στήθη τῆς
βαθὺν λυγμόν..
- Τί ἔχεις, μάννα;.
Καὶ ἡ λεχὼ ἐπήδησε κάτω ἀπὸ τὴν χαμηλὴν κλίνην..
- Δὲν εἶναι καλὰ τὸ παιδί;.
Φωναὶ καὶ σπαραγμὸς καὶ κλαύματα ἠκούσθησαν. Ἡ
μήτηρ εὕρισκε τὸ θυγάτριόν της νεκρὸν ἐντὸς τοῦ λίκνου..
Ἀπὸ τὸν θόρυβον, ἐξύπνησεν εἰς τὸ διπλανὸν χώρισμα ὁ
Κωνσταντής, ὅστις εἶχε χορτάσει καλὰ τὸν ὕπνον..
- Τ' εἶναι; ἔκραξε τρίβων τοὺς ὀφθαλμούς..
Ἐχασμήθη, ἐτανύσθη, ἐτινάχθη, κ' ἔτρεξεν εἰς τὴν θύραν
τοῦ θαλάμου..
- Βρέ! τί κάνετε σεῖς;. Θὰ σηκώσετε τὸν κόσμο στὸ
ποδάρι.Μήγαρίς μας ἀφήνετε, μπάρεμ, νὰ πάρουμ' ἕνα
ὕπνο ἀπ' τὶς φωνές σας;.
Κανεὶς δὲν ἀπήντησεν εἰς τὰς διαμαρτυρίας τοῦ
Κωνσταντῆ. Ἡ σύζυγος τοῦ ἔκυπτε, πνίγουσα τοὺς
λυγμούς της, ἐπὶ τοῦ λίκνου. Ἡ πενθερὰ τοῦ ἐκάθητο,
συνάπτουσα τὰς χείρας, αἰνιγματώδης, σφίγγουσα τοὺς
ὀδόντας, μὲ ἀπλανὲς τὸ βλέμμα. Μετὰ τὸν πρῶτον
ἀκούσιον λυγμόν της, δὲν εἶχεν ἐκβάλει πλέον ἄλλην
φωνήν..
- Τί! .πέθανε τὸ παιδί; Βρέ!.ἔκαμεν ὁ Κωνσταντής, μείνας
μὲ ἀνοικτὸν τὸ στόμα..
Εἴτα προσέθηκε:.
- Γιὰ τοῦτο ἔβλεπα κάτι ἀνάποδα ὄνειρα, ζάβαλε!..
Ἡ Δελχαρῶ, ἀνακύψασα πρὸς στιγμὴν ἀπὸ τοῦ λίκνου,
συνέχουσα τοὺς λυγμούς της, εἶπε:.
- Μάννα, δὲν θὰ φέρης τὰ ρουχάκια του, νὰ τ'
ἀλλάξουμε;. Ποῦ εἴν' ἡ Ἀμέρσα;.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ δὲν ἀπήντησε..
- Ποῦ εἶναι ἡ Ἀμέρσα, μάννα; ἐπανέλαβε, ψαύσασα τὸν
ἀγκώνα τῆς μητρός της ἡ Δελχαρῶ..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἀνετινάχθη ὡς νὰ τὴν ἔθιξεν ἄκανθα
ἢ κέντρον νάρκης..
- Ἡ Ἀμέρσα, ποῦ εἶναι; στὸ σπίτι μας. ἀπήντησε..
- Δὲν εἶχεν ἔρθει 'δω ἡ Ἀμέρσα; Μοῦ φάνηκε πὼς
ἄκουσα τὴ φωνή της μὲς στὸν ὕπνο μου, εἶπεν ἡ λεχώνα..
- Ἂς πάη νὰ τὴν φωνάξη, εἶπεν ἡ γραία, νεύουσα μὲ τὸν
κανθὸν τοῦ ὄμματός της πρὸς τὸν γαμβρόν της..
- Κωνσταντή, πᾶς νὰ φωνάξης τὴν Ἀμέρσα; εἶπεν ἡ λεχὼ
πρὸς τὸν σύζυγόν της..
- Πάω. Ἀκοῦς, λέει!. Ὤχ! κρίμα, ζάβαλε!. Καλὰ ποὺ τὸ
βαφτίσαμε κιόλας..
Ὁ Νταντὴς ἔκυψεν εἰς τὸ πάτωμα τοῦ μικροῦ προδόμου
εἰς τὸ σκότος, ψηλαφῶν νὰ εὔρη τὰ παλιοπάπουτσά του νὰ
τὰ φορέση. Ἔκαμνε μικρὸν θόρυβον, κρούων διάφορα
ζεύγη παλαιῶν τσόκαρων πρὸς ἄλληλα καὶ ἐπὶ τῶν
σανίδων τοῦ πατώματος..
- Ποῦ εἶναι τὰ παλιοκατσάρια μου; εἶπε..
Τέλος ἐφόρεσεν ἐν ζεῦγος πατημένων γυναικείων
ἐμβάδων, τὰς ὁποίας εὗρε, καὶ αἴτινες ἐκάλυπτον μόνον
τοὺς δακτύλους τῶν ποδῶν καὶ μέρος τοῦ ταρσοῦ,
ἀφήνουσαι ἔξω ὅλην τὴν πτέρναν. Ἄλλον θόρυβον ἔκαμε
διὰ ν' ἀνοίξη τὴν θύραν, μὴ εὑρίσκων εἰς τὸ σκότος τὸν
σύρτην οὔτε τὸ μάνδαλον. Ἀφοῦ ἤνοιξε τὴν θύραν,
ἐπανῆλθεν αἴφνης ὀπίσω..
- Ἀκοῦς, Δελχαρῶ, εἶπε, τῆς Ἀμέρσας μονάχα νὰ πῶ νὰ
'ρθή καὶ τὸ Κρινιῶ μαζί; Τί λὲς ἐσύ, πεθερά;.
Καὶ ἡ Φραγκογιαννοὺ ἀνυπόμονος:.
- Πήγαινε τώρα, τί φέρνεις γύρο; Ἂς ἐρθῆ ὅποιος ἐρθῆ!.
Ἡ Δελχαρῶ ἐθρήνει ἤρεμα κύπτουσα ἐπὶ τοῦ λίκνου. Ὁ
Νταντὴς πρὶν ἐξέλθη, ἔρριψε βλέμμα εἰς τὸ λίκνον καὶ εἰς
τὴν σύζυγόν του..
- Ἄχ! κρίμα, ζάβαλε! εἶπε. Κ' ἔβλεπα κάτι ὄνειρα!. βρὲ
παιδιά!.
Κ' ἐξῆλθε δρομαῖος..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η.
Τὴν ἑβδομάδα τῶν Βαΐων, μίαν πρωίαν, ἀπῆλθεν ἡ
Φραγκογιαννοὺ ὀλομόναχη εἰς τὴν ἐξοχήν, πρὸς τῆς
Μαμοὺς τὸ ρέμα. Ἤθελε νὰ ἐπισκεφθῆ τὸν μικρὸν
ἐλαιώνα, τὸν ὁποῖον ὡς «ψυχομοίρι» εἶχε λάβει ἀπὸ μίαν
εὔπορον ὀπωσοῦν κουμπάραν της, ἀποθανοῦσαν ἄκληρον,
καὶ εἰς τὴν ὁποίαν εἶχε προσφέρει ἐκδουλεύσεις. Τὸ ἥμισυ
τοῦ ἐλαιῶνος τούτου εἶχε δώσει ὡς προίκα εἰς τὴν
Δελχαρῶ, τὸ ἄλλο ἥμισυ κατεῖχεν ἀκόμη ἡ γραία..
Ὀλίγαι ἑβδομάδες εἶχον παρέλθει ἀπὸ τὰ γεγονότα τὰ
ὁποῖα διηγήθημεν. Οὐδεὶς δυσανάλογος θόρυβος εἶχε γίνει
διὰ τὸ μικρὸν θυγάτριον τῆς Δελχαρῶς τῆς Τραχήλαινας,
τὸ ὁποῖον ἔθαψαν τὴν αὐτὴν ἡμέραν. Ἡ μήτηρ τοῦ
βρέφους, ἂν καὶ εἶδε τὰ μέλανα τινα σημεῖα περὶ τὸν
λαιμὸν τοῦ μικροῦ παιδιοῦ, δὲν θὰ ἐτόλμα ποτὲ νὰ κάμη
λόγον, οὔτε ἄλλος θὰ ἐπίστευε τὸ ἔγκλημα τῆς μητρός της.
Προφανῶς τὸ παιδίον εἶχεν ἀποθάνει ἀπὸ τὸν κοκκίτην..
Ὁ μόνος ἰατρός, ὅστις ὑπῆρχεν ἀπὸ χρόνων εἰς τὸ
χωρίον, ὁ φιλάνθρωπος Βαυαρὸς Β., ἔτυχεν ἀπών. Εἶχεν
ἀκουσθῆ καὶ πάλιν χολέρα εἰς τὴν Αἴγυπτον, καὶ τὸ
ὑπουργεῖον τῶν Ἐσωτερικῶν συνήθιζε ν' ἀποστέλλη κατ'
ἐκλογὴν τὸν ἰατρὸν τοῦτον εἰς τὴν διεύθυνσίν του ἐν Δήλῳ
λοιμοκαθαρτηρίου..
Ἀντ' αὐτοῦ ἡ Κυβέρνησις εἶχε στείλει προσωρινῶς ὡς
ὑγειονόμον γηραιὸν τινα ἰατρόν, τὸν κ. Μ., ὅστις δὲν εἶχε
φθάσει ἀκόμη. Ἐν τῷ μεταξὺ ὑπῆρχεν εἰς ἀπόφοιτος τῆς
ἰατρικῆς, διατρίβων ἐν τῇ νήσῳ. Οὗτος κληθεὶς ὑπὸ τῆς
δημοτικῆς ἀστυνομίας ὅπως βεβαιώση τὸν θάνατον,
ἐκοίταξεν ἐπιπολαίως τὸ πρόσωπον τοῦ νεκροῦ βρέφους,
παρεπονέθη διατὶ νὰ μὴν τὸν φωνάξουν ἐνόσω τοῦτο ἔζη κ'
ἔδωκε τὸ «ἐνταφιαστήριον», γράψας «ἐκ σπασμώδους
βηχός»..
Ἡ γραία Χαδούλα ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἔζησε ζωὴν
τύψεων, ἀνησυχίας, καὶ μ' ἐξωτερικὸν σχήμα ὡς νὰ εἶχε
τέφραν ἐπὶ τῆς κόμης τῆς ψαρᾶς, τόσον ἐλαφρῶς κυπτὴν
καὶ ἀκίνητον ἐτήρει τὴν κεφαλήν της, καὶ ὡς νὰ ἐφόρει τὴν
μακρὰν μαύρην μανδήλαν της ὡς σάκκον μετανοίας. Ὅταν
ἐμβῆκεν ἡ Μεγάλη Σαρακοστή, ἄρχισε νὰ συχνάζη εἰς τὴν
ἐκκλησίαν, ἔκαμνε πολλὰς καὶ βαθείας γονυκλισίας,
ἐμελέτα νὰ ἐξομολογηθῆ, καὶ ἀνέβαλλεν. Ἐνήστευεν ἄνευ
ἐλαίου ξηροφαγοῦσα τὰς πέντε ἡμέρας ἐκάστης
ἐβδομάδος, καὶ εἶχε βαστάξει «τρίμερο» τὴν πρώτην
ἑβδομάδα καὶ τὸ μεσοσαράκοστον. Ἐντρέπετο νὰ βλέπη
τὴν κόρη της, τὴν Δελχαρῶ, καὶ ἀπέφευγε ν' ἀντικρύση τὸ
βλέμμα της..
Τὴν ἡμέραν λοιπὸν ἐκείνην, τῆς ἑβδομάδας τῶν Βαΐων,
ἔφθασεν ἡ Φραγκογιαννοὺ λίαν πρωὶ εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ
ὑψηλοῦ πετρώδους λόφου, τοῦ ἀντικρύζοντος ἐκ δυσμῶν
τὴν πολίχνην, καὶ ὁπόθεν μελαγχολικὸν πίπτει τὸ βλέμμα
ἐπὶ τοῦ μικροῦ κοιμητηρίου, ἀπλουμένου κάτω, ἐπὶ ὑψηλῆς
θαλασσοπλήκτου λωρίδος γῆς, μὲ τὰ λευκὰ μνήματα, καὶ
εὐθὺς φεύγει ζητοῦν φαιδρότητα καὶ ζωὴν εἰς τὰ γαλανὰ
κύματα, εἰς τὸ εὐρὺν τριπλοῦν λιμένα, καὶ εἰς τὰ χλοερά,
χαρίεντα νησίδια, τὰ φράττοντα τοῦτον ἐξ ἀνατολῶν καὶ
μεσημβρίας. Ἐπάνω τῆς κορυφῆς ἐκείνης ἵστατο ἐρημικόν,
ἄποπτον, ὡς φανὸς τὴν ἡμέραν λάμπων, τὸ ἐξωκκλήσιον
τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου. Ἡ Φραγκογιαννοὺ διῆλθεν ἔξωθεν,
ποιοῦσα τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, κ' ἐνῶ εἶχε σκοπὸν νὰ
εἰσέλθη, τὴν τελευταίαν στιγμὴν ἐδίστασε, κ' ἐξηκολούθησε
τὸν δρόμο της. «Δὲν εἶμαι ἄξια», εἶπε μέσα της, «νὰ μπῶ σ'
ἕνα ξωκκλήσι ποὺ τόσο συχνὰ λειτουργιέται. Ἂς πάω
καλύτερα στὸν Ἀϊ-Γιάννη τὸν Κρυφό»..
Μετὰ τοῦτο ἔφθασε εἰς τὸν ἐλαιώνα, ἐπεθεώρησεν ἐν
πρὸς ἐν ὅλᾳ τὰ ἐλαιόδενδρα διὰ νὰ ἰδῆ ἂν ἦσαν
φουκωμένα ἤδη. Ἧτο ἤδη πρὸς τὰ μέσα Ἀπριλίου, τὸ δὲ
Πάσχα ἤρχετο ὄψιμον. Παρεκάλει μέσα της τὸν Χριστὸν
«νὰ δώση λαδάκι, γιὰ ν' ἀναπλέψ' ἡ φτώχεια». Ἀπὸ δυὸ
ἐτῶν, τῷ ὄντι, δὲν εἶχαν καρπίσει οἱ ἐλιές, εἶχε δὲ ἀναφανῆ
καὶ μία ὕπουλος ἀσθένεια, φθείρουσα τὸν καρπόν, καὶ
μαυρίζουσα τοὺς κλώνας τῶν δένδρων..
Ἀφοῦ ἔμεινεν ἐπ' ὀλίγον εἰς τὸν ἐλαιώνα, ἐσηκώθη,
στρέφουσα πολλάκις τὴν κεφαλὴν ὀπίσω, ὡς διὰ ν'
ἀποχαιρετίση τὰ ἐλαιόδενδρα καὶ ἀπεμακρύνθη. Ἔφθασε
κάτω εἰς τὸ ρεῦμα καὶ ἤρχισε νὰ τὸ ἀνέρχεται, καθὼς
πολλάκις συνήθιζε. Φέρουσα τὸ καλάθιόν της ὑπὸ τὸν
ἀριστερὸν ἀγκώνα, κρατοῦσα τὸ μαχαιράκι της μὲ τὴν
χείρα τὴν δεξιάν, ἔκυπτε παντοῦ, εἰς ὅσα μέρη αὐτὴ
ἐγνώριζε κ' ἔψαχνε νὰ εὔρη καυκαλῆθρες καὶ ζοχάρια καὶ
μυρόνια καὶ ἄνηθον διὰ νὰ γεμίση τὸ καλαθάκι της, νὰ
κάμη πίτταν τὸ Σάββατον τοῦ Λαζάρου, νὰ φάγη αὐτὴ κ'
αἱ θυγατέρες της, ἀλλὰ νὰ προσφέρη κ' εἰς τὶς γειτόνισσες,
ἀπὸ τὰς ὁποίας χάσιμον δὲν εἶχεν..
Ἐκτὸς τῶν ἀγριολαχάνων τούτων, τὰ ὁποῖα ὅλαι
ἐγνώριζον νὰ συλλέγουν, ἡ Χαδούλα ἤξευρεν ἄλλα
βότανα, χρήσιμα ὡς φάρμακα διὰ τοὺς ἀσθενεῖς, τὸ
τρίμερο, καὶ τὴν δρακοντιὰ καὶ τὴν ἀγριοκρομμύδα,
ἀνάμεσα εἰς τὰς κομάρους καὶ τὰς πτέριδας, καὶ παρὰ τὰς
ρίζας τῶν ἀγρίων δένδρων, καὶ τοὺς μύκητας καὶ τὰς
ἄκανθας καὶ τὰς κνίδας, καθὼς καὶ τὸ πολυτρίχι εἰς τοὺς
μικροὺς καταρράκτας τοῦ ρεύματος -τὸ ὁποῖον λέγουν ὅτι
εἶναι φάρμακον διὰ τὰς λεχοὺς τὰς πυρεσσούσας..
Ἀφοῦ συνέλεξεν ἱκανὰ βότανα καὶ ἐκ τοῦ εἴδους τῶν
ἰαματικῶν τούτων, τὰ ὁποῖα ἐτύλιξεν εἰς χωριστὸν μανδήλι
ἐντὸς τοῦ καλαθίου, καὶ ἡ ὥρα ἔκλινεν ἤδη πρὸς τὸ
δειλινόν, καὶ ὁ ἥλιος ἐπλησίαζεν εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ
βουνοῦ. ἐντὸς τοῦ ρεύματος βαθεία ἧτο ἡ σκιά, καὶ ὁ
θροῦς τῶν βημάτων τῆς ἀντήχει ὡς δοῦπος σκληρὸς εἰς τὸ
βάθος τῆς ψυχῆς της..
Ἡ γραία ἀνήρχετο ἤδη ὑψηλότερα, πρὸς τὴν ἀπότομον
κορυφὴν τοῦ ρεύματος. Κάτω ἐχαράττετο βαθὺ τὸ
ποτάμιον, τ' Ἀχειλὰ τὸ ρέμα, καὶ ὅλην τὴν βαθείαν κοιλάδα
μετὰ ἠρέμου μορμυρισμοῦ διέτρεχε τὸ ρεῦμα, κατὰ τὸ
φαινόμενον ἀκινητοῦν, λιμνάζον, ἀλλὰ πράγματι ἀενάως
κινούμενον ὑπὸ τὰς μακρᾶς βαθυκόμους πλατάνους.
ἀνάμεσα εἰς βρύα καὶ θάμνους καὶ πτέριδας, ἐφλοίσβιζε
μυστικά, ἐφίλει τοὺς κορμοὺς τῶν δένδρων, ἔρπον
ὀφιοειδῶς κατὰ μῆκος τῆς κοιλάδος, πρασινωπὸν ἀπὸ τὰς
ἀνταυγείας τὰς χλοερᾶς, φιλοῦν καὶ ἅμα δάκνον τοὺς
βράχους καὶ τὰς ρίζας, νάμα μορμύρον, ἀθόλωτον, βρίθον
ἀπὸ μικρὰ καβουράκια, τὰ ὁποῖα ἔτρεχον νὰ κρυβώσιν εἰς
τὸ θόλωμα τῆς ἄμμου, ἅμα κανὲν βοσκόπουλον, ἀφῆνον
τὰς ὀλίγας ἀμνάδας νὰ βόσκουν εἰς τὴν δροσερᾶν χλόην,
ἤρχετο νὰ κύψη εἰς τὸ ρεῦμα, καὶ ἀνεσήκωνε πέτραν τινὰ
διὰ νὰ τὰ κυνηγήση. Τὸ λάλον, ἀσίγητον κελάδημα τῶν
κοσσύφων ἀντήχει ἀρμονικὸν εἰς τὸ δάσος, τὸ περιστέφον
ὅλην τὴν δυτικὴν κλιτύν, καὶ ἀνέρπον εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ
Ἀναγύρου, ἕως τὴν Ἀετοφωλιᾶν ἐπάνω - ὅπου ἐλέγετο ὅτι
εἰς θαλασσαετὸς εἶχε κατοικήσει ἐπὶ τρεῖς γενεὰς
ἀνθρώπων ἐκεῖ, καὶ τέλος ἐξέλιπε χωρὶς ν' ἀφήση
ἀετόπουλα. Εἰς τὴν ἐρημωθεῖσαν φωλεᾶν τοῦ εὑρέθη
ὁλόκληρον μουσεῖον ἀπὸ τεράστια κόκκαλα θαλασσίων
ὄφεων, φωκῶν, καρχαριῶν καὶ ἄλλων ἐναλίων θηρίων, τὰ
ὁποῖα εἶχε ξεφαντώσει κατὰ καιροὺς ὁ μέγας καὶ κραταιὸς
ὄρνις τῶν θαλασσῶν, μὲ τὸ γρυπὸν ράμφος του τὸ
κυανωπόν, καὶ μὲ τὸ τεφρὸν μεγαλοπρεπὲς πτέρωμα..
Ἐπάνω, εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ ρεύματος, εἰς ἕνα ζυγὸν
σχηματιζόμενον μεταξὺ δυὸ βουνῶν, ἀνάμεσα εἰς τοῦ
Κονόμου τὰ ρόγγια καὶ εἰς τὸν Μικρὸν Ἀνάγυρον, ἐκεῖ
εὑρίσκετο ἀπὸ παλαιὸν καιρὸν τὸ ἀρχαῖον, ἔρημον
μονύδριον, ὁ Ἄις Γιάννης ὁ Κρυφός. Ἧτο πράγματι
κρυφός, κείμενος ὄπισθεν τοῦ μικροῦ αὐχένος,
καλυπτόμενος ἀπὸ τὰ δυὸ βουνά, καὶ ἀπὸ πυκνὴν λόχμην.
Εἴτε ἐκ τοῦ βορείου μέρους ἤρχετό τις, ὅπως τώρα ἡ
Φραγκογιαννοὺ ἀπὸ τ' Ἀχειλὰ τὸ ρέμα, εἴτε ἐκ τοῦ
μεσημβρινοῦ, ἐκ τῆς τοποθεσίας τῆς καλουμένης τοῦ
Κονόμου τὰ ρόγγια, καὶ ἂν ἐγγύτατα διήρχετο πλησίον τοῦ
παλαιοῦ σεβάσματος, ἧτο ἀδύνατον νὰ ὑποπτεύση τὴν
ὕπαρξίν του, ἂν δὲν ἐγνώριζε καλῶς τὰ μέρη, ὅπως τὰ
ἐγνώριζεν ἡ Φραγκογιαννού..
Ὁ περίβολος καὶ τὰ ὀλίγα κελλία ἦσαν ἐρείπιον ἀπὸ
πολλοῦ. Ὁ ναΐσκος ὠρθοῦτο ἀκόμη, ἀλλ' ἤτον ἔρημος καὶ
ἀλειτούργητος. Τὸ καθολικὸν ἐστεγάζετο ἀκόμη, ἀλλ' εἰς
τὸ ἅγιον βῆμα ἡ στέγη εἶχε καταρρεύσει πρὸς τὸ βόρειον,
αἱ δὲ πλάκες τῆς σκεπῆς καὶ τὰ συντρίμματα εἶχον καλύψει
τὸ θυσιαστήριον. ὑπῆρχε ξύλινον τέμπλον, πάλαι ποτὲ
γλυπτὸν καὶ χρυσωμένον, ἐφθαρμένον καὶ δυσγνώριστον,
ἀλλ' αἱ εἰκόνες ἔλειπον. Αἱ ὀλίγαι τοιχογραφίαι εἶχον
φθαρῆ ἀπὸ τὴν ὑγρασίαν, καὶ τὰ πρόσωπα τῶν Ἁγίων δὲν
διεκρίνοντο πλέον..
Μόνον δεξιόθεν τοῦ χοροῦ ὑπῆρχε μιὰ τοιχογραφία
παριστώσα τὸν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον
μαρτυροῦντα τὸν Χριστόν. «Ἴδε ὁ Ἀμνὸς τοῦ θεοῦ, ὁ
αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου». Τὸ πρόσωπον καὶ ἡ χεὶρ
τοῦ Βαπτιστοῦ, τεινομένη καὶ δεικνύουσα, διεκρίνοντο
ὀπωσοῦν καλῶς. Τὸ πρόσωπον τοῦ Σωτῆρος λίαν ἀμυδρῶς
ἐφαίνετο ἐπὶ τοῦ ὑγροῦ τοίχου..
Τὸν Ἄϊ-Γιάννην τὸν Κρυφὸν ἐπεκαλοῦντο τὸν παλαιὸν
καιρὸν ὅλοι ὅσοι εἶχον «κρυφὸν πόνον» ἢ κρυφὴν
ἁμαρτίαν. Ἡ γραία Χαδούλα ἐγνώριζε τὴν δοξασίαν ἢ τὸ
βάσανα, μόλις, μετά πολύ καιρό, να τον πείσει η νύφη να
παντρευτεί επιτέλους. Και η νύφη να καμαρώνει, φορώντας
πολυτελή στολίδια, καρπό πολλής νηστείας και οικονομίας,
και η νύφη να μη έχει πλέον μέση, για να αναδεικνύεται το
παλιό λιγνό ανάστημά της..
Και τρεις μήνες μετά το γάμο να γεννά κόρη - μετά τρία
ακόμη χρόνια ένα γιο - μετά δύο χρόνια πάλι κόρη - αυτή τη
νεογέννητη, για χάρη της οποίας αγρυπνά τώρα τόσες νύχτες
η γριά γιαγιά..
Και για όλα αυτά τα κορίτσια να πρόκειται να υποφέρει η
μητέρα τους τόσα - και άλλα τόσα - και άλλα τόσα, από όσα
έχει υποφέρει η μάνα της για αυτήν..
Έμεινε η καημένη, η ανδροκόρη, η Αμέρσα, ανύπαντρη (ας
έχει τη ευχή της). Είδε τη γλύκα. Πράγματι, φρόνιμη νέα. Τι
θα απολάμβανε από τα βάσανα του κόσμου; Και ούτε ζηλεύει
καν! Τι να ζηλέψει; Έβλεπε τη μεγάλη αδελφή της και τη
λυπόταν - την καίγονταν..
Όσο για τη μικρή, την Κρινιώ, μακάρι να τη φωτίσει κι
αυτήν ο Θεός! Όπως και να έχει, η μάνα της δεν έχει σκοπό –
δε βαστά πλέον, δεν αντέχει – να υποφέρει για να την
παντρέψει ούτε και ένα μικρό κλάσμα από όσα πέρασε για τη
μεγάλη της αδερφή. Σας ρωτάω όμως, έπρεπε πράγματι να
γεννιόνται τόσα κορίτσια; Και αν γεννιόνται, αξίζει το κόπο ν'
ανατρέφονται; «Δε είναι», έλεγε η Φραγκογιαννού, «δε είναι
χάρος, δε είναι βράχος;» Καλύτερα «να μη σώνουν να πάνε
παραπάνω». «Σαν σε ακούω γειτόνισσα!».
Η πολύπαθη γυναίκα αισθάνονταν μια μεγάλη και ιερή
ανακούφιση, αν συνέβαινε να ακολουθεί τη μικρή πομπή της
οποίας προπορεύονταν ο παπάς, βαστώντας στα χέρια της η
ίδια, σαν φιλεύσπλαχνη και συμπονετική που ήταν το μικρό
φέρετρο που έμοιαζε με κούνια. Προέπεμπε την κορούλα μιας
γειτόνισσας, ή μιας μακρινής συγγένισας, μέχρι τον τάφο. Δεν
μπορούσε να καταλάβει τι μουρμούριζε ο παπάς μασώντας
τις λέξεις με τα δόντια του. «Οὐδὲν ἐστι πατρὸς
συμπαθέστερον, οὐδὲν ἐστι μητρὸς ἀθλιώτερον (Δεν υπάρχει
πιο συμπαθητικό θέαμα από τον πατέρα, ούτε πιο λυπηρό από
τη μητέρα). Πολλάκις γὰρ τοῦ μνήματος ἔμπροσθεν τοὺς
μαστοὺς συγκροτούσι καὶ λέγουσιν (Πολλές φορές μπροστά
στο μνήμα χτυπάνε το στήθος και λένε). Ὢ υἱέ μου καὶ τέκνον
γλυκύτατον, οὐκ ἀκούεις μητρός σου τί φθέγγεται; Ἰδοὺ καὶ ἡ
γαστὴρ ἡ βαστάσασά σε (Αχ γιε μου και παιδί μου γλυκύτατο,
δεν ακούς τι σου λέει η μητέρα σου; Να και η κοιλιά που σε
βάσταξε). Ἵνα τί οὐ λαλεῖς ὡς ἐλάλεις ἠμίν (Γιατί δεν μιλάς
όπως μας μιλούσες). Ἀλληλούια!» Καὶ πάλι. «Ὢ τέκνον, τὶς
ποτὲ μὴ θρηνήσει βλέπων σου τὸ ἐμφανές, πρόσωπον
εὐμάραντον, τὸ πρὶν ὡς ρόδον τερπνόν!» (Αχ παιδί μου, ποιος
δε θα κλάψει ποτέ, βλέποντας το ωραίο σου πορσωπάκι
μαραμένο, αυτό που πριν ήταν γλυκό σαν τριαντάφυλλο!).
Όμως ένιωθε μεγάλη χαρά όταν η μικρή πομπή, μετά από
δέκα λεπτά δρόμου, έφτανε στο νεκροταφείο. Ήταν ένα
όμορφο μέρος, με αιώνια άνοιξη, ανθισμένη βλάστηση και
αγριολούλουδα που μύριζε σαν κήπος. Να λοιπόν το περιβόλι
των νεκρών! Ω, ο Παράδεισος, ήδη από αυτόν το κόσμο,
ανοίγοντας τις πύλες του για να υποδεχτεί το μικρό, αθώο
πλάσμα, το οποίο είχε τη ευτυχία να απαλλάξει τους γονείς
του από τόσα βάσανα. Χαρείτε, αγγελάκια που πετάτε γύρω-
τριγύρω με τα χρυσόλευκά σας φτερά, και εσείς, ψυχές των
Αγίων, υποδεχτείτε το!.
Όταν η γριά Χαδούλα επέστρεφε στο σπίτι της κηδείας, για
να παρευρεθεί το βράδυ στη παρηγοριά, δε μπορούσε να βρει
κανένα λόγο παρηγοριάς να πει. Ήταν απλώς χαρούμενη και
μακάριζε το αθώο βρέφος και τους γονείς του. Η λύπη ήταν
χαρά, ο θάνατος ζωή και όλα ήταν διαφορετικά από ό,τι
φαινόταν..
Κοίταξε λοιπόν. Κανένα πράγμα δε είναι ακριβώς αυτό
που φαίνεται, αλλά κάτι άλλο - μάλλον το αντίθετο..
Αφού η θλίψη είναι χαρά, και ο θάνατος είναι ζωή και
ανάσταση, τότε και η συμφορά είναι ευτυχία και η αρρώστια
υγεία. Άρα όλες εκείνες οι μάστιγες, εκείνες που φαίνονται
τόσο άσχημες, που θερίζουν τα πρόωρα βρέφη, η ευλογιά, η
οστρακιά, η διφθερίτιδα, και οι άλλες αρρώστιες, δε είναι
μάλλον ευτυχήματα, δε είναι χάδια και χτυπήματα των
φτερών των μικρών Αγγέλων, οι οποίοι χαίρονται στο ουρανό
όταν υποδέχονται τις ψυχές των νηπίων; Και εμείς οι
άνθρωποι, στη τύφλωσή μας, όλα αυτά τα θεωρούμε
δυστυχήματα, πληγές, σαν να είναι κάτι κακό..
Και χάνουν το μυαλό τους οι ταλαίπωροι γονείς, και
πληρώνουν τόσο ακριβά τους μισοαπατεώνες γιατρούς και τα
πανάκριβα φάρμακα, για να σώσουν το παιδί τους. Δεν
υποψιάζονται ότι, όταν νομίζουν ότι «σώζουν», τότε
πράγματι «χάνουν» το παιδί τους. Και ο Χριστός είπε, όπως
είχε ακούσει η Φραγκογιαννού να της εξηγήσει ο πνευματικός
της, ότι όποιος αγαπά τη ψυχή του, θα τη χάσει, κι όποιος
μισεί τη ψυχή του, θα τη φυλάξει στην αιώνια ζωή..
Δε έπρεπε, λοιπόν, αν οι άνθρωποι δεν ήταν τυφλοί, να
βοηθούν τη μάστιγα, που πέφτει από τα φτερά των αγγέλων,
αντί να ζητούν να την εξορκίσουν; Δες, όμως, τα αγγελούδια
δεν μεροληπτούν ούτε χαρίζονται, και παίρνουν αδιακρίτως
στο παράδεισο αγόρια και κορίτσια. Περισσότερα μάλιστα
αγόρια -πόσα χαϊδεμένα και μοναχογέννητα!- πεθαίνουν
πρόωρα. Τα κορίτσια είναι εφτάψυχα, σκέφτηκε η γραία.
Δύσκολα αρρωσταίνουν και σπανίως πεθαίνουν. Δε έπρεπε
εμείς, ως καλοί χριστιανοί, να βοηθούμε το έργο των
αγγέλων; Ω, πόσα αγόρια, και αρχοντόπουλα μάλιστα,
αρπάζονται πρόωρα. Ακόμη και τα αρχοντοκόριτσα
ευκολότερα πεθαίνουν -αν και τόσο σπάνια μεταξύ του
φύλου- παρά τα απειράριθμα θηλυκά της φτωχολογιάς. Τα
κορίτσια της τάξης αυτής είναι τα μόνα εφτάψυχα! Φαίνεται
σαν να πληθαίνουν επίτηδες, για να τιμωρούν τους γονείς
τους, από αυτό το κόσμο ήδη. Α! όσο το συλλογίζεται κανείς,
τόσο του "φεύγει το μυαλό"!.
Τη στιγμή εκείνη, άρχισε το κοριτσάκι να βήχει και να
κλαίει. Η γριά, που σκεφτόταν όλα τα παραπάνω, όσο κι αν
είχε ταραχτεί από τα κύματα των αναμνήσεων, αισθάνθηκε
μια ξαφνική ζαλάδα σα να λέμε από τον σάλο και ι τη ναυτία
της ζωής της και άρχισε να ναρκώνεται, και να νυστάζει
ακατάσχετα..
Το μικρό κορίτσι έβηχε και έκλαιγε και έκανα τόση
φασαρία «σα να ήταν μεγάλος άνθρωπος». Η γιαγιά του
κουνήθηκε, γύρισε στο στρώμα και έχασε πάλι τον ύπνο της..
Η λεχώνα κοιμόταν βαθιά, και ούτε άκουσε το βήχα και τα
κλάματα..
Η γριά άνοιξε βλοσυρά τα μάτια, και έκανε μια χειρονομία
ανυπομονησίας και απειλής..
"Ε! θα σκάσεις;" είπε..
Της Φραγκογιαννούς άρχισαν πράγματι να "φουσκώνουν
τα μυαλά". Έφτασε πια σε σημείο παράνοιας. Επόμενο ήταν,
αφού είχε μπει σε σκέψεις για ανώτερα ζητήματα. Έσκυψε
πάνω από την κούνια. Έχωσε τα δυο μακριά, σκληρά
δάχτυλά της μέσα στο στόμα του μικρού, για να "το κάνει να
σκάσει"..
Ήξερε ότι δεν συνηθίζονταν "να σκάζουν" τα πολύ μικρά
παιδιά. Αλλά πραγματικά ήταν πλέον εκτός εαυτού. Δε
καταλάβαινε καλά-καλά τι έκανε, και δεν ομολογούσε ούτε
στον εαυτό της τι ήθελε να κάνει..
Έτσι παράτεινε το «σκάσιμο» για πολύ ώρα. ύστερα,
βγάζοντας τα δάχτυλά της, από το μικρό που του είχε κοπεί η
αναπνοή, έπιασε απ’ έξω το λαιμό του βρέφους και το έσφιξε
για λίγα δευτερόλεπτα..
Αυτό ήταν όλο..
Η Φραγκογιαννού δεν θυμήθηκε τη στιγμή εκείνη το
όνειρο της Αμέρσας, αυτό που είχε διηγηθεί στη μητέρα της,
όταν ήρθε πριν από μια ώρα, μεταξύ του δευτέρου και του
τρίτου λαλήματος του πετεινού!.
Το μυαλό της είχε "πετάξει" πια..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ.
Αφού η Αμέρσα είχε χάσει τον ύπνο, μόλις γύρισε από το
σπίτι της λεχώνας και είχε ξαπλώσει πάλι, χωρίς να κοιμηθεί,
στο πλάι της μικρής της αδερφής, για πολύ ώρα
εξακολούθησε να σκέφτεται να πάλι τον αδερφό της, εκείνον
το δύστυχο κα ένοχο. Έκτοτε, μετά το πήδημα από την
γκλαβανή και την απόδρασή του, δεν τον είχε δει πλέον. Οι
χωροφύλακες τον καταζητούσαν για μέρες, αλλά δεν τον
βρήκαν πουθενά..
Αμέσως τότε, μετά τις ερωτήσεις των χωροφυλάκων, στις
οποίες απάντησε όπως απάντησε η Αμέρσα, μόλις ήρθε η
μητέρα στο σπίτι, βρήκε την κόρη τυλιγμένη στο πάπλωμα, να
κοιτάει προς τα κάτω και πολύ χλωμή από τη λιγοθυμιά που
της είχε φέρει η αιμορραγία..
Στην ερώτηση του ενός χωροφύλακα, αυτού που είχε ρίξει
κάτω όταν έφευγε ο Μουρος, "γερόντισσα, που είν' ο γυιόκας
σου", δεν είχε απαντήσει η Φραγκογιαννού. Αλλ' ο άλλος, που
φαινόταν ανθρωπινότερος, με ήρεμο τόνο είπε:.
— Κοίταξε, κυρά, τί έχ' η κόρη σου. Μας λέει πώς είναι
άρρωστη..
— Άρρωστη είναι! πώς να μην είναι! απάντησε με
ετοιμότητα η Φραγκογιαννού. Τρόμαξε απ' τα καμώματα
εκείνου του προκομμένου, του γιού μου. Κοιτάξτε, παιδιά!.
Ανίσως τον πιάσετε, να μην τον τυραγνήσετε πολύ..
— Τον είδες πουθενά να τρέχει; Κατά πού έκαμε;.
— Τον είδ' απ' αλάργα!. Έκαμε κατά τα Πηγάδια, πέρα στ'
Αλώνια..
Η Φραγκογιαννού ψευδόταν διπλά. Δεν είχε δει τον
Μούρο, αλλά ήταν σίγουρη ότι αυτός θα πήγε προς την
αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που έλεγε, προς τα Κοτρώνια,
πάνω από το σπίτι, ανατολικά, εκεί όπου είχε μάθει από τα
μικρά του χρόνια να κυνηγά τις κουκουβάγιες..
Οι δύο άνδρες έφυγαν τρέχοντας. Ο ένας, καθώς έφευγε,
έριξε ένα τελευταίο καχύποπτο βλέμμα πίσω από την
μισάνοιχτη πόρτα..
Η Χαδούλα έκλεισε την πόρτα. Ταυτόχρονα άνοιξε το
παράθυρο..
"Με μαχαίρωσε, μάνα!" βόγκηξε με πόνους η Αμέρσα,
καθώς ένιωθε το ρεύμα του αέρα που μπήκε από το ανοιχτό
παράθυρο κοντά της, και συνήλθε από τη λιποθυμία..
Συγχρόνως έριξε το πάπλωμα, και εμφανίστηκε ματωμένη
η φανέλα που φορούσε πάνω από το πουκάμισο..
— Ω! αχ! ο φονιάς!. ο Θεός και η γη να τον βρει!
καταράστηκε βλέποντας το αίμα η μητέρα της..
Και άρχισε να αγγίζει την κόρη, και να προσπαθεί να
σταματήσει το αίμα, και να επιδέσει την πληγή. Αφαίρεσε τη
φανέλα, έβγαλε το μανίκι του πουκάμισου, και εμφανίστηκε ο
δεξιός βραχίονας της Αμέρσας, ισχνός και λεπτός αλλά
καλοσχηματισμένος και γεμάτος νεύρα..
Το τραύμα ήταν μάλλον επιφανειακό, αλλά παρόλα αυτά
έτρεχε αίμα. Η Χαδούλα χρησιμοποίησε ό,τι αιμοστατικό
γνώριζε, αν και μπορεί να είχε και τον «αιμοστάτη», και έδεσε
την πληγή. Μετά από λίγο το αίμα σταμάτησε..
Η Αμέρσα είχε αδυνατίσει κάπως, αλλά ήταν δυνατή,
θαρραλέα και δεν φοβόταν. Πράγματι μετά από λίγες μέρες,
χάρη στις φροντίδες της μητέρας της, επουλώθηκε το
τραύμα..
Η Φραγκογιαννού δεν θα καλούσε ποτέ γιατρό. Δεν ήθελε
να μαθευτεί ότι ο γιος της είχε μαχαιρώσει την αδερφή του.
Σε όσες από τις «καλοπροαίρετες» γειτόνισσες που την
ρωτούσαν, άλλοτε με προσποιητή αγανάκτηση, κι άλλοτε με
βεβιασμένο γέλιο, διέψευδε ότι ο Μούρος είχε τραυματίσει
την κόρη της. Αυτό που την ένοιαζε πάνω απ’ όλα ήταν να
μάθει αν ο Μιχάλης θα γλίτωνε από τα χέρια των
χωροφυλάκων, και ας πήγαινε στο έλεος του Θεού!.
Τελικά, μετά από λίγες ημέρες επιβεβαιώθηκε ότι ο γιος της
είχε επιβιβαστεί κρυφά τη νύχτα σε ένα πλοίο, ως ναύτης, και
είχε φύγει από το νησί. Ο γραμματέας του Λιμεναρχείου ήταν
ένας βολικός και καλοπροαίρετος άνθρωπος, και δεν δίστασε
να τον ναυτολογήσει. Ήταν τότε ο Μούρος σχεδόν
εικοσάχρονος, ενώ η Αμέρσα μόλις δεκαεπτά ετών..
Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι η οικογένεια να λάβει
ειδήσεις για τον φυγάδα. Τέλος, μετά από ένα χρόνο και
πλέον, ακούστηκε μια αόριστη φήμη, ότι ο Μωρός διέπραξε
φόνο μέσα στο καράβι, με το οποίο αρμένιζε. Οι αδελφές του,
όταν το άκουσαν, είπαν στον κόσμο ότι δεν ξέρουν τίποτα,
και ολόψυχα ευχόντουσαν να ήταν η φήμη ψεύτικη. Η μάνα
του όμως ήξερε μέσα της ότι η είδηση ήταν αληθινή..
Μερικές ημέρες αργότερα, έλαβε μια επιστολή με σφραγίδα
Χαλκίδας. Ο Μιχάλης έγραφε από τις φυλακές της πόλης
εκείνης. Αρχίζοντας ανάποδα, αρχικά, τους περιέγραψε με
τραγικότητα τα βάσανά του και τα παθήματά του στα
μπουντρούμια του βενετικού φρουρίου. Στη συνέχεια, με
ραγισμένη καρδιά, αλλά με μισόλογα και με υπονοούμενα
ανάμεσα στις γραμμές εξομολογήθηκε ότι ίσως να σκότωσε
πράγματι τον άνθρωπο, τον γέρο-Πορταΐτη, τον λοστρόμο
του πλοίου, αλλά χωρίς να το καταλάβει καλά-καλά, και
χωρίς να το θέλει. (Πράγματι, δεν θα ήθελε να τον είχε
σκοτώσει). Ο εχθρός τον έβαλε να το κάνει, αυτός δεν
έφταιγε σε τίποτα, το φονικό έγινε στον καυγά επάνω. Αυτός
είχε βρεθεί «σε βρασμό ψυχής». Αποδείχθηκε μάλιστα ότι το
μαχαίρι ήταν «του παθόν». Ίσως να είχε πάρει, αλλά δεν
θυμόταν πώς, το μαχαίρι από την μέση του θύματος. Αυτός
πίστευε ότι του το είχε αρπάξει μάλλον από το χέρι..
Στη συνέχεια, ξαναμιλούσε για τα βάσανά του, όσα
υπέφερε για δύο μήνες τώρα, στις φυλακές. Κατόπιν,
επικαλέστηκε την αγάπη της μητέρας του, και την ξόρκιζε «να
σηκωθεί, –το δίχως άλλο– να πάει να βρει την Πορταΐτινα»,
τη χήρα του δολοφονημένου και την κόρη του, και να τις
παρακαλέσει με δάκρυα, «να κάμει νόμο-τρόπο», να τις
καταφέρει να ζητήσουν οι ίδιες την αθώωση του φονιά!.
«Να σηκωθείς, μάννα, να μπαρκάρεις, να πας πέρα, στην
Πλατάνα, να την περικαλέσης, την Πορταΐτινα, καθώς και
την κόρη της, την Καρίκλεια, να τις καταφέρεις να ζητήσουν
να βγω αθώος, κ' εγώ να γίνω παιδί τους, να πάρω και την
Καρίκλεια γυναίκα μου, χωρίς προίκα, και να ζήσουμε καλά
κι αγαπημένα όλοι μας. Και να δουν πως εγώ θα την αγαπώ,
την Καρίκλεια, και πως θα την έχω την πεθερά μου, να
δουλεύω σα σκλάβος να τις ζωοθρέφω, με πολλά καλά, γιατί
εγώ είμαι άξιος και μπορώ να βγάλω λεπτά.». Τελειώνοντας ο
φονιάς, επανέρχονταν για Τρίτη φορά στα βάσανά του, και
υπόσχονταν ότι, όταν βγει από τις φυλακές, θα φέρει πολλά
όμορφα πράγματα και στολίδια, για να προικίσει τις δύο
αδελφές του, ακόμη και κούκλες και παιχνίδια για τα μικρά
κορίτσια της μεγάλης αδελφής του, της Δελχαρώς..
Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που η Φραγκογιαννού δεν
δίστασε. Χρεώθηκε λίγα χρήματα, βάζοντας για ενέχυρο ό,τι
ασημένιο είχε, και ταξίδεψε με πλοίο στο νησί απέναντι, στο
χωριό Πλατάνα, για να βρει την Πορταΐτινα. Το περίεργο
είναι όμως που, με την γλυκιά της γλώσσα, με τα γυναικεία
της λόγια και με τα χιλιάδες ψέματα που ήξερε -η
Φραγκογιαννού ήταν τότε 55 χρονών, αλλά δραστήρια και με
ζωηρό χαρακτήρα- κατάφερε να πείσει την γριά, τη χήρα του
σκοτωμένου, (σημειώστε ότι η μητέρα και η κόρη ακόμη και
φιλοξένησαν τη μητέρα του φονιά) να την πείσει, δηλαδή,
καταβάλλοντας τα έξοδα του ταξιδιού, να φύγουν μαζί για τη
Χαλκίδα, με σκοπό να ενεργήσουν από κοινού κοντά στην
Εισαγγελία, στο Δικαστήριο και στους Ενόρκους υπέρ της
απαλλαγής ή της αθώωσης του κατηγορουμένου. Όσον
αφορά την κόρη, «την Καρίκλεια», αυτή δήλωσε ότι δεν
ζητούσε εκδίκηση, επειδή «ο πατέρας της δεν έρχεται πίσω»,
μόνο ποτέ δεν θα ήθελε τον φονιά ως σύζυγό της. προτιμά να
μείνει ανύπαντρη για πάντα..
Πήγαν μαζί, οι δύο γριές, και έμειναν στη Χαλκίδα τρεις
μήνες, ζώντας σε μια τρώγλη, σε ένα τουρκικό σπίτι - κοντά
στα Εβραϊκά, κοντά στην Άνω Πύλη του φρουρίου. Και κάθε
μέρα η Χαδούλα πήγαινε στις φυλακές, τις πρωινές ώρες,
κατά την έξοδο των φυλακισμένων, παρέα συνήθως με την
Πορταΐτινα, η οποία όμως κάθονταν απέναντι από τις
φυλακές και περίμενε, μη θέλοντας να δει κατά πρόσωπο τον
φονιά. Περνώντας έξω από τον μεγάλο και άκομψο παλιό
ναό της Αγίας Παρασκευής, έκαναν το σταυρό τους, και η
μητέρα έφερνε στον κατηγορούμενο σιμιγδαλένιο ψωμί, σύκα
και σαρδέλες, και καπνό για την πίπα του. Και μέσα στην
βαθιά τσέπη του φουστανιού της, κρυφά, είχε κρυμμένο ένα
μικρό μπουκάλι με ρούμι ή ρακί, για παρηγοριά του
φυλακισμένου..
Αλλά δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα, βγαίνοντας από την
Άνω Πύλη του φρουρίου, έβλεπαν κρεμασμένα εκεί, στον
σκοτεινό πυλώνα, το πόδι του "Έλληνα γίγαντα", και το
"τσαρούχι του", τεράστιου μεγέθους, κρατώντας το σαν
ανάμνηση για να το διηγηθούν και οι δύο στα εγγόνια τους
όταν θα επέστρεφαν με το καλό στην πατρίδα. Μετά
κατευθύνονταν προς τη συνοικία Σουβάλα, ή προς τον Άγιο
Δημήτριο, και επισκέπτονταν τον Εισαγγελέα, ο οποίος μέσω
του γραμματέα του τις απέτρεπε, και τους δικαστές, οι οποίοι
μερικές φορές καταδέχονταν να γελάσουν μαζί τους..
Τέλος, όταν ορίστηκε η δίκη, προσπάθησαν να πλησιάσουν
τους ενόρκους, οι οποίοι είχαν έρθει, άλλοι φουστανελάδες,
από τα ορεινά χωριά, άλλοι βρακάδες, από τα νησιά και τα
παραθαλάσσια. Η Φραγκογιαννού υποσχέθηκε χίλιων λογιών
δώρα σε όλους, και θα ήταν ικανή να τα δώσει, αν είχε:
μοσχάτα κρασιά, ωραία λάδια «κεχριμπάρι», αστακοουρές,
παστά κεφαλόπουλα, αυγοτάραχα, ξεροχτάποδα, εκλεκτά
σύκα, και ό,τι μπορούσε να παράγει το νησί της..
Σε έναν από τους ενόρκους, έναν άνθρωπο κιτρινιάρη που
έβηχε, που φαινόταν ότι είχε κάποια αρρώστια, υποσχέθηκε
αυτή να τον θεραπεύσει, με ένα μαντζούνι που ήξερε. Όλα
αυτά δεν ίσχυσαν, και ο φονιάς καταδικάστηκε σε εικοσαετή
δεσμά. Ναυάγησαν όλα τα σχέδια, καθώς και η ίδια η
συμπεθεριά μεταξύ της μητέρας του δολοφόνου και της
χήρας του θύματος..
Τώρα ήταν ανάγκη να επιστρέψουν στην πατρίδα, αλλά τα
λίγα χρήματά τους είχαν εξαντληθεί, και όσα είχαν φέρει μαζί
τους και όσα είχε στείλει εν τω μεταξύ η Αμέρσα που
ξενοδούλευε και ύφαινε στην πατρίδα. Αφού η
Φραγκογιαννού μάταια παρακάλεσε όσα πλοία έβλεπε να
ετοιμάζονται να πλεύσουν προς τον Μαλιακό κόλπο ή προς
την Ιστιαία, να παραλάβουν τουλάχιστον την Πορταΐταινα,
ως γεροντότερη και ασθενέστερη - αυτή για τον εαυτό της
είχε το σχέδιό της - όταν είδε ότι οι διάφοροι κυβερνήτες
απαιτούσαν όχι μόνο τον ναύλο, αλλά να έχει και τρόφιμα η
επιβάτιδα, και αν την άφηναν στη Στυλίδα ή στους Ωρεούς,
ας κάνει καλά να βρει πλοίο για την πατρίδα της -
εκμυστηρεύτηκε το σχέδιό της στην Πορταΐταινα..
Εγώ, είπε, είμαι ικανή να πάω από τη στεριά, με τα πόδια
μου, από δω ως την Αγία Άννα –λένε πως είναι δυο μέρες
δρόμος– και εκεί θα βρούμε το ταχύπλο, το δικό μας που θα
μας γνωρίσει ο καπετάν Πετσερέλος, ο ταχυδρόμος, και θα
μας πάρει. Τα έξοδά μου στο δρόμο θα τα εξοικονομήσω
μαζεύοντας βότανα, χορτάρια, και αγριολάχανα, και όποια
χριστιανή βρω που έχει το παιδί της άρρωστο, ή τον άνδρα
της, θα της κάνω ψευτογιατρικά να βοηθήσω τον άνθρωπο
της, να την υποχρεώσω. Μπορείς εσύ; Βαστούν τα κότσια
σου;.
— Τι θα κάνω; μπορώ, δεν μπορώ, απάντησε η
Πορταΐταινα. Καλύτερα να πάμε μαζί, όπως ήρθαμε..
Και ξεκίνησαν. Η Χαδούλα έκανε όπως είπε, μόνο που
αργοπόρησαν περισσότερο στον δρόμο, λόγω της
βραδυπορίας της Πορταΐταινας. Και πέτυχε μάλιστα πέρα
από τις ελπίδες της. Όταν, μετά μια εβδομάδα, έφτασε στη
πατρίδα, είχε και περισσευούμενα από την επιχείρηση. Έφερε
στο σπίτι της, από όσα της έδιναν ως αμοιβή για τις υπηρεσίες
της, έναν σάκο με σιτάρι, περίπου μια οκά τυρί, δύο κότες,
ένα μάλλινο χράμι, το οποίο της χάρισαν, και λίγες δραχμές
μετρητά. Από αυτά πλήρωσε γενναιόδωρα και το ναύλο της
Πορταΐταινας, για να φύγει κι αυτή στο σπίτι της..
Όλα αυτά τα θυμάται καλά η Αμέρσα, επειδή η μάνα της
δεν είχε πάψει να τα διηγείται έκτοτε. Τώρα, είχαν περάσει
δώδεκα χρόνια, ο αδελφός της βρισκόταν ακόμη στις
φυλακές, ο πατέρας της ήταν πολύ καιρό πεθαμένος, ο
Σταθαρός και ο Γιαλής δεν επέστρεψαν ποτέ από την
Αμερική, ο μικρός ο Γιωργάκης κι αυτός είχε πάρει μεγάλα
πέλαγα, η Κρινιώ κι αυτή είχε μεγαλώσει, η Δελχαρώ είχε
γεννήσει και πάλι κόρη, κι αυτή, η Αμέρσα, είχε μείνει
γεροντοκόρη..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ.
Άκρα σιγή και ησυχία επικράτησε στο σκοτεινό δωμάτιο,
μετά τον τελευταίο βήχα και το κλαψούρισμα του παιδιού, τα
οποία τόσο ξαφνικά διακόπηκαν. Η Φραγκογιαννού είχε
σκύψει το πρόσωπό της, και είχε ακουμπήσει με τα δύο χέρια
το μέτωπό της, και είχε σταματήσει να σκέφτεται. Της
φαινόταν ότι δεν ζούσε πλέον. Ούτε η αναπνοή της
ακουγόταν. Κάθε θόρυβος είχε σταματήσει. Ούτε φλόγα
φώτιζε στο τζάκι, ούτε θόρυβος ακουγόταν, και το
μισοκαμένο φυτίλι του λυχναριού φώτιζε θλιβερά. Το μικρό
καντήλι είχε σβήσει εδώ και πολύ ώρα στο εικονοστάσι, και οι
μορφές των αγίων δεν φαινόντουσαν πλέον..
Ξαφνικά η λεχώνα ξύπνησε με ένα τίναγμα μέσα σε αυτή
την απόλυτη σιωπή..
— Τι είναι μάνα; είπε..
Η μητέρα της, με βλοσυρό βλέμμα, σαν σε έκσταση, την
κοίταξε στο φως του λυχναριού..
— Τί είναι! είπε, τίποτα. Ξύπνησες;.
— Μου φάνηκε πως κάτι είπες. πως μ' εφώναξες, μες στον
ύπνο μου..
— Εγώ;. όχι. Τα αυτιά σου κάμανε..
— Τί ώρα να είναι, μάνα;.
— Τί ώρα; ξέρω 'γω;. Τόσες φορές λάλησε και ξαναλάλησε
το ορνίθι..
— Και συ δεν κοιμήθηκες, μάνα;.
— Χόρτασα τον ύπνο καλά. Τρύπησε το πλευρό μου, είπε η
Φραγκογιαννού, η οποία δεν είχε κλείσει μάτι. Όπου είναι θα
φέξει..
Η λεχώνα χασμουρήθηκε, και έκανε το σημείο του σταυρού
στο στόμα της. Ταυτόχρονα ύψωσε το βλέμμα προς το μικρό
εικονοστάσι, το οποίο αντίκριζε..
— Έχει σβήσει το καντήλι, μάνα. δεν το άναβες;.
— Δεν το κατάλαβα, θυγατέρα, είπε η γριά. κοιμόμουν
βαθιά..
— Και το παιδί κοιμάται, βλέπω, ήσυχα. Πώς το 'παθε;.
— Ησύχασε κι αυτό τώρα πια, είπε η γριά..
— Και εμένα μου πονάει το στήθος, είπε η λεχώνα. άρχισε
να κατεβάζει πολύ τώρα. Ήθελα να ήταν ξυπνητό να το
θήλαζα..
— Ε! τι να γίνει. Θα βρούμε κανένα παιδί, είπε η γριά..
— Τι λες, μάνα;.
Η γριά δεν απάντησε. Ήθελε να πει κάτι. Δεν ήξερε τι να
πει..
— Δεν κάνεις τον κόπο να ανάψεις το καντήλι, μάνα;.
— Αν θέλεις, σήκω εσύ και άναψε το. δεν έχω χέρια..
— Πώς!.
— Πιάστηκε πια το χεράκι μου..
— Τι λες; Σε καλό σου, μάνα. εγώ που δεν έχω πάρει ευχή,
κάνει να ανάψω το καντήλι;.
Την στιγμή εκείνη, καθώς είπε «πιάστηκε το χεράκι μου»,
της ήρθε πρώτη φορά στον νου της γριάς το όνειρο της
Αμέρσας..
Δεν μπόρεσε να κρατηθεί, και έπνιξε στα στήθη της ένα
βαθύ λυγμό..
— Τί έχεις, μάνα;.
Και η λεχώνα πήδησε κάτω από το χαμηλό κρεβάτι.
— Δεν είναι καλά το παιδί;.
Φωνές και σπαραγμός και κλάματα ακούστηκαν. Η μητέρα
εύρισκε το κοριτσάκι της νεκρό μέσα στην κούνια..
Από τον θόρυβο, ξύπνησε στο διπλανό χώρισμα ο
Κωνσταντής, που είχε χορτάσει καλά τον ύπνο..
— Τ' είναι; Φώναξε τρίβοντας τα μάτια..
Χασμουρήθηκε, τεντώθηκε, τινάχτηκε κι έτρεξε στην
πόρτα του δωματίου.
— Βρε! τί κάνετε σεις;. Θα σηκώσετε τον κόσμο στο
ποδάρι. Μπας και μας αφήνετε, μπάρεμ, να πάρουμε ένα ύπνο
απ' τις φωνές σας;.
Κανείς δεν απάντησε στις διαμαρτυρίες τού Κωνσταντή. Η
σύζυγος του έσκυβε, πνίγοντας τους λυγμούς της, πάνω στην
κούνια. Η πεθερά του κάθονταν, με μπλεγμένα τα χέρια,
αινιγματική, σφίγγοντας τα δόντια, με απλανές βλέμμα. Μετά
τον πρώτο, αθέλητο λυγμό της, δεν είχε βγάλει πλέον άλλη
φωνή..
— Τι! .πέθανε το παιδί; Βρε! έκαμε ο Κωνσταντής,
μένοντας με ανοικτό το στόμα..
Και μετά πρόσθεσε:.
— Για τούτο έβλεπα κάτι ανάποδα όνειρα, ζάβαλε!..
Η Δελχαρώ, ανασηκώθηκε για μια στιγμή από την κούνια,
συγκρατώντας τα κλάματα και είπε:.
— Μάνα, δεν θα φέρεις τα ρουχαλάκια του, να τ'
αλλάξουμε;. Πού είν' η Αμέρσα;.
Η Φραγκογιαννού δεν απάντησε..
— Πού είναι η Αμέρσα, μάνα; επανέλαβε, αγγίζοντας τον
αγκώνα της μητέρας της η Δελχαρώ..
Η Φραγκογιαννού τινάχτηκε σαν να την τσίμπησε αγκάθι ή
κεντρί σαλαχιού..
— Η Αμέρσα, πού είναι; στο σπίτι μας, απάντησε..
— Δεν είχε έρθει 'δω η Αμέρσα; Μου φάνηκε πως άκουσα
τη φωνή της μες στον ύπνο μου, είπε η λεχώνα..
— Ας πάει να τη φωνάξει, είπε η γριά, γνέφοντας με την
άκρη του ματιού της προς τον γαμπρό της..
— Κωνσταντή, πας να φωνάξεις την Αμέρσα; είπε η
λεχώνα προς τον σύζυγόν της..
— Πάω. Ακούς, λέει!. Ωχ! κρίμα, ζάβαλε!. Καλά που το
βαφτίσαμε κιόλας..
Ο Νταντής έσκυψε στο πάτωμα του μικρού διαδρόμου, μες
το σκοτάδι, ψηλαφώντας να βρει τα παλιοπάπουτσα του να
τα φορέσει. Έκανε ένα μικρό θόρυβο, χτυπώντας διάφορα
ζευγάρια παλιών τσόκαρων μεταξύ τους και πάνω στις
σανίδες του πατώματος..
— Πού είναι τα παλιοκατσάρια μου; είπε..
Τέλος φόρεσε ένα ζευγάρι πατημένα γυναικεία παπούτσια,
που βρήκε, και που κάλυπταν μόνο τα δάχτυλα των ποδιών
και μέρος του ταρσού, αφήνοντας έξω ολόκληρο το πέλμα.
Έκανε κι άλλο θόρυβο για να ανοίξει την πόρτα, μη
βρίσκοντας στο σκοτάδι το σύρτη ούτε το μάνταλο. Αφού
άνοιξε την πόρτα, γύρισε ξαφνικά πίσω..
"Ακούς, Δελχαρώ," είπε, "της Αμέρσας μόνο να πω, ή να
‘ρθει και το Κρινιώ μαζί; Τι λες εσύ, πεθερά;".
Και η Φραγκογιαννού ανυπόμονα:.
"Πήγαινε τώρα, τι φέρνεις γύρω; Ας έρθει όποιος έρθει!".
Η Δελχαρώ θρηνούσε ήρεμα σκύβοντας πάνω από την
κούνια. Ο Νταντής πριν βγει, έριξε μια ματιά στην κούνια και
στη σύζυγό του..
"Αχ! κρίμα, ζάβαλε!" είπε. "Κ' έβλεπα κάτι όνειρα!. βρε
παιδιά!".
Και βγήκε τρέχοντας..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η.
Την εβδομάδα των Βαΐων, ένα πρωί, πήγε η
Φραγκογιαννού μόνη της στην εξοχή, προς το ρέμα της
Μαμούς. Ήθελε να επισκεφθεί τον μικρό ελαιώνα, τον οποίο
είχε πάρει ως «ψυχομοίρι» από μια κάπως πλούσια κουμπάρα
της, που πέθανε άτεκνη, και στην οποία είχε προσφέρει
υπηρεσίες. Το μισό του ελαιώνα αυτού το είχε δώσει ως
προίκα στη Δελχαρώ, το άλλο μισό το κρατούσε ακόμα η
γριά..
Λίγες εβδομάδες είχαν περάσει από τα γεγονότα που
διηγηθήκαμε. Κανένας δυσανάλογος θόρυβος δεν είχε γίνει
για το μικρό κορίτσι της Δελχαρώς της Τραχήλαινας, το οποίο
το έθαψαν την ίδια μέρα. Η μητέρα του βρέφους, ακόμα κι αν
είδε τα μαύρα σημάδια γύρω από το λαιμό του μικρού
παιδιού, δεν θα τολμούσε ποτέ να πει τίποτα, ούτε κάποιος
άλλος θα πίστευε το έγκλημα της μητέρας της. Προφανώς το
παιδί είχε πεθάνει από τον κοκίτη..
Ο μόνος γιατρός, ο οποίος υπήρχε από χρόνια στο χωριό, ο
φιλάνθρωπος Βαυαρός Β., έτυχε να είναι απών. Είχε
ακουστεί και πάλι χολέρα στην Αίγυπτο, και το υπουργείο
των Εσωτερικών συνήθιζε να στέλνει κατ' εκλογή τον γιατρό
αυτόν στην διεύθυνση του λοιμοκαθαρτηρίου στη Δήλο..
Αντί για τον γιατρό, η κυβέρνηση έστειλε προσωρινά έναν
άλλο γιατρό, τον κ. Μ., ο οποίος δεν είχε φτάσει ακόμα. Στο
μεταξύ, υπήρχε ένας απόφοιτος της ιατρικής, που ζούσε στο
νησί. Αυτός, όταν κλήθηκε από την δημοτική αστυνομία για
να πιστοποιήσει τον θάνατο, κοίταξε βιαστικά το πρόσωπο
του νεκρού βρέφους, παραπονέθηκε που δεν τον κάλεσαν
όταν το παιδί ήταν ακόμα ζωντανό και έδωσε το
πιστοποιητικό θανάτου, γράφοντας ότι το θάνατο προκάλεσε
ο κοκίτης..
Η γριά Χαδούλα, από εκείνη την ημέρα, έζησε μια ζωή
γεμάτη τύψεις και ανησυχίες και φαινόταν σαν να είχε στάχτη
στα γκρίζα της μαλλιά, τόσο σκυφτό και ακούνητο κρατούσε
το κεφάλι της και σαν να φορούσε τη μακριά μαύρη μαντίλα
σαν τον σάκο μετανοίας που φορούν οι δεσποτάδες. Όταν
ξεκίνησε η Μεγάλη Σαρακοστή, άρχισε να πηγαίνει συχνά
στην εκκλησία, έκανε πολλές και βαθιές γονυκλισίες,
σκέφτηκε να εξομολογηθεί, αλλά όλο το ανέβαλε. Νήστευε
χωρίς λάδι και έτρωγε μόνο στεγνά φαγητά για πέντε ημέρες
την εβδομάδα και είχε νηστέψει για τρεις ημέρες την πρώτη
εβδομάδα της Σαρακοστής και στο μεσοσαράκοστο.
Ντρέπονταν να βλέπει την κόρη της, τη Δελχαρώ, και
απόφευγε να αντικρύσει το βλέμμα της..
Την ημέρα εκείνη λοιπόν, της εβδομάδας των Βαΐων, η
Φραγκογιαννού έφτασε πολύ νωρίς το πρωί στην κορυφή του
ψηλού, βραχώδη λόφου, που βλέπει από το δυτικό μέρος την
μικρή πόλη και από όπου το βλέμμα πέφτει λυπητερά πάνω
στο μικρό νεκροταφείο, που απλώνεται κάτω, σε μια λωρίδα
γης που τη βρέχει η θάλασσα, κι αμέσως φεύγει ψάχνοντας
για χαρά και ζωή στα γαλάζια κύματα, στο πλατύ, τριπλό
λιμάνι και στα καταπράσινα, όμορφα νησάκια, που το
φράζουν από ανατολή και νότο. Πάνω σ’ αυτή την κορυφή
βρισκόταν ένα ξωκκλήσι του Αγίου Αντωνίου. Η
Φραγκογιαννού πέρασε απ’ έξω, κάνοντας το σταυρό της,
αλλά, ενώ είχε σκοπό να μπει μέσα, στην τελευταία στιγμή
δίστασε και συνέχισε το δρόμο της. «Δεν είμαι άξια», είπε
μέσα της, «να μπω σε ένα ξωκκλήσι που λειτουργείται τόσο
συχνά. Καλύτερα να πάω στον Άγιο Γιάννη τον Κρυφό»..
Μετά από αυτό έφτασε στον ελαιώνα, εξέτασε ένα ένα όλα
τα ελαιόδεντρα για να δει αν είχαν φουσκώσει ακόμα. Ήταν
ήδη προς τα μέσα Απριλίου, το Πάσχα όμως ερχόταν αργά.
Προσευχόταν μέσα της στον Χριστό «να δώσει λαδάκι, για να
ανακουφιστεί η φτώχεια». Εδώ και δυο χρόνια, πράγματι, δεν
είχαν καρπίσει οι ελιές, και είχε εμφανιστεί και μια ύπουλη
ασθένεια, που χαλούσε τον καρπό και μαύριζε τα κλωνάρια
των δένδρων..
Αφού έμεινε λίγο στον ελαιώνα, σηκώθηκε, γυρίζοντας
πολλές φορές το κεφάλι της πίσω, σαν να αποχαιρετούσε τα
ελαιόδεντρα και απομακρύνθηκε. Έφτασε κάτω στο ρέμα και
άρχισε να το ανεβαίνει, όπως το συνήθιζε συχνά.
Κουβαλώντας το καλάθι της κάτω από τον αριστερό της
αγκώνα, κρατώντας το μαχαίρι της με το χέρι το δεξί, έσκυβε
παντού, σε όσα μέρη αυτή ήξερε και έψαχνε να βρει
καυκαλήθρες και ζόχια και μυρώνια και άνηθο για να γεμίσει
το καλάθι της, να κάνει πίτα το Σάββατο του Λαζάρου, να
φάει αυτή και οι κόρες της, αλλά να προσφέρει και στις
γειτόνισσες, από τις οποίες δεν είχε χάσιμο..
Εκτός από τα αγριολαχανικά αυτά, τα οποία όλες ήξεραν
να συλλέγουν, η Χαδούλα ήξερε κι άλλα βότανα, χρήσιμα ως
φάρμακα για τους αρρώστους, το τρίμερο, και τη δρακοντιά
και την αγριοκρομμύδα, ανάμεσα στις κουμαριές και τις
φτέρες, και δίπλα στις ρίζες των άγριων δένδρων, και τα
μανιτάρια και τα αγκάθια και τις τσουκνίδες, καθώς και το
πολυτρίχι στους μικρούς καταρράκτες του ρέματος -το οποίο
λένε ότι είναι φάρμακο για τις λεχώνες κι όσες έχουν πυρετό..
Αφού μάζεψε αρκετά βότανα και από το είδος αυτών των
θεραπευτικών, τα τύλιξε σε ξεχωριστό μαντίλι μέσα στο
καλάθι, και η ώρα είχε κυλήσει ήδη προς το δειλινό, και ο
ήλιος πλησίαζε στην κορυφή του βουνού. μέσα στο ρέμα
βαθιά ήταν η σκιά, και ο θόρυβος των βημάτων της αντήχησε
σαν γδούπος σκληρός στο βάθος της ψυχής της..
Η γριά ανέβαινε τώρα ψηλότερα, προς την απότομη
κορυφή του ρέματος. Κάτω χαράζονταν βαθύ το ποτάμι, τ’
Αχειλά το ρέμα, και όλη την βαθιά κοιλάδα διέσχιζε το ρεύμα
με ήρεμο μουρμουρητό, που έμοιαζε να ακίνητο, σα λίμνη,
αλλά στην πραγματικότητα κινείται συνεχώς κάτω από τα
μακριά, μακρυμάλλικα πλατάνια. Ανάμεσα στα βρύα, τους
θάμνους και τις φτέρες, φλοίσβιζε (τραγουδούσε) μυστικά,
έρποντας σαν φίδι κατά μήκος της κοιλάδας, πρασινωπό από
τις ανταύγειες του πράσινου τοπίου, φιλώντας και
δαγκώνοντας ταυτόχρονα τους βράχους και τις ρίζες, αγνό
μουρμουριστό νερό πηγής, αθόλωτο γεμάτο από μικρά
καβουράκια, που τρέχουν να κρυφτούν στο θόλωμα της
άμμου, όταν κανένα βοσκόπουλο, αφήνοντας τα λίγα
προβατάκια του να βόσκουν στη δροσερή χλόη έρχονταν να
σκύψει στο ρέμα κι ανασήκωνε κάποια πέτρα για να τα
κυνηγήσει. Το φλύαρο ασίγητο κελάηδημα των κοτσυφιών
αντηχούσε αρμονικά στο δάσος, το οποίο περιστοιχίζει την
δυτική πλαγιά του λόφου και ανεβαίνει μέχρι την κορυφή του
Αναργύρου, μέχρι πάνω στην Αετοφωλιά, όπου λεγόταν ότι
ένας θαλασσαετός είχε κατοικήσει επί τρεις γενιές ανθρώπων,
αλλά τελικά πέθανε χωρίς να αφήσει αετόπουλα. Στην
ερημωμένη φωλιά του βρέθηκε ολόκληρο μουσείο από
τεράστια κόκκαλα θαλασσίων φιδιών, από φώκιες, από
καρχαρίες και άλλα θαλάσσια ζώα, τα οποία είχε ξεφαντώσει
κατά καιρούς το μεγάλο και δυνατό πτηνό των θαλασσών, με
το γυριστό του ράμφος το γαλαζωπό και με το στάχτινο,
μεγαλοπρεπές του φτέρωμα..
Επάνω, στην κορυφή του ποταμού, σε ένα σχήμα που
μοιάζει με ζυγό, ανάμεσα σε δύο βουνά, ανάμεσα του
Κονόμου τα ρόγγια και στον Μικρό Ανάργυρο, βρισκόταν
από τα παλιά χρόνια, το αρχαίο έρημο μοναστήρι, ο Άη
Γιάννης ο Κρυφός. Το μοναστήρι είναι πραγματικά κρυφό,
καθώς βρίσκεται πίσω από έναν μικρό λαιμό, καλυμμένο από
τα δύο βουνά και από ένα πυκνό δάσος. Είτε κάποιος
ερχόταν από το βόρειο μέρος, όπως τώρα η Φραγκογιαννού
από τ' Αχειλά το ρέμα, είτε από το νότιο, από την τοποθεσία
που ονομάζεται του Κονόμου τα ρόγγια, ακόμη κι αν
περνούσε πολύ κοντά στο παλιό σέβασμα (μοναστήρι), είναι
αδύνατο να το δει, αν δεν γνωρίζει καλά τα μέρη, όπως τα
γνώριζε η Φραγκογιαννού..
Ο περίβολος και τα λίγα κελιά ήταν ερείπια εδώ και πολύ
καιρό. Η εκκλησούλα στεκόταν ακόμη όρθια, αλλά ήταν
άδεια και αχρησιμοποίητη. Η στέγη του καθολικού (της
κεντρικής εκκλησίας της μονής) υπήρχε ακόμη, αλλά στο άγιο
βήμα είχε καταρρεύσει στο βόρειο μέρος, και οι πλάκες τις
σκεπής και τα συντρίμμια είχαν καλύψει το θυσιαστήριο (την
Αγία Τράπεζα). Υπήρχε ένα ξύλινο τέμπλο που κάποτε πολύ
παλιά ήταν σκαλιστό και χρυσωμένο, αλλά τώρα ήταν
φθαρμένο και δυσδιάκριτο, και οι εικόνες είχαν έλειπαν. Οι
λίγες τοιχογραφίες είχαν φθαρεί από την υγρασία, και τα
πρόσωπα των αγίων δεν μπορούσαν πλέον να διακριθούν..
Μόνο στη δεξιά πλευρά του ψαλτηριού υπήρχε μια
τοιχογραφία που απεικόνιζε τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο
να αναγγέλλει την άφιξη του Χριστού. «Ίδε ο Αμνός του
θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου» (Να το αρνάκι του
Θεού, που σηκώνει την αμαρτία του κόσμου). Το πρόσωπο
και το χέρι του Βαπτιστή, που απλωνόταν και έδειχνε,
διακρίνονταν ακόμη κάπως καλά. Το πρόσωπο του Σωτήρα
φαινόταν πολύ αμυδρά στον υγρό τοίχο..
Τον Άη Γιάννη τον Κρυφό παρακαλούσαν τα παλιά χρόνια
όλοι όσοι είχαν «κρυφό πόνο» ή κρυφή αμαρτία. Η γριά
Χαδούλα γνώριζε αυτή τη δοξασία, και γι' αυτό θυμήθηκε να
ἔθιμον τοῦτο, καὶ διὰ τοῦτο ἐνθυμήθη νὰ ἔλθη σήμερον εἰς
τὸν παλαιόν, ἔρημον ναΐσκον, ὅπως προσφέρη τὰς ἰκεσίας
της. Προέκρινε τὸν ναὸν τὸν ἀλειτούργητον, ἀφοῦ καὶ εἰς
τὴν ἐνοριακὴν ἐκκλησίαν, ὅπου ἐσύχναζεν ὅλην τὴν
σαρακοστήν, ἐτόλμα μόνον νὰ εἰσέρχεται μᾶλλον εἰς τὸν
νάρθηκα, ὄπισθεν τοῦ ἑνὸς φύλλου τῆς γυναικείας πύλης,
τοῦ κλεισμένου μὲ τὸν σύρτην. Ὠς νὰ ἠσθάνετο τὴν
ἀνάγκην νὰ εἴν' ἑτοίμη πρὸς φυγήν, ἅμα τὴν ἐδίωκέ τις!
Καὶ δὲν ἐφοβεῖτο τόσον μὴ τὴν διώξη ὁ Παπανικόλας, ὁ
αὐστηρὸς καὶ ἀσκητικὸς ἐφημέριος, ἢ ὁ κυρ Δημητρὸς ὁ
ἐπίτροπος, ὅστις πάντοτε ἐγόγγυζε καὶ ἧτο τραχὺς πρὸς τὰς
γραίας, αἴτινες ἐπέμενον μὴ θέλουσαι ν' ἀνέρχωνται εἰς τὸν
γυναικωνίτην, καὶ ἀπήτουν νὰ ἔχουν διαρκῶς μικρόν,
περίφρακτον μὲ σειρὰς στασιδίων διαμέρισμα, εἰς τὴν
βορειοδυτικὴν γωνίαν τοῦ ναοῦ. ἀλλ' ἐφοβεῖτο τὸν
Ἀρχάγγελον, τὸν ἀγριωπόν, ὅστις ἧτο ζωγραφισμένος
μεγαλωστὶ ἐπὶ τῆς βορείας πύλης τοῦ ναοῦ, μὲ τὴν
ρομφαίαν του τὴν φλογίνην εἰς τὴν χείρα..
Εἰσῆλθεν εἰς τὸν ἔρημον ναΐσκον, ἄναψεν ἐν κηρίον, τὸ
ὁποῖον εἶχεν εἰς τὸ καλάθι της μαζὶ μὲ ὀλίγα πυρεία, κ'
ἔκαμε τρεῖς στρωτᾶς γονυκλισίας ἐμπρὸς εἰς τὴν
τοιχογραφίαν τὴν ἠμιεφθαρμένην. Εἴτα, ἀνακυκλοῦσα εἰς
τὸν νοῦν τὴν ἔμμονον ἰδέαν, ἥτις τῆς εἶχε κολλήσει, χωρὶς
νὰ τὴν ἐκφράζη μεγαλοφώνως, εἶπε μὲ φωνήν, τὴν ὁποίαν
θὰ ἠδύνατο ν' ἀκούση τις, ἂν παρίστατο μάρτυς τῆς σκηνῆς
ἐκείνης: «Ἂν ἔκαμα καλά, Ἀϊ-Γιάννη μου, νά μου δώσης
σημεῖο σήμερα. νὰ κάμω μία καλὴ πράξη, ἕνα ψυχικό, γιὰ
νὰ γαληνιάσ' ἡ ψυχή μου κ' ἡ καρδούλα μου!.».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ.
Ἀφοῦ εἶχε γεμίσει τὸ καλάθι της, καὶ ὁ ἥλιος ἔκλινε πολὺ
χαμηλά, καθὼς ἐξῆλθε τοῦ ἐρήμου ναΐσκου, ἡ γραία
Χαδούλα ἐκίνησε νὰ ἐπιστρέψη εἰς τὴν πολίχνην. Κατῆλθε
πάλιν τὸ ρέμα-ρέμα εἰς τὰ ὀπίσω, ἐστράφη δεξιά, ἄρχισε ν'
ἀνηφορίζη πρὸς τὸν λόφον τοῦ Ἄγ. Ἀντωνίου, ὁπόθεν
εἶχεν ἔλθει. Μόνον πρὶν φθάση ἀκόμη εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ
λόφου, ἔφ' οὐ ἵσταται τὸ παρεκκλήσιον, καὶ ὁπόθεν
ἀνοίγεται μεγάλη θέα πρὸς τὸν λιμένα καὶ τὴν πόλιν, εἶδεν
ἐκεῖ δεξιὰ τῆς χαμηλὰ εἰς τὸ βάθος μικρὰς κοιλάδος, ἥτις
καλεῖται τῆς Μαμοὺς τὸ ρέμα, καὶ τέμνει κατ' ἀμβλείαν
γωνίαν τὴν ἄλλην βαθείαν κοιλάδα τοῦ Ἀχειλᾶ, τὸν εὐρὺν
καὶ καλῶς καλλιεργημένον κῆπον τοῦ Γιάννη τοῦ
Περιβολᾶ, καὶ εἶπε μέσα της:.
«Ἂς πάω στὸν μπαχτσὲ τοῦ Γιάννη, νὰ τοῦ γυρέψω
κανένα μάτσο κρομμύδια, ἢ κανένα μαρούλι, νὰ μὲ φιλέψη.
Τί θὰ χάσω;».
Συγχρόνως, ἀνεπόλησεν τὴν στιγμὴν ἐκείνη, ὅ,τι πρὸ
ἡμερῶν εἶχεν ἀκούσει ὅτι ἡ γυναίκα τοῦ Γιάννη τοῦ
Περιβολᾶ ἤτον ἄρρωστη. Ἠγνόει ἂν αὔτη εὑρίσκετο τώρα
εἰς τὴν καλύβην τὴν ἐντὸς τοῦ κήπου, παρὰ τὴν εἴσοδον, ἢ
ἂν ἐνοσηλεύετο εἰς τὴν πόλιν. Ἀλλ' ἐπειδὴ ὁ κηπουρὸς ὁ
ἴδιος θὰ εὑρίσκετο ἐξ ἅπαντος ἐδῶ, (συνεπέρανεν, ἐπειδὴ
ἔβλεπεν μακρόθεν ἀνοικτὴν τὴν θύραν τοῦ περιβόλου)
ἐσυλλογίσθη νὰ τοῦ πουλήση δούλευσιν, μὲ τὰ βότανα ποὺ
εἶχε στὸ καλαθάκι της, ὑποσχόμενη αὐτῶ «μαντζούνια»
πρὸς ἴασιν τῆς γυναικός του. Εἴτα εὐθὺς πάλιν εἶπε καθ'
ἑαυτήν:.
«Τί δούλεψη νὰ κάμη κανεὶς στὴ φτώχεια!. Ἡ
μεγαλύτερη καλωσύνη ποὺ μποροῦσε νὰ τοὺς κάμη θὰ
ἤτον νὰ εἶχε κανεὶς στερφοβότανο νὰ τοὺς δώση. (Θὲ μ'
σχώρεσε μέ!) Ἂς ἤτον καὶ παλληκαροβότανο! ἐπέφερε.
Γιατί κάνει ὅλο κοριτσάκια, κι αὐτὴ ἡ φτωχιά!. Θαρρῶ πὼς
ἔχει πέντ' ἕξι ὡς τώρα. Δὲν ξέρω ἂν τῆς ἔχη πεθάνει
κανένα. ἀπ' αὐτὰ τὰ ἐφτάψυχα!».
Εἶχεν ἐρευνήσει, τῷ ὄντι, ἐπὶ χρόνους πολλούς, εἰς τὰ
βουνὰ καὶ τὰς φάραγγας, ὅπως εὔρη «παλληκαροβότανο»
διὰ τὴν κόρην της, ἀλλ' ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον τῆς εἶχε δώσει δὲν
ἐπέτυχεν. ἐξ ἐναντίας, ἐνήργησε μᾶλλον ὡς
«κοριτσοβότανο». Καὶ ὅμως εἰς αὐτὴν ἄλλοτε, ὅταν τῆς τὸ
ἔδωκεν ἡ ἀνδραδέλφη της, εἶχε τελεσφορήσει, διότι ἔκαμε
τέσσαρας υἱούς, καὶ μόνον τρεῖς θυγατέρας. Ὅσον ἀφορᾶ
τὸ «στερφοβότανο», ὁ πνευματικὸς τῆς εἶχεν εἰπεῖ πρὸ
χρόνων ὅτι εἶναι μεγάλη ἁμαρτία..
Πρὶν φθάση εἰς τὴν θύραν τοῦ κήπου, καθὼς κατήρχετο
τὸν δρομίσκον τῆς κλιτύος, εἶδεν ὅτι ὁ Γιάννης ὁ
Περιβολὰς δὲν εὑρίσκετο ἐντὸς τοῦ κήπου, ἀλλ' ἧτο τὴν
στιγμὴν ἐκείνην εἰς τὸν γειτονικὸν ἀγρόν, τὸν ὁποῖον εἶχε
φαίνεται ἐνοικιάσει ὡς κολλήγας ἀπὸ τὸν γείτονα. Ὁ ἀγρὸς
ἤτον σπαρμένος κριθὴν λίαν χλοάζουσαν καὶ σπιθαμιαίαν
ἤδη, ἐκεῖτο δὲ ἐπὶ χαμηλοτέρου ἀπὸ τὸν κῆπον ἐπιπέδου,
εἰς ὕψος γόνατος. Ὁ Γιάννης, σκυμμένος εἰς μίαν ἄκρην
τοῦ ἀγροῦ, ὡς φαίνεται, ἐβοτάνιζεν, ἤτοι ἐξερρίζωνε τ'
ἄσχημα χόρτα καὶ τὰ ζιζάνια ἀνάμεσα εἰς τὸ σπαρτόν,
ἐνόσω ἧτο ἀκόμη ἐνωρίς, καὶ ὁ ἥλιος ἔδυεν ἤδη. Εὑρίσκετο
πέραν τῆς ἄλλης ἄκρας τοῦ κήπου, καὶ ὅταν ἡ Γιαννοὺ
ἐπλησίασεν εἰς τὴν θύραν τοῦ περιβόλου, δὲν τὸν ἔβλεπε
πλέον, κρυπτόμενον ὄπισθεν τοῦ πυκνοῦ φράκτου, εἰς
ἱκανὴν ἀπόστασιν, ὥστε δὲν ἠμπόρεσε νὰ τοῦ φωνάξη
μακρόθεν τὴν καλησπέραν. Ἐκεῖνος, κύπτων, ὅλος
ἔκδοτος εἰς τὴν ἐργασίαν του, οὔτε τὴν εἶδεν..
Ἡ γραία Χαδούλα εἰσῆλθε. Πλησίον τῆς θύρας ἤτον ἡ
καλύβη, ἱκανῶς λευκάζουσα, μὲ ἐξωτερικὸν ὄχι πολὺ
ἀκμαῖον οὔτε καθάριον. Ἐφαίνετο ὅτι πρὸ πολλοῦ χρόνου
δὲν εἶχεν ἀσβεστωθῆ, κ' ἐμαρτύρει περὶ τῆς ἀρρωστίας τῆς
οἰκοκυρᾶς. Ἀταξία ἐργαλείων, χόρτων καὶ δεμάτων
ὑπῆρχεν ἔμπροσθεν ταύτης. Ἡ θύρα ἧτο κλειστή. Τὰ δυὸ
παράθυρα κλειστά. Μόνον εἰς φεγγίτης μὲ ὕαλον ὑπῆρχε
πρὸς τὰ ἄνω, ἀλλὰ διὰ νὰ φθάση ὡς ἐκεῖ ἐπάνω ἡ
Φραγκογιαννού, διὰ νὰ στηλώση τὸ ἀνάστημά της καὶ ἵδη
ἂν ἤτον ἄνθρωπος μέσα, ἔπρεπε ν' ἀνέλθη τὰς δυὸ ἢ τρεῖς
βαθμίδας, καὶ νὰ φθάση εἰς τὸ μικρόν, ἄφρακτον
σανίδωμα, τὸ καλούμενον «χαγιάτι»..
Ἐνῶ ἐδίσταζεν, ἂν ἔπρεπε οὕτω νὰ κάμη, ἢ μᾶλλον ν'
ἀνέλθη ἁπλῶς εἰς τὸ χαγιάτι καὶ νὰ κρούση τὴν θύραν,
ἤκουσε φωνὰς μικρῶν κορασίων. Ὀλίγον παρέκει ἤτον τὸ
πηγάδι μὲ τὸ μάγγανον, καὶ δίπλα, ἡ στέρνα, χαμηλή,
βαθεία, μὲ τὰς ὄχθας μόλις ἀνεχούσας ὑπεράνω τῆς
ἐπιφανεῖας τῆς γῆς. Ἐπάνω εἰς αὐτὴν τὴν κτιστὴν ὄχθην,
παρὰ τὸ χεῖλος τῆς στέρνας, ἐκάθηντο δυὸ μικρὰ κοράσια,
τὸ ἐν ὡς πέντε ἐτῶν, τὸ ἄλλο ὡς τριῶν ἐτῶν, καὶ ἔπαιζαν μὲ
μίαν καλαμιᾶν καὶ μὲ σπάγγον καὶ ἐν καρφίον δεμένον εἰς
τὴν ἄκρην, ὡς νὰ ἐψάρευαν τάχα ἐντὸς τῆς στέρνας..
- Νά!. μοῦ ἔδωκε τὸ σημεῖο ὁ Ἄις-Γιάννης, εἶπε μέσα της,
σχεδὸν ἀκουσίως ἡ Φραγκογιαννού, ἅμα εἶδε τὰ δυὸ
θυγάτρια. Τί λευθεριὰ θὰ τῆς ἔκαναν τῆς φτωχιᾶς, τῆς
Περιβολούς, ἀνίσως ἔπεφταν μὲς στὴ στέρνα κ'
ἐκολυμπούσαν!. Νὰ ἰδοῦμε, ἔχει νερό;.
Πλησιάσασα, ἔκυψε, καὶ εἶδεν ὅτι ἡ στέρνα ἤτον σχεδὸν
γεμάτη. ὡς δυὸ τρίτα ὀργυιὰς νεροῦ..
- Τί τ' ἀφήνει ἐδῶ, κεῖνος ὁ πατέρας τους, μικρὰ
κορίτσια, εἶπεν πάλιν ἡ Φραγκογιαννού. Τάχα δὲν μποροῦν
νὰ πέσουν καὶ μοναχὰ τοὺς μέσα;.
Ἔστρεψεν ἁνήσυχον βλέμμα πρὸς τὴν καλύβην. Ἀλλ'
αὐτὴ εἶχε τὴν ὄψιν ὅτι δὲν ὑπῆρχεν ἄνθρωπος μέσα..
Ἐκοίταξε μετὰ περιεργείας τὰ δυὸ κοράσια. Τὸ
μεγαλύτερον τούτων ὡραῖον, ξανθόν, ἂν καὶ σχεδὸν
ἄνιπτον, ἔκαμνεν ὡραίαν ἐντύπωσιν. Τὸ μικρότερο,
χλωμόν, κακονδυμένον, ἐφαίνετο μᾶλλον νὰ πάσχη ἀπὸ
«ζούραν», ἤτοι παιδικὸν μαρασμόν..
- Κοριτσάκια, εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού, τί ἐκάνετ' δῶ;.
Ποῦ εἴν' ἡ μάννα σας;.
Τὸ μεγαλύτερον κοράσιον ἀπήντησε:.
- Πίτι..
Στὸ σπίτι, ἡρμήνευσεν ἡ γραία. Μὰ ποῦ στὸ σπίτι; Ἐδῶ ἢ
στὸ χωριό;.
- Ζὲν εἶναι ζῶ, εἶπεν πάλιν τὸ μικρόν..
Φαίνεται ὅτι ἐξετέλει ἐντολὴν τοῦ πατρός της, μὴ
θέλοντος νὰ ἐνοχλώσιν οἱ διαβάται τὴν ἄρρωστην. Ἀύτη,
ἄλλως, εὑρίσκετο πράγματι ἐντὸς τῆς καλύβης, καίτοι τὰ
παράθυρα ἦσαν κλειστά, ἴσως διὰ νὰ μὴν τὴν βλάπτη ὁ
ἐσπερινὸς ἀὴρ τοῦ ρεύματος. Φαίνεται ὅτι ὁ σύζυγός της
πρὸ ὀλίγου μόνον εἶχε κατέλθει εἰς τὸν γειτονικὸν ἀγρόν,
πρὸς μικρὰν συμπληρωματικὴν ἐργασίαν, καὶ εἶχεν ὀκνήσει
ἢ νομίσει περιττὸν νὰ κλείση καὶ τὴν θύραν τοῦ περιβόλου
τοῦ λαχανοκήπου..
Ἡ γραία Χαδούλα ἠρώτησε καὶ πάλιν:.
- Κ' εἶναι στὸ χωριό, ἡ μάννα σας; Καὶ σεῖς πῶς εἶστε 'δω
μοναχά σας;.
- Εἶναι πατέλας ζῶ, εἶπεν ἡ μικρά..
- Ποῦ;.
- Ἐκεῖ κάτω, ἔδειξεν ἡ μικρά..
- Καὶ τί κάνει;.
Ἡ παιδίσκη ἔσειε τοὺς ὤμους. Δὲν ἤξευρε τί νὰ
εἴπη.Τέλος ἐπρόφερεν:.
- Ἔχει ζ'λειά. (ἔχει δουλειά).
- Πῶς σὲ λένε, κορίτσι μου;.
- Μένα; Μ'σούδα (Μυρσούδα)..
- Καὶ τὴν ἀδερφή σου;.
- Τούλα (Ἀρετούλα)..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐσκέφθη:.
«Θὰ φωνάξουν, τάχα;. Θ' ἀκουστή; Ποὺ ν' ἀκουστή!.
Πρέπει νὰ κάμω γλήγορα, προσέθηκε μέσα της. Αὐτός,
ὅπου εἶναι, τώρα σὲ λίγο, θὰ 'ρθη δῶ, γιατί θὰ
σουρουπώση, καὶ δὲν θὰ βλέπη νὰ κάνη δουλειὰ ἐκεῖ κάτω.
Καὶ πρέπει νὰ φεύγω τὸ γληγορώτερο, χωρὶς νὰ μὲ ἰδῆ,
ὅπως δὲν μὲ εἶδε ὡς τώρα»..
Ἐδίστασε πρὸς στιγμήν. Ἠσθάνθη μέσα τῆς φοβερὰν
πάλην. Εἴτα εἶπε, σχεδὸν μεγαλοφώνως: «Καρδιά!. αὐτὸ
εἶναι μιὰ ἀπόφαση»..
Καὶ δράξασα μὲ τὰς δυὸ χείρας τὰ δυὸ κοράσια, τὰ
ὤθησε μὲ μεγάλην βίαν..
Ἠκούσθη μέγας πλαταγισμός..
Τὰ δυὸ πλάσματα ἔπλεαν εἰς τὸ νερὸν τῆς στέρνας..
Ἡ μεγαλυτέρα κορασὶς ἔρρηξεν ὀξείαν κραυγήν, ἥτις
ἀντήχησεν εἰς τὴν μοναξιᾶν τῆς ἑσπέρας..
- Μά.!.
Ἐξ ἐμφύτου ὁρμῆς, ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔστρεψε τὸ
πρόσωπον πρὸς τὴν λευκὴν καλύβην, ὅπου μέχρι τοῦδε
εἶχεν ἐστραμμένα τὰ νῶτα..
Καὶ συγχρόνως ἐτοιμάζετο νὰ φύγη, καὶ συνάμα
ἔστρεφε τὸν κανθὸν τοῦ ὄμματος πρὸς τὴν στέρναν, διὰ νὰ
ἰδῆ ἂν διήρκει ἡ ἀγωνία..
Ἀνέλαβε τὸ καλάθι της, τὸ ὁποῖον εἶχε ἀποθέσει
καταγῆς, καὶ ἀπεμακρύνθη δυὸ βήματα..
Τὰ δυὸ μικρὰ πλάσματα ἤσπαιρον μέσα εἰς τὸ νερόν. Ἡ
μικρὰ εἶχε βυθισθῆ ἤδη. Ἡ μεγαλυτέρα ἐπάλαιε..
Μετ' ὀλίγα δευτερόλεπτα, ἡ γραία ἤκουσεν ὄπισθέν της
κρότον θύρας ἀνοιγομένης, καὶ ἀσθενῆ φωνήν..
Ἐστράφη. Ἡ θύρα τῆς καλύβης εἶχεν ἀνοιχθῆ. Ἡ
ἄρρωστη γυνή, ἡ μήτηρ τῶν δυὸ κορασίων, ὠχρά, καὶ
τυλιγμένη μὲ μαλλίνην σινδόνα, ὁμοία μὲ φάντασμα, ἵστατο
εἰς τὸ χάσμα τῆς θύρας..
- Τί εἶναι; εἶπε μετὰ τρόμου ἡ πάσχουσα γυνή..
Τότε ἡ Φραγκογιαννού, μὲ μεγάλην ἐτοιμότητα, καθὼς
ἵστατο ὀρθία, δυὸ βήματα πρὸς τὴν στέρναν, ἔρριψε τὸ
καλάθι της κάτω, τὸ ὁποῖον εἶχε ἀναλάβει ἀρτίως, καὶ
ἄρχισε νὰ τρέχη, νὰ πηδά, καὶ νὰ φωνάζη:.
- Τὰ κορίτσια!. Τὰ κορίτσια!. Πέσανε μέσα!. Κοίταξε!.
Δὲν ἔχετε τὸ νοῦ σας, χριστιανοί;. Πῶς κάμανε;. Καὶ τ'
ἀφήνετε μοναχά τους, κοντὰ στὴ στέρνα, νερὸ γεμάτη!.
Καλὰ ποὺ βρέθηκα!. Νά, τώρα πέρασα κ' ἐγώ. Ὁ Θεὸς μ'
ἔστειλε!.
Κ' ἐνῶ τῷ ἅμα κύψασα, καὶ ἀφαιρέσασα ἐν ἀκαρεῖ τὴν
φουστάνα της, μείνασα μὲ τὴν λεγομένην «μαλλίναν», τὴν
ἐν εἴδει μεσοφορίου, ἀπορρίπτουσα τὰς πατημένας
χονδρὰς ἐμβάδας, μείνασα μὲ τὰς κάλτσας τὰς τρυπημένας
εἰς τὴν πτέρναν, ἐρρίθη βαρεία, μετὰ πατάγου μέσα εἰς τὸ
νερὸν τῆς στέρνας..
Ἡ γυνὴ ἡ ἄρρωστη εἶχεν ἀφήσει βραχνὴν κραυγήν, κ'
ἔτρεξε νὰ κατέλθη τὰ δυὸ ἢ τρία λίθινα σκαλοπάτια τῆς
εἰσόδου, παραπατοῦσα καὶ μόλις δυναμένη νὰ βαδίζη ἐκ
τῆς ἀδυναμίας. Πρὶν αὔτη φθάση πλησίον τῆς στέρνας, ἡ
Γιαννοὺ εἶχε πιάσει τὸ μικρότερον κοράσιον, τὸ ὁποῖον τῆς
ἐφαίνετο μᾶλλον πνιγμένον ἤδη, καὶ τὸ ἔσυρε βραδέως
πρὸς τὰ ἔξω, μὲ τὴν κεφαλὴν πάντοτε ἐπίστομα εἰς τὸ νερό.
Εἴτα σηκώσασα τὸ μικρὸν σῶμα, ἀφοῦ ἀπέθεσε τοῦτο ἐπὶ
τῆς λιθίνης κρηπίδος, ἔκυψε κ' ἔπιασε τὴν ἄλλην κορασίδα,
τὴν μεγαλυτέραν. Τὴν ἔδραξεν ἀπὸ τὸ κράσπεδον τοῦ
φορέματός της, καὶ ἀπὸ τὸν ἕνα πόδα, κ' ἐνῶ ἐτράβα πρὸς
τὰ ἄνω τὸ σῶμα, ἡ κεφαλὴ ἕμενε κάτω, ὅσον τὸ δυνατὸν
μακροτέραν ὥραν ἐντὸς τοῦ νεροῦ..
Τέλος, ἡ μήτηρ εἶχε φθάσει πλησίον τῆς σκηνῆς, καὶ ἡ
Φραγκογιαννοὺ ἔσυρεν ἀποφασιστικῶς τὸ σῶμα πρὸς τὰ
ἔξω. Ἀπέθηκε τοῦτο πλησίον τοῦ ἄλλου σώματος..
Τὰ δυὸ μικρὰ πλάσματα ἐφαίνοντο ἀναίσθητα..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ μετὰ προσπαθείας, ψάξασα μὲ τοὺς
πόδας εἰς τὸ νερόν, ἀνεῦρεν ἐπὶ τῆς μεσημβρινῆς πλευρᾶς
τὸ στόμιον τῆς στέρνας, τὸ φραγμένον διὰ πλατείας
σανίδος μὲ ὑψηλὴν ὡς κοντάριον λαβήν, καὶ πατήσασα τὸν
ἕνα πόδα ἐπὶ τῆς ἐσοχῆς ἐκείνης τοῦ τοίχου ἀνῆλθε μετὰ
κόπου εἰς τὴν κρηπίδα ὅλη στάζουσα..
- Εἶδες! Δὲν τὸ ἐσυλλογίστηκα! ἀνέκραξεν ἐπιδεικτικῶς
ἡ Φραγκογιαννού. Τάχα δὲν ἔπρεπε νὰ τραβήξω τὸν
κόπανο ἐπάνω, νὰ ξεφράξω τὴ μπούκα, γιὰ ν' ἀδειάση
μονομιᾶς ἡ στέρνα, πρὶν πνιγοῦν τὰ κοριτσάκια, τὰ
καημένα!.
Ἧτο ἀληθές, ἄλλως, ὅτι δὲν τὸ εἶχε σκεφθῆ. Πλὴν
ὑπάρχει ὑποκρισία καὶ ἐν τῇ εἰλικρινείᾳ..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐτίναξε τὰ κράσπεδα τῶν ἐνδυμάτων
της, τὰ διάβροχα, καὶ ρίπτουσα βλέμμα ἐπὶ τᾷ δυὸ
ἀναίσθητα σώματα, ἤρχισεν ἐν βίᾳ καὶ σπουδὴ νὰ λέγη:.
- Κρέμασμα ἀνάποδα θέλουνε. Χτύπημα μὲ τὸ καλάμι,
γιὰ νὰ ξεράσουν μαθές!. Καλὰ ποὺ εἶναι γλυκὸ τὸ νερό.
Ποῦ εἶναι ὁ ἄνδρας σου, χριστιανή μου;. Ἔτσι τ' ἀφήνουν,
μικρὰ κορίτσια, μοναχά τους, νὰ παίζουν μὲ τὸ νερὸ τῆς
στέρνας;. Καλὰ ποὺ ἦρθα! Ὁ Θεὸς μ' ἔστειλε. Ἀπὸ τὸν
Ἀνάγυρο ἔρχομαι, ἀπ' τὸν ἐλιώνα. Καλὰ ποὺ ἤτον ἡ πόρτα
τοῦ μπαχτσὲ ἀνοιχτῆ!. Ποῦ 'ναι ὁ ἄνδρας σου; Ποῦ 'ν' τος;
Ό,τι μπῆκα ἀπ' τὴν πόρτα, ἀκούω μπλούμ! Τρέχω. Τί νὰ
ἰδῶ! Δὲν πρόφθασα. Οὔτε ἤξευρα πὼς εἴσ' ἐδῶ. Σὲ εἶχα στὸ
χωριὸ πὼς βρίσκεσαι. Εἶχα μάθει πὼς ἤσουν ἄρρωστη. Τὴν
τρομάρα ποὺ πήρα!. Τώρα, κρέμασμα ἀνάποδα, καὶ
γλήγορα. Δὲν πιστεύω νὰ εἶναι καλὰ πνιγμένα. Ποὺ 'ναι.
τος ὁ ἄνδρας σου; Ποῦ 'ν' τος;.
Καὶ δράξασα μετὰ βίας το ἐν σῶμᾳ, τὸ μικρότερον, περὶ
τοῦ ὁποίου ἧτο σχεδὸν βεβαία ὅτι ἤτον νεκρὸν ἤδη, τὸ
μετέφερε πλησίον ἑνὸς δένδρου, διὰ νὰ τὸ κρεμάση
ἀνάποδα, ὡς ἔλεγε..
- Ποῦ εἴν' ἕνα σκοινάκι;. Νά, βλέπω ἕνα σπάγγον μὲ
καλαμιά! Καλά, θὰ χρειαστή..
Ἔνευεν ἀνυπομόνως εἰς τὴν ἄρρωστην γυναίκα, νὰ τῆς
φέρη πλησίον τὴν καλαμιά, μὲ τὴν ὁποίαν ἔπαιζαν πρὸ
μικροῦ αἱ δυὸ κορασίδες..
Ἡ γυνή, ζαλισμένη, παραλογισμένη, συμπλέκουσα τὰς
χείρας ἐν ἀπορίᾳ, ἐν τρόμῳ, ἐν ἀγωνίᾳ, μὲ ἀσθενῆ φωνὴν
εἶπε:.
- Μὰ ποῦ 'ναι ὁ πατέρας τους;.
- Ἐμένα ρωτᾶς; εἶπεν ἡ Γιαννού..
- Δὲν φωνάζεις;. Δὲν μπορῶ νὰ σκούξω, δὲν ἔχω
καρδίτσα, χριστιανή μου. Ἴσως νὰ εἶναι ἀποκάτω, στὸ
χωράφι..
Ἡ Φραγκογιαννού, ἀποθέσασα πρὸς ὥραν τὸ μικρὸν
σῶμα καταγῆς, εἶχε τρέξη δυὸ βήματα, καὶ λύσει τὴν
καλαμιᾶν μὲ τὸν σπάγγον, κ' ἐπροσπάθει νὰ τὸν λύση ἢ τὸν
κόψη, ὅπως δέση δι' αὐτοῦ τοὺς πόδας τῆς μικρᾶς
πνιγμένης εἰς τὸν κλώνα τῆς κερασέας, καὶ κρέμαση τὸ
σῶμα κατὰ κεφαλῆς..
Συγχρόνως, ἀπαντῶσα εἰς τὴν ἐπίκλησιν τῆς γυναικός,
ἐφώναξε μὲ ἀγρίαν, ἀλλόκοτον φωνήν:.
- Γιάννη!. Γιάννη!.
Ἡ κραυγὴ ἀντήχησεν ἀνὰ τὴν κοιλάδα. Ἀλλ' ὁ Γιάννης
δὲν ἐφαίνετο. Ἡ Γιαννοὺ ἔδεσε τοὺς πόδας τῆς μικρᾶς, κ'
ἐπροσπάθει νὰ τὴν κρέμαση, συγχρόνως δὲ ἐπανέλαβε τὴν
κραυγήν της:.
- Γιάννη!. Ποῦ εἶσαι;. Ἔλα!.Τὰ κορίτσια πέσανε μὲς στὴν
στέρνα!..
«Καλύτερα, ποὺ ἀργεῖ», ἔλεγε μέσα της..
- Δὲν ἀκούει, θὰ πῶ, αὐτὸς ὁ χριστιανός; Τόσο ταμάχι,
στὴ δουλειά! Τώρα νύκτωσε πλιά. Γιάννη! Γιάννη!..
Συγχρόνως συνησθάνθη ὅτι σχεδὸν ἐπροδίδετο, καθότι ἡ
γυνὴ ρητῶς δὲν τῆς εἶχεν εἰπεῖ ὅτι ὁ Γιάννης εἰργάζετο στὸ
χωράφι, ἀλλὰ μόνον ἡ ἰδία τὸν εἶχεν ἰδεῖ, καὶ ἂν τῆς τὸ εἰπέ
τις, ἡ πνιγεῖσα παιδίσκη της τὸ εἶπεν. Ὅθεν ἐπέφερε:.
- Μὰ ποῦ εἶναι;. Στὸ χωράφι, εἶπες; Καὶ τί κάνει;. Ποιὸς
νὰ τρέξη, χριστιανή μου, ὡς ἐκεῖ. Σῦ εἶσαι ἄρρωστη
γυναίκα. Γιάννη!. Ποῦ εἶσαι, Γιάννη;.
Τέλος ἠκούσθη φωνή, πέραν τοῦ ἀκρινοῦ φράκτου, ἀπὸ
τὴν ἐσχατιᾶν ἐρχόμενη..
- Τί εἶναι;. Ποιὸς φωνάζει;.
- Τρέξε, Γιάννη!. Τὰ κορίτσια πνιγήκανε! ἔκραξε μὲ
μέγαν κόπον ἡ ἄρρωστη γυνή..
Μετὰ ἐν λεπτὸν ἔφθασε τρέχων ὁ Γιάννης..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐν τῷ μεταξὺ εἶχε κρεμάσει τὸ μικρὸν
σῶμα. Εἴτα ἐσήκωσε καὶ τὸ σῶμα τὸ ἄλλο, τῆς
μεγαλυτέρας παιδίσκης, καὶ τὸ ἐψηλάφει μὲ τὰς δυὸ
χείρας, ζητοῦσα νὰ βεβαιωθῆ ἂν ἧτο νεκρὸν ἤδη. Καὶ
συγχρόνως ἔρριπτε λοξὸν ὕπουλον βλέμμα πρὸς τὴν
δύστηνον μητέρα, τὴν ὠχρὰν καὶ ριγούσαν ὑπὸ τὴν λευκήν,
μαλλίνην σινδόνα της, κ' ἔσεισε τὴν κεφαλήν, ἀκουσίως
οἰκτείρουσα τὴν γυναίκα ἐκείνην..
Ὅταν εἶδε μακρόθεν τὸν πατέρα, τὸν κηπουρόν, νὰ
τρέχη πρὸς τὰ ἐδῶ, ἐγύρισε τὸ σῶμα μὲ τὴν κεφαλὴν κάτω,
καὶ τὸ ἐκράτει προσωρινῶς οὕτω διστάζουσα καὶ
ἔντρομος..
- Τί εἶναι;. Τί τρέχει; ἔκραξεν ἐν ἄκρᾳ ἀπορία ὁ Γιάννης..
- Νά! καλὰ ποὺ βρέθηκα! ἐφώναξε πρὸς τοῦτον ἡ
Φραγκογιαννού. Ἠρχόμουν ἀπὸ τὸν Ἀνάγυρο, μὲ τὸ
κοφίνι μου. Ἔλεγα νά σου δώσω κανένα βότανο, ἀπ' αὐτὰ
ποὺ μάζωξα σήμερα στὸ ρέμα, γιὰ νὰ κάμετε μαντζούνι γιὰ
τὴ γυναίκα σου!. ἐπειδὴ εἶχα μάθει πὼς ἤτον ἄρρωστη.
Καλὰ ποὺ βρέθηκε ἡ πόρτα ἀνοιχτή!. Μπαίνω μέσα.
Ἀκούω, μπλούμ! τὴν τρομάρα ποὺ πήρα! Τὰ δυὸ κορίτσια,
καθὼς ἔπαιζαν μὲ τὴν καλαμιά, ἔπεσαν στὴν στέρνα. Κατὰ
πὼς φαίνεται, ὅσο μπόρεσα νὰ καταλάβω, εἶχαν πιάσει
καυγὰ ποιὰ νὰ κρατῆ τὴν καλαμιά, γιὰ νὰ βγάλη τάχα τὰ
ψάρια. Ἡ μικρὴ ἤθελε ν' ἀρπάξη τὴν καλαμιὰ ἀπ' τὴ
μεγάλη. Σπρώχνοντας ἡ μεγάλη τὴ μικρή, τὴν ἔρριξε μὲς
στὸ νερό, καὶ πιάνοντας ἡ μικρὴ τὴν μεγάλη, κατὰ πὼς
φαίνεται, τὴν ἐτράβηξε μαζί της μὲς στὴ στέρνα. (Ἡ
Φραγκογιαννοὺ εἶχε αὐτοσχεδιάσει τὴν ἑρμηνείαν ταύτην
ἐκ τοῦ προχείρου, καὶ ἐξ ἐμπνεύσεως). Ἄχ! τὴν τρομάρα
ποὺ πήρα! Ἀκούω ἕνα μπλούμ! Καλὰ ποὺ βρέθηκα! Ὁ
Θεὸς μ' ἔστειλε. Ἀμμή, ἔτσι ἀφήνουνε, χριστιανοί μου,
μικρὰ κορίτσια, νὰ παίζουν μοναχά τους κοντὰ στὴ
στέρνα, γεμάτη νερό!..
Ὁ Γιάννης ἱδὼν τὰ δυὸ ἀναίσθητα σώματα εἰς τὰς
ὠχρὰς ἀκτίνας τῆς ἀμφιλύκης, τραβῶν τὰ μαλλιά του,
δάκνων τοὺς ἁρμοὺς τῶν δακτύλων του, ἀπήντησεν:.
- Ω!. τί ἁμαρτίες!. ἔχεις δίκιο, χριστιανή μου! Ἄχ!. καὶ τί
ἤτον αὐτό!. Κ' ἐγὼ ἤμουν κάτω στὸ χωράφι, κ' ἔβγαζα τὰ
χορτάρια. καὶ δὲν ἠμποροῦσα νὰ ἡσυχάσω, τὸ ἔρμο!. Ἕνα
σαράκι μ' ἔτρωγε!. Καὶ δὲν ἐσυλλογίστηκα πὼς ἡ στέρνα
ἤτον γεμάτη. Κ' εἶχα ἕνα φόβο, μιὰν ὑποψία. ἔλεγα ν'
ἀφήσω τὸ βοτάνισμα, νὰ 'ρθω, νὰ τρέξω, στὸν μπαχτσὲ
πίσω. Κ' ἔλεγα, ὁ ἐξαποδῶ κάτι μου σκαρώνει, κάτι μου
μαγειρεύει. Καὶ δέ μου 'κανε καρδιά, ν' ἀφήσω τὴ δουλειά,
τὸ ἔρμο! Ὤχ! δίκιο ἔχεις, ὅ,τι καὶ νὰ πής, χριστιανή μου.
Ἄχ! ἄχ! τί ἁμαρτίες;.
Καὶ ἐν πολλῇ ἀγωνία, ὁ κηπουρὸς συνειργάσθη εἰς τὰ
πρόχειρα ἐναντίον τοῦ πνιγμοῦ μέσα, τὰ ὁποῖα συνίστα ἡ
πολύπειρος Φραγκογιαννού..
Ἡ γραία Χαδούλα ἐξ ἀνάγκης ἔμεινε καθ' ὅλην ἐκείνην
τὴν νύκτα εἰς τὴν καλύβην, ὅπου ἐδοκίμασεν ὅλα τὰ
σπάνια καὶ ἀπερίγραπτα συναισθήματα τῆς φόνισσας
μεταβαλλομένης αἴφνης εἰς ἰάτρισσαν τῶν ἰδίων θυμάτων
της. Μὲ ὅλα τὰ κρεμάσματα καὶ τὰς ἐντριβᾶς, τὰ ὁποῖα
ἐφήρμοσεν αὔτη, τὰ δυὸ κοράσια ἀπέθαναν. Τὸ πρωὶ
ἔτρεξεν ὁ Γιάννης εἰς τὴν πολίχνην διὰ νὰ δώση εἴδησιν εἰς
τὰς ἀρχάς, ἐνῶ ἡ Φραγκογιαννοὺ μείνασα ὀπίσω
ἐσυντρόφευε τὴν ἄρρωστην μητέρα, κλαίουσαν καὶ
ὀδυρομένην, ἐξασκοῦσα καὶ τὸ ἔργον τῆς παρηγορητρίας,
σιμὰ εἰς τὸ ἐπάγγελμα τῆς ἰάτρισσας..
Ὁ εἰρηνοδίκης καὶ ὁ «ἐκπληρῶν τ' ἀστυνομικά»
πάρεδρος ἦλθον ἐπὶ τόπου. Ἡ Φραγκογιαννοὺ
ἀνακρινομένη διηγήθη τὴν χθεσινὴν ἐκδρομήν της, καὶ τὴν
τυχαίαν διέλευσίν της ἀπὸ τὸν λαχανόκηπον. Εἴτα
ἐπανέλαβε σχεδὸν κατὰ λέξιν ὅσα εἶχεν εἰπεῖ εἰς τὸν
πατέρα τῶν δυὸ κορασίων: «Ἡ μικρότερη ἤθελε ν' ἀρπάξη
τὴν καλαμιὰ ἀπ' τὴν μεγαλύτερη. Σπρώχνοντας ἡ μεγάλη
τὴν μικρὴ τὴν ἔρριξε μέσα στὸ νερό, καὶ πιάνοντας ἡ μικρὴ
τὴν μεγάλη, κατὰ πὼς φαίνεται, τὴν ἐτράβηξε μαζί της μὲς
στὴ στέρνα». Ταῦτα ἐξέφερε μᾶλλον ὡς συμπερασμοὺς ἡ
ἀνακρινομένη. διότι μόλις ἐπάτησε τὸ κατώφλιον τῆς
θύρας, ἔλεγε, κι ἄκουσε ἕνα μπλούμ! καὶ δὲν ἐπρόφθασε νὰ
προλάβη τὴν καταστροφήν, μόνον ἐπῆρε «μεγάλη
τρομάρα»..
Ὁ παρεπιδημῶν ἰατρός, κ. Μ., ἦλθεν, εἶδε τὰ πτώματα
καὶ συνέταξε τὴν ἔκθεσίν του. ἀπεφάνθη ὅτι τὰ δυὸ
κοράσια ἐπνίγησαν ἐκ πτώσεως εἰς τὸ ὕδωρ..
Οὐδεμία ἔνδειξις οὔτε ὑποψία ὑπῆρχε κατὰ τῆς
Φραγκογιαννούς. Τὰ δυὸ μικρὰ πλάσματα τὰ ἐδιάβασεν
εἰς ἱερεὺς ἐλθών, εἰς τὸν ναΐσκον τοῦ Ἄγ. Ἀντωνίου, καὶ τὰ
ἔθαψαν ἐκεῖ ἔξω, μεταξὺ σχοίνων καὶ θάμνων, πλησίον εἰς
τὴν βορείαν πλευρᾶν τοῦ ναΐσκου..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι.
Παρῆλθον αἱ ἑορταὶ τοῦ Πάσχα. Τὴν ἑβδομάδα τοῦ
Θωμά, ἡ γραία Χαδούλα, βοηθουμένη ἀπὸ τὴν μικρὰν
κόρην της, τὴν Κρινιῶ, ἔπλυνεν ἐντὸς τῆς εὐρείας αὐλῆς
τοῦ κυρ Ἀλεξάνδρου τοῦ Ροσμαῆ, γέροντος προκρίτου,
ὅστις ἧτο σύντεκνός της, καὶ τῆς εἶχε βαπτίσει σχεδὸν ὅλα
τὰ τέκνα. Εἰς τὸ ὑπόστεγον μέρος τῆς αὐλῆς τὸ
καλούμενον λαδαρειό, δίπλα εἰς τὴν πελωρίαν ξυλίνην
καρούταν, ὀμοιάζουσαν πολὺ μὲ τὴν Κιβωτὸν τοῦ Νῶε,
ὅπως τὴν ζωγραφίζουν, πλησίον εἰς τὸ φρέαρ, καὶ ὅπου ἡ
ἀναθάλλουσα τεραστία μορέα ἐξέτεινε τοὺς μεγάλους
καταπρασίνους κλώνας της, ὡς χιαστὴν εὐλογίαν
διδομένην σταυροειδῶς εἰς ἀξίους καὶ ἀναξίους, ὁ μικρὸς
κῆπος φραγμένος μὲ δρύφακτα ἐξεδίπλωνε πολύχρωμα
μεθυστικὰ ἄνθη εἰς δρόσον γλυκασμοὺ καὶ τρυφὴν
ὀμμάτων δι' ὅλα τοῦ Θεοῦ τὰ πλάσματα. δίπλα εἰς τὴν
μικρὰν κάμινον μὲ τὴν κτιστὴν στέρναν τῶν στεμφύλων,
εἶχεν ἡ Φραγκογιαννοὺ τὴν μεγάλην, βαθείαν σκάφην της,
παραπλεύρως ταύτης ἄλλην σκάφην ἡ Κρινιῶ, καὶ
ἀκούραστοι αἱ δυὸ ἀπὸ δυὸ ἡμερῶν ἔπλυνον,
ἐμπουγάδιαζαν, ἐξέβγαιναν, ἄπλωναν, ἐστέγνωναν,
ἐμάζευαν, καὶ ἀκόμα δὲν εἶχον τελειώσει τὴν καλὴν τῶν
ἐργασίαν..
Τὴν δευτέραν ἡμέραν ἡ Φραγκογιαννοὺ εἶχεν ἐνοχληθῆ
μεγάλως ἀπὸ τὰ τρεξίματα, τοὺς θορύβους, καὶ τὰ
καμώματα ἑνὸς σμήνους μικρῶν παιδίων καὶ κορασίων, τὰ
ὁποῖα εἰσήλαυνον ἐντὸς τῆς αὐλῆς κ' ἐθορύβουν. Σχεδὸν
ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς γειτονιᾶς, δέκα ἢ δεκαπέντε τὸν
ἀριθμόν, εἰσέβαλλον εἰς τὴν αὐλήν, ἔτρεχαν ἐδῶ-ἐκεῖ,
ἐχοροπηδούσαν, ἐκυνηγοῦντο γύρω-γύρω εἰς τὴν
καρούταν, ἔπαιζον τὸ κρυφτάκι, ἔκυπταν εἰς τὸ φρέαρ,
Νάρκισσοι διὰ νὰ ἰδοῦν τὴν σκιάν των εἰς τὸ ὕδωρ, μὲ
κίνδυνον νὰ πέσουν μέσα, ἐξέβαλλον μεγάλας, ἀνάρθρους
φωνάς, ὡς Ἠχοῖ, θυγάτρια κρυπτόμενα ὄπισθεν τῆς
καρούτας, εἰς τὰ σκοτεινὰ στενώματα, ὅπου τὰ ἔθελγεν ὁ
παιγνιώδης φόβος - καὶ ὅλα ταῦτα μὲ μεγάλην παιδικὴν
ἀδιακρισίαν καὶ φορτικότητα, μὴ ἀφήνοντα τὴν φίλεργον
γραίαν καὶ τὴν κόρην της νὰ κάμουν ἤσυχαι τὴν ἐργασίαν
των..
Δυὸ πύλας εἶχεν ἡ εὐρεία αὐλή, τὴν μεγάλην καὶ τὴν
μικράν. Καὶ τὰς δυὸ τὰς εἶχε κλείσει ἐπανειλλημένως ἡ
Γιαννοὺ μὲ τὸν μοχλόν, ἢ μὲ τὸ μάνδαλον, ἐλπίζουσα νὰ
εὔρη ἡσυχίαν. κ' αἱ δυὸ εὑρίσκοντο μετ' ὀλίγον ἀνοικταὶ
ἑκάστοτε. τοῦτο διότι καὶ οἱ ἔνοικοι ἐλάμβανον συχνὰ
ἀνάγκην νὰ εἰσέλθουν ἢ νὰ ἐξέλθουν, καὶ ἄλλοι ἐκτὸς τῶν
παιδίων ἔξωθεν ἤρχοντο, συγγενεῖς ἢ φίλοι τῆς οἰκίας.
Ἔκαμε παραστάσεις εἰς τὴν σεβασμίαν γερόντισσαν, τὴν
οἰκοκυρᾶν, ἥτις ἐπανειλημμένως ἐμάλωσε τὰ παιδία, ὅλως
ἀλυσιτελῶς. Παρεπονέθη εἰς δυὸ γειτόνισσες, μητέρας
τινῶν ἐκ τῶν θορυβούντων παιδίων. Ἀύται τῆς ἀπήντησαν
ὅτι «νὰ κοιτάζη τὴ δουλειά της, καὶ νὰ μὴν κάνη κουμάντο
σὲ ξένο βιό»..
Κοντὰ τὸ μεσημέρι, ἡ Γιαννοὺ ἔστειλε τὴν Κρινιῶ στὸ
σπίτι, διὰ νὰ φέρη ψωμὶ καὶ φάβα, τὴν ὁποίαν εἶχεν εἰπῆ ὅτι
θὰ ἔβραζεν ἡ Ἀμέρσα -ἥτις εἶχε πάντοτε τὸν ἐργαλειόν της
εἰς τὸ σπίτι, καὶ δὲν συνήθιζε νὰ λαμβάνη μέρος εἰς τὴν
πλύσιν καὶ ἄλλας ἐξωτερικᾶς ἐργασίας- διὰ νὰ
γευματίσουν..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔμεινε πρὸς ὥραν μόνη,
ἐξακολουθοῦσα νὰ πλύνη. Τὴν ὥραν ἐκείνην ὑπῆρχον
ἐντὸς τῆς αὐλῆς μόνον δυὸ ἢ τρία κοράσια, τὰ ὁποῖα δὲν
ἐθορύβουν κι αὐτὰ ὀλιγώτερον ἀπὸ τὰ παιδία. Ἀφότου
μάλιστα εἶχεν ἱδρυθῆ εἰς τὸ χωρίον σχολεῖον τῶν θηλέων,
τὰ κοράσια εἶχον μεγάλως ξυπνήσει. Ἡ κυρὰ δασκάλα
πολλὰ γράμματα δὲν τὰ ἐδίδασκεν, ἀκόμη ὀλιγώτερα
χειροτεχνήματα, ἀλλὰ μόνον τὰ ἐμάνθανε «νὰ λάβουν
θάρρος» καὶ νὰ μὴν κάνουν «σὰν σκιασμένα» καὶ σὰν
«βουνίσια», καὶ ἐκήρυττεν ὅτι ἧτο καιρὸς πλέον νὰ
«χειραφετηθώσιν»..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ τὰ ἐμάλωσεν ἐπανηλειμμένως, ἀλλ'
αὐτὰ δὲν ἄκουαν. Τὸ ἐν μάλιστᾳ θυγάτριον, μόλις ἑπτὰ
ἐτῶν, τῆς γειτόνισσας τῆς Προπαντίνας, ἡ Ξενούλα, ἄρχισε
νὰ περιγελὰ τὴν γραίαν, μὲ μιμικᾶς κινήσεις τῶν χειρῶν καὶ
τοῦ στόματος..
Στιγμὴν τινά, τὰ δυὸ ἄλλα κοράσια ἔτρεξαν ἔξω τῆς
αὐλῆς, ἡ δὲ Ξενούλα, μείνασα, ἔκυπτεν εἰς τὸ φρέαρ, κ'
ἐζητοῦσε, μὲ μίαν βέργαν, νὰ φθάση καὶ ταράξη τὸ νερόν.
Ἔκυπτεν ἐπιμόνως, ἀλλ' ἡ βέργα ἧτο πολὺ κοντὴ καὶ δὲν
ἔφθανε..
- Ἕ! Θέ μου, καὶ νὰ 'πεφτες μέσα, Ξενούλα! εἶπε μὲ
ἀλλόκοτον γέλωτα ἡ Φραγκογιαννού. Τί λευθεριὰ θὰ
'κανες τῆς μάννας σου!.
- Ἕ! Σέ μου, τσαὶ νὰ 'μπεμπες μπέσα! ἐμιμήθη
παρωδοῦσα τὴν φωνὴν ἡ Ξενούλα! Τσὶ λελυγιὰ τσάκαλες
τσὴ μπάμιάς σου!.
Εἶχεν ἀνασηκωθῆ ὀλίγον, καὶ πάλιν ἔκυψεν βαθύτερον ἢ
πρίν..
Τὸ στόμιον τοῦ πηγαδιοῦ, τετράγωνον, ἧτο φραγμένον
μὲ σανίδας ἀνίσου πλάτους, ὥστε αἱ πλευραὶ δὲν εἶχον τὸ
αὐτὸ ὕψος. Ἡ μικρὰ σανίς, ἔφ' ἧς ἔκυπτεν ἡ Ξενούλα, ἧτο
χαμηλοτέρα τῶν ἄλλων τριῶν, φθαρμένη, ὀλισθηρά,
φαγωμένη ἀπὸ τὴν προστριβὴν τοῦ σχοινίου τοῦ κουβᾶ, δι'
οὐ ἤντλουν ὕδωρ, μὲ σκουριασμένα καρφία, σαπρᾶ καὶ
κινουμένη. Καθὼς ἔκυψεν ἡ παιδίσκη, ἐστηρίχθη ὅλη, μὲ τὸ
βάρος τοῦ σώματος ἐπὶ τῆς ἀριστερᾶς χειρός, ἐπάνω εἰς
αὐτὴν τὴν σανίδα, ἐγλίστρησεν, ἡ σανὶς ἐνέδωκεν,
ἐξεκόλλησεν ἀπὸ τὴν μίαν ἄκραν, καὶ ἡ Ξενούλα ἔπεσε
κατακέφαλα μέσα εἰς τὸ χάσκον στόμα τοῦ φρέατος.
Ἠκούσθη πνιγμένη κραυγή, κτύπος, καὶ εἴτα μέγας
πλαταγισμὸς εἰς τὸ ὕδωρ..
Ἡ ἐπιφάνεια τοῦ νεροῦ ἧτο μίαν καὶ ἡμίσειαν ὀργυιὰν
κάτω τοῦ στομίου, τὸ δὲ βάθος τοῦ νεροῦ πρέπει νὰ ἧτο
μιᾶς ὀργυιᾶς..
Ἐξ ἐμφύτου ὁρμῆς, ἡ Φραγκογιαννοὺ ἠθέλησε νὰ
φωνάξη καὶ νὰ τρέξη εἰς βοήθειαν. Ἀλλὰ τὴ μὲν κραυγήν
της ἡ ἰδία ἔπνιξεν εἰς τὸν λάρυγγα, πρὶν τὴν ἐκβάλη, αἱ δὲ
κινήσεις παρέλυσαν καὶ τὸ σῶμα τῆς ἐπάγωσεν. Ἀλλόκοτος
στοχασμὸς τῆς ἐπῆλθεν εἰς τὸν νοῦν. Ἰδοὺ ὅτι μόλις σχεδὸν
ὡς ἀστεϊσμὸν εἶχεν ἐκφέρει τὴν εὐχήν, νὰ ἔπιπτεν ἡ
παιδίσκη μέσα στὸ πηγάδι, καὶ ἰδοὺ ἔγινεν! Ἄρα ὁ Θεὸς
(ἐτόλμα νὰ τὸ σκεφθῆ;) εἱσήκουσε τὴν εὐχήν της, καὶ δὲν
ἧτο ἀνάγκη νὰ ἐπιβάλη πλέον χείρας, ἀλλὰ μόνον ἤρκει νὰ
ηὔχετο, καὶ ἡ εὐχὴ τῆς εἱσηκούετο..
Μετὰ μίαν στιγμή, ἔλαβεν ἀπόφασιν νὰ ἔλθη μέχρι τοῦ
στομίου τοῦ φρέατος, νὰ κύψη καὶ νὰ ἰδῆ εἰς τὸ βάθος.
Εἶδε τὴν ἀγωνίαν τῆς μικρᾶς κόρης, ἀσπαιρούσης μέσα εἰς
τὸ νερόν, εἶπε καθ' ἑαυτὴν ὅτι, καὶ ἂν ἤθελε, δὲν θὰ
ἠδύνατο νὰ τὴν σώση. Ἀλλὰ βεβαίως, ἂν ἐπνίγετο. αὐτὴν
θὰ κατηγόρουν! Νὰ κράξει τώρα βοήθειαν, ἧτο ἀργά.
Ἀργὰ ἴσως θὰ ἧτο διὰ νὰ σωθῆ ἡ μικρά, ἀλλὰ πιθανῶς δὲν
θὰ ἧτο ἀργὰ διὰ νὰ δείξη αὐτὴ τὴν ἀθωότητά της. Καὶ
ὅμως δὲν ἀπεφάσισε νὰ κράξη. Καλύτερον θὰ ἧτο, ἂν
ἀμέσως τὸ εἶχε κάμει. Ἀλλ' ὁποία κακὴ τύχη! Πὼς τὴν
ἐπαίδευεν ἡ ἁμαρτία! Ἂν ἧτο τώρα ἡ Κρινιῶ ἐδῶ, πόσον
εὐκταῖον θὰ ἧτο! Ἐκείνη βεβαίως θὰ ἤτον ἱκανὴ νὰ
κατέλθη ξυπόλητη εἰς τὸ νερὸν -διότι τὸ πηγάδι, ὅπως
συνήθως συμβαίνει, εἶχε πατήματα εἰς τοὺς ἐσωτερικοὺς
τοίχους, ἐσοχᾶς ἐντὸς τοῦ κτιρίου τῶν λίθων, ἂν καὶ ἴσως
πολὺ ἐπικινδύνους καὶ ὀλισθηράς- καὶ πιθανὸν ἧτο νὰ
κατώρθωνεν ἡ Κρινιῶ νὰ σώση τὴν μικρὰν κορασίδα.
Τώρα ὅμως ἧτο ἀπελπισία καὶ θάνατος!.
Εἰς αὐτὰς τὰς στιγμάς, ἡ Φραγκογιαννοὺ εἶχε
λησμονήσει τὴν πρώτην ἰδέαν της - ὅτι ὁ Θεὸς ἠθέλησε νὰ
εἰσακουσθῆ ἡ εὐχή της καὶ νὰ πνιγὴ ἡ παιδίσκη. Εἴτα εὐθὺς
πάλιν ὁ λογισμὸς οὗτος τῆς ἐπανῆλθεν εἰς τὸν νοῦν - καὶ
ἀκουσίως ἐγέλασε πικρὸν γέλωτα..
Ἐν ριπῇ ὀφθαλμοῦ ἀπεφάσισε τί ἔπρεπε νὰ κάμη..
«Ἂς πάω στὸ σπίτι, εἶπε μέσα της. θὰ προφασισθῶ,
ἐπειδὴ τὸ Κρινιῶ ἀργεῖ νὰ ἔλθη -ἴσως νὰ μὴν εἴν' ἕτοιμο τὸ
φαΐ- πὼς πείνασα τάχα πολύ, κ' ἐπροτίμησα νὰ φᾶμε ὅλοι
στὸ σπίτι, γιὰ νὰ βγάλω ἀπ' τὸν κόπο καὶ τὸ Κρινιῶ, νὰ
κουβαλά»..
Καὶ ἐν ἀκαρεῖ, ἀφοῦ ἐτοποθέτησε τὴν σκάφην μὲ ὅσα
ροῦχα εἶχε μισοπλυμένα ἀκόμη ὄπισθεν τῆς καρούτας, εἰς
μέγα ξύλινον ἀμπάριον, τὸ ὁποῖον ἐκλείδωσε, κ' ἔβαλε τὸ
κλειδίον στὴν τσέπην της, ἐξῆλθε τρέχουσα ἀπὸ τὴν αὐλήν,
διὰ τῆς μικρᾶς πύλης, τὴν ἔκλεισεν ἔξωθεν μὲ τὸ μάνδαλον,
καὶ ἀπῆλθεν..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ.
Ἀφοῦ τὸ σῶμα τῆς Ξενούλας ἀνεσύρθη ἀπὸ τὸ φρέαρ,
πνιγμένον καὶ νεκρόν, ἡ γραία Χαδούλα δὲν ἧτο πλέον
ἥσυχη, κρυερὸς φόβος ἤρχισε νὰ τὴν κατατρύχη. Ἔλεγεν
ὅτι τώρα, ἂν καὶ δὲν ἔπταιε, δὲν θὰ ἐγλύτωνε πλέον..
Τῷ ὄντι, ἡ ἐξουσία εἶχε ἀρχίσει νὰ συλλαμβάνη ὑποψίας.
Ἡ σύμπτωσις ὅτι ἡ γραία ἐκείνη εἶχεν εὑρεθῆ
δευτεραγωνιστοῦσα εἰς τὸν πνιγμὸν τῶν δυὸ κορασίων τοῦ
Γιάννη τοῦ Περιβολᾶ, εἰς τῆς Μαμοὺς τὸ ρέμα ὅπου ὅλη ἡ
ὑπόθεσις, καίτοι δὲν προέκυψαν στοιχεῖα ἐνοχῆς ἢ καὶ
νύξεις πρὸς ὑποψίαν, εἶχε <τί> τὸ παράδοξον καὶ τὸ
ἀλλόκοτον, καὶ ὅτι αὐτὴ πάλιν ἡ γραία εὑρίσκετο εἰς τὴν
αὐλὴν τοῦ γέροντος Ροσμαῆ, κατὰ τὰς ὥρας περίπου ὅτε
ἐπνίγετο εἰς τὸ φρέαρ ἡ μικρὰ Ξενούλα, ἡ θυγάτηρ τοῦ
Προπαντῆ, παρεῖχε νύξεις τινὰς ὑποψίας εἰς τὸν
εἰρηνοδίκην, ὅστις ἐπέσυρε τὴν προσοχὴν τοῦ παρέδρου,
τοῦ «ἐκπληροῦντος τ' ἀστυνομικά». Καὶ τότε ὁ πάρεδρος,
ὅστις ὡς δημόσιος κατήγορος περιωρίζετο μόνον ν'
ἀγορεύη, κατὰ τὰς συνεδριάσεις τῶν ποινικῶν, λέγων:
«Κατὰ τὶς μαρτυρίες ποὺ εἶπαν οἱ μαρτύροι, φαίνεται νὰ
ἔκαμε, ἢ φαίνεται νὰ μὴν ἔκαμε τὴν πράξιν», ὅλον δὲ τὸν
ἄλλον καιρὸν δὲν ἐλάμβανεν ἀφορμὴν ν' ἀναπτύξη τὴν
δραστηριότητά του ἢ νὰ τροχίση τὴν γλώσσαν του, ἁπλῶς
ἀπήντησεν ὅτι «ἀφοῦ ἔτσι τὸ λέει ὁ εἰρηνοδίκης, ἔτσι θὰ
εἶναι, κ' ἔτσι μου φαίνεται», καὶ τότε οἱ δυὸ ἀπεφάσισαν ν'
ἀνακρίνωσιν αὐστηρότερον τὴν Χαδούλαν, χήραν
Ἰωάννου Φράγκου, κ' ἐν ἀνάγκῃ νὰ τὴν
προσωποκρατήσωσι..
Κατὰ τὴν πρώτην ἀνάκρισιν, ἥτις εἶχε γίνει ἐπὶ ποδὸς κ'
ἐπιτοπίως - τότε ὁ εἰρηνοδίκης καὶ ὁ ἀστυνόμος δὲν εἶχον
συλλάβει ἀκόμη ρητᾶς ὑποψίας, ἢ δὲν τὰς εἶχον
ἀνακοινώσει πρὸς ἀλλήλους (ὁπότε διὰ τῆς συνεπινεύσεως
τοῦ ἑνὸς ἡ πεποίθησις τοῦ ἄλλου, ὡς πάντοτε συμβαίνει,
ἐδεκαπλασιάζετο) - ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐν ἀταραξίᾳ εἶχε
καταθέσει τὰ γνωστὰ ἤδη γεγονότα, ἄνευ τῆς ἐσωτερικῆς
ψυχολογίας των, ὅτι δηλαδή αὐτή, ἐκεῖ ποὺ ἔπλυνε, «σὰν
ἀπέρασε τὸ μεσημέρι, κ' ἐπείνασε, κ' ἡ κόρη της ἡ Κρινιῶ
εἶχεν ὑπάγει στὸ σπίτι νὰ φέρη τὸ φαΐ, καὶ σὰν ἀργοῦσε, κι
αὐτὴ εἶχε παραπεινάσει - καὶ τὴν εἶχαν καταζαλίσει τὸ
πλῆθος ἐκεῖνο τὰ παιδιὰ καὶ τὰ κορίτσια, ποὺ ἐχαλνούσαν
τὸν κόσμον μὲ τὰ παιγνίδια καὶ τὶς ἀταξίες τους μὲς στὴν
αὐλή, καὶ γύρω-γύρω στὸ λαδαρειό, καὶ γύρω-τριγύρω
στὴν καρούτα, καὶ στὸ πηγάδι σιμά. εἰς τὰς φρονίμους
νουθεσίας τῆς αὐτά, κακομαθημένα, τὴν ἐπεριγελούσαν
καὶ τὴν ἠρέθιζαν, καὶ τὴν ἔκαμνον νὰ χάση τὴν ὑπομονὴν
-ὅλα τ' ἀνωτέρω ἐπεβεβαίωσε κ' ἡ Κρινιῶ, ἡ κόρη της- τότε
αὐτή, καταζαλισμένη καὶ μὴ δυναμένη νὰ σταθῆ στὰ πόδια
τῆς ἀπ' τὴν πείνα, ἀπεφάσισε νὰ ὑπάγη στὸ σπίτι, διὰ νὰ
φάγουν ὅλοι μαζὶ ἐκεῖ, ν' ἀπαλλάξη καὶ τὴν Κρινιῶ ἀπὸ τὸν
περισσὸν κόπον τῆς μεταφορᾶς τοῦ φαγητοῦ, κι αὐτὴ νὰ
ἠσυχάση πρὸς ὥραν καὶ νὰ ξαποστάση. Ἐξῆλθε λοιπὸν τῆς
αὐλῆς, κ' ἔκλεισε τὴν θύραν μὲ τὸ μάνδαλον. Ὅταν, μετὰ τὸ
γεῦμα, ὡς μίαν ὥραν ἀργότερα, ἐπέστρεψαν εἰς τὴν αὐλήν,
μαζὶ μὲ τὴν Κρινιῶ, κατ' ἀρχὰς δὲν ὑπώπτευσαν τίποτε, κ'
ἐπανέλαβον τὴν ἐργασίαν των. Ὁ θόρυβος τῶν παιδίων
εἶχε κοπάσει πρὸς ὥραν τότε. Ὅταν ὅμως μετ' ὀλίγον
ἐχρειάσθη ν' ἀντλήσουν νερὸν ἀπὸ τὸ φρέαρ, τότε τὸ
«γιουρδέλι», ἤτοι τὸ ἄντλημα τῆς Κρινιῶς, προσέκρουσεν
εἰς στερεὸν σῶμα ἐντὸς τοῦ ὕδατος, κι αὐτὴ ἐν ἐκπλήξει καὶ
φόβω ἔκραξε τὴν μητέρα της. Τότε αἱ δυὸ ὁμοῦ
ἀνεκάλυψαν τὸ σῶμα τῆς μικρᾶς κόρης ἐπιπλέον, ἢ μᾶλλον
βυθισμένον ἤδη ἐντὸς τοῦ ὕδατος»..
Ἡ Κρινιῶ ἤτον ἐντελῶς εἰλικρινὴς βεβαιοῦσα τ'
ἀνωτέρω. Ὁ εἰρηνοδίκης ἤκουσεν εὐμενῶς τὴν κατάθεσιν
ταύτης. Ἀλλ' ὅμως ἔκαμε μορφασμὸν εἰς τὴν μητέρα της.
Ἐκεῖνος ὁ μορφασμὸς - ἐκεῖνα τὰ «μούτρα» τοῦ
εἰρηνοδίκου - δὲν τῆς ἤρεσαν, τῆς Φραγκογιαννούς, ἥτις
ἧτο λίαν πεπειραμένη, καὶ τότε μεγάλη ἀγωνία τὴν
ἐκυρίευσεν..
Εἰς τὴν οἰκίαν τῆς Τραχήλαινας τῆς κόρης της, ὅπου
εὑρίσκετο μικρὸν πρὸ τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου, δὲν ἔπαυε νὰ
κοιτάζη ἁνήσυχος ἀπὸ τὸ παράθυρο. Διεύθυνε τὸ βλέμμα
πρὸς τὴν ἰδίαν τῆς μικρὰν οἰκίαν, ἥτις καίτοι μὴ
ἀντικρύζουσα, ἀλλὰ πλαγίως κειμένη, ἧτο ὁρατή, ἐπειδὴ
ἐξεῖχε πέραν τῶν ὀλίγων μεσολαβουσῶν οἰκιῶν, δυὸ ἢ τρεῖς
πῆχες πρὸς τὸν δρόμον. Ἡ Γιαννού, ἂν καὶ συχνὰ
ἐκοίταζε, δὲν ἔβλεπε τίποτε..
Ἡ κόρη της ἡ Δελχαρῶ εἶδε τὴν ἀνησυχίαν της, κι
ἄρχισε νὰ κοιτάζη, ὅπως ἡ μήτηρ της, καὶ αὐτή. Τὴν ὥραν
τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου, αἴφνης μετὰ κρυφίου φόβου τὴν
ἔκραξε:.
- Μάννα! Μάννα!.
- Τί εἶναι;.
- Ἔλα νὰ ἰδῆς!.
- Τί;.
- Δυὸ ταχτικοὶ στέκονται καὶ κοιτάζουν ἔξω ἀπ' τὴν
αὐλή, στὸ σπίτι σας..
Ἡ γραία Χαδούλα ἐσηκώθη, καὶ εἶδεν ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον
ἐφοβεῖτο. Δυὸ «ταχτικοί», ἤτοι χωροφύλακες, ὅπως εἰς
τοὺς χρόνους τοῦ υἱοῦ της, τοῦ Μώρου -ὁπότε οὗτος, πρὸ
δεκαπέντε ἐτῶν περίπου εἶχε σύρει ἐκ τῆς κόμης ἐπὶ τοῦ
λιθοστρώτου τῆς ὁδοῦ τὴν μητέρα του, καὶ εἶχε μαχαιρώσει
τὴν ἀδελφήν του- ἵσταντο παραμονεύοντες, κοιτάζοντες
ἀπλήστως πρὸς τὴν οἰκίαν..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ εἶδε καὶ ἐπείσθη ὅτι μέγας καὶ
ἐπικείμενος κίνδυνος τὴν ἠπείλει..
- Πρέπει νὰ πάρω τὰ βουνά, δυχατέρα! εἶπεν αἴφνης. Ἂν
προφτάσω!.
- Γιατί, μάννα; εἶπεν ἐν ἀγωνίᾳ ἡ Δελχαρῶ..
- Γιατί. μὲ γυρεύουν γιὰ νὰ μὲ φυλακώσουν..
- Ἀλήθεια;. Ἐσὺ τὸ ἔρριξες, μάννα, τὸ κορίτσι στὸ
πηγάδι;.
- Ὄχι, μάρτυς μου ὁ Θεός! Αὐτὸ δὲν τὸ ἔκαμα, εἶπεν ἡ
Φραγκογιαννού..
- Τότε;..
- Σιώπα!.
- Ἡ ἁμαρτία σὲ κυνηγά, μάννα, εἶπε δειλῶς ἡ Δελχαρῶ..
- Σιώπα! Μουρλάθηκες; εἶπε βλοσυρὰ ἡ μάννα της,
ὑποπτεύσασα ὑπαινιγμὸν τινὰ εἰς τὸν τόνον μέθ' οὐ ὡμίλει
ἡ κόρη της..
- Τί νὰ πῶ κ' ἐγώ, ἡ καημένη! εἶπε συμπλέκουσα τὰς
χείρας ἐν ἀμηχανίᾳ, ἡ Δελχαρῶ..
- Ἅ! αὐτὸ μὴν τὸ λές! ὄχι! Δὲν κάνει νὰ τὸ λές!.
Καὶ τρομερά, κατῆλθε τὴν σκάλαν νὰ φύγη..
- Ποῦ πᾶς, μάννα;.
- Στὰ βουνά, σοῦ εἶπα!. Δῶσε μου λίγο παξιμάδι..
έρθει σήμερα στο παλιό, ερημωμένο εκκλησάκι, για να
προσφέρει τις ικεσίες της. Προτίμησε τον ναό τον
αλειτούργητο, αφού ακόμα και στην ενοριακή εκκλησία,
όπου πήγαινε συχνά κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής,
τολμούσε να μπαίνει μόνο στον νάρθηκα, πίσω από το ένα
φύλλο της γυναικείας πύλης, που ήταν κλειστό με τον σύρτη.
Ήταν σαν να ένιωθε την ανάγκη να είναι έτοιμη να φύγει
αμέσως, αν την έδιωχνε κάποιος! Και δεν φοβόταν τόσο πολύ
μήπως την διώξει ο Παπανικόλας, ο αυστηρός και ασκητικός
εφημέριος, ή ο κυρ Δημητρός ο επίτροπος, ο οποίος πάντα
γκρίνιαζε και ήταν σκληρός με τις γριές, που επέμεναν να μην
ανεβαίνουν στον γυναικωνίτη και ζητούσαν να έχουν πάντα
ένα μικρό, περιφραγμένο με σειρές στασιδιών διαμέρισμα, στη
βορειοδυτική γωνία του ναού. Αλλά φοβόταν τον
Αρχάγγελο, τον αγριωπό, που ήταν ζωγραφισμένος
μεγαλόσωμος πάνω στην βόρεια πύλη του ναού, με τη
φλογερή ρομφαία του στο χέρι..
Μπήκε στο ερημωμένο εκκλησάκι, άναψε ένα κερί, το
οποίο είχε στο καλάθι της μαζί με λίγα σπίρτα, και έκανε τρεις
βαθιές γονυκλισίες μπροστά στην μισοκατεστραμμένη
τοιχογραφία. Στη συνέχεια, επαναλαμβάνοντας στον νου της
την εμμονική ιδέα που της είχε κολλήσει, χωρίς να την
εκφράσει μεγαλόφωνα, είπε τόσο φωναχτά που θα μπορούσε
να την ακούσει κάποιος, αν ήταν μάρτυρας εκείνης της
σκηνής: «Αν έκανα καλά, Άγιε Γιάννη μου, να μου δώσεις
σημάδι σήμερα. να κάνω μια καλή πράξη, ένα ψυχικό, για να
γαληνέψει η ψυχή μου και η καρδιά μου!.».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ.
Αφού γέμισε το καλάθι της και ο ήλιος είχε χαμηλώσει
πολύ, η γριά Χαδούλα βγήκε από το ερημωμένο ναό και
ξεκίνησε να γυρίσει στην μικρή πόλη. Κατέβηκε ξανά το
ρέμα-ρέμα προς τα πίσω, έστριψε δεξιά και άρχισε να
ανεβαίνει τον λόφο του Αγίου Αντωνίου, από όπου είχε έρθει.
Μόλις όμως έφτασε στην κορυφή του λόφου, όπου βρίσκεται
το παρεκκλήσι και από όπου ανοίγεται θέα στο λιμάνι και την
πολιτεία, είδε εκεί δεξιά της, χαμηλά στο βάθος μιας μικρής
κοιλάδας, που ονομάζεται ρέμα της Μαμούς και κόβει με
αμβλεία γωνία την άλλη βαθιά κοιλάδα του Αχειλά, τον
μεγάλο και καλοδιατηρημένο κήπο του Γιάννη του Περιβολά.
Και είπε μέσα της:.
«Να πάω στον μπαξέ του Γιάννη, να του ζητήσω κανένα
μάτσο κρεμμύδια ή κανένα μαρούλι, να με φιλέψει. Τι θα
χάσω;».
Την ίδια στιγμή, θυμήθηκε ότι είχε ακούσει από μέρες, πως
η γυναίκα του Γιάννη του Περιβολά ήταν άρρωστη. Δεν
ήξερε αν αυτή βρισκόταν τώρα στην καλύβα μέσα στον κήπο,
δίπλα στην είσοδο, ή αν νοσηλευόταν στην πολιτεία. Αλλά
επειδή ο κηπουρός ο ίδιος θα βρισκόταν σίγουρα εκεί (το
συμπέρανε επειδή έβλεπε από μακριά την πόρτα της αυλής
ανοιχτή), σκέφτηκε να του πουλήσει εξυπηρέτηση με τα
βότανα που είχε στο καλάθι της, τάζοντάς του «μαντζούνια»
για τη θεραπεία της γυναίκας του. Μετά αμέσως είπε πάλι
μέσα της:.
«Τι εξυπηρέτηση να κάνει κανείς στη φτώχεια!. Η
μεγαλύτερη καλοσύνη που θα μπορούσε να τους κάνει
κάποιος θα ήταν να είχε ένα στερφοβότανο για να τους κάνει
να μην κάνουν παιδιά. (Θεέ μου, συγχώρεσέ με!) Ας ήταν και
παληκαροβότανο για να κάνουν αγόρια! πρόσθεσε. Γιατί
κάνει μόνο κορίτσια, αυτή η φτωχιά!. Νομίζω ότι έχει πέντε ή
έξι μέχρι τώρα. Δεν ξέρω αν της έχει πεθάνει κανένα. από
αυτά τα εφτάψυχα!».
Η Γιαννού είχε ψάξει, πραγματικά, για πολλά χρόνια, στα
βουνά και στις ρεματιές, για να βρει «βότανο για αγόρια» για
την κόρη της, αλλά εκείνο που της είχε δώσει δεν πέτυχε.
Αντιθέτως, λειτούργησε περισσότερο ως «βότανο για
κορίτσια». Και όμως, σε εκείνη κάποτε, όταν της το έδωσε η
κουνιάδα της, είχε αποτέλεσμα, γιατί έκανε τέσσερις γιους,
και μόνον τρεις κόρες. Όσον αφορά το «βότανο για να μην
κάνουν παιδιά», ο πνευματικός της είχε πει πριν από χρόνια
ότι είναι μεγάλη αμαρτία..
Πριν φτάσει στην πόρτα του κήπου, καθώς κατέβαινε το
μονοπάτι της πλαγιάς, είδε ότι ο Γιάννης ο Περιβολάς δεν
βρισκόταν μέσα στον κήπο, αλλά ήταν εκείνη τη στιγμή στο
γειτονικό χωράφι, το οποίο είχε φαίνεται νοικιάσει ως
κολλήγος από τον γείτονα. Το χωράφι ήταν σπαρμένος με
κριθάρι καταπράσινο που είχε φτάσει ήδη σε ύψος μιας
σπιθαμής (περίπου 18 εκ), και βρισκόταν σε χαμηλότερο από
τον κήπο επίπεδο, σε ύψος γόνατος. Ο Γιάννης, σκυμμένος σε
μία άκρη του χωραφιού, ως φαίνεται, βοτάνιζε, δηλαδή
ξερίζωνε τα βλαβερά χόρτα και τα ζιζάνια ανάμεσα στο
σπαρμένο, ενώ ήταν ακόμη νωρίς, και ο ήλιος έδυε ήδη.
Βρισκόταν πέρα από την άλλη άκρη του κήπου, και όταν η
Γιαννού πλησίασε στην πόρτα του περίβολου, δεν τον έβλεπε
πλέον, κρυμμένο πίσω από τον πυκνό φράκτη, σε αρκετή
απόσταση, ώστε δεν μπόρεσε να του φωνάξει από μακριά
καλησπέρα. Εκείνος, σκυμμένος, εντελώς απορροφημένος
στην εργασία του, ούτε την είδε..
Η γριά Χαδούλα μπήκε στο κήπο. Κοντά στην πόρτα ήταν
η καλύβα, αρκετά λευκή, με όχι και τόσο περιποιημένο
εξωτερικό ή καθαρό. Φαινόταν ότι δεν είχε ασβεστωθεί εδώ
και πολύ καιρό, γεγονός που μαρτυρούσε την ασθένεια της
νοικοκυράς. Μπροστά στην καλύβα υπήρχε ακαταστασία
από εργαλεία, χόρτα και δέματα. Η πόρτα ήταν κλειστή. Τα
δύο παράθυρα κλειστά. Μόνο ένας φεγγίτης με τζάμι υπήρχε
στο πάνω μέρος, αλλά για να φτάσει εκεί η Φραγκογιαννού,
για να σηκώσει το ανάστημά της και να δει αν υπήρχε
κάποιος μέσα, έπρεπε να ανέβει τα δύο ή τρία σκαλοπάτια και
να φτάσει στο μικρό, άφρακτο σανίδωμα, που ονομάζεται
«χαγιάτι»..
Ενώ δίσταζε αν έπρεπε να κάνει έτσι, ή μάλλον να ανέβει
απλώς στο χαγιάτι και να χτυπήσει την πόρτα, άκουσε φωνές
μικρών κοριτσιών. Λίγο πιο πέρα ήταν το πηγάδι με το
μαγκάνι και δίπλα, η στέρνα, χαμηλή και βαθιά, με τα
πεζούλα της μόλις να ξεπροβάλλουν από την επιφάνεια της
γης. Πάνω σε αυτή την χτιστή όχθη, δίπλα στο χείλος της
στέρνας, κάθονταν δύο μικρά κορίτσια, το ένα περίπου πέντε
ετών και το άλλο περίπου τριών ετών, και έπαιζαν με ένα
καλάμι, ένα σπάγκο και ένα καρφί δεμένο στην άκρη, σαν να
ψάρευαν μέσα στη στέρνα..
«Να!. Μου έδωσε το σημάδι ο Άγιος Γιάννης», είπε μέσα
της, σχεδόν ασυναίσθητα η Φραγκογιαννού, όταν είδε τα δύο
κοριτσάκι. «Τι λευτεριά θα της έκαναν της φτωχιάς
Περιβολούς, αν έπεφταν μέσα στη στέρνα και κολυμπούσαν!.
Να δούμε, έχει νερό;».
Πλησιάζοντας, έσκυψε και είδε ότι η στέρνα ήταν σχεδόν
γεμάτη, με περίπου 2/3 της οργιάς νερό (περίπου 1,5 μ.).
— Τι τα αφήνει εδώ, αυτός ο πατέρας τους, μικρά
κορίτσια; είπε ξανά η Φραγκογιαννού. Τάχα δεν μπορούν να
πέσουν και μόνα τους μέσα;.
Γύρισε ανήσυχα το βλέμμα προς την καλύβα. Αλλά αυτή
είχε την όψη ότι δεν υπήρχε άνθρωπος μέσα..
Κοίταξε με περιέργεια τα δύο κορίτσια. Το μεγαλύτερο από
αυτά, όμορφο, ξανθό, αν και σχεδόν άπλυτο, έκανε ωραία
εντύπωση. Το μικρότερο, χλωμό, κακοντυμένο, φαινόταν
μάλλον να πάσχει από «ζούρα», δηλαδή παιδικό μαρασμό..
— Κοριτσάκια, είπε η Φραγκογιαννού, τι κάνετε εδώ;. Πού
είναι η μάνα σας;.
Το μεγαλύτερο κορίτσι απάντησε:.
— Πίτι..
Στο σπίτι, ερμήνευσε η γριά. Μα πού στο σπίτι; Εδώ ή στο
χωριό;.
— Ζεν είναι ζω, είπε ξανά το μικρό..
Φαίνεται ότι εκτελούσε εντολή του πατέρα της, μη
θέλοντας να ενοχλήσουν οι διαβάτες την άρρωστη. Αυτή, εξ
άλλου, βρισκόταν πράγματι μέσα στην καλύβα, αν και τα
παράθυρα ήταν κλειστά, ίσως για να μην την βλάπτει το
βραδινό ρεύμα του αέρα. Φαίνεται ότι ο σύζυγός της είχε
κατέβει στον γειτονικό αγρό, μόλις πριν από λίγο για μικρή
συμπληρωματική εργασία, και είχε βαρεθεί ή νόμισε περιττό
να κλείσει και την πόρτα του περίβολου του λαχανόκηπου..
Η γραία Χαδούλα ρώτησε και πάλι:.
— Και είναι στο χωριό, η μάννα σας; Και σεις πώς είστε 'δω
μοναχά σας;.
— Είναι πατέλας ζω, είπε το μικρό..
— Πού;.
— Εκεί κάτω, έδειξε το μικρό..
— Και τι κάνει;.
Το κοριτσάκι κούνησε τους ώμους. Δεν ήξερε τι να πει.
Τέλος προέφερε:.
— Έχει ζ'λειά. (έχει δουλειά).
— Πώς σε λένε, κορίτσι μου;.
— Μένα; Μ'σούδα (Μυρσούδα)..
— Και την αδερφή σου;.
— Τούλα (Αρετούλα)..
Η Φραγκογιαννού σκέφτηκε:.
«Θα φωνάξουν, τάχα;. Θα ακουστεί; Πού να ακουστεί!.
Πρέπει να κάνω γρήγορα, πρόσθεσε μέσα της. Αυτός, όπου
να είναι, τώρα σε λίγο, θα 'ρθει δω, γιατί θα σουρουπώσει, και
δεν θα βλέπει να κάνει δουλειά εκεί κάτω. Και πρέπει να
φύγω το γρηγορότερο, χωρίς να με δει, όπως δεν με είδε ως
τώρα».
Δίστασε για λίγο. Ένιωσε μέσα της τρομερή πάλη. Μετά
είπε, σχεδόν δυνατά: «Καρδιά!. Μια απόφαση είναι»..
Και αρπάζοντας με τα δύο χέρια τα δύο κορίτσια, τα
έσπρωξε με μεγάλη δύναμη..
Ακούστηκε ένας μεγάλος παφλασμός..
Τα δύο πλάσματα βούλιαξαν στο νερό της στέρνας..
Η μεγαλύτερη κοπέλα έβγαλε μια δυνατή κραυγή, η οποία
αντήχησε στην μοναξιά της βραδιάς..
— Μα.!.
Με μια έμφυτη παρόρμηση, η Φραγκογιαννού γύρισε το
πρόσωπό της προς τη λευκή καλύβα, στην οποία μέχρι τώρα
είχε γυρισμένη την πλάτη της..
Και συγχρόνως ετοιμαζόταν να φύγει, ενώ ταυτόχρονα
έριχνε μια γρήγορη ματιά στη στέρνα για να δει αν
συνεχίζεται η αγωνία..
Πήρε το καλάθι της, το οποίο είχε αφήσει στο έδαφος, και
απομακρύνθηκε δύο βήματα..
Τα δύο μικρά πλάσματα σπαρταρούσαν μέσα στο νερό. Η
μικρή είχε βυθιστεί ήδη. Η μεγαλύτερη πάλευε..
Μετά από λίγα δευτερόλεπτα, η γριά άκουσε πίσω της το
θόρυβο μιας πόρτας που άνοιγε και μια αδύναμη φωνή..
Γύρισε το κεφάλι της. Η πόρτα της καλύβας είχε ανοίξει. Η
άρρωστη γυναίκα, η μητέρα των δύο κοριτσιών, ωχρή, και
τυλιγμένη με μάλλινο σεντόνι, όμοια με φάντασμα, στεκόταν
στο άνοιγμα της πόρτας..
"Τι είναι;" είπε με τρόμο η άρρωστη γυναίκα..
Τότε η Φραγκογιαννού, με μεγάλη ετοιμότητα, καθώς
στεκόταν όρθια, δύο βήματα προς την στέρνα, έριξε το
καλάθι της κάτω, το οποίο είχε μόλις σηκώσει, και άρχισε να
τρέχει, να πηδά, και να φωνάζει:.
"Τα κορίτσια!. Τα κορίτσια!. Πέσανε μέσα!. Κοίτα!. Δεν
έχετε το νου σας, χριστιανοί;. Πώς το έκαναν;. Και τα
αφήνετε μόνα τους, κοντά στη στέρνα, με νερό γεμάτη!.
Ευτυχώς που βρέθηκα!. Να, τώρα πέρασα κι εγώ. Ο Θεός με
έστειλε!".
Και στο μεταξύ, σκύβοντας, και βγάζοντας αμέσως την
φουστάνα της, έμεινε με την λεγόμενη "μαλλίνα", που είχε για
μεσοφόρι, πετώντας τα πατημένα χονδρά της τσόκαρα, έμεινε
με τις κάλτσες τις τρυπημένες στην φτέρνα, έπεσε βαριά, με
πάταγο μέσα στο νερό της στέρνας..
Η άρρωστη γυναίκα άφησε μια βραχνή κραυγή και έτρεξε
να κατέβει τα δύο ή τρία λιθόστρωτα σκαλοπάτια της
εισόδου, παραπατώντας και μόλις μπορώντας να περπατήσει
από την αδυναμία της. Πριν φτάσει κοντά στη στέρνα, η
Γιαννού είχε πιάσει το μικρότερο κορίτσι, το οποίο της
φαινόταν μάλλον πνιγμένο ήδη, και το έσυρε αργά προς τα
έξω, με το κεφάλι πάντα μπρούμητα στο νερό. Έπειτα
σηκώνοντας το μικρό σώμα, αφού το άφησε πάνω στη
λιθόστρωτη άκρη, έσκυψε και έπιασε το άλλο κοριτσάκι, το
μεγαλύτερο. Την τράβηξε από την άκρη του φορέματός της,
και από το ένα πόδι, και ενώ τραβούσε προς τα πάνω το
σώμα, το κεφάλι έμενε κάτω, όσο το δυνατόν περισσότερη
ώρα μέσα στο νερό..
Τέλος, η μητέρα είχε φτάσει κοντά στη σκηνή, και η
Φραγκογιαννού έσυρε αποφασιστικά το σώμα προς τα έξω.
Το άφησε κοντά στο άλλο σώμα..
Τα δύο μικρά πλάσματα φαίνονταν αναίσθητα..
Η Φραγκογιαννού, με έντονη προσπάθεια, ψάχνοντας με
τα πόδια της στο νερό, βρήκε στη νότια πλευρά το στόμιο της
στέρνας, που ήταν κλειστό με μια πλατιά σανίδα με λαβή
ψηλή όσο ένα κοντάρι, και πατώντας με το ένα πόδι στην
εσοχή εκείνη του τοίχου ανέβηκε με κόπο στο πεζούλι,
στάζοντας ολόκληρη..
"Είδες! Δεν το είχα σκεφτεί!" φώναξε επιδεικτικά η
Φραγκογιαννού. "Μήπως έπρεπε να τραβήξω τον κόπανο
επάνω, να ξεφράξω τη μπούκα, για να αδειάσει αμέσως η
στέρνα, πριν πνιγούν τα κοριτσάκια, τα καημένα!".
Ήταν αλήθεια, εξ άλλου, ότι δεν το είχε σκεφτεί. Αλλά
υπάρχει υποκρισία και στην ειλικρίνεια..
Η Φραγκογιαννού τίναξε την άκρη των ρούχων της που
είχαν μουσκέψει και ρίχνοντας μια ματιά στα δύο αναίσθητα
σώματα, να λέει βιαστικά και με δύναμη:.
— Κρέμασμα ανάποδα θέλουνε. Χτύπημα με το καλάμι,
για να ξεράσουν μαθές!. Καλά που είναι γλυκό το νερό. Πού
είναι ο άνδρας σου, χριστιανή μου;. Έτσι τ' αφήνουν, μικρά
κορίτσια, μονάχα τους, να παίζουν με το νερό της στέρνας;.
Καλά που ήρθα! Ο Θεός μ' έστειλε. Από τον Ανάργυρο
έρχομαι, απ' τον ελιώνα. Καλά που ήταν η πόρτα του μπαξέ
ανοιχτή!. Πού 'ναι ο άνδρας σου; Πού 'ν' τος; Ό,τι μπήκα απ'
την πόρτα, ακούω μπλούμ! Τρέχω. Τί να ιδώ! Δεν πρόφτασα.
Ούτε ήξερα πως εισ' εδώ. Σε είχα στο χωριό πως βρίσκεσαι.
Είχα μάθει πως ήσουν άρρωστη. Την τρομάρα που πήρα!.
Τώρα, κρέμασμα ανάποδα, και γλήγορα. Δεν πιστεύω να
είναι καλά πνιγμένα. Πού 'ναι. τος ο άνδρας σου; Πού 'ν' τος;.
Και τραβώντας με δυσκολία το ένα σώμα, το μικρότερο,
για το οποίο ήταν σχεδόν σίγουρη ότι ήταν ήδη νεκρό, το
μετέφερε κοντά σε ένα δέντρο, για να το κρεμάσει ανάποδα,
όπως έλεγε..
— Πού είναι ένα σκοινάκι;. Να, βλέπω ένα σπάγκο με
καλαμιά! Καλά, θα χρειαστεί..
Έγνεφε ανυπόμονα στην άρρωστη γυναίκα, να της φέρει
κοντά την καλαμιά, με την οποία έπαιζαν λίγο πριν τα δυο
κοριτσάκια..
Η γυναίκα, ζαλισμένη, παραλογισμένη, με τα χέρια της
δεμένα σε ένδειξη απορίας, φόβου και αγωνίας, με αδύναμη
φωνή είπε:.
— Μα πού 'ναι ο πατέρας τους;.
— Εμένα ρωτάς; είπε η Γιαννού..
— Δεν φωνάζεις;. Δεν μπορώ να σκούξω, δεν έχω
καρδίτσα, χριστιανή μου. Ίσως να είναι αποκάτω, στο
χωράφι..
Η Φραγκογιαννού, αφού άφησε για λίγο το μικρό σώμα
κάτω, έτρεξε δύο βήματα, και λύνοντας την καλαμιά με τον
σπάγκο, προσπάθησε να τον λύσει ή να τον κόψει, για να
δέσει με αυτόν τα πόδια της μικρής πνιγμένης στο κλαδί της
κερασιάς, και να κρεμάσει το σώμα ανάποδα..
Συγχρόνως, απαντώντας στην επίκληση της γυναίκας,
φώναξε με άγρια, παράξενη φωνή:.
— Γιάννη!. Γιάννη!.
Η κραυγή αντήχησε στην κοιλάδα. Αλλά ο Γιάννης δεν
φαινόταν. Η Γιαννού έδεσε τα πόδια της μικρής, και
προσπάθησε να την κρεμάσει, συγχρόνως δε επανέλαβε την
κραυγή της:.
— Γιάννη!. Πού είσαι;. Έλα!. Τα κορίτσια έπεσαν μέσα στη
στέρνα!..
«Καλύτερα, που αργεί», έλεγε μέσα της..
— Δεν ακούει, θα πω, αυτός ο χριστιανός; Τέτοια
απληστία, στη δουλειά! Τώρα νύχτωσε πια. Γιάννη! Γιάννη!..
Συγχρόνως συνειδητοποίησε ότι σχεδόν προδόθηκε, καθώς
η γυναίκα δεν της είχε πει ρητά ότι ο Γιάννης εργαζόταν στο
χωράφι, αλλά μόνο η ίδια τον είχε δει, και αν της το είπε
κάποιος, της το είπε το πνιγμένο κοριτσάκι. Γι' αυτό είπε:.
— Μα πού είναι;. Στο χωράφι, είπες; Και τι κάνει;. Ποιος
να τρέξει, χριστιανή μου, ως εκεί. Εσύ είσαι άρρωστη
γυναίκα. Γιάννη!. Πού είσαι, Γιάννη;.
Τέλος ακούστηκε φωνή, πέρα από τον ακρινό φράχτη, που
ερχόταν από την άκρη..
— Τι είναι;. Ποιος φωνάζει;.
— Τρέξε, Γιάννη!. Τα κορίτσια πνίγηκαν! φώναξε με
μεγάλο κόπο η άρρωστη γυναίκα..
Μετά από ένα λεπτό έφτασε τρέχοντας ο Γιάννης..
Η Φραγκογιαννού, εν τω μεταξύ, είχε κρεμάσει το μικρό
σώμα. Έπειτα σήκωσε και το άλλο σώμα, της μεγαλύτερης
κόρης, και το ψηλαφούσε με τα δύο χέρια, για να βεβαιωθεί
αν ήταν ήδη νεκρό. Και συγχρόνως έριχνε λοξό, ύπουλο
βλέμμα προς τη δύστυχη μητέρα, την χλωμή που ανατρίχιαζε
κάτω από το λευκό μάλλινο σεντόνι της και κούνησε το
κεφάλι της, νιώθοντας αθέλητη λύπη για τη γυναίκα εκείνη..
Όταν είδε από μακριά τον πατέρα, τον κηπουρό, να τρέχει
προς τα εκεί, γύρισε το σώμα με το κεφάλι κάτω, και το
κρατούσε προσωρινά έτσι, διστάζοντας και έντρομη..
— Τι είναι;. Τι τρέχει; φώναξε με μεγάλη απορία ο
Γιάννης..
— Να! καλά που βρέθηκα! φώναξε προς αυτόν η
Φραγκογιαννού. Ερχόμουν από τον Ανάργυρο, με το κοφίνι
μου. Ήθελα να σου δώσω κανένα βότανο, από αυτά που
μάζεψα σήμερα στο ρέμα, για να κάνετε μαντζούνι για τη
γυναίκα σου!. επειδή είχα μάθει πως ήταν άρρωστη. Καλά
που βρέθηκε η πόρτα ανοιχτή!. Μπαίνω μέσα. Ακούω,
μπλουμ! την τρομάρα που πήρα! Τα δύο κορίτσια, καθώς
έπαιζαν με την καλαμιά, έπεσαν στη στέρνα. Κατά πως
φαίνεται, όσο μπόρεσα να καταλάβω, είχαν πιάσει καυγά
ποια να κρατήσει την καλαμιά, για να βγάλει τάχα τα ψάρια.
Η μικρή ήθελε να αρπάξει την καλαμιά από τη μεγάλη.
Σπρώχνοντας η μεγάλη τη μικρή, την έριξε μέσα στο νερό, και
πιάνοντας η μικρή την μεγάλη, κατά πως φαίνεται, την
τράβηξε μαζί της μέσα στη στέρνα. (Η Φραγκογιαννού είχε
αυτοσχεδιάσει την ερμηνεία αυτή στα πρόχειρα και από
έμπνευση). Αχ! την τρομάρα που πήρα! Ακούω ένα μπλουμ!
Καλά που βρέθηκα! Ο Θεός με έστειλε. Αμμή, έτσι αφήνουνε,
χριστιανοί μου, μικρά κορίτσια, να παίζουν μόνα τους κοντά
στη στέρνα, γεμάτη νερό!..
Ο Γιάννης, βλέποντας τα δύο αναίσθητα σώματα στις
χλωμές ακτίνες του μισόφωτος, τραβώντας τα μαλλιά του,
δαγκώνοντας τους κόμπους των δακτύλων του, απάντησε:.
— Ω!. τι αμαρτίες!. έχεις δίκιο, χριστιανή μου! Αχ!. και τι
ήταν αυτό!. Και εγώ ήμουν κάτω στο χωράφι, και έβγαζα τα
χορτάρια. και δεν μπορούσα να ησυχάσω, να πάρει η ευχή!.
Ένα σαράκι με έτρωγε!. Και δεν συλλογίστηκα πως η στέρνα
ήταν γεμάτη. Και είχα έναν φόβο, μια υποψία. έλεγα να
αφήσω το βοτάνισμα, να 'ρθω, να τρέξω, στον μπαξέ πίσω.
Και έλεγα, ο εξαποδώ κάτι μου σκαρώνει, κάτι μου
μαγειρεύει. Και δε μου 'κανε καρδιά, ν' αφήσω τη δουλειά, να
πάρει η ευχή! Ωχ! δίκιο έχεις, ό,τι και να πεις, χριστιανή μου.
Αχ! αχ! τι αμαρτίες;.
Και με μεγάλη αγωνία, ο κηπουρός συνεργάστηκε στα
πρόχειρα μέσα εναντίον του πνιγμού, τα οποία του
συνιστούσε η πολύπειρη Φραγκογιαννού..
Η γριά Χαδούλα αναγκάστηκε να μείνει όλη εκείνη τη
νύχτα στην καλύβα, όπου δοκίμασε όλα τα σπάνια και
απερίγραπτα συναισθήματα της φόνισσας που μεταβάλλεται
ξαφνικά σε γιατρό των δικών της θυμάτων. Με όλα τα
κρεμάσματα και τις εντριβές, τις οποίες εφάρμοσε αυτή, τα
δύο κορίτσια πέθαναν. Το πρωί έτρεξε ο Γιάννης στην
πολιτεία για να δώσει είδηση στις αρχές, ενώ η
Φραγκογιαννού, που έμεινε πίσω, έκανε συντροφιά στην
άρρωστη μητέρα, που έκλαιγε και οδυρόταν ασκώντας και το
έργο της παρηγορήτριας, κοντά στο επάγγελμα της ιατρού..
Ο ειρηνοδίκης και ο «εκπληρών τα αστυνομικά» πάρεδρος
ήρθαν επί τόπου. Η Φραγκογιαννού, ανακρινομένη,
διηγήθηκε την χθεσινή της εκδρομή, και την τυχαία διέλευσή
της από τον λαχανόκηπο. Έπειτα επανέλαβε σχεδόν κατά
λέξη όσα είχε πει στον πατέρα των δύο κοριτσιών: «Η
μικρότερη ήθελε να αρπάξει την καλαμιά από την
μεγαλύτερη. Σπρώχνοντας η μεγάλη την μικρή, την έριξε μέσα
στο νερό, και πιάνοντας η μικρή την μεγάλη, κατά πως
φαίνεται, την τράβηξε μαζί της μέσα στη στέρνα». Αυτά τα
είπε μάλλον ως συμπεράσματα η ανακρινομένη. διότι μόλις
πάτησε το κατώφλι της θύρας, έλεγε, και άκουσε ένα μπλούμ!
και δεν πρόλαβε να προλάβει την καταστροφή, μόνον πήρε
«μεγάλη τρομάρα»..
Ο παρεπιδημών ιατρός, κ. Μ., ήρθε, είδε τα πτώματα και
συνέταξε την έκθεσή του. αποφάνθηκε ότι τα δύο κορίτσια
πνίγηκαν από πτώση στο νερό..
Ουδεμία ένδειξη ούτε υποψία υπήρχε κατά της
Φραγκογιαννούς. Τα δυο μικρά πλάσματα τα έψαλλε ένας
ιερέας που ήρθε, στον ναΐσκο του Αγ. Αντωνίου, και τα
έθαψαν εκεί έξω, ανάμεσα στα σχοίνα και τους θάμνους,
κοντά στην βόρεια πλευρά του ναΐσκου..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι.
Πέρασαν οι γιορτές του Πάσχα. Την εβδομάδα του Θωμά,
η γρια-Χαδούλα, βοηθούμενη από την μικρή κόρη της, την
Κρινιώ, έπλεναν μέσα στη μεγάλη αυλή του κυρ Αλεξάνδρου
του Ροσμαή, ενός γέρο-πρόκριτου, ο οποίος ήταν σύντεκνός
της, και της είχε βαφτίσει σχεδόν όλα τα παιδιά. Στο
σκεπασμένο μέρος της αυλής το λεγόμενο λαδαρειό, δίπλα
στην τεράστια ξύλινη ποτίστρα για τα ζώα, που έμοιαζε πολύ
με την Κιβωτό του Νώε, όπως την ζωγραφίζουν, κοντά στο
πηγάδι, και όπου η ανθισμένη τεράστια μουριά άπλωνε τα
μεγάλα καταπράσινα κλωνάρια τους, ευλογώντας χιαστί σε
σχήμα σταυρού και τους άξιους και τους ανάξιους, ο μικρός
κήπος φραγμένος με ξυλοφράχτη ξεδίπλωνε πολύχρωμα
μεθυστικά λουλούδια με δροσιστική γλύκα και απόλαυση για
τα μάτια για όλα τα πλάσματα του Θεού. Δίπλα στην μικρή
καμινάδα με την κτιστή στέρνα των σταφυλιών, είχε η
Φραγκογιαννού την μεγάλη, βαθιά σκάφη της, και δίπλα της
είχε μια άλλη σκάφη η Κρινιώ, και ακούραστες και οι δύο
εδώ και δύο μέρες έπλεναν, μπουγάδιαζαν, ξέβγαζαν,
άπλωναν, στέγνωναν, μαζεύαν, και ακόμα δεν είχαν τελειώσει
την καλή τους εργασία..
Την δεύτερη ημέρα η Φραγκογιαννού είχε ενοχληθεί πολύ
από τα τρεξίματα, τους θορύβους, και τα καμώματα ενός
σμήνους μικρών παιδιών και κοριτσιών, τα οποία εισέβαλαν
στην αυλής και έκαναν θόρυβο. Σχεδόν όλα τα παιδιά της
γειτονιάς, δέκα ή δεκαπέντε τον αριθμό, έμπαιναν στην αυλή,
έτρεχαν εδώ-εκεί, χοροπηδούσαν, κυνηγιούνταν γύρω-γύρω
στην ποτίστρα, έπαιζαν το κρυφτό, έσκυβαν στο πηγάδι,
Νάρκισσοι για να δουν την σκιά τους στο νερό, με κίνδυνο να
πέσουν μέσα, έβγαζαν μεγάλες, άναρθρες φωνές, σαν Ηχοί,
κορίτσια που κρύβονταν πίσω από την ποτίστρα, στα
σκοτεινά στενώματα, όπου τα τραβούσε ο παιγνιώδης φόβος
– και όλα αυτά με μεγάλη παιδική αδιακρισία και
φορτικότητα, μη αφήνοντας την εργατική γριά και την κόρη
της να κάνουν ήσυχα τη δουλειά τους..
Δύο πόρτες είχε η μεγάλη αυλή, την μεγάλη και την μικρή.
Και τις δύο τις είχε κλείσει επανειλημμένα η Γιαννού με τον
μοχλό, ή με το μάνδαλο, ελπίζοντας να βρει ησυχία. και οι
δύο βρίσκονταν μετά από λίγο ανοιχτές κάθε φορά. Αυτό
γινόταν διότι και οι ένοικοι βρίσκονταν συχνά σε ανάγκη να
μπουν ή να βγουν, και άλλοι εκτός των παιδιών έρχονταν απ’
έξω, συγγενείς ή φίλοι του σπιτιού. Μίλησε πολλές φορές στην
σεβαστή γερόντισσα, την νοικοκυρά, η οποία επανειλημμένα
μάλωσε τα παιδιά, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Παραπονέθηκε
σε δύο γειτόνισσες, μητέρες κάποιων από τα παιδιά που
έκαναν θόρυβο. Αυτές της απάντησαν «να κοιτάζει τη
δουλειά της, και να μην κάνει κουμάντο σε ξένο βιό»..
Κοντά στο μεσημέρι, η Γιαννού έστειλε την Κρινιώ στο
σπίτι, για να φέρει ψωμί και φάβα, την οποία είχε πει ότι θα
έβραζε η Αμέρσα –η οποία είχε πάντοτε τον αργαλειό της στο
σπίτι, και δεν συνήθιζε να παίρνει μέρος στην πλύση και
άλλες εξωτερικές εργασίες– για να φάνε μεσημεριανό..
Η Φραγκογιαννού έμεινε προσωρινά μόνη, συνεχίζοντας
να πλένει. Την ώρα εκείνη υπήρχαν μέσα στην αυλής μόνο
δύο ή τρία κορίτσια, τα οποία ωστόσο δεν έκαναν λιγότερο
θόρυβο από τα παιδιά. Αφότου μάλιστα είχε ιδρυθεί στο
χωριό σχολείο θηλέων, τα κορίτσια είχαν ξυπνήσει
υπερβολικά. Η κυρά δασκάλα πολλά γράμματα δεν τα
δίδασκε, κι ακόμη λιγώτερα χειροτεχνήματα, αλλά μόνον τα
μάθαινε «να έχουν θάρρος» και να μην κάνουν «σαν
σκιασμένα» και σαν «βουνίσια», και κήρυττε ότι ήταν καιρός
πλέον να «χειραφετηθούν»..
Η Φραγκογιαννού τα μάλωνε επανειλημμένα, αλλά αυτά
δεν άκουγαν. Το ένα μάλιστα κορίτσι, μόλις επτά ετών, της
γειτόνισσάς της Προπαντίνας, η Ξενούλα, άρχισε να
περιγελάει την γραία, με μιμικές κινήσεις των χεριών και του
στόματος..
Σε λίγο, τα δύο άλλα κορίτσια έτρεξαν έξω από την αυλή,
ενώ η Ξενούλα, που έμεινε πίσω, κρεμόταν στο πηγάδι, και
προσπαθούσε, με μία βέργα, να φτάσει και να ταράξει το
νερό. Έσκυβε επίμονα, αλλά η βέργα ήταν πολύ κοντή και
δεν έφτανε..
— Ε! Θε μου, και να 'πεφτες μέσα, Ξενούλα! είπε με
παράξενο γέλιο η Φραγκογιαννού. "Τι λευτεριά θα έκανες
στη μάνα σου!".
— Ε! Σε μου, τσαί να 'μπεμπες μπέσα! μιμήθηκε
κοροϊδεύοντας τη φωνή η Ξενούλα! "Τσι λελυγιά τσάκαλες
τση μπάμιας σου!".
Είχε σηκωθεί λίγο, και πάλι κρεμόταν βαθύτερα από πριν..
Το στόμιο του πηγαδιού, τετράγωνο, ήταν φραγμένο με
σανίδες που δεν είχαν το ίδιο πλάτος, έτσι ώστε οι πλευρές
του δεν είχαν το ίδιο ύψος. Η μικρή σανίδα, πάνω στην οποία
κρεμόταν η Ξενούλα, ήταν χαμηλότερη από τις άλλες τρεις,
φθαρμένη, ολισθηρή, φαγωμένη από την τριβή του σχοινιού
του κουβά, με σκουριασμένα καρφιά, σάπια και κουνιόταν.
Καθώς έσκυψε το παιδί, στήριξε όλο το βάρος του σώματος
της στο αριστερό της χέρι, πάνω σε αυτή τη σανίδα,
γλίστρησε, η σανίδα υποχώρησε, ξεκόλλησε από την μία
άκρη, και η Ξενούλα έπεσε κατακέφαλα μέσα στο ανοιχτό
στόμα του πηγαδιού. Ακούστηκε πνιγμένη κραυγή, χτύπος,
και έπειτα μεγάλος πλαταγισμός στο νερό..
Η επιφάνεια του νερού ήταν μία και μισή οργιά κάτω από
το στόμιο, ενώ το βάθος του νερού πρέπει να ήταν μιας
οργιάς (1,8 μ περίπου)..
Με μια έμφυτη παρόρμηση, η Φραγκογιαννού θέλησε να
φωνάξει και να τρέξει να βοηθήσει. Αλλά τη φωνή της την
έπνιξε η ίδια στον λάρυγγα, πριν την βγάλει, και οι κινήσεις
της παρέλυσαν και το σώμα της πάγωσε. Ένας παράξενος
στοχασμός της ήρθε στο μυαλό. Να που μόλις σχεδόν ως
αστείο είχε εκφράσει την ευχή, να πέσει το παιδί μέσα στο
πηγάδι, και να που έγινε! Άρα ο Θεός (τολμούσε να το
σκεφτεί;) εισάκουσε την ευχή της, και δεν ήταν ανάγκη να
βάλει πλέον το χέρι της, αλλά μόνο αρκεί να ευχόταν, και η
ευχή της εισακούονταν..
Μετά από μια στιγμή, αποφάσισε να πάει μέχρι το στόμιο
του πηγαδιού, να σκύψει και να δει στο βάθος. Είδε την
αγωνία της μικρής κόρης, που σπάραζε μέσα στο νερό, είπε
στον εαυτό της ότι, ακόμα κι αν ήθελε, δεν θα μπορούσε να
την σώσει. Αλλά φυσικά, αν πνιγόταν. αυτή θα
κατηγορούσαν! Να φωνάξει τώρα βοήθεια, ήταν αργά. Αργά
ίσως θα ήταν για να σωθεί η μικρή, αλλά πιθανώς δεν θα ήταν
αργά για να δείξει αυτή την αθωότητά της. Και όμως δεν
αποφάσισε να φωνάξει. Καλύτερα θα ήταν, αν το είχε κάνει
αμέσως. Αλλά τι κακοτυχία! Πώς την εκπαίδευε η αμαρτία!
Πόσο θα ευχόταν να ήταν τώρα η Κρινιώ εδώ! Εκείνη βέβαια
θα ήταν ικανή να κατέβει ξυπόλητη στο νερό -διότι το πηγάδι,
όπως συνήθως συμβαίνει, είχε πατήματα στους εσωτερικούς
τοίχους, εσοχές μέσα στο κτίσιμο των λίθων, αν και ίσως πολύ
επικίνδυνες και γλιστερές- και ήταν πιθανό να κατόρθωνε η
Κρινιώ να σώσει την μικρή κόρη. Τώρα όμως ήταν απελπισία
και θάνατος!.
Σε αυτές τις στιγμές, η Φραγκογιαννού είχε ξεχάσει την
πρώτη της ιδέα -ότι ο Θεός θέλησε να εισακουστεί η ευχή της
και να πνιγεί το παιδί. Έπειτα αμέσως πάλι ο λογισμός αυτός
της ξανάρθε στον νου -και ακούσια γέλασε πικρό γέλιο..
Στο χρόνο που διαρκεί ένα βλεφάρισμα του ματιού
αποφάσισε τι έπρεπε να κάνει..
«Ας πάω στο σπίτι, είπε μέσα της. θα προφασιστώ, επειδή
το Κρινιώ αργεί να έρθει -ίσως να μην είναι έτοιμο το φαγητό-
πως πείνασα τάχα πολύ, κ' επροτίμησα να φάμε όλοι στο
σπίτι, για να βγάλω απ' τον κόπο και το Κρινιώ, να
κουβαλάει»..
Και αμέσως, αφού τοποθέτησε το καλάθι με τα ρούχα που
ήταν ακόμα μισοπλυμένα πίσω από την ποτίστρα, σε ένα
μεγάλο ξύλινο αμπάρι, το οποίο κλείδωσε, και έβαλε το κλειδί
στην τσέπη της, βγήκε τρέχοντας από την αυλή, από την μικρή
πόρτα, την έκλεισε απ’ έξω με το μάνταλο, και έφυγε..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ.
Αφού το σώμα της Ξενούλας ανασύρθηκε από το πηγάδι,
πνιγμένο και νεκρό, η γριά Χαδούλα δεν ήταν πλέον ήσυχη,
κρύος φόβος άρχισε να την καταδιώκει. Έλεγε ότι τώρα, αν
και δεν έφταιγε, δεν θα έμενε πλέον ατιμώρητη..
Πραγματικά, η εξουσία είχε αρχίσει να βάζει υποψίες. Η
σύμπτωση ότι η γριά εκείνη είχε βρεθεί δευτεραγωνίστρια
στον πνιγμό των δύο κοριτσιών του Γιάννη του Περιβολά,
στο ρέμα της Μαμούς όπου όλη η υπόθεση, αν και δεν
προέκυψαν στοιχεία ενοχής ή και νύξεις προς υποψία, είχε
κάτι το παράδοξο και το παράξενο, και ότι αυτή πάλι η γριά
βρισκόταν στην αυλή του γέρο Ροσμαή, κατά τις ώρες
περίπου που πνίγηκε στο πηγάδι η μικρή Ξενούλα, η κόρη του
Προπαντή, έδωσε κάποιες νύξεις υποψίας στον ειρηνοδίκη, ο
οποίος τράβηξε την προσοχή του παρέδρου, του
«εκτελούντος τα αστυνομικά». Και τότε ο πάρεδρος, ο οποίος
ως δημόσιος κατήγορος περιορίζονταν μόνο να μιλάει, κατά
τις συνεδριάσεις των ποινικών, λέγοντας: «Κατά τις
μαρτυρίες που είπαν οι μάρτυρες, φαίνεται να έκανε, ή
φαίνεται να μην έκανε την πράξη», κι όλον τον άλλο καιρό
δεν έβρισκε αφορμή να αναπτύξει την δραστηριότητά του ή
να τροχίσει την γλώσσα του, απλώς απάντησε ότι «αφού έτσι
το λέει ο ειρηνοδίκης, έτσι θα είναι, και έτσι μου φαίνεται»,
και τότε οι δύο αποφάσισαν να ανακρίνουν αυστηρότερα την
Χαδούλα, χήρα Ιωάννου Φράγκου, και αν χρειαστεί να την
προσωποκρατήσουν..
Κατά την πρώτη ανάκριση, η οποία έγινε επιτόπου και
βιαστικά - τότε ο ειρηνοδίκης και ο αστυνόμος δεν είχαν μπει
ακόμη σε ρητές υποψίες, ή δεν τις είχαν ανακοινώσει ο ένας
στον άλλο (οπότε αν συφωνούσε ο ένας η πεποίθηση του
άλλου, όπως γίνεται πάντα, θα δεκαπλασιαζόταν) - η
Φραγκογιαννού με ηρεμία είχε καταθέσει τα γνωστά ήδη
γεγονότα, χωρίς την εσωτερική ψυχολογία τους, ότι δηλαδή
αυτή, εκεί που έπλυνε, «σαν πέρασε το μεσημέρι, και πείνασε,
και η κόρη της η Κρινιώ είχε πάει στο σπίτι να φέρει το
φαγητό, και σαν αργούσε, κι αυτή είχε παραπεινάσει - και την
είχαν κουράσει το πλήθος εκείνο τα παιδιά και τα κορίτσια,
που χαλούσαν τον κόσμο με τα παιχνίδια και τις αταξίες τους
μέσα στην αυλή, και γύρω-γύρω στο λαδαρειό, και γύρω-
τριγύρω στην ποτίστρα, και στο πηγάδι κοντά. Στις φρόνιμες
νουθεσίες της αυτά, κακομαθημένα, την περιγελούσαν και
την ερέθιζαν, και την έκαναν να χάσει την υπομονή -όλα τα
ανωτέρω επιβεβαίωσε και η Κρινιώ, η κόρη της- τότε αυτή,
κατακουρασμένη και μη μπορώντας να σταθεί στα πόδια της
από την πείνα, αποφάσισε να πάει στο σπίτι, για να φάνε όλοι
μαζί εκεί, να απαλλάξει και την Κρινιώ από τον περιττό κόπο
της μεταφοράς του φαγητού, κι αυτή να ησυχάσει για λίγο
και να ξαποστάσει. Βγήκε λοιπόν από την αυλή, και έκλεισε
την πόρτα με το μάνταλο. Όταν, μετά το μεσημεριανό
φαγητό, κάπου μία ώρα αργότερα, επέστρεψαν στην αυλή,
μαζί με την Κρινιώ, κατ' αρχάς δεν υπέθεσαν τίποτα, και
επανέλαβαν την εργασία τους. Ο θόρυβος των παιδιών είχε
κοπεί προσωρινά τότε. Όταν όμως λίγο αργότερα χρειάστηκε
να αντλήσουν νερό από το πηγάδι, τότε το «γιουρδέλι»,
δηλαδή το άντλημα της Κρινιώς, βρήκε σε στερεό σώμα εντός
του νερού, κι αυτή με έκπληξη και φόβο φώναξε την μητέρα
της. Τότε οι δύο μαζί ανακάλυψαν το σώμα της μικρής κόρης
να επιπλέει, ή μάλλον βυθισμένο ήδη μέσα στο νερό»..
Η Κρινιώ ήταν εντελώς ειλικρινής επιβεβαιώνοντας όλα
αυτά. Ο ειρηνοδίκης άκουσε ευμενώς την κατάθεσή της.
Αλλά όμως έκανε μορφασμό στην μητέρα της. Εκείνος ο
μορφασμός - εκείνα τα «μούτρα» του ειρηνοδίκη - δεν της
άρεσαν, της Φραγκογιαννούς, η οποία ήταν πολύ
πεπειραμένη, και τότε την έπιασε μεγάλη αγωνία..
Στο σπίτι της Τραχήλαινας, της κόρης της, όπου βρισκόταν
λίγο πριν από τη δύση του ηλίου, δεν σταματούσε να κοιτάζει
ανήσυχα από το παράθυρο. Κατεύθυνε το βλέμμα της προς το
δικό της μικρό σπίτι, το οποίο αν και δεν ήταν ακριβώς
απέναντι, φαινόταν, επειδή προεξείχε πέρα από τα λίγα
ενδιάμεσα σπίτια, δύο ή τρεις πήχεις προς τον δρόμο. Η
Γιαννού, αν και κοίταζε συχνά, δεν έβλεπε τίποτα..
Η κόρη της η Δελχαρώ είδε την ανησυχία της, και άρχισε
να κοιτάζει, όπως η μητέρα της, και αυτή. Την ώρα της δύσης
του ηλίου, ξαφνικά, με κρυφό φόβο, την φώναξε:.
— Μάννα! Μάννα!.
— Τί είναι;.
— Έλα να ιδείς!.
— Τί;.
— Δυο ταχτικοί στέκονται και κοιτάζουν έξω απ' την αυλή,
στο σπίτι σας..
Η γριά Χαδούλα σηκώθηκε, και είδε αυτό που φοβόταν.
Δύο «ταχτικοί», δηλαδή χωροφύλακες, όπως στα χρόνια του
γιου της, του Μώρου -όταν αυτός, πριν από περίπου
δεκαπέντε χρόνια είχε τραβήξει από τα μαλλιά στο
πλακόστρωτο της οδού τη μητέρα του, και είχε μαχαιρώσει
την αδελφή του- στέκονταν παραμονεύοντας, κοιτάζοντας
απλώς προς το σπίτι..
Η Φραγκογιαννού είδε και πείσθηκε ότι την απειλούσε
μεγάλος και σίγουρος κίνδυνος..
— Πρέπει να πάρω τα βουνά, δυχατέρα! είπε ξαφνικά. Αν
προφτάσω!.
— Γιατί, μάννα; είπε με αγωνία η Δελχαρώ..
— Γιατί. με γυρεύουν για να με φυλακώσουν..
— Αλήθεια;. Εσύ το έριξες, μάννα, το κορίτσι στο πηγάδι;.
— Όχι, μάρτυς μου ο Θεός! Αυτό δεν το έκαμα, είπε η
Φραγκογιαννού..
— Τότε;..
— Σώπα!.
— Η αμαρτία σε κυνηγά, μάννα, είπε δειλά η Δελχαρώ..
— Σιώπα! Μουρλάθηκες; είπε βλοσυρά η μάννα της,
αναγνωρίζοντας έναν υπαινιγμό στον τόνο που της μιλούσε η
κόρη της..
— Τί να πω κι εγώ, η καημένη! είπε μπλέκοντας τα χέρια
της με αμηχανία, η Δελχαρώ..
— Α! αυτό μην το λες! όχι! Δεν κάνει να το λες!.
Και με τρομερή όψη, κατέβηκε την σκάλα να φύγει..
— Πού πας, μάννα;.
— Στα βουνά, σου είπα!. Δώσε μου λίγο παξιμάδι..
 Ἡ Δελχαρῶ ἔτρεξε ν' ἀνοίξη τὸ ἐρμάριον, κ' ἔλαβεν
ἐκεῖθεν ὀλίγα παξιμάδια..
- Δῶσε μου καὶ τὸ καλάθι μου. κ' ἕνα μαχαιράκι,
ἐπανέλαβεν ἐν ἄκρᾳ βία ἡ Φραγκογιαννού. Βάλε μου κ'
ἕνα χράμι μάλλινο μέσα. καὶ τὴ μανδήλα μου. τὰ
παλιοτσόκαρά μου. Δῶσε μου καὶ τὸ ραβδί μου. ψάξε νὰ
τὸ βρής!.
Ἡ Δελχαρῶ, ἐν ἄκρᾳ σιγὴ καὶ ὑπομονή, ἐπροσπάθει νὰ
ἐκτελέση ὅλας τὰς ἐτοιμασίας ταύτας..
- Ποῦ θὰ πᾶς, μάννα; ἐπανέλαβε κλαίουσα. Ὤ! καῖετ' ἡ
καρδιά μου!.
- Μὴν κλαῖς!. Κάπου θὰ κρυφτῶ, σὲ καμμιὰ τρύπα.
Ἡσυχία, ἐσεῖς φρόνιμα! ὡς ποὺ νὰ περάση ἡ ὀργὴ τοῦ
Κυρίου..
Καὶ λαβοῦσα τὸ καλάθιον καὶ τὸ ραβδίον της, κατῆλθε
σιγά. Ἔκαμε τὸν σταυρόν της..
Αἴφνης ἐκοντοστάθη εἰς τὴν τρίτην βαθμίδα τῆς σκάλας,
καὶ στραφεῖσα πρὸς τὴν Δελχαρῶ, τῆς εἶπε:.
- Ξέρεις τί νὰ κάμης;. Θὰ πάω ἀπ' τὸν ἀπάνω δρόμο, γιὰ
νὰ γλυτώσω, νὰ μὴ μὲ ἰδοῦν, τὰ σκυλιά. Καὶ σῦ, αὐτὴν τὴν
στιγμή, νὰ τρέξης στὸ σπίτι. νὰ καμωθῆς πὼς δὲν τοὺς
βλέπεις, τοὺς ταχτικούς. καὶ νὰ φωνάξης τῆς Ἀμέρσας
ἀποκάτ' ἀπ' τὸ δρόμο: «Ἀμέρσα, εἶναι ἀπάνω ἡ μάννα;»..
.'Ὀχι, μὴ λὲς «εἴν' ἀπάνω ἡ μάννα». μόνο νὰ πής:
«Ἀμέρσα, πῶς εἶναι ἡ μάννα, εἶναι καλύτερα; ἔχει σηκωθῆ;.
Στὸ στρώμα εἴν' ἀκόμα;» Γιὰ νὰ πιστέψουν πὼς βρίσκομαι
ἀπάνω στὸ σπίτι, καὶ πὼς εἶμαι ἄρρωστη. Γιὰ νὰ μὴν
ὑποπτευθοῦν τίποτα, καὶ μὲ κυνηγήσουν τὰ σκυλιά!. Τρέξε,
γλήγορα!.
Εἴτα προσέθηκε:.
- Ἔχετε γεια. καὶ καλὴ ἀντάμωση!..
Εὐθὺς ὕστερον ἐξῆλθε κ' ἡ Δελχαρῶ, τρέχουσα, μ'
ἐλαφρὸν βῆμα, κι διευθύνθη πρὸς τὴν μητρικὴν τῆς οἰκίαν,
νὰ ἐκτελέση τὴν ἐντολήν..
* * *.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐπῆρε τὸν ἀπάνω δρόμον, κατὰ τὰ
Κοτρώνια, μὲ δρομαῖον βῆμα. Εἰς τὴν τελευταίαν ἀπήχησιν
τοῦ «καλὴ ἀντάμωση», τὸ ὁποῖον εὐχήθη εἰς τὴν κόρην της,
ἀκουσίως προσέθηκε καθ' ἑαυτὴν μετὰ πικρᾶς εἰρωνείας:
«Ἢ ἐσᾶς θ' ἀνταμώσω ἐδῶ - ἤ, τὸν ἀδελφό σας στὴν
φυλακὴ θὰ πάω ν' ἀνταμώσω - ἤ, στὸν ἄλλο κόσμο θ'
ἀνταμώσω τὸν πατέρα σας. κι αὐτὸ εἶναι ἀπ' τὰ τρία τὸ
σιγουρότερο!».
Καθὼς ἀνέβαινεν ἀσθμαίνουσα τὸν πετρώδη λόφον,
«Ἔλα Παναγία μου, ἔλεγε μέσα της, ἂς εἶμαι κι
ἁμαρτωλή». Εἴτα εἰς τὰ ἐνδόμυχα τῆς ψυχῆς τῆς εἶπε: «Δὲν
τὸ ἔκαμα γιὰ κακό»..
Μόλις ἐπροχώρησεν ὀλίγα βήματα, καὶ εἰς τοὺς
τελευταίους σποραδικοὺς οἰκίσκους τῆς πολίχνης, ἐπάνω
στοὺς βράχους, καθὼς ἐκατηφόριζε νὰ φθάση στὸν
αἰγιαλόν, βλέπει τὸν Κυριάκον, τὸν κλήτορα τῆς
ἀστυνομίας, μὲ τὸ φέσι του μὲ τὴν κοντὴν φοῦνταν, ἢ
«γαλίπαν», ὅπως τὴν ἔλεγαν, μὲ τὸν καστανὸν τοῦ
στριμμένον μύστακα, καὶ κρατοῦντα εἰς τὴν χείραν τὸ
κοντὸν ρόπαλόν του, πέριξ τοῦ ὁποίου ἐφαίνετο
σκυταλοειδῶς ἡ ἐπιγραφὴ «Ἰσχὺς τοῦ Νόμου». Οὗτος,
συνοδευόμενος ἀπὸ ἕνα γέροντα ἀπόμαχον, μὲ
στρατιωτικὴν στολήν, ἤρχετο ἀπὸ ἕνα πλάγιον δρομίσκον,
διευθυνόμενος εἰς τὸν αἰγιαλόν, ὅπου κατήρχετο καὶ ἡ
Φραγκογιαννού, καὶ μετὰ μικρὸν ἐξ ἅπαντος θὰ τὴν
ἔφθανον, ἢ θὰ τῆς ἔπαιρνον τὰ νῶτα..
Ἴσως ἡ παρουσία τοῦ Κυριάκου ἐκεῖ, μαζὶ μὲ τὸν
ἀπόμαχον, νὰ ἧτο τυχαία. Ἀλλ' ἡ ἔνοχος γυνή, ὡς τοὺς
εἶδεν, ἐταράχθη, κ' ἐτάχυνε τὸ βῆμα. Τῆς ἐφάνη δὲ ὅτι κ'
ἐκεῖνοι τὸ αὐτὸ ἔκαμαν..
Τότε ἡ Γιαννού, καθὼς ἔφθασεν εἰς τὸν αἰγιαλόν, κατ'
ἀγαθὴν συγκυρίαν, αἴφνης εἶδεν ἐνώπιόν της ἀνοικτὴν τὴν
θύραν μιᾶς οἰκίας, λίαν γνωρίμου εἰς αὐτήν, καὶ οὐδὲ
στιγμὴν ἐδίστασε νὰ ὑπερβῆ τὸ κατώφλιον. Ἁμα εἰσῆλθε,
τεταραγμένη, ἔβαλε τὸ μάνδαλον καὶ τὸν σύρτην..
- Μαρουσῶ, εἴσ' ἐπάνω; ἔκραξεν μὲ σιγανήν, ἀλλὰ
συριστικὴν φωνήν, ἀνερχομένη τὴν σκάλαν..
Μία γυνὴ κοντούλα, ροδοκόκκινη, ἐξῆλθεν ἀπὸ τὴν
θύραν ἑνὸς θαλάμου, κ' ἐπαρουσιάσθη μειδιώσα, ἀλλὰ καὶ
ἁνήσυχος τὸ βλέμμα..
- Ποῦ σ' αὐτὸν τὸν κόσμο, θεια-Χαδούλα; ἠρώτησε..
- Μὴν τὰ ρωτᾶς, παιδί μου. Μεγάλη συφορά μου
ἐπενέβηκε, ἤρχισε νὰ λέγη ἡ Γιαννού..
Εἴτα ἁνήσυχος ἠρώτησε:.
- Μὴν εἴν' ἐδῶ ὁ κυρ Ἀναγνώστης;.
- Ὄχι, δὲν εἴν'ἐδῶ. τόσο νωρὶς δὲν ἔρχεται, εἶναι στὸν
καφενέ. Ἄχ! θεια-Χαδούλα κ' ἐγὼ ἔλεγα πὼς νὰ κάμω νὰ
'ρθω στὸ σπίτι σου νά σου πῶ τὰ τρέχοντα..
- Ἔμαθες τίποτα;.
- Τὰ ἔλεγαν τώρα τὸ ἀπόγευμα, ὁ ἀφέντης μου, μαζὶ μὲ
τὸν κουμπάρο μας τὸν Ἀϊμερίτη, ποὺ ἦρθε γιὰ νὰ φουμάρη
ἕνα τσιμπούκι καὶ νὰ κουβεντιάσουν, ὅπως συνηθίζουν..
- Καὶ τί λέγανε;.
- Ὁ ρηνοδίκης μαζὶ μὲ τὸν ἀστυνόμο, θέλουν νὰ σὲ
συλλάβουν. Ἔλεγαν νὰ στείλουν τοὺς χωροφύλακες. Σ'
ἔχουν ὕποπτη γιὰ τὸ κοριτσάκι ποὺ πνίγηκε χθὲς μὲς στὸ
πηγάδι..
- Ὤ! τρομάρα μου..
- Κ' ἔλεγα νὰ 'ρθω νά σου πῶ, γιὰ νὰ κρυφτής, ἂν
μπορέσης. Μὰ πῶς βρέθηκες ἐδῶ;.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ διηγήθη ὅτι, ἀφοῦ, μετὰ τὴν
χθεσινὴν ἀνάκρισίν της, ἐκατάλαβεν ὅτι ὁ εἰρηνοδίκης
ἄρχισε νὰ τὴν ἔχη «στὴν μπούκα τοῦ τουφεκιοῦ», ἠσθάνθη
κι αὐτὴ φόβον μὴ κακοπέση ἄδικα, καὶ ὅτι ἀπὸ τὸ σπίτι τῆς
κόρης της, τῆς Δελχαρῶς, ὅπου ἔτυχε νὰ εὑρίσκεται
σήμερον τὸ δειλινόν, εἶχεν ἰδεῖ τοὺς χωροφύλακας νὰ
κατασκοπεύουν τὸ δικό της τὸ σπίτι. ὅτι ἀπεφάσισε νὰ
φύγη στὰ βουνά. ὅτι, καθὼς ἔτρεχαν ἐδῶ κάτω, κατὰ τὸν
αἰγιαλόν, σκοπεύουσα νὰ πάρη τὸ κρυφὸν μονοπάτι τοῦ
βουνοῦ, ὀπίσω ἀπὸ τὰ Κοτρώνια, εἶδε τὸν Κυριάκον τὸν
κλήτορα μαζὶ μ' ἕνα γερο-ταχτικόν, νὰ ἔρχωνται κατόπιν
της, ἀλλ' ὅτι κατὰ θείαν νεύσιν, εὑρέθη κοντὰ στὸ σπίτι τῆς
Μαρουσῶς, ἡ ὁποία ξεύρει καλὰ ἀπὸ παλαιὸν καιρὸν «τὰ
πάθια της», ἐφρόντισε νὰ προσθέση, καὶ ἰδοῦσα τὴν θύραν
ἀνοικτήν, ἔσπευσε νὰ εἰσέλθη, ὅπως εὔρη ἄσυλον..
- Ἔχω κλειδώσει τὴν πόρτα ἀπὸ μέσα, παιδάκι μου. ἀπ'
τὸ σαστισμό μου, τί νὰ κάμω! Μοῦ ἤτανε γραφτὸ νὰ πάθω,
τὰ 'παθα. Ἔτσι νὰ 'χης πολὺ καλό, Μαρουσῶ μου, δὲν
κοιτάζεις κρυφά, κρυφὰ ἀπὸ τὸ παντζούρι ἐκεῖνο;. νὰ ἰδῆς
ἂν εἶναι ὁ Κυριάκος κάτω ἢ ἔχει τραβήξει;.
Ἡ Μαρουσῶ ἦλθε πρὸς τὸ ὑποδειχθὲν παράθυρον, κ'
ἐκοίταξε κατὰ τὸν δρόμον. Εἴτα ἐπιστραφεῖσα εἶπεν:.
- Εἶναι παραπέρα, ἐκεῖ. Στέκονται στὸ δρόμο μαζὶ μ' ἕνα
γέρο ἀπόμαχον. Ἔχουν πιάσει κουβέντα μὲ τὸν γείτονά
μας τὸν ψαρά, τὸν Φραγκούλη..
- Καὶ κοιτάζουν κατὰ δῶ;.
- Κοιτάζουν στὴν ἀμμουδιά, πέρα..
Ἡ γραία ἧτο ἔμφοβος, κ' ἔφερε τὰς χείρας περὶ τὸ
πρόσωπον, ὡς διὰ νὰ τραβήξη τὰ τσουλούφια της, ἢ νὰ
σχίση τὰ μάγουλά της..
Ἡ Μαροῦσα τὴν ὤκτειρε..
- Δὲν κάθεσαι, θεια-Χαδούλα;. Μὴ φοβᾶσαι. Ό,τι εἶναι,
θὰ περάση. Κάθισε, νά σου κάμω καφεδάκι νὰ πιης..
Ἡ Γιαννοὺ μετὰ δισταγμοὺ ἐρρίφθη ἐπὶ τινος χαμηλοῦ
σκαμνίου, εἰς τὰ πρόθυρα τοῦ μαγειρείου, ὅπου ἐγίνετο ὁ
διάλογος..
Ἡ οἰκία ἐφαίνετο εὐπορούσης οἰκογενείας, καὶ εἶχε
πολλὰ χωρίσματα, κ' ἐπίπλωσιν εὐπρεπῆ..
- Δὲ θυμᾶσαι τὰ δικά μου, θεια-Χαδούλα. εἶπε
μυστηριωδῶς ἡ Μαροῦσα, καὶ τὸ πρόσωπον τῆς ἀφ' ὅ,τι
ἧτο ἔγινεν ἀκόμη ἐρυθρότερον. Θυμήσου τί τρομάρες, τί
βάσανα πέρασα τότε κ' ἐγώ! Κι ἂς εἶσαι καλά, πόσο μ'
ἐβοήθησες! Ἔτσι θὰ περάσουν καὶ τὰ δικά σου..
- Γιατί εἶπα ἐγὼ πὼς ἐσὺ ξέρεις τὰ πάθια μου!
Ἐπανέλαβεν ἡ Φραγκογιαννοὺ μετριόφρων..
- Ἐκεῖνα ποὺ λές, ἦταν πάθια δικά μου, διώρθωσε
φιλαλήθης ἡ Μαρουσῶ..
Ἔψησε τὸν καφὲν καὶ τὸν ἐκένωσε..
- Ὁ ἀφέντης μου, ὅπου εἶναι, θὰ 'ρθη. Πιε τὸν καφέ σου.
Βούτηξε καὶ τὸ ψωμάκι, προσέθηκε κόπτουσα μεγάλην
φέταν ψωμίου..
Ἡ γραία ἄρχισε νὰ βουτὰ τὸ ψωμὶ καὶ νὰ τὸ μασὰ χωρὶς
ὄρεξιν..
- Πολὺ καλὸ νὰ 'χης, ἔλεγε. Δὲν πάει κάτω, παιδί μου.
Ἀπ' τὸ χολοσκασμὸ ποὺ ἔχω. Φαρμάκι βγάζ' ὁ οὐρανίσκος
μου..
Εἴτε ἐπέφερε:.
- Δὲν κάνεις τὸν κόπο νὰ κοιτάξης πάλι ἀπ' τὸ
παραθυράκι, ἔξω;. Εἶναι ἀκόμη ὁ Κυριάκος κάτω;.
Ἡ Μαροῦσα ὑπήκουσεν..
- Ἐκεῖ εἶναι θεια-Χαδούλα. Ἔπιασαν μεγάλην κουβέντα
μὲ τὸν Φραγκούλη..
- Καὶ τώρα, ποῦ νὰ πάω;. Σὰν ἔρθ' ὁ πατέρας σου;.
Βασιλεψ' ὁ ἥλιος. σουρούπωσε. θὰ νυχτώση..
Ἡ Μαροῦσα ἐσκέφθη ἐπὶ στιγμήν, εἴτα εἶπεν:.
- Ἐγὼ ἔχω μεγάλην ὑποχρέωση σὲ λόγου σου, θεια-
Χαδούλα. Πὼς νὰ τὸ ξεχάσω!.
- Θυμᾶσαι; εἶπεν ἀκουσίως μειδιώσα ἡ γραία..
- Καὶ μπορῶ νὰ τ' ἀστοχήσω;. Ό,τι μπορέσω νὰ κάμω, θὰ
κάμω γιὰ σένα..
- Ἂς εἶσαι καλά..
- Μοῦ φαίνεται πὼς τὸ καλύτερο εἶναι νὰ σὲ κρύψω ἐδῶ
τὴ νύχτα, τώρα, πρὶν ἔλθη ὁ ἀφέντη μου..
- Ποῦ;.
- Κάτω, στὸ μικρὸ κατωγάκι, στὸ σοφά. ξέρεις;.
- Ἅ! εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού, ὡς νὰ τῆς ἦλθε μία
ἀνάμνησις..
- Καὶ τὰ μεσάνυκτα, σὰν λαλήσει τ' ἀρνίθι..
- Ε;..
- Κοντὰ νὰ φέξη, ὅ,τι ὥρα νοιώσεις..
- Καλά!.
- Ἂν θέλης, σηκώνεσαι, καὶ πᾶς στὸ καλό, ὅπου σὲ
φωτίση ὁ Θεός..
- Ἂς εἶναι! εἶπε μετὰ στεναγμοῦ ἡ γραία..
- Τὴν ἄλλη νύχτα πάλι, ἀνίσως καὶ δὲν εὕρης ἄλλο
καταφύγιο εἰς μέρος πλιὸ κρυφό, καὶ πλιὸ σίγουρο,
ἔρχεσαι, καί μου ρίχνεις ἕνα πετραδάκι σ' αὐτὸ τὸ
παράθυρο, ἢ στὸ μικρὸ μπαλκονάκι κατὰ τὸ γιαλό,
κατεβαίνω, σοῦ ἀνοίγω, καὶ σὲ κρύφτω πάλι στὸ
κατωγάκι..
- Καλά!. Μά, γιὰ κοίταξε, ἔφυγε ὁ Κυριάκος;.
Ἡ Μαροῦσα ἐπῆγε πέραν τοῦ μεσοτοίχου, εἰς τὸ
παράθυρον πρὸς τὸν δρόμον, ἀργοπόρησεν ὀλίγον, ἴσως
διότι εἶχε σκοτεινιάσει πλέον καὶ δὲν διέκρινε καλῶς ἔξω,
καὶ ἐπανῆλθε..
- Δὲν ἔφυγαν. ἐκεῖ εἶναι κ' οἱ τρεῖς..
- Τώρα ἕνα πράμα δὲν ξέρω, εἶπε σύννους ἡ
Φραγκογιαννού. Δὲν ξέρω ἂν μὲ εἶδε ὁ Κυριάκος νὰ
'μβαίνω ἐδῶ, ἢ ὄχι. Ἂν δὲν μ' ἔχη ἰδεῖ, καὶ δέν μου κάνει
καρτέρι, καλύτερα ἔχω νὰ φύγω, νά σας σηκώσω τὸ βάρος
ἀπὸ τώρα..
Ἔλεγε τοῦτο εἰλικρινῶς. Ἐστενοχωρεῖτο, ἐπόθει τὸν
ἀέρα τοῦ βουνοῦ. Ἐκεῖ ἠσθάνετο ὅτι θὰ εὕρισκεν ἄνεσιν,
ἤλπιζε δὲ καὶ ἀσφάλειαν..
- Ό,τι κι ἂν εἶναι, δὲν πρέπει νὰ φύγης ἀπόψε, εἶπε
προθυμοτέρα γινομένη ἡ Μαροῦσα, καθ' ὅσον ἐθερμαίνετο
ἐκ τῆς ἀναμνήσεως. Κάθισε, θεια-Χαδούλα, ἀπόψε, στὸ
κατωγάκι, γιὰ νὰ μὲ κάμης νὰ θυμηθῶ τὰ παλιά μου
βάσανα. Θά μου ἔρθουν, τάχα σὰν ὄνειρο στὸν ὕπνο μου;.
- Ἔτσι τὰ θυμᾶται, πλιό, κανείς, παιδάκι μου, εἶπε μὲ
πονηρᾶν ἀφέλειαν ἡ γραία. Ἄχ! κάθε ἁμαρτία ἔχει καὶ τὴ
γλύκα της..
- Ἀλήθεια!. καὶ πόση πίκρα φέρνει στὸ τέλος!
συνεπλήρωσε μελαγχολικῶς ἡ Μαρουσῶ..
Ἡ οἰκία ἧτο διπλῆ. Ἐκτὸς τοῦ κυρίως κτιρίου, εἶχε
μικρὸν παράρτημα πρὸς βορρᾶν, ὅπου ἧτο τὸ μαγειρεῖον,
καὶ ὑπὸ τὸ μαγειρεῖον εὑρίσκετο «τὸ μικρὸ κατωγάκι».
Ἐκεῖ διὰ τῆς καταπακτῆς καὶ μικρὰς σκάλας ὠδήγησεν ἡ
Μαροῦσα τὴν ξένην της, πρὶν ἔλθη ὁ κυρ Ἀναγνώστης, ὁ
οἰκοδεσπότης. Τῆς ἔφερεν ἄρτον, τεμάχιον κρύου
βραστοῦ, ὑπόλοιπον τοῦ γεύματος, τυρίον, νερόν, ποτήριον
οἴνου, καὶ τὴν ἐγκατέστησεν ἐπάνω εἰς τὸν σοφᾶν τοῦ
μικροῦ κατωγείου, τοῦ χρησιμεύοντος ὡς ἀποθήκη
διαφόρων οἰκιακῶν σκευῶν. Τῆς ἔστρωσεν ἕνα παλαιὸν
κιλίμι, μίαν τριμμένην τσέργαν, ἕνα μικρὸν σινδόνι, τῆς
ἔβαλε μίαν προσκεφαλάδα σκληράν, μὲ γέμισμα ἀπὸ
λινόξυλα, καὶ τῆς εὐχήθη καλὴν νύκτα καὶ «ὕπνον
ἐλαφρόν»..
Ἐλαφρὸς ἢ βαρύς, ὁ ὕπνος τῆς Φραγκογιαννοὺς δὲν ἧτο
δυνατὸ νὰ ἧτο εὔκολος οὔτε εὐάρεστος, εὑρισκομένης εἰς
τοιαυτην ταραχὴν καὶ τοιοῦτον τρόμον. Ἀλλὰ τὸ
περιβάλλον τὴν ἔκαμε πρὸς ὥραν νὰ λησμονὴ σχεδὸν τὰ
ἐνεστῶτα καὶ τὴν ἰδίαν τρομερᾶν θέσιν της, καὶ ν' ἀναπολὴ
τὰ παρελθόντα. Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον μετριοφρόνως ἡ Γιαννοὺ
εἶχεν ὀνομάσει δὶς «τὰ πάθια της», ἡ δὲ Μαροῦσα
εἰλικρινῶς εἶχεν ἀναγνωρίσει μᾶλλον ὡς «πάθια» καὶ
«βάσανα» ἰδικά της, εἶχε συμβῆ πρὸ ὀκτῶ ἢ δέκα ἐτῶν..
Ὁ κυρ Ἀναγνώστης Μπενίδης, ἄτεκνος, εἶχε λάβει ὡς
ψυχοκόρην τὴν Μαρούσαν, καὶ τὴν εἶχεν ἀναθρέψει ὅσον
αὐστηρὰ ἠδυνήθη ἡ σύζυγός του, ἥτις ἤτον ἀποθαμένη πρὸ
δέκα πέντε ἐτῶν. Ὁ κ. Μπενίδης ἤτον εἰς τὸν καιρόν του τὸ
σημαντικώτερον πρόσωπον τοῦ τόπου του. Εἶχε διατελέσει
δημογέρων πρὸ τοῦ Ἀγῶνος, πληρεξούσιος εἰς τὰς πρώτας
Συνελεύσεις Τροιζῆνος, Προνοίας, Ἄργους, κτλ., δήμαρχος
πρὸ τοῦ Συντάγματος. Εἴτα μετὰ τὸ Σύνταγμα διετέλεσεν
ὡς ἀνώτερος ὑπάλληλος εἰς πολλὰ μέρη. Τὴν Μαρούσαν,
Ἐβραιοπούλαν, ἢ κατ' ἄλλους Τουρκοπούλαν, εἶχε
προσλάβει εἰς ἡλικίαν σχεδὸν βρεφικήν, καὶ τὴν εἶχε
βαπτίσει..
Εἴτα, ὅταν κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη, ὡς συνταξιοῦχος
ἀπεσύρθη εἰς τὸν τόπον του, τὴν ὑπάνδρευσε μ' ἕνα
ἀνεψιόν του, καὶ τῆς ἔδωκεν ὡς προίκα τὸ μικρὸν αὐτὸ
κολλητὸν σπιτάκι, εἰς τὸ ἰσόγειον τοῦ ὁποίου εὑρίσκετο
τώρα ἡ Φραγκογιαννού, ἱκανὰ ἀγροτικὰ κτήματα, καὶ
ὀλίγα μετρητά, ὑποσχεθεῖς νὰ τῆς ἀφήση ὡς κληρονομίαν
καὶ τὴν κυρίως οἰκίαν, καὶ ὅ,τι ἄλλο ἤθελεν εὑρεθῆ πάρ'
αὐτῶ μετὰ θάνατον..
Ὁ γαμβρός, ἀφοῦ ἀπέκτησεν ἐν τέκνον, ἔλειπεν ὅλον τὸν
καιρόν. Ἐταξίδευε λοστρόμος μὲ τὰ καράβια. Ἤτον
φημισμένος ναυτικός, ἀλλὰ σπάταλος καὶ ἀξένοιαστος.
Τώρα τελευταία, εἶχεν ἀργήσει τρία ἔτη νὰ ἔλθη εἰς τὸν
τόπον. Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ γηραιὸς κυρ Ἀναγνώστης εἶχε
χηρεύσει, καὶ ἡ ψυχοκόρη, κατὰ τὴν ἀπουσίαν τοῦ
συζύγου ὑπηρέτει διαρκῶς εἰς τὴν οἰκίαν τὸν θετὸν πατέρα
της, ὅπως καὶ παιδιόθεν ἧτο συνηθισμένη. Ὁ σύζυγος
ἔγραφεν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν ἐπιστολάς, ὑποσχόμενος
ὅτι θὰ ἔλθη, ἀλλὰ δὲν ἤρχετο. Τὸ θυγάτριον τῆς Μαρούσας
ἧτο ἤδη τεσσάρων ἐτῶν, καὶ οὔτε ὁ πατὴρ εἶχεν ἰδεῖ ποτὲ τὸ
τέκνον, οὔτε αὐτὸ ἐγνώριζε τὴν ὄψιν τοῦ πατρός..
Κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρόν, μαζὶ μὲ τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ
ἐμπορίου καὶ τῆς συγκοινωνίας, εἶχαν ἀρχίσει νὰ
ξανοίγουν κάπως καὶ τὰ ἤθη εἰς τὸν μικρόν, ἀπόκεντρον
τόπον. Ξένοι ἐρχόμενοι ἀπὸ τὰ ἄλλα μέρη τῆς Ἑλλάδος, τὰ
«πλέον πολιτισμένα», εἴτε ὑπάλληλοι τῆς κυβερνήσεως, εἴτε
ἔμποροι, ἐκόμιζον νέας, ἐλευθέρας θεωρίας περὶ ὅλων τῶν
πραγμάτων. Οὗτοι τὴν αἰδῶ καὶ τὴν συστολὴν ὠνόμαζον
βλακείαν, τὴν ἐγκράτειαν καὶ τὴν σωφροσύνην εὐήθειαν.
Τὴν διαφθορὰν καὶ τὴν λαγνείαν ὠνόμαζον «φυσικὰ
πράγματα». Ἡ δύστηνος Μαροῦσα, ἥτις δὲν εἶχε γεννηθῆ
εἰς τὸν τόπον, ἀρχῆθεν δὲν ἧτο πολὺ αὐστηρὰ οὔτε
σεμνοπρεπής, εἶχε δὲ μικρὰν δόσιν ἐλαφρότητος..
Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὑρίσκοντο εἰς τὴν νῆσον ἕνας
γραμματεὺς τοῦ εἰρηνοδικείου, ἄγαμος, φουστανελᾶς. ἕνας
γραμματεὺς τοῦ Λιμεναρχείου, βρακᾶς, ἀξιωματικὸς τοῦ
οἰκονομικοῦ Ν. κλάδου, γεροντοπαλλήκαρο. ἕνας
ἐνωμοτάρχης κομψευτής, μὲ λιγνὴν μέσην καὶ
ἀγκιστροειδῆ μύστακα. ἕνας τελωνοφύλαξ ἔχων
τριπλάσιον εἰσόδημα ἀπὸ τὸν μισθόν του, καὶ δυὸ ἢ τρεῖς
πράκτορες ξένων ἐμπορικῶν οἴκων ἢ ἄλλοι μέτοικοι. Ὅλοι
οὗτοι εἶχον παντοτινὴν συντροφιᾶν μὲ δυὸ ἢ τρεῖς ἄλλους
νεαροὺς ἐμπορευομένους, κομψευομένους, μ'
«ἐλληνικοῦρες» πολλὲς εἰς τὴν γλώσσαν καὶ μὲ πολλὰς
«προσρήσεις». Μὲ τοὺς τελευταίους τούτους ἠναγκάζοντο
νὰ ἔρχωνται συχνὰ εἰς ἐπαφὴν πολλαὶ γυναῖκες, καὶ
σώφρονες ἄλλως, τοῦ τόπου, χάριν τῶν ἀφεύκτων καὶ
ἀτελειώτων ὀψωνισμάτων, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀδύνατον ν'
ἀπαλλαγὴ ποτὲ ὁ γυναικεῖος κόσμος..
Ἀπὸ τὰ τόσα βρόχια, τὰ ὁποῖα τῆς εἶχαν ρίψει εἰς τὸν
δρόμον της, ἀπὸ τὰς τόσας ἐλεπόλεις, τὰς ὁποίας τῆς εἶχον
στήσει περὶ τοὺς τοίχους τῆς ὅλοι οἱ εἰρημένοι
ἐπιχειρηματίαι, δὲν ἠδυνήθη νὰ γλυτώσει ἡ Μαροῦσα. καὶ
μετ' ὀλίγον καιρὸν αὔτη, ἐν ἀπουσίᾳ τοῦ συζύγου, εὑρέθη
ἔγκυος. Καὶ τὸ ἐνόησεν ὅτε ἧτο ἤδη δυὸ μηνῶν. Ἀλλὰ πρὶν
τὸ ἀνακαλύψη αὔτη, ὅλη ἡ γειτονιά, ὡς εἱκός, τὸ ἤξευρεν,
ἴσως καὶ προτοῦ νὰ συμβῆ τὸ πράγμα. Μόνον ὁ κυρ
Ἀναγνώστης εὑρίσκετο ἐν ἀγνοίᾳ. «Ὁ κόσμος», ὅπως εἶπε
τότε ἡ πονηρὴ Κοκκίτσα, μία γειτόνισσα, «τὸ 'χε τούμπανο,
κι αὐτὸς κρυφὸ καμάρι»..
Ὑπῆρξαν κ' αἱ κακαὶ γλῶσσαι, αἴτινες εἶπον ἄνευ τῆς
ἐλαχίστης πιθανότητος, ὡς εἱκός, ὅτι ὁ κυρ Ἀναγνώστης
ἐφήρμοζεν τὴν πάλαιαν μέθοδον τοῦ Δαβίδ, καὶ ὅτι διὰ
νεαρὰς πνοὴς καὶ θερμοῦ αἵματος ἐζήτει νὰ «ξανανιώση».
Ἀλλ' ἡ εἰρημένη Κοκκίτσα καὶ δυὸ ἢ τρεῖς ἄλλαι
γειτόνισσαι, αἴτινες τὰ ἔλεγον σιγανά, κ' ἐγέλων συριστικὰ
μεταξύ των, ἰσχυρίζοντο ὅτι, δῆθεν «ἀπ' τὸ παιδὶ ἔχουν
πολλοὶ μερδικό». ὅτι τὸ κεφάλι πρέπει νὰ εἶναι τοῦ
γραμματικοῦ, τοῦ φουστανελᾶ μὲ τὸ τεράστιον φέσι καὶ
τὴν μακροτάτην φούντα, ἡ μέση, θὰ εἶναι βέβαια τοῦ
νωματάρχη, τοῦ σεβταλῆ, τὸ ἕνα τὸ ποδάρι (στὸ λάκκο!)
τοῦ γερο-κολασμένου, τοῦ βρακᾶ, τὸ ἕνα χέρι (μακρὺ
χέρι!) τοῦ τελωνοφύλακα, καὶ τὸ ἄλλο χέρι (παστρικὸ χέρι!)
τοῦ ψιλικατζῆ, μὲ τὶς 'λληνικούρες..
Πρώτη ἡ ρηθεῖσα Κοκκίτσα εἶχε προσκληθῆ
μυστηριωδῶς ἀπὸ τὴν Μαρούσαν (σημειωτέον ὅτι αὔτη,
ὅσον καὶ ἂν ἐφαίνετο ἀπονήρευτη, εἶχεν ἐννοήσει ὅτι ἡ
Κοκκίτσα τὴν ὑπωπτεύετο πρὸ πολλοῦ, ὅθεν ἐπροσποιήθη
κι αὐτὴ εὐθήνην, ἀναγκαστικὴν ἐμπιστοσύνην διὰ νὰ τὴν
κολακεύση, ἐλπίζουσα ὅτι θὰ τὴν ἔπειθε, καὶ διὰ δώρων, νὰ
σιωπήση) εἶχε προσκληθῆ, λέγω, νὰ λαβὴ γνώσιν τοῦ
μυστηρίου. Ἡ Μαροῦσα, «ἀδερφὴ νὰ τὴν κάμη, ἀπ' τὸ Θεὸ
καὶ στὰ χέρια της», ἔπεσε στὸν τράχηλόν της καὶ τὴν
ἱκέτευε νὰ κάμη ἔλεος ἂν ἠξεύρη τίποτε ψευτογιατρικά, διὰ
νὰ ἐξαφανισθῆ, εἰ δυνατόν, ὁ καρπὸς τῆς ἁμαρτίας, κι ὁ
Θεὸς πλέον ἂς ἐγίνετο ἵλεως! Διότι ἄλλως αὐτὴ βέβαια -τί
τὴν ἤθελε τέτοια ζωή;- θὰ ἔπεφτε βέβαια, στὸν γιαλὸ νὰ
πνιγή, καθὼς ἤτον μάλιστα καὶ σιμά, ἀπὸ κάτω ἀπ' τὸ σπίτι,
ἡ θάλασσα. Ἡ Κοκκίτσα τὴν καθησύχασε μὲ λόγια
παρηγορίας, καὶ ἄρχισε νὰ ἐφαρμόζη ἐπ' αὐτῆς διαφόρους
ἀλοιφὰς καὶ ἔμπλαστρα, τὰ ὁποῖα οὐδόλως ἐτελεσφόρουν..
Δευτέρα προσεκλήθη ἡ Σταμάτω, πτωχὴ χήρα, κ' ἡ
Κονδύλω ἡ ἀδελφή της, ἀλβανόγλωσσοι αἱ δυό,
καταγόμεναι ἀπὸ μίαν τῶν νήσων τοῦ Σαρωνικοῦ. Ἀύται
ἐξήσκουν ἐντριβᾶς ἐπὶ τοῦ σώματος τῆς ἀτυχοῦς γυναικός.
Καὶ τὰς τρεῖς μὲ ὅ,τι ἔκλεπτεν ἀπὸ τὰς οἰκονομίας τοῦ κυρ
Ἀναγνώστη, τὰς ἀντήμειβε. Κ' ἐκεῖναι ἐμάκρυνον τὰς
ἀλοιφάς, καὶ παρέτεινον τὰς ἐντριβᾶς, ἀλυσιτελῶς
πάντοτε..
Τὴν ἑσπέραν, ἀνερχόμεναι αἱ τρεῖς εἰς τὴν αὐλὴν τῆς
κυρα-Θωμαῆς, ὀλίγα σπίτια παραμέσα, ὅπου ἤρχοντο κ' ἡ
γριά-Χιόνω, κ' ἡ θεια-Κυράννω, ὅλαι μετανάστιδες ἐκ
Μακεδονίας τοῦ 1821, τὰ ἔλεγαν μεταξύ των. Αἱ τρεῖς
πρῶται ἔδιδον καθ' ἑσπέραν τακτικὴν ἀναφορὰν εἰς τὴν
κυρα-Θωμαὴν καὶ εἰς τὰς δυὸ ἀλλὰς γραίας. καὶ ὅλαι μαζὶ
ἐχασκογελούσαν..
Μάλιστα τὰ ὄψιμα ἑλληνικὰ τῆς Σταμάτως, καθὼς
περιέγραφε τὴν κατάστασιν τῆς ἐγκύου («αὐτὴ ὅλη κοντὸ
εἶναι. καὶ τὰ πόδια τῆς κοντῆ τὸ ἔχει!. θὰ μὴν τὸ ρίχνη,
τάχατες!.») ἐπέτεινον τοὺς γέλωτάς των. Καὶ εἰς τὰς
ἐκθέσεις τῆς Σταμάτως, ἡ γραία Κυράννω ἐπρόσθετε τὰ
σχόλια της, μὲ τὴν Μακεδονικὴν τῆς διάλεκτον..
- Αὐτηνιές, σὶ λιέου, εἴνι παλιοφουράδες!. Ἀχιλώνις,
μαρή. Ποὺ στὰ χουργιά, τὰ θ'κάμας! νὰ τοῦ φτιάξ' καμμιὰ
αὔτ'νό, θὲ τ'βγάλ'νί, σὶ λιέου, στοῦ γουμαρουπάζαρου!..
Τελευταία ἀπ' ὅλας ἐκλήθη νὰ λαβὴ μέρος ἡ
Φραγκογιαννού, ὡς σοφωτέρα ὅλων τῶν ἄλλων. Ἡ
Μαροῦσα εἶχεν ἀρχίσει ν' ἀπελπίζεται ἀπὸ τὰς τρεῖς
πρώτας «ψευτομαμμές», καὶ κατέφυγεν εἰς ταύτην ὡς εἰς
τελευταίαν ἐλπίδα. Τῷ ὄντι ἡ γραία Χαδούλα μὲ τὰ
φάρμακά της, μὲ τὰ μαντζούνια της καὶ μὲ τὰ ζεστὰ ἢ κρύα
ὅσα ἔδιδε νὰ πίη εἰς τὴν πάσχουσαν, τὴ βοηθεία καὶ τῶν
ἐντριβῶν τὰς ὁποίας ἐξετέλει μ' ἐπιδεξιότητα πολὺ
ὑπερτέραν ἀπὸ τὰς ἀλλάς, κατώρθωσεν ἐντὸς ὀλίγων
ἡμερῶν νὰ ἐπιφέρη τὴν ἔκτρωσιν. Ὁ κυρ Ἀναγνώστης
οὐδέποτε ἔμαθε τίποτε..
Αὐτὴ ἤτον ἡ παλαιὰ ἐκδούλευσις, καὶ αὐτὴ ἡ
εὐγνωμοσύνη τὴν ὁποίαν εἶχον ὑπαινίχθη σήμερον αἱ δυό.
Αὐτὰ ἦσαν τῆς Φραγκογιαννοὺς «τὰ παλιὰ τὰ πάθια τῆς»
κι αὐτὰ ἦσαν τῆς Μαρούσας «τὰ βάσανά της»..
Ἡ ἀνάμνησις κατεῖχε τὸν νοῦν τῆς Φραγκογιαννοὺς
ὅλην τὴν ὥραν, ἐνῶ ἔκειτο ἐπὶ τοῦ σοφά, εἰς τὸ σκότος.
διότι λύχνον δὲν τῆς εἶχε φέρει ἡ φιλοξενοῦσα, μόνον ἕνα
κηράκι κι ὀλίγα σπίρτα τῆς εἶχεν ἀφήσει. Ὅλην αὐτὴν τὴν
παλαιὰν ἱστορίαν ἀνελογίζετο, καὶ ὁ ὕπνος ποτὲ δὲν τῆς
ἤρχετο. Ἐρευνώσα τὴν συνείδησίν της, ἐν πράγμᾳ
εὕρισκεν. ὅ,τι εἶχε κάμει καὶ τότε καὶ τώρα τὸ εἶχε κάμει
διὰ τὸ καλόν. Ἐκουλουριάζετο ὑποκάτω εἰς τὸ μάλλινον
σκέπασμα, ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ πλευροῦ κειμένη, κ' ἔκυπτε τὴν
κεφαλὴν εἰς τὸ στέρνον, κ' ἐπροσπάθει νὰ ζαλισθῆ, νὰ
ναρκωθῆ, νὰ τῆς ἔλθη λήθαργος. Τότε, μετὰ χρόνους,
ἐνθυμήθη καὶ τὴν σύντομον προσευχήν, τὴν ὁποίαν τῆς
εἶχεν ἐπιβάλει ἄλλοτε νὰ λέγη συχνὰ ἕνας γέρων
πνευματικός. τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ,
ἐλέησον μέ»..
Ἡ συχνὴ ἐπανάληψις τῆς εὐχῆς ἐνήργησε, καὶ ἡ
Χαδούλα ἐναρκώθη ἐπ' ὀλίγα λεπτὰ καὶ ἀπεκοιμήθη. Πλὴν
πάραυτα εἰς τὸν ὕπνον της, ἢ εἰς τὰ ξύπνα της, (δὲν ἤξευρε
καλά), τῆς ἐφάνη ὅτι μέσα, εἰς τὸ βάθος τῆς ψυχῆς της,
ἤκουε φωνὴν βρέφους, κλαῦμα, μινυρισμὸν θρηνώδη.
τοῦτο ὠμοίαζε μὲ τὴν φωνὴν τῆς μικρᾶς ἐγγονῆς της, τῆς
πρὸ ὀλίγων μηνῶν, διὰ χειρὸς αὐτῆς. τελειωθείσης..
Ἡ γραία ἐξύπνησεν ἔντρομος, ἀνετινάχθη ὅλη.
Ἀνεσηκώθη καὶ ἠσθάνετο μέγαν σπαραγμόν, ἀλλὰ
συγχρόνως καὶ καλυτέραν σωματικὴν ἄνεσιν. Ὁ σύντομος
ἐκεῖνος ὕπνος εἶχεν ἐξαλείψει πάρ' αὐτὴ τὸ νευροπαθὲς καὶ
τὸ ἁνήσυχον. Ἐψηλάφησεν, εὗρε τὰ σπίρτα, ἤναψε τὸ
κηρίον, ἐπῆρε τὸ ραβδί της, τὸ καλάθι της, ἔβαλε μέσα εἰς
αὐτὸ καὶ τὰς ἐμβάδας της, καὶ ἀνυπόδητη, μὲ τὶς κάλτσες,
ἐκίνησε νὰ φύγη..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ.
Ἡ Μαροῦσα τῆς εἶχε δώσει τὸ κλειδὶ τοῦ μικροῦ
κατωγείου, τῆς εἶπε νὰ ἐξέλθη διὰ τῆς ἰδιαιτέρας θύρας
τούτου πρὸς τὴν ὁδόν, νὰ κλειδώση ἔξωθεν, καὶ νὰ πάρη τὸ
κλειδὶ μαζί της, διὰ νὰ τὸ μεταχειρισθῆ πάλιν τὴν ἄλλην
νύκτα, ἂν ἔμελλε νὰ ἐπανέλθη. Ὅσον δι' αὐτήν, ἂν
ἐλάμβανεν ἀνάγκην νὰ κατέλθη εἰς τὸ κατωγάκι, θὰ
κατήρχετο διὰ τῆς ὁδοῦ, δι' ἧς εἶχεν ὀδηγήσει ἐκεῖ τὴν
ξένην της, τῆς ἐσωτερικῆς σκάλας καὶ τῆς θύρας τοῦ
μεσοτοίχου..
Τῷ ὄντι, ἡ Φραγκογιαννοὺ ἠσθάνετο πλέον μεγάλην
σφλομονήν, καὶ τὸ στενὸν κατωγάκι μὲ τὸν ὑγρὸν ἀέρα του
τὴν ἐστενοχώρει. Καιρὸ ἧτο ν' ἀναπνεύση πλέον τὸν ἀέρα
τοῦ βουνοῦ, πρὶν οἱ διῶκται χωροφύλακες τὴν κλείσωσιν,
ἴσως διὰ βίου, εἰς τὰ ὑγρὰ καὶ ἀνήλια ὑπόγεια τῆς
ἀνθρωπίνης θέμιδος..
Ἐξῆλθε, καί, κάτω εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς της, ἐμινύριζεν
ἀκόμη ἡ θρηνώδης φωνὴ τοῦ βρέφους, τοῦ μικροῦ
κορασίου τοῦ ἀδικοθανατίσαντος. Ἐστάθη εἰς τὸ χάσμα
τῆς θύρας, ἐκοίταξε μετὰ προφυλάξεως ἔξω, δεξιά,
ἀριστερά, ἄνω, κάτω τοῦ δρόμου. δὲν εἶδε ψυχὴν οὔτε
σκιάν. Ἔβαλε πτερὰ εἰς τοὺς πόδας της..
Δὲν ἧτο πρώτη φορὰ καθ' ἢν ἤκουε μέσα εἰς τὴν ψυχήν
της, ὅπου ὑπῆρχε σκοτεινή, σπηλαιώδης ἠχώ, τὸ πένθιμον
ἐκεῖνο κλαῦμα τοῦ βρέφους. Κ' ἐνόμιζεν ὅτι ἔφευγε τὸν
κίνδυνον καὶ τὴν συμφορᾶν, καὶ τὴν συμφορᾶν καὶ τὴν
πληγὴν τὴν ἔφερε μαζί της. Κ' ἐφαντάζετο ὅτι ἔφευγε τὸ
ὑπόγειον καὶ τὴν εἰρκτήν, καὶ ἡ εἰρκτὴ καὶ ἡ Κόλασις ἧτο
μέσα της..
Ὥρα ἧτο ὡς δυὸ μετὰ τὰ μεσάνυκτα, νὺξ ἀσέληνος,
ἀστροφεγγής. Ἀρχὰς Μαΐου, δευτέραν ἑβδομάδα μετὰ
ὄψιμον Πάσχα. Ἡ ἐξοχὴ εὐωδίαζεν, ἡ αὔρα ἐμυροβόλει.
Ὀλίγα ἄγρυπνα πουλάκια ἔμελπον τὸ ὄρθιον ἐπάνω εἰς τὰ
κλαδιά. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐπῆρε τὸν δρομίσκον, τὸν λίαν
γνωστὸν εἰς αὐτήν, στενὸν καὶ ἔρποντα, ὄπισθεν τῶν
κήπων καὶ κάτωθεν τῶν βράχων. Ὁ δρομίσκος μόλις ἤτον
ὁρατὸς εἰς τὴν ἀστροφεγγιᾶν, καλυπτόμενος ἐν μέρει ἀπὸ
τοὺς προεξέχοντας ράμνους τῶν θάμνων καὶ τῶν βάτων,
οἵτινες προέκυπτον ἀπὸ τοὺς φράκτας τῶν κήπων. Ἡ
εὐκίνητος γραία ἐπάτει ἐπὶ χόρτων καὶ χαμαιμήλων, κ' ἐπὶ
χλωρῶν ἀκάνθων, ἀνήρχετο δὲ μὲ βῆμα κόρης, νεαρᾶς
βοσκοπούλας τοῦ βουνοῦ, τὸν ἀνηφορικὸν δρομίσκον..
Εἶχε τελειώσει ἡ μακρὰ σειρὰ τῶν κήπων καὶ τῶν
περιβολίων πρὸς τὰ δεξιά της, ἐνῶ ἀριστερὰ τῆς
παρετείνετο ἀκόμη ὁ μικρὸς βραχώδης λόφος, τὰ
Κοτρώνια, μὲ τὰς τρεῖς γραφικὰς κορυφάς των τὴν μίαν
κατόπιν τῆς ἄλλης, τὰ ἐπιστεφομένας ἀπὸ ἀνεμομύλους καὶ
μικρὰ λευκὰ καλύβια καὶ σπιτάκια, ἔρποντα γύρω των.
Τώρα πλέον ἔφθασεν εἰς μέρος ὅπου ἄρχιζαν ἀμπέλια,
ἀγροὶ μὲ ὀπωροφόρα δένδρα, ὅσον ἤτον ἀκόμη πλαγινὸς ὁ
ἀνήφορος, καὶ ἐλαιῶνες, ἢ ἀγροὶ μὲ ὑψηλοὺς στάχυς,
σειομένους ἀπὸ τὴν νυκτερινὴν αὔραν, ἐκεῖθεν, ὅπου ὁ
ἀνήφορος καθίστατο ἀποτομώτερος, καὶ ἄνω. Ἡ
Φραγκογιαννού, μὲ ἐλαφρὸν ἄσθμα, ἔτρεχεν, ἔτρεχε,
μαστιζομένη τὸ πρόσωπον ἀπὸ τὸ ἀπόγειον τὸ πρωινόν, τὸ
ἀντίπνοον, τοῦ Βορρᾶ τὸ χαϊδευμένον ἑωθινὸν τέκνον..
Ἔσπευδε νὰ φθάση τὸ ταχύτερον, πρὶν ἀνατείλει ἡ
ἡμέρα, εἰς τὰ μέρη τὰ ὁποῖα αὐτὴ ἐγνώριζε. Ὑπῆρχον,
κατὰ τοὺς βορείους αἰγιαλοὺς τῆς νήσου, πολλοὶ
κλεφτότοποι, μέρη ἀπάτητα, σπήλαια καὶ βράχοι ὅπου
ἐφύτρωνε τὸ ἀγριοβότανον καὶ ἡ κάππαρις, καὶ τὰ κρίταμα
καὶ ἡ ἀρμυρήθρα, καὶ ὅπου τοὺς ὑπάρχοντας ὀλίγους
δρόμους κατέστρεφον καθημερινῶς τὰ κοπάδια τῶν
ἐρίφων καὶ τῶν αἰγῶν. Ἐκεῖ θὰ ἧτο τὸ ἄσυλόν της, ἐκεῖ
ὀποῦ ἦσαν αἱ ἀναμνήσεις τῆς παιδικῆς ἡλικίας της. Εἰς
ἐκείνους τοὺς βορείους αἰγιαλούς, σιμὰ εἰς τὸ ἄγριον καὶ
γαλανὸν πέλαγος, εἰς τὸ παλαιὸν Κάστρον, τὸ κτισμένον
ἐπὶ γιγαντιαίου θαλασσοπλήκτου βράχου, ἐκεῖ εἶχε γεννηθῆ
ἡ Χαδούλα, κ' ἐκεῖ εἶχεν ἀνατραφῆ ὡς δέκα ἐτῶν κόρη..
Εἴτα, ὅταν εἰρήνευσαν τὰ πράγματα, καὶ ἡ νέα πολίχνη
ἐκτίσθη εἰς τὸν λιμένα τὸ μεσημβρινόν, ἡ μάννα της, ἡ
μάγισσα, ἡ πολυκυνηγημένη ἀπὸ τοὺς κλέφτες καὶ τοὺς
λιάπηδες, συχνὰ τὴν εἶχεν ἐπαναφέρει εἰς τὰ μέρη ἐκεῖνα,
τῆς εἶχε δείξει ὅλους τοὺς κλεφτότοπους, τοὺς ἄβατους
βράχους καὶ τὰ ἄντρα, καὶ τῆς εἶχε διηγηθῆ δι' ἕνα ἕκαστον
τῶν τόπων ἐκείνων ἀνὰ μίαν ἱστορίαν, φανταστικὴν ἢ
ἀληθῆ. Εἰς ἐκεῖνα τὰ μέρη, ὅταν τὴν ὑπάνδρευσαν καὶ τὴν
«ἐκουκούλωσαν», καὶ τὴν «ἐνεκροβλόγησαν» κατὰ τὴ
συνήθη φρασεολογίαν τῆς μητρός της, τῆς εἶχαν δώσει
ἀκόμα καὶ τὴν προίκα της. Τὸ σπίτι, στὸ Κάστρο τὸ ἔρημο,
καὶ τὸ χωράφι στὸ Μποστάνι, στὸν ἀπάτητον κρημνόν.
Ὕστερον, ὅταν αὐτὴ ἐνοικοκυρεύθη, κ' ἔμαθε πολλά, κ'
ἐπρόκοψεν εἰς γυναικείαν σοφίαν, κ' ἐσυνήθισε νὰ θηρεύη
τὰ βότανα καὶ τὰ τρίφυλλα καὶ τὰς δρακοντιᾶς εἰς τοὺς
λόγγους καὶ τὰ βουνά, πολὺ συχνὰ εἶχεν ἐπισκεφθῆ τὰ
μέρη ἐκεῖνα, χάριν τῶν ἐρευνῶν της..
Ἐκεῖ λοιπὸν ἐπήγαινε καὶ τώρα, ἂν ἔδιδεν ὁ Θεὸς νὰ
φθάση ἀσφαλῶς, ἀλλ' εἰς ποιὰν δεινοτάτην περίστασιν. Καὶ
ποιὰ ἄρα θὰ ἤτον ἡ τύχη της ἀπὸ τοῦδε; Μόνος ὁ θεὸς τὸ
ἤξευρε..
Πρὶν φθάση εἰς τὸ μέρος, ὅπου ὁ δρόμος ἀποτόμως
ἀνηφόριζε, καθὼς διήρχετο ἔξω ἀπὸ ἕνα περιβόλι,
φραγμένον μὲ πυκνοὺς βάτους καὶ θάμνους ὑψηλοὺς καὶ
ἐν μέρει μὲ τοιχογύρισμα, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ὑπῆρχον
πολλῶν εἰδῶν ὀπωροφόρα δένδρα, ἡ Φραγκογιαννοὺ κατὰ
τύχην ἐσκόνταψεν εἰς τὸν δρόμον, ἔκαμε δὲ μικρὸν θροῦν,
πεσοῦσα ἐλαφρῶς ἐπάνω εἰς ἕνα θάμνον. Ἀφῆκε μικρὰν
φωνὴν ὁμοίαν μὲ στεναγμόν..
Τὴν ἰδίαν στιγμὴν ἤκουσε πολὺ πλησίον της, ἀλλ' ἔσωθεν
τοῦ φράκτου, δυνατὸν γαύγισμα σκύλου. Ἀνωρθώθη, καὶ
μὲ ταχύτερον βῆμα ἐξηκολούθησε τὸν δρόμον της..
- «Ποιὸς νὰ εἶναι;» εἶπε μέσα της..
Ἠκούσθη τότε μία φωνὴ βραχνὴ καὶ νυσταλέα, ἀλλ'
ἀπότομος..
- Ἕ! βάρδ' ἀπ' τὰ περιβόλια! Ἀνοιχτά!. Ἀνοιχτά!.
Ἀνεγνώρισε τὴν φωνὴν τοῦ Ταμπούρα, τοῦ δραγάτη.
Ἐνόησε τότε τί συνέβαινε. Τὸ περιβόλι, ἔξωθεν τοῦ ὁποίου
εἶχε σκοντάψει, ἀνῆκεν εἰς τὸν τότε Δήμαρχον τοῦ τόπου.
Ἐντὸς αὐτοῦ, σιμὰ εἰς τ' ἄλλα δένδρα, ὑπῆρχον καὶ ὀλίγαι
κερασέαι, μὲ καρποὺς σχεδὸν ὡρίμους ἤδη καὶ
περκάζοντας, μελανωποὺς εἰς τὴν ἀστροφεγγιᾶν, ἀνάμεσα
εἰς τὰ μαυροπράσινα φύλλα. Ὁ Ταμπούρας, μὴ ἔχων τί
ἄλλο νὰ φυλάξη, ἐπειδὴ δὲν ἧτο ἀκόμη ἡ ὥρα τῶν ὀπωρῶν
οὔτε τῶν καρπῶν, ἐκοιμάτο εἰς τὸ περιβόλι τοῦ Δημάρχου,
ἐντὸς μικρὰς καλύβης μὲ τὸν σκύλον του, κ' ἐφύλαγε τὰ
κεράσια, μὴν τὰ κλέψουν οἱ δημόται τοῦ ἄρχοντος..
Φεύγουσα, ἤκουεν ἀκόμα τὸ γαύγισμα τοῦ σκύλου,
συγχρόνως δὲ «αὐτιάσθη» καὶ τῆς ἐφάνη ὅτι ἤκουεν
ἀνθρώπινα βήματα. Ἀλλ' ἠπατήθη. Ἴσως ἧτο μᾶλλον
ἀντίκτυπος καὶ ἠχὼ τῶν ἰδίων βημάτων της. Φαίνεται ὅτι ὁ
ἀγροφύλαξ μόλις εἶχε μισοξυπνήσει, κ' ἔβαλεν, ὡς ἐν
ὑπνοβασίᾳ, μηχανικῶς, τὴν συνήθη φωνήν του. Εἴτα εὐθὺς
πάλιν ἀπεκοιμήθη..
Ἡ Χαδούλα ἔγινεν ἄφαντη εἰς τὸ ὕψος τοῦ λόφου,
ὄπισθεν τῶν δένδρων. Ἐκεῖ ἐστάθη μίαν στιγμὴν κ' ἔτεινε
τὸ οὖς. Τίποτε δὲν ἤκουεν εἰμὴ τὸ λάλημα ἑνὸς πουλιοῦ, τὸ
σύριγμα ἑνὸς νυκτερινοῦ ἐντόμου, καὶ τὸ φύσημα τῆς
αὔρας. Τότε τῆς ἦλθαν εἰς τὸν νοῦν τὰ κεράσια, τὰ ὁποῖα
εἶχε διακρίνει ἀμυδρῶς στίλβοντα εἰς ἕνα κρεμάμενον
κλώνα, ἐξέχοντα ὀλίγον ἔξω τοῦ φράκτου τοῦ δημαρχικοῦ
περιβολίου, σιμὰ ἐκεῖ ὅπου εἶχε σκοντάψει, καὶ εἶπεν:.
- Ἄχ! Καὶ δὲν ἔκαμα νὰ φτάσω ἕνα κεράσι, νὰ δροσίσω
τὸ στόμα μου, ποὺ εἶναι φαρμάκι. Ξέχασα νὰ πιω μιὰ
σταξιὰ νερὸ πρὶν φύγω. Ἂς φτάσω στὴ βρύση, μιά!.
Τότε μόνον ἐνθυμήθη ὅτι δὲν εἶχε πίει νερὸν πρὶν ἐξέλθη
ἀπὸ τὸ κατωγάκι, ὅπου εἶχε διέλθει ὀλίγας ἀλλὰ τόσον
μακρᾶς ἐναγωνίους ὥρας. Ἡ Χαδούλα ἀνελογίσθη μετὰ
πικρίας ὅτι ὅλα, καὶ τὰ μικρότερα πράγματα, πρωθύστερα
καὶ ἀνάποδα τῆς ἤρχοντο εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον. Ἐὰν εἶχε
προμελετήσει νὰ κλέψη ὀλίγα κεράσια ἀπὸ τὴν κερασιὰ
τοῦ Δημάρχου, θὰ ἐπάτει μετὰ προσοχῆς, θὰ ἐπλησίαζε
μετὰ προφυλάξεως, καὶ τότε πιθανῶς οὔτε ὁ δραγάτης
ἤθελεν ἐξυπνήσει, οὔτε ὁ σκύλος ἴσως θὰ ἐγαύγιζε. Ἀλλὰ
διὰ νὰ εὑρεθῆ ἀπρόσεκτη καὶ ἀλλοφρονοῦσα, διὰ νὰ μὴν
κοιτάξη καλὰ ποὺ πλησίον εὑρίσκετο, ἐπαραπάτησεν,
ἔκαμε μικρὸν θόρυβον, ἀρκοῦντα διὰ νὰ ξυπνήση τὸν
σκύλον καὶ τὸν ἄνθρωπον. Ὅλα ἔτσι τῆς ἤρχοντο!.
Ἄλλως, ἡ δίψα της τώρα εἶχεν ἐρεθισθῆ μὲ τὸν δρόμον
τὸν ἀνωφερῆ. Ἔκοψε φύλλα ἐλαιοδένδρων καὶ τὰ ἔβαλε
μὲς στὸ στόμα της..
Ἐβάδισεν ἐπὶ μίαν ὥραν ἀκόμη. Ἤτον ἤδη χαραυγή.
Ἀφοῦ ἔφθασεν εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ λόφου, κατῆλθε πάλιν
εἰς τὸ ρεῦμα, εἰς τὴν ὑπώρειαν τοῦ βουνοῦ μὲ τὰς
πολυσχιδεῖς πλευρᾶς, τὸ ὁποῖον ἐκαλεῖτο οἱ Βίγλες. Τὶς οἵδε
ποιοὶ παλαιοὶ κλέφτες ἐφύλαγαν ἄγρυπνοι καραούλια ἐκεῖ,
καὶ ἐντεῦθεν εἶχε λάβει τὸ ὄνομα. Ἔφθασεν εἰς τὴν μικρὰν
βρύσιν, εἰς τὴν ρίζαν τοῦ βουνοῦ. Ἔφεγγεν ἤδη. Ἔπιε
νερόν, ἐδροσίσθη, κ' εὐθὺς ἔφυγεν. Εἰς τὸ μέρος ἐκεῖνο
ἐσύχναζον πολλοὶ ἄνθρωποι, βοσκοὶ καὶ ξωμερίται κι
ἄλλοι. Ἡ Γιαννοὺ ἤθελεν ὅσον τὸ δυνατὸν νὰ μείνη
ἀόρατος. Ἐκατηφόρισεν ἀκόμη, εἰσῆλθεν εἰς τὸ κάτω
ρεῦμα τὸ βαθύ, τὸ βαῖνον πρὸς τὴν θάλασσαν, τὸ
καλούμενον Λεχούνι..
Ἐκεῖ ἔφθασε μικρὸν πρὸ τῆς ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου.
Ὑπῆρχον ἐκεῖ δυὸ ἢ τρεῖς νερόμυλοι, μᾶλλον παλαιοὶ καὶ
ἄχρηστοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἰς μόνον ἐδούλευε, καὶ τοῦτο
σπανίως. Ὅλα ἐδείκνουν τὴν ἐρημίαν, δὲν ἐφαίνετο ἴχνος
ἀνθρώπου ἐκεῖ. Ἡ Φραγκογιαννού, ἀπὸ περισσὴν
προφύλαξιν, δὲν ἠθέλησε νὰ πλησιάση. Ἀπέφυγε τὸ μέρος
ἐκεῖνο, ἐβάδισεν ὄπισθεν λόχμης, κ' ἔφθασεν εἰς γούρναν
βαθείαν, μὲ διαυγὲς νερόν, γνωστὴν εἰς ὀλίγους. Ἧτο
μέρος κρυφὸν καὶ ἀπάτητον. Ἐσχηματίζετο ἐκεῖ οἰονεῖ
ἄντρον, ἀποτελούμενον ἐκ χλόης, ἐκ κορμῶν καὶ κισσοῦ.
Ἄντρον νύμφης, Δρυάδος τῶν παλιῶν χρόνων ἢ Ναϊάδος,
εὑρούσης ἴσως καταφύγιον ἐκεῖ..
Διὰ νὰ κατέλθη τις εἰς τὴν μικρὰν πτυχὴν τῆς γῆς, ὅπου
ἧτο ἡ γούρνα τοῦ νεροῦ, ἔπρεπε νὰ ἔχη τὴν τύχην
διώκτριαν καὶ τοὺς πόδας τῆς Φραγκογιαννούς, τοὺς
ἀνυποδήτους, τοὺς σχισμένους κ' αἰματωμένους ἀπὸ τὰ
κνίδας καὶ τὰς ἀκάνθας. Ἐκεῖ ἐκάθισε ν' ἀναπαυθῆ.
Ἔβγαλεν ἀπὸ τὸ καλάθι της τὸ ψωμὶ καὶ τὸ τυρὶ καὶ ὀλίγον
κρέας, τὰ ὁποῖα τὴν εἶχε φιλεύσει ἡ Μαροῦσα, ἐπειδὴ τὴν
ἑσπέραν δὲν εἶχε δυνηθῆ νὰ φάγη τίποτε, μετὰ τὸν καφὲ
ὀποῦ εἶχε πίει εἰς τὸ μαγειρεῖον. Ἐφύλαξε μόνον τὰ δίπυρα,
τὰ ὁποῖα εἶχε λάβει ἀπὸ τὸ σπίτι τῆς κόρης της, τῆς
Δελχαρῶς. Ἔφαγεν, ἔπιε δροσερὸν νερόν, κ' ἔλαβεν μικρὰν
ἀναψυχήν..
Ἐκείνην τὴν στιγμήν, ἀνέτελλεν ὁ ἥλιος. Ὁ δίσκος τοῦ
ἐφάνη ν' ἀναδύεται ἀπὸ τὰ κύματα, ἀντικρύ, εἰς τὸ
μακρινὸν πέλαγος, τοῦ ὁποίου μίαν λωρίδα ἔβλεπεν ἀπὸ
τὴν κρύπτην της ἡ Χαδούλα. Τὰ ὄρνεα τοῦ βουνοῦ, τοῦ
πετρώδους καὶ ἠχώδους, τὸ ὁποῖον ἠγείρετο ὄπισθέν της,
ἔρρηξαν μακροὺς κρωγμούς, καὶ τὰ πουλάκια τῆς
κοιλάδος, τῆς λόχμης, τοῦ μικροῦ δάσους, ἀφήκαν
φαιδρὰς μελωδίας..
Μία ἀκτὶς θερμή, ἐρχομένη μακράν, ἀπὸ τὸ φλεγόμενον
πέλαγος, διέσχιζε τὴν πυκνὴν φυλλάδα καὶ τὸν κισσὸν τὸν
περισκέποντα τὸ ἄσυλον τῆς ταλαιπώρου γραίας, καὶ
ἔκαμνε νὰ στίλβη ὡς πλῆθος μαργαρίτων ἡ δρόσος ἡ
πρωινή, ἡ βρέχουσα τὸν πλούσιον σμαράγδινον πέπλον, κ'
ἐφυγάδευεν ὅλον τὸ ρίγος τῆς ὑγρασίας, καὶ ὅλον τὸ κρύος
τοῦ φόβου τοῦ πελιδνοῦ, φέρουσα πρόσκαιρον ἐλπίδα καὶ
θάλπος..
Ἡ Γιαννοὺ ἔβγαλε τὸ χράμι τὸ μάλλινον, τὸ διπλωμένον
εἰς πολλὰς πτυχᾶς, ἀπὸ τὸ καλάθι της, τὸ ἐξεδίπλωσεν,
ἐτυλίχθη μ' αὐτό, κ' ἔκλινε τὴν κεφαλὴν πρὸς τὴν ρίζαν τοῦ
γηραιοῦ πλατάνου. Ἀπεκοιμήθη..
Τῆς ἐφάνη εἰς τὸν ὕπνον της ὅτι ἤτον νέα ἀκόμα. ὅτι ὁ
πατήρ της καὶ ἡ μάννα της τὴν ὑπάνδρευον, ὅπως τὴν εἶχαν
ὑπανδρεύσει καὶ τὴν εἶχαν «νεκροβλοήσει» τὸν καιρὸν
ἐκεῖνον, καὶ τὴν ἐπροίκιζαν, δίδοντες αὐτὴ καὶ τὸν κῆπον
τὸν πατρῶον, ὅπου αὐτὴ ἐσκάλιζε κ' ἐπότιζε τὰ κουκιὰ καὶ
τὰ λάχανα, ὅταν ἤτον μικρή. καὶ ὁ πατήρ της τὴν ἐφίλευε
τάχα, διὰ τὸν κόπον της καὶ τῆς ἔδιδε «τέσσερα κεφάλια»,
κεφάλια ἀπὸ λαχανίδες. Ἡ Χαδούλα μετὰ χαρὰς ἔλαβε τὰ
τέσσερα φυτὰ εἰς τὰς χείρας, ἀλλ' ὅταν τὰ ἐκοίταξε, εἶδεν ὢ
φρίκη! ὅτι ἦσαν τέσσαρα μικρὰ κεφάλια ἀνθρώπινα
νεκρικά..
Ἀνεταράχθη, ἐσκίρτησεν, εἶπε «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ!.»
Πάλιν ἀπεκοιμήθη. Ὠνειρεύθη ὅτι ἡ μητέρα της τὴν
συνελάμβανεν ἐπ' αὐτοφώρω ἐρευνώσαν νὰ εὔρη τὸ
κομπόδεμα, κάτω εἰς τὸ ἰσόγειον, ἀνάμεσα εἰς τὰ βαρέλια
καὶ τὰ πιθάρια καὶ τὸν σωρὸν τῶν καυσοξύλων. ὡς τὴν
εἶδεν, ἐμειδίασε πικρῶς, τὸ σύνηθες μειδίαμά της, καὶ διὰ
νὰ τὴν ἐβγάλη τάχα ἀπὸ τὸν κόπον, ἐπῆρε μοναχή της τὸ
κομπόδεμα, ἔβγαλε καὶ τῆς ἐχάρισεν ἀπὸ τὰ τόσα τάλληρα,
τὰ σκυλοδεμένα, τρία γερμανικὰ τάλληρα, τρεῖς ρηγίνες,
ἀπ' ἐκείνας ποὺ εἶχαν καὶ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας ἐπάνω,
μὲ τὴν ἐπιγραφὴν «Patrona Bavariae». Ἡ Φραγκογιαννού,
μετὰ χαρὰς μεμειγμένης μ' ἐντροπήν, ἐπῆρε τὰ τρία
νομίσματα ἀπὸ τὰ χέρια τῆς μητρός της, πλὴν ὅταν τὰ
ἐκοίταξεν, εἶδεν ὅτι τὰ τρία ἐκεῖνα νομίσματα, μὲ τὰ
πρόσωπα ποὺ ἔφερον ἐπάνω, ἦσαν τρία προσωπάκια,
μικρά, πελιδνά, μὲ σβησμένα ματάκια. Ὤ! τρόμος!
προσωπάκια μικρῶν κορασίδων!.
Ἐξύπνησε περίτρομος, δυστυχής, φρενιασμένη. Ἤτον
ἤδη μεσημβρία. Ὁ ἥλιος ἔκαιεν ὑπεράνω τῆς κεφαλῆς τῆς
ἄνωθεν τῆς κορυφῆς τοῦ δροσεροῦ πλατάνου. Μὲ ὅλον τὸ
θάλπος τοῦ ἡλίου, καὶ τὴν φαιδρότητα τῆς ἡμέρας τῆς
μαγιάτικης, ἡ ἐντύπωσις τοῦ ὀνείρου ἔμεινεν ἐπὶ μακρὸν εἰς
τὸν νοῦν της. Τῆς ἐφαίνετο παράξενον μάλιστα πώς, ἐν
ἡμέρᾳ, εἶδε τὰ ὄνειρα αὐτά. Ὁσάκις εἶχε κοιμηθῆ ἐν καιρῷ
ἡμέρας, εἰς τὴν ζωήν της, δὲν ἐνθυμεῖτο ποτὲ νὰ εἶδεν
Η Δελχαρώ έτρεξε ν' ανοίξει το συρτάρι και πήρε από εκεί
λίγα ολίγα παξιμάδια..
— Δώσε μου και το καλάθι μου. κ' ένα μαχαιράκι,
επανέλαβε με μεγάλη βιασύνη η Φραγκογιαννού. Βάλε μου κ'
ένα χράμι μάλλινο μέσα. Και τη μαντήλα μου. τα
παλιοτσόκαρά μου. Δώσε μου και το ραβδί μου. ψάξε να το
βρεις!.
Η Δελχαρώ, με απόλυτη ησυχία και υπομονή,
προσπαθούσε να εκτελέσει όλες αυτές τις ετοιμασίες..
— Πού θα πας, μάννα; επανέλαβε κλαίγοντας. Ω! καίγεται
η καρδιά μου!.
— Μην κλαις!. Κάπου θα κρυφτώ, σε καμμιά τρύπα.
Ησυχία, εσείς φρόνιμα! ως που να περάσει η οργή του
Κυρίου..
Και παίρνοντας το καλάθι και το ραβδί της, κατέβηκε σιγά.
Έκανε τον σταυρό της..
Απότομα κοντοστάθηκε στο τρίτο σκαλοπάτι της σκάλας
και γυρίζοντας προς την Δελχαρώ, της είπε:.
— Ξέρεις τί να κάμειςς;. Θα πάω απ' τον απάνω δρόμο, για
να γλιτώσω, να μη με ιδούν, τα σκυλιά. Και συ, αυτήν την
στιγμή, να τρέξεις στο σπίτι. να καμωθής πως δεν τους
βλέπεις, τους ταχτικούς. και να φωνάξεις της Αμέρσας
αποκάτω απ' το δρόμο: «Αμέρσα, είναι απάνω η μάννα;»..
.'Οχι, μη λες «είν' απάνω η μάνα». μόνο να πεις: «Αμέρσα,
πώς είναι η μάννα, είναι καλύτερα; έχει σηκωθεί;. Στο στρώμα
είν' ακόμα;» Για να πιστέψουν πως βρίσκομαι απάνω στο
σπίτι, και πως είμαι άρρωστη. Για να μην υποπτευθούν
τίποτα, και με κυνηγήσουν τα σκυλιά!. Τρέξε, γλήγορα!.
Και κατόπιν πρόσθεσε.
— Έχετε γεια. και καλή αντάμωση!..
Αμέσως μετά βγήκε και η Δελχαρώ, τρέχοντας, με ελαφρύ
βήμα, και κατευθύνθηκε προς το σπίτι της μητέρας της να
εκτελέσει την εντολή..
.
Η Φραγκογιαννού πήρε τον επάνω δρόμο, προς τα
Κοτρώνια, με γρήγορο βήμα. Στην τελευταία αντήχηση του
«καλή αντάμωση», το οποίο ευχήθηκε στην κόρη της, χωρίς
να το θέλει πρόσθεσε από μέσα της με πικρή ειρωνεία: «Ή
εσάς θα συναντήσω εδώ – ή, τον αδελφό σας στη φυλακή θα
πάω να συναντήσω – ή, στον άλλο κόσμο θα συναντήσω τον
πατέρα σας. κι αυτό είναι από τα τρία το πιο σίγουρο!».
Καθώς ανέβαινε λαχανιάζοντας τον γεμάτο πέτρες λόφο,
«Έλα Παναγία μου, έλεγε μέσα της, ας είμαι κι αμαρτωλή».
Έπειτα στα ενδόμυχα της ψυχής της είπε: «Δεν το έκανα για
κακό»..
Μόλις προχώρησε λίγα βήματα, και φτάνοντας στα
τελευταία διάσπαρτα σπιτάκια της πολιτείας, πάνω στους
βράχους, καθώς κατηφόριζε για να φτάσει στον γιαλό, βλέπει
τον Κυριάκο, τον κλητήρα της αστυνομίας, με το φέσι του με
την κοντή φούντα, ή «γαλίπα», όπως την έλεγαν, με το
καστανό του στριμμένο μουστάκι, και κρατώντας στο χέρι
του το κοντό ρόπαλό του, γύρω από το οποίο διακρίνονταν
περιστροφικά η επιγραφή «Ισχύς του Νόμου». Αυτός,
συνοδευόμενος από ένα γέροντα απόμαχο, με στρατιωτική
στολή, ερχόταν από ένα πλάγιο δρομίσκο, κατευθυνόμενος
προς τον γιαλό, όπου κατέβαινε και η Φραγκογιαννού, και
μετά από λίγο στα σίγουρα θα την έφταναν, ή θα της έπιαναν
τις πλάτες..
Ίσως η παρουσία του Κυριακού εκεί, μαζί με τον απόμαχο,
να ήταν τυχαία. Αλλά η ένοχη γυναίκα, καθώς τους είδε,
ταράχτηκε, και τάχυνε το βήμα. Της φάνηκε δε ότι και εκείνοι
το ίδιο έκαναν..
Τότε η Γιαννού, καθώς έφτασε στον γιαλό, για καλή της
τύχη, ξαφνικά είδε μπροστά της ανοιχτή την πόρτα ενός
σπιτιού που το ήξερε καλά, και δεν δίστασε στιγμή να περάσει
το κατώφλι. Μόλις μπήκε, εντελώς ταραγμένη έβαλε το
μάνταλο και τον σύρτη..
— Μαρουσώ, είσ' επάνω; φώναξε με σιγανή, αλλά
διαπεραστική φωνή, ανεβαίνοντας την σκάλα..
Μία γυναίκα κοντούλα, ροδοκόκκινη, βγήκε από την
πόρτα ενός δωματίου και παρουσιάστηκε χαμογελώντας αλλά
και με ανήσυχο βλέμμα..
— Πού σ' αυτόν τον κόσμο, θεια-Χαδούλα; ρώτησε..
— Μην τα ρωτάς, παιδί μου. Μεγάλη συμφορά με βρήκε,
άρχισε να λέει η Γιαννού..
Κατόπιν, ανήσυχη ρώτησε:.
— Μην είν' εδώ ο κυρ Αναγνώστης;.
— Όχι, δεν είν'εδώ. τόσο νωρίς δεν έρχεται, είναι στον
καφενέ. Αχ! θεια-Χαδούλα κ' εγώ έλεγα πώς να κάμω να 'ρθω
στο σπίτι σου να σου πω τα τρέχοντα..
— Έμαθες τίποτα;.
— Τα έλεγαν τώρα το απόγευμα, ο αφέντης μου, μαζί με
τον κουμπάρο μας τον Αϊμερίτη, που ήρθε για να φουμάρει
ένα τσιμπούκι και να κουβεντιάσουν, όπως συνηθίζουν..
— Και τί λέγανε;.
— Ο ‘ρηνοδίκης μαζί με τον αστυνόμο, θέλουν να σε
συλλάβουν. Έλεγαν να στείλουν τους χωροφύλακες. Σ' έχουν
ύποπτη για το κοριτσάκι που πνίγηκε χθες μες στο πηγάδι..
— Ω! τρομάρα μου..
— Κι έλεγα να 'ρθω να σου πω, για να κρυφτείς, αν
μπορέσεις. Μα πώς βρέθηκες εδώ;.
Η Φραγκογιαννού διηγήθηκε ότι, αφού, μετά την χθεσινή
της ανάκριση, κατάλαβε ότι ο ειρηνοδίκης άρχισε να την έχει
«στην μπούκα του τουφεκιού», ένιωσε κι αυτή φόβο μήπως
κακοπέσει άδικα, και ότι από το σπίτι της κόρης της, της
Δελχαρώς, όπου έτυχε να βρίσκεται σήμερα το απόγευμα, είχε
δει τους χωροφύλακες να κατασκοπεύουν το δικό της το
σπίτι. Ότι αποφάσισε να φύγει στα βουνά. Ότι, καθώς έτρεχε
εδώ κάτω, κατά τον γιαλό, σκοπεύοντας να πάρει το κρυφό
μονοπάτι του βουνού, πίσω από τα Κοτρώνια, είδε τον
Κυριάκο τον κλήτορα μαζί με ένα γερο-ταχτικό, να έρχονται
πίσω της, αλλά ότι κατά θεϊκή βούληση, βρέθηκε κοντά στο
σπίτι της Μαρουσώς, η οποία ξέρει καλά από παλαιό καιρό
«τα πάθη της», φρόντισε να προσθέσει, και βλέποντας την
πόρτα ανοιχτή, βιάστηκε να μπει για να βρει καταφύγιο..
— Έχω κλειδώσει την πόρτα από μέσα, παιδάκι μου. Απ'
το σάστισμά μου, τι να κάμω! Μου ήτανε γραφτό να πάθω, τα
'παθα. Έτσι να 'χεις πολύ καλό, Μαρουσώ μου, δεν κοιτάζεις
κρυφά, κρυφά από το παντζούρι εκείνο;. να ιδείς αν είναι ο
Κυριάκος κάτω ή έχει φύγει;.
Η Μαρουσώ πλησίασε προς το παράθυρο που της έδειξε
και κοίταξε κατά το δρόμο. Κατόπιν γυρίζοντας πίσω είπε:.
— Είναι παραπέρα, εκεί. Στέκονται στο δρόμο μαζί μ' ένα
γέρο απόμαχο. Έχουν πιάσει κουβέντα με τον γείτονα μας
τον ψαρά, τον Φραγκούλη..
— Και κοιτάζουν κατά δω;.
— Κοιτάζουν στην αμμουδιά, πέρα..
Η γριά ήταν φοβισμένη, και έφερε τα χέρια γύρω από το
πρόσωπο της, σαν να τραβήξει τα μαλλιά της, ή να σκίσει τα
μάγουλά της..
Η Μαρούσα την λυπήθηκε..
"Δεν κάθεσαι, θεία-Χαδούλα;. Μη φοβάσαι. Ό,τι είναι, θα
περάσει. Κάθισε, να σου κάνω καφεδάκι να πιείς.".
Η Γιαννού μετά από δισταγμό κάθισε σε ένα χαμηλό
σκαμνί, μπροστά στο μαγειρειό, όπου γινόταν ο διάλογος..
Το σπίτι φαινόταν ευκατάστατης οικογένειας, και είχε
πολλά δωμάτια, και επίπλωση ευπρεπή..
"Δεν θυμάσαι τα δικά μου, θεια-Χαδούλα." είπε
μυστηριωδώς η Μαρούσα, και το πρόσωπο της από ό,τι ήταν
έγινε ακόμη πιο κόκκινο. "Θυμήσου τί τρομάρες, τί βάσανα
πέρασα τότε κι εγώ! Κι ας είσαι καλά, πόσο μ' βοήθησες!
Έτσι θα περάσουν και τα δικά σου.".
— Γιατί είπα εγώ πως εσύ ξέρεις τα πάθια μου! επανέλαβε
η Φραγκογιαννού με μετριοφροσύνη..
— Εκείνα που λες, ήταν πάθια δικά μου, διόρθωσε
λέγοντας την αλήθεια η Μαρουσώ..
Έψησε τον καφέ και τον έβαλε στο φλιτζάνι..
— Ο αφέντης μου, όπου είναι, θα 'ρθει. Πιε τον καφέ σου.
Βούτηξε και το ψωμάκι, πρόσθεσε κόβοντας μια μεγάλη φέτα
ψωμιού..
Η γριά άρχισε να βουτά το ψωμί και να το μασά χωρίς
όρεξη..
— Πολύ καλό να 'χεις, έλεγε. Δεν πάει κάτω, παιδί μου. Απ'
το χολοσκασμό που έχω. Φαρμάκι βγάζ' ο ουρανίσκος μου..
Και κατόπιν πρόσθεσε:.
— Δεν κάνεις τον κόπο να κοιτάξεις πάλι απ' το
παραθυράκι, έξω;. Είναι ακόμη ο Κυριάκος κάτω;.
Η Μαρούσα υπάκουσε..
— Εκεί είναι θεια-Χαδούλα. Έπιασαν μεγάλη κουβέντα με
τον Φραγκούλη..
— Και τώρα, πού να πάω;. Σαν έρθ' ο πατέρας σου;.
Βασίλεψε ο ήλιος. σουρούπωσε. θα νυχτώσει..
Η Μαρούσα σκέφθηκε για μια στιγμή και κατόπιν είπε:.
— Εγώ έχω μεγάλη υποχρέωση σε λόγου σου, θεια-
Χαδούλα. Πώς να το ξεχάσω!.
— Θυμάσαι; είπε χαμογελώντας χωρίς να το θέλει, η γριά..
— Και μπορώ να τ' αστοχήσω;. Ό,τι μπορέσω να κάμω, θα
κάμω για σένα..
— Ας είσαι καλά..
— Μου φαίνεται πως το καλύτερο είναι να σε κρύψω εδώ
τη νύχτα, τώρα, πριν έρθει ο αφέντης μου..
— Πού;.
— Κάτω, στο μικρό κατωγάκι, στο σοφά. Ξέρεις;.
— Α! είπε η Φραγκογιαννού, σαν να της ήλθε μία
ανάμνηση..
— Και τα μεσάνυκτα, σαν λαλήσει τ' αρνίθι..
— Ε;..
— Κοντά να φέξει, ό,τι ώρα νοιώσεις..
— Καλά!.
— Αν θέλεις, σηκώνεσαι, και πας στο καλό, όπου σε
φωτίσει ο Θεός..
— Ας είναι! είπε με έναν στεναγμό η γριά..
— Την άλλη νύχτα πάλι, ανίσως και δεν εύρεις άλλο
καταφύγιο σε μέρος πιο κρυφό, και πιο σίγουρο, έρχεσαι, και
μου ρίχνεις ένα πετραδάκι σ' αυτό το παράθυρο, ή στο μικρό
μπαλκονάκι κατά το γιαλό, κατεβαίνω, σου ανοίγω, και σε
κρύφτω πάλι στο κατωγάκι..
— Καλά!. Μα, για κοίταξε, έφυγε ο Κυριάκος;.
Η Μαρούσα πήγε πέρα από τον μεσότοιχο, στο παράθυρο
προς τον δρόμο, αργοπόρησε λίγο, ίσως διότι είχε
σκοτεινιάσει πλέον και δεν έβλεπε καλά έξω και ξαναγύρισε..
— Δεν έφυγαν. εκεί είναι κ' οι τρεις..
— Τώρα ένα πράμα δεν ξέρω, είπε συνοφρυωμένη η
Φραγκογιαννού. Δεν ξέρω αν με είδε ο Κυριάκος να μπαίνω
εδώ, ή όχι. Αν δεν μ' έχει δει, και δεν μου κάνει καρτέρι,
καλύτερα έχω να φύγω, να σας σηκώσω το βάρος από τώρα..
Αυτό το έλεγε με ειλικρίνεια. Στενοχωριόταν, ποθούσε τον
αέρα του βουνού. Εκεί αισθανόταν ότι θα εύρισκε άνεση και
έλπιζε και ασφάλεια..
— Ό,τι κι αν είναι, δεν πρέπει να φύγεις απόψε, είπε
γίνοντας πιο πρόθυμη η Μαρούσα, καθόσον τη ζέσταιναν οι
αναμνήσεις. Κάθισε, θεια-Χαδούλα, απόψε, στο κατωγάκι,
για να με κάμεις να θυμηθώ τα παλιά μου βάσανα. Θα μου
έρθουν, τάχα σαν όνειρο στον ύπνο μου;.
— Έτσι τα θυμάται, πια, κανείς, παιδάκι μου, είπε με
πονηρή αφέλεια η γριά. Αχ! κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα
της..
— Αλήθεια!. και πόση πίκρα φέρνει στο τέλος!
Συμπλήρωσε μελαγχολικά η Μαρουσώ..
Το σπίτι ήταν διπλό. Εκτός από το κυρίως κτίριο, είχε ένα
μικρό παράρτημα προς τα βόρεια, όπου βρισκόταν το
μαγειριό, και κάτω από το μαγειριό υπήρχε το «μικρό
κατωγάκι». Εκεί, μέσω της καταπακτής και μιας μικρής
σκάλας, η Μαρούσα οδήγησε την φιλοξενουμένη της, πριν
φτάσει ο κυρ Αναγνώστης, ο οικοδεσπότης. Της έφερε ψωμί,
ένα κομμάτι κρύο βραστό, υπόλοιπο του γεύματος, τυρί, νερό,
ένα ποτήρι κρασί, και την εγκατέστησε πάνω στον καναπέ του
μικρού κατωγιού, που χρησίμευε ως αποθήκη διαφόρων
οικιακών σκευών. Της έστρωσε ένα παλιό χαλί, μια τριμμένη
κουβέρτα, ένα μικρό σεντόνι, της έβαλε ένα σκληρό
προσκεφάλι, με γέμισμα από λινόξυλα, και της ευχήθηκε καλή
νύχτα και «ύπνο ελαφρό»..
Ελαφρύς ή βαρύς, ο ύπνος της Φραγκογιαννούς δεν ήταν
δυνατό να ήταν εύκολος ούτε ευχάριστος, αφού βρισκόταν σε
τέτοια ταραχή και τέτοιο φόβο. Αλλά το περιβάλλον την
έκανε για λίγο να ξεχάσει σχεδόν τα παρόντα και την ίδια την
τρομερή της θέση, και να αναπολήσει τα παρελθόντα. Εκείνο
το οποίο η Γιαννού είχε ονομάσει δύο φορές «τα πάθια της»,
και η Μαρούσα ειλικρινά είχε αναγνωρίσει μάλλον ως «πάθη»
και «βάσανα» δικά της, είχε συμβεί πριν από οκτώ ή δέκα
χρόνια..
Ο κυρ Αναγνώστης Μπενίδης, άτεκνος, είχε υιοθετήσει την
Μαρούσα, και την είχε μεγαλώσει όσο αυστηρά μπορούσε η
γυναίκα του, η οποία είχε πεθάνει πριν από δεκαπέντε χρόνια.
Ο κ. Μπενίδης ήταν στην εποχή του το σημαντικότερο
πρόσωπο του τόπου του. Είχε διατελέσει δήμαρχος πριν από
τον Αγώνα, πληρεξούσιος στις πρώτες Συνελεύσεις
Τροιζήνας, Προνοίας, Άργους, κτλ., δήμαρχος πριν από το
Σύνταγμα. Στη συνέχεια, μετά το Σύνταγμα, διετέλεσε ως
ανώτερος υπάλληλος σε πολλά μέρη. Την Μαρούσα,
Εβραιοπούλα, ή κατ' άλλους Τουρκοπούλα, την είχε πάρει σε
ηλικία σχεδόν βρεφική, και την είχε βαφτίσει..
Είχε, επίσης, αποφασίσει να την παντρέψει με έναν ανιψιό
του, δίνοντάς της ως προίκα το μικρό αυτό διπλανό σπίτι, στο
ισόγειο του οποίου βρισκόταν τώρα η Φραγκογιαννού,
αρκετά αγροτικά κτήματα, και λίγα μετρητά, με υπόσχεση να
της αφήσει ως κληρονομιά και το κυρίως σπίτι και ό,τι άλλο
θα βρισκόταν ότι του ανήκε μετά τον θάνατό του..
Ο γαμπρός, αφού απέκτησε ένα παιδί, έλειπε όλον τον
καιρό. Ταξίδευε ως λοστρόμος με τα καράβια. Ήταν
φημισμένος ναυτικός, αλλά σπάταλος και αδιάφορος. Τώρα
τελευταία, είχε αργήσει τρία χρόνια να επιστρέψει στον τόπο.
Εν τω μεταξύ, ο γέροντας κυρ Αναγνώστης είχε χηρέψει, και
η υιοθετημένη κόρη του, κατά την απουσία του συζύγου,
εξυπηρετούσε διαρκώς στο σπίτι τον θετό πατέρα της, όπως
και ήταν συνηθισμένη από παιδί. Ο σύζυγος έγραφε από
καιρό σε καιρό επιστολές, υποσχόμενος ότι θα επιστρέψει,
αλλά δεν επέστρεφε. Η κόρη της Μαρούσας ήταν ήδη
τεσσάρων ετών, και ούτε ο πατέρας είχε δει ποτέ το παιδί,
ούτε αυτό γνώριζε την όψη του πατέρα..
Κατά την εποχή εκείνη, μαζί με την ανάπτυξη του εμπορίου
και της συγκοινωνίας, είχαν αρχίσει να αλλάζουν κάπως και
τα ήθη στον μικρό, απόμακρο τόπο. Ξένοι που έρχονταν από
τα άλλα μέρη της Ελλάδας, τα «πιο πολιτισμένα», είτε
υπάλληλοι της κυβέρνησης, είτε έμποροι, έφερναν νέες,
ελεύθερες θεωρίες για όλα τα πράγματα. Αυτοί την ντροπή
και την συστολή την ονόμαζαν βλακεία, την εγκράτεια και
την σωφροσύνη χαζομάρα. Την διαφθορά και την πορνεία
την ονόμαζαν «φυσικά πράγματα». Η άτυχη Μαρούσα, η
οποία δεν είχε γεννηθεί στον τόπο, εξ αρχής δεν ήταν και
τόσο πολύ αυστηρή ούτε σεμνή, και είχε μια μικρή δόση
ελαφρότητας..
Τον καιρό εκείνον βρίσκονταν στο νησί ένας γραμματέας
του ειρηνοδικείου, ανύπαντρος, φουστανελάς. ένας
γραμματέας του Λιμεναρχείου, βρακάς, αξιωματικός του
οικονομικού Ν. κλάδου, γεροντοπαλλήκαρο. ένας
ενωμοτάρχης κομψευόμενος, με λιγνή μέση και τσιγκελωτά
μουστάκια. ένας τελωνοφύλακας που είχε τριπλάσιο
εισόδημα από τον μισθό του, και δύο ή τρεις πράκτορες
ξένων εμπορικών οίκων ή άλλοι μέτοικοι. Όλοι αυτοί είχαν
συνεχή συντροφιά με δύο ή τρεις άλλους νεαρούς εμπόρους,
κομψευόμενους, με πολλές «ελληνικούρες» στη γλώσσα και με
πολλές «προσφωνήσεις». Με τους τελευταίους αυτούς
αναγκάζονταν να έρχονται συχνά σε επαφή πολλές γυναίκες,
σοβαρές κατά τα άλλα, του τόπου, χάρη στα αναπόφευκτα
και ατελείωτα ψώνια από τα οποία αδύνατον να απαλλαγεί
ποτέ ο γυναικείος κόσμος..
Από τα τόσα δίχτυα που της είχαν ρίξει στον δρόμο της,
από τους τόσους καταπέλτες που της είχαν στήσει γύρω από
τους τοίχους της όλοι οι προαναφερθέντες «επιχειρηματίες»,
δεν μπόρεσε να γλιτώσει η Μαρούσα. Και μετά από λίγο
καιρό αυτή, αν και ο σύζυγός της ήταν απών, βρέθηκε
έγκυος. Και το κατάλαβε όταν ήταν ήδη δύο μηνών. Αλλά
πριν από την ανακάλυψη αυτή, όλη η γειτονιά, όπως είναι
φυσικό, το ήξερε, ίσως και πριν να συμβεί το πράγμα. Μόνο ο
κυρ Αναγνώστης βρισκόταν σε άγνοια. «Ο κόσμος», όπως
είπε τότε η πονηρή Κοκκίτσα, μια γειτόνισσα, «το 'χε
τούμπανο, κι αυτός κρυφό καμάρι»..
Υπήρξαν και οι κακές γλώσσες, οι οποίες είπαν χωρίς την
ελάχιστη πιθανότητα, φυσικά, ότι ο κυρ Αναγνώστης
εφάρμοζε την παλιά μέθοδο του Δαβίδ, ζητώντας να
«ξανανιώσει» με νεαρά πνοή και θερμό αίμα. Αλλά η
προαναφερθείσα Κοκκίτσα και δύο ή τρεις άλλες γειτόνισσες,
οι οποίες τα έλεγαν σιγανά, και γελούσαν σαν οχιές μεταξύ
τους, ισχυρίζονταν ότι, δήθεν «από το παιδί έχουν πολλοί
μερδικό». Ότι το κεφάλι πρέπει να είναι του γραμματικού,
του φουστανελά με το τεράστιο φέσι και την μακρύτατη
φούντα, η μέση, θα είναι βέβαια του νωματάρχη, του
σεβνταλή, το ένα το πόδι (στο λάκκο!) του γερο-κολασμένου,
του βρακά, το ένα χέρι (μακρύ χέρι!) του τελωνοφύλακα, και
το άλλο χέρι (παστρικό χέρι!) του ψιλικατζή, με τις
'λληνικούρες..
Πρώτη η προαναφερθείσα Κοκκίτσα είχε προσκληθεί
μυστηριωδώς από την Μαρούσα (σημειωτέον ότι αυτή, όσο
και αν φαινόταν απονήρευτη, είχε καταλάβει ότι η Κοκκίτσα
την υποπτεύονταν προ πολλού, και γι’ αυτό προσποιήθηκε κι
αυτή ειλικρινή, αναγκαστική εμπιστοσύνη για να την
κολακέψει, ελπίζοντας ότι θα την έπειθε, και με δώρα, να
σιωπήσει) είχε προσκληθεί, λέω, να λάβει γνώση του
μυστικού. Η Μαρούσα, «αδερφή να την κάνει, απ' το Θεό και
στα χέρια της», έπεσε στον λαιμό της και την ικέτευε να κάνει
έλεος αν ήξερε κάτι ψευτογιατρικά, για να εξαφανιστεί, εάν
ήταν δυνατόν, ο καρπός της αμαρτίας, και ο Θεός πλέον ας
γινόταν ίλεως! Διότι διαφορετικά αυτή βέβαια –τι την ήθελε
τέτοια ζωή;– θα έπεφτε βέβαια, στον γιαλό να πνιγεί, καθώς
ήταν μάλιστα και κοντά, από κάτω από το σπίτι, η θάλασσα.
Η Κοκκίτσα την καθησύχασε με λόγια παρηγοριάς, και
άρχισε να εφαρμόζει πάνω της διάφορες αλοιφές και
έμπλαστρα, τα οποία δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα..
Δεύτερη προσκλήθηκε η Σταμάτω, φτωχή χήρα, και η
Κονδύλω η αδελφή της, αλβανόγλωσσες οι δύο, καταγόμενες
από ένα από τα νησάκια του Σαρωνικού. Αυτές εξασκούσαν
εντριβές επί του σώματος της άτυχης γυναίκας. Και τις τρεις
με ό,τι έκλεβε από τις οικονομίες του κυρ Αναγνώστη, τις
αντάμειβε. Και εκείνες επέκτειναν τις αλοιφές, και
παρατείναν τις εντριβές, πάντοτε χωρίς αποτέλεσμα..
Το βραδάκι, ανεβαίνοντας οι τρεις προς την αυλή της
κυρα-Θωμαής, λίγα σπίτια πιο πέρα, όπου έρχονταν και η
γριά-Χιόνω, και η θεία-Κυράννω, όλες μετανάστριες από τη
Μακεδονία του 1821, τα έλεγαν μεταξύ τους. Οι τρεις πρώτες
έδιναν κάθε βράδυ τακτική αναφορά στην κυρά-Θωμαή και
στις δύο άλλες γριές. και όλες μαζί γελούσαν..
Μάλιστα τα όψιμα ελληνικά της Σταμάτως, καθώς
περιέγραφε την κατάσταση της εγκύου («αυτή όλη κοντό
είναι. και τα πόδια της κοντή τα έχει!. θα μην το ρίχνει,
τάχατες!.») δυνάμωναν τα γέλια τους. Και στις αναφορές της
Σταμάτως, η γριά Κυράννω πρόσθετε τα σχόλιά της, με τη
μακεδονική της διάλεκτο..
— Αυτηνιές, σι λιέου, είνι παλιοφουράδες!. Αχιλώνις,
μαρή. Πού στα χουργιά, τα θ'κάμας! να του φτιάξ' καμμιά
αυτ'νό, θε τ'βγαλ'νι, σι λιέου, στου γουμαρουπάζαρου!.
(Αυτές σου λέω είναι παλιοφοράδες! Χελώνες μωρή… Που
στα χωρια΄τα δικά΄μας, να το φτιάξει καμία αυτό, θα τη
βγάζανε στο λέω, στο γαϊδουροπάζαρο.).
Τελευταία απ' όλες κλήθηκε να λάβει μέρος η
Φραγκογιαννού, ως σοφότερη όλων των άλλων. Η Μαρούσα
είχε αρχίσει να απελπίζεται από τις τρεις πρώτες
«ψευτομαμμές», και κατέφυγε σε αυτήν ως σε τελευταία
ελπίδα. Πραγματικά, η γριά Χαδούλα με τα φάρμακά της, με
τα μαντζούνια της και με τα ζεστά ή κρύα όσα έδινε να πιει
στην πάσχουσα, τη βοήθεια και των εντριβών τις οποίες
εκτελούσε μ' επιδεξιότητα πολύ μεγαλύτερη από τις άλλες,
κατόρθωσε μέσα σε λίγες μέρες να επιφέρει την έκτρωση. Ο
κυρ Αναγνώστης ουδέποτε έμαθε τίποτε..
Αυτή ήταν η παλιά εκδούλευση, και αυτή η ευγνωμοσύνη
την οποία είχαν υπαινιχθεί σήμερα οι δύο γυναίκες. Αυτά
ήταν της Φραγκογιαννούς «τα παλιά τα πάθια της» κι αυτά
ήταν της Μαρούσας «τα βάσανά της»..
Η ανάμνηση κατάκλυζε το νου της Φραγκογιαννούς όλη
την ώρα, ενώ βρισκόταν στο κρεβάτι, στο σκοτάδι. διότι η
φιλοξενούσα δεν της είχε φέρει λυχνάρι, μόνο ένα κερί και
λίγα σπίρτα της είχε αφήσει. Όλη αυτή την παλιά ιστορία
αναλογιζόταν, και ο ύπνος δεν την έπιανε ποτέ. Ερευνώντας
τη συνείδησή της, ένα πράγμα έβρισκε. ό,τι είχε κάνει και τότε
και τώρα το είχε κάνει για το καλό. Κουλουριάζονταν από
κάτω από το μάλλινο σκέπασμα, ξαπλωμένη στο δεξί της
πλευρό, και έκρυβε το κεφάλι της στο στήθος, και
προσπαθούσε να ζαλιστεί, να ναρκωθεί, να της έρθει
λήθαργος. Τότε, μετά από χρόνια, θυμήθηκε και την σύντομη
προσευχή, την οποία της είχε επιβάλει άλλοτε ένας γέρος
πνευματικός. το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν
με»..
Η συχνή επανάληψη της ευχής λειτούργησε, και η
Χαδούλα ηρέμησε για λίγα λεπτά και αποκοιμήθηκε. Πλην
όμως αμέσως στον ύπνο της, ή στον ξύπνιο της, (δεν ήξερε
καλά), της φάνηκε ότι μέσα, στο βάθος της ψυχής της, άκουγε
φωνή βρέφους, κλάμα, θλιβερό κλαψούρισμα. αυτό έμοιαζε
με τη φωνή της μικρής εγγονής της, αυτής που λίγους μήνες
πριν, από το χέρι της… είχε ξεψυχήσει….
Η γριά ξύπνησε έντρομη, και τινάχθηκε ολόκληρη.
Σηκώθηκε και αισθανόταν μεγάλο σπαραγμό, αλλά
συγχρόνως και καλύτερη σωματική άνεση. Ο σύντομος
εκείνος ύπνος της είχε εξαλείψει την ταραχή και την
ανησυχία. Ψάχτηκε, βρήκε τα σπίρτα, άναψε το κερί, πήρε το
ραβδί της, το καλάθι της, έβαλε μέσα σε αυτό και τα τσόκαρά
της, και ξυπόλητη, με τις κάλτσες, ξεκίνησε να φύγει..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙB.
Η Μαρούσα της έδωσε το κλειδί του μικρού υπογείου, της
είπε να βγει από την ξεχωριστή πόρτα του προς την οδό, να
κλείσει από έξω, και να πάρει το κλειδί μαζί της, για να το
χρησιμοποιήσει ξανά την άλλη νύχτα, αν επρόκειτο να
επιστρέψει. Όσο για αυτήν, αν χρειαζόταν να κατέβει στο
υπόγειο, θα κατέβαινε από τον δρόμο, από τον οποίο είχε
οδηγήσει εκεί την φιλοξενούμενή της, από την εσωτερική
σκάλα και από την πόρτα του μεσότοιχου..
Πραγματικά, η Φραγκογιαννού ένιωθε πλέον μεγάλη
δυσφορία, και το στενό υπόγειο με τον υγρό αέρα του την
έσκαζε. Ήταν καιρός να αναπνεύσει ξανά τον αέρα του
βουνού, πριν οι διώκτες χωροφύλακες την κλείσουν, ίσως για
πάντα, στα υγρά και ανήλια υπόγεια της ανθρώπινης
δικαιοσύνης..
Βγήκε, και, στο βάθος της ψυχής της, ακουγόταν ακόμη το
θλιβερό κλάμα του βρέφους, του μικρού κοριτσιού του
αδικοχαμένου. Σταμάτησε στο άνοιγμα της πόρτας, κοίταξε
με προφύλαξη έξω, δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω του δρόμου.
δεν είδε ψυχή ούτε σκιά. Έβαλε φτερά στα πόδια της..
Δεν ήταν η πρώτη φορά που άκουγε μέσα στην ψυχή της,
όπου υπήρχε σκοτεινή, σπηλαιώδης ηχώ, το πένθιμο εκείνο
κλάμα του βρέφους. Και ενώ πίστευε ότι ξέφευγε τον κίνδυνο
και την συμφορά, τη συμφορά και την πληγή την έφερε μαζί
της. Και φανταζόταν ότι ξέφευγε το υπόγειο και την φυλακή,
και η φυλακή και η Κόλαση ήταν μέσα της..
Η ώρα ήταν περίπου δύο μετά τα μεσάνυχτα, νύχτα
ασέληνη, γεμάτη άστρα. Αρχές Μαΐου, δεύτερη εβδομάδα
μετά το όψιμο Πάσχα. Η εξοχή ευωδίαζε, η αύρα
μοσχοβολούσε. Λίγα άγρυπνα πουλάκια κελαηδούσαν το
πρωινό τους τραγούδι στα κλαδιά. Η Φραγκογιαννού πήρε το
μονοπάτι, το πολύ γνωστό σε αυτήν, στενό και φιδογυριστό,
πίσω από τους κήπους και κάτω από τους βράχους. Το
μονοπάτι μόλις ήταν ορατό στην αστροφεγγιά, καλυμμένο εν
μέρει από τους προεξέχοντες βλαστούς των θάμνων και των
βάτων, οι οποίοι ξεπρόβαλλαν από τους φράχτες των κήπων.
Η ευκίνητη γριά πατούσε πάνω σε χόρτα και χαμομήλια, και
πάνω σε χλωρά αγκάθια, και ανέβαινε με βήμα κόρης, νεαρής
βοσκοπούλας του βουνού, το ανηφορικό μονοπάτι..
Είχε τελειώσει η μακρά σειρά των κήπων και των
περιβολιών προς τα δεξιά της, ενώ αριστερά της
παρατείνονταν ακόμη ο μικρός βραχώδης λόφος, τα
Κοτρώνια, με τις τρεις γραφικές κορυφές τους, την μία μετά
την άλλη, τις στεφανωμένες από ανεμόμυλους και μικρά
λευκά καλύβια και σπιτάκια, που έρπονταν γύρω τους. Τώρα
πλέον έφτασε σε μέρος όπου άρχιζαν αμπέλια, αγροί με
οπωροφόρα δέντρα, όσο ακόμη ο ανήφορος πήγαινε χωρίς
μεγάλη κλίση ακολουθώντας την πλαγιά, και ελαιώνες, ή
αγροί με ψηλά στάχυα, που κουνιόταν από τη νυκτερινή
αύρα, και από εκεί έφτασε στο σημείο όπου ο ανήφορος
γίνονταν πιο απότομος, και παραπάνω. Η Φραγκογιαννού, με
ελαφρύ λαχάνιασμα, έτρεχε, έτρεχε, ενώ τη χτυπούσε στο
πρόσωπο το πρωινό αεράκι, που φυσούσε αντίθετα, το
χαϊδεμένο πρωινό παιδί του Βοριά..
Βιάζονταν να φτάσει το συντομότερο δυνατό, πριν
ανατείλει ο ήλιος, στα μέρη που γνώριζε. Υπήρχαν, κοντά στα
βόρεια ακρογιάλια του νησιού πολλά κρησφύγετα, μέρη
απρόσιτα, σπηλιές και βράχοι όπου φύτρωνε το αγριοβότανο
και η κάππαρη, και τα κρίταμα και η αρμυρήθρα, και όπου
τους υπάρχοντες λίγους δρόμους κατέστρεφαν καθημερινά
τα κοπάδια των κατσικιών και των γιδιών. Εκεί θα ήταν το
καταφύγιό της, εκεί που ήταν οι αναμνήσεις της παιδικής της
ηλικίας. Σ' εκείνα τα βόρεια ακρογιάλια, κοντά στο άγριο και
γαλαζοπράσινο πέλαγος, στο παλιό Κάστρο, το χτισμένο
πάνω σε γιγαντιαίο βράχο που το χτυπάει η θάλασσα, εκεί
είχε γεννηθεί η Χαδούλα, και εκεί είχε μεγαλώσει ως δέκα
χρονών κορίτσι..
Έπειτα, όταν ησυχάσαν τα πράγματα και χτίστηκε η νέα
πόλη στον νότιο λιμένα, η μητέρα της, η μάγισσα, που την
κυνηγούσαν οι κλέφτες και οι ληστές, συχνά την είχε
ξαναφέρει στα μέρη εκείνα, της είχε δείξει όλα τα
κρησφύγετα, τους απρόσιτους βράχους και τα σπήλαια, και
της είχε διηγηθεί για καθένα από τα μέρη εκείνα μια ιστορία,
φανταστική ή αληθινή. Σ' εκείνα τα μέρη, όταν την
πάντρεψαν και την «κουκούλωσαν», και την
«νεκροβλόγησαν» σύμφωνα με τη συνήθη φρασεολογία της
μητέρας της, της είχαν δώσει ακόμα και την προίκα της. Το
σπίτι, στο Κάστρο το ερημωμένο, και το χωράφι στο
Μποστάνι, στον απάτητο γκρεμό. Αργότερα, όταν
παντρεύτηκε και έμαθε πολλά, και προχώρησε στη γυναικεία
σοφία, και συνήθισε να μαζεύει βότανα και τρίφυλλα και
δρακοντιές στους λόφους και τα βουνά, είχε επισκεφτεί πολύ
συχνά τα μέρη εκείνα, ψάχνοντας..
Εκεί λοιπόν πήγαινε και τώρα, αν ο Θεός έδινε να φτάσει
με ασφάλεια, αλλά υπό ποιες εξαιρετικά δύσκολες
περιστάσεις. Και ποια θα ήταν άραγε η τύχη της από δω και
πέρα; Μόνο ο Θεός το ήξερε..
Πριν φτάσει στο μέρος όπου ο δρόμος απότομα ανηφόριζε,
καθώς διέρχονταν έξω από ένα περιβόλι, φραγμένο με
πυκνούς θάμνους και ψηλά δέντρα και εν μέρει με τοίχο,
μέσα στο οποίο υπήρχαν πολλά είδη οπωροφόρων δέντρων, η
Φραγκογιαννού κατά τύχη σκόνταψε στο δρόμο, και έκανε
ένα μικρό θόρυβο, πέφτοντας ελαφριά πάνω σε ένα θάμνο.
Αφησε μικρή φωνή σαν στεναγμό..
Την ίδια στιγμή άκουσε πολύ κοντά της, αλλά μέσα από το
φράχτη, δυνατό γαύγισμα σκύλου. Σηκώθηκε και με
ταχύτερο βήμα συνέχισε το δρόμο της..
«Ποιος να είναι;» είπε μέσα της..
Ακούστηκε τότε μια φωνή βραχνή και νυσταλέα, αλλά
απότομη..
«Ε! βάρδ' απ' τα περιβόλια! Ανοιχτά!. Ανοιχτά!».
Αναγνώρισε τη φωνή του Ταμπούρα, του αγροφύλακα.
Κατάλαβε τότε τι συνέβαινε. Το περιβόλι, έξω από το οποίο
είχε σκοντάψει, ανήκε στον τότε Δήμαρχο του τόπου. Μέσα
σ’ αυτό, κοντά στα άλλα δέντρα, υπήρχαν και λίγες κερασιές,
με καρπούς σχεδόν ώριμους ήδη και που έπαιρναν σκούρο
χρώμα, και φαίνονταν μαύροι στην αστροφεγγιά, ανάμεσα
στα μαυροπράσινα φύλλα. Ο Ταμπούρας, μη έχοντας τι άλλο
να φυλάξει, επειδή δεν ήταν ακόμη η ώρα των φρούτων ούτε
των καρπών, κοιμόταν στο περιβόλι του Δημάρχου, σε μια
μικρή καλύβα με τον σκύλο του, και φύλαγε τα κεράσια, μην
τα κλέψουν οι δημότες του άρχοντος..
Φεύγοντας, άκουγε ακόμα το γαύγισμα του σκύλου, και
ταυτόχρονα της φάνηκε ότι άκουγε ανθρώπινα βήματα. Αλλά
έκανε λάθος. Ίσως ήταν μάλλον αντίκτυπος και ηχώ των
δικών της βημάτων. Φαίνεται ότι ο αγροφύλακας μόλις είχε
μισοξυπνήσει, και έβαλε, σαν να υπνοβατούσε, μηχανικά, τη
συνηθισμένη φωνή του. Έπειτα αμέσως ξανακοιμήθηκε..
Η Χαδούλα έγινε άφαντη στο ύψος του λόφου, πίσω από
τα δέντρα. Εκεί στάθηκε για μια στιγμή και άκουσε
προσεκτικά. Τίποτα δεν άκουγε παρά το λάλημα ενός
πουλιού, το σιγανό σφύριγμα ενός νυχτερινού εντόμου, και το
φύσημα της αύρας. Τότε της ήρθαν στο νου τα κεράσια, τα
οποία είχε διακρίνει αμυδρά να λάμπουν σε έναν κρεμασμένο
κλαδί, που προεξείχε λίγο έξω από τον φράκτη του
δημαρχικού περιβολιού, κοντά εκεί όπου είχε σκοντάψει, και
είπε:.
"Αχ! Και δεν κατάφερα να φτάσω ένα κεράσι, να δροσίσω
το στόμα μου, που είναι φαρμάκι. Ξέχασα να πιω μια σταγόνα
νερό πριν φύγω. Ας φτάσω στη βρύση, μια!".
Τότε μόνο θυμήθηκε ότι δεν είχε πιει νερό πριν βγει από το
κατωγάκι, όπου είχε περάσει λίγες αλλά τόσο μακριές
αγωνιώδεις ώρες. Η Χαδούλα αναλογίστηκε με πικρία ότι
όλα, και τα μικρότερα πράγματα, της έρχονταν λάθος και
ανάποδα σε αυτόν τον κόσμο. Εάν είχε προμελετήσει να
κλέψει λίγα κεράσια από την κερασιά του Δημάρχου, θα
πατούσε με προσοχή, θα πλησίαζε με προφύλαξη, και τότε
πιθανώς ούτε ο αγροφύλακας θα ξυπνούσε, ούτε ο σκύλος
ίσως θα γάβγιζε. Αλλά για να βρεθεί απρόσεκτη και να
σκέφτεται άλλα, για να μην κοιτάξει καλά πού βρισκόταν
κοντά, παραπάτησε, έκανε μικρό θόρυβο, αρκετό για να
ξυπνήσει τον σκύλο και τον άνθρωπο. Όλα έτσι της
έρχονταν!.
Εξ άλλου, η δίψα της είχε μεγαλώσει τώρα από τον
ανηφορικό δρόμο. Έκοψε φύλλα ελιάς και τα έβαλε στο
στόμα της..
Βάδισε για μια ώρα ακόμη. Ήταν ήδη ξημέρωμα. Όταν
έφτασε στην κορυφή του λόφου, κατηφόρισε ξανά στο ρέμα,
που έρεε στους πρόποδες του βουνού με τις πλευρές που ήταν
γεμάτες σχισματιές, που ονομαζόταν Βίγλες. Ποιος ξέρει
ποιοι παλαιοί κλέφτες φρουρούσαν εκεί, και από εκεί πήρε το
όνομά του. Έφτασε στη μικρή βρύση, στη βάση του βουνού.
Είχε ήδη χαράξει. Ήπιε νερό, δροσίστηκε και αμέσως έφυγε.
Το μέρος εκείνο ήταν πολύ πολυσύχναστο, από βοσκούς,
ξωμερίτες και άλλους. Η Γιαννού ήθελε να μείνει όσο το
δυνατόν πιο αόρατη. Κατηφόρισε ακόμη πιο χαμηλά, και
μπήκε στο βαθύ ρέμα που κατευθυνόταν προς τη θάλασσα, το
οποίο ονομαζόταν Λεχούνι..
Έφτασε εκεί, λίγο πριν ξημερώσει. Υπήρχαν δύο ή τρεις
παλιοί νερόμυλοι, που δεν λειτουργούσαν πλέον, εκτός από
έναν που λειτουργούσε σπάνια. Όλα έδειχναν ότι το μέρος
ήταν έρημο, και δεν φαινόταν κανένα ίχνος ανθρώπου. Η
Φραγκογιαννού, για να είναι πιο προσεκτική, δεν θέλησε να
πλησιάσει. Απέφυγε το μέρος εκείνο, και βάδισε πίσω από ένα
δασάκι φτάνοντας ι σε μια βαθιά γούρνα με καθαρό νερό,
που ήταν γνωστή σε λίγους. Ήταν ένα κρυφό και απάτητο
μέρος. Εξαιτίας του νερού, σχηματιζόταν εκεί κάτι σαν
σπήλαιο, αποτελούμενο από χλόη, κορμούς δέντρων και
κισσούς. Ήταν σαν το σπήλαιο μιας νύμφης, μιας Δρυάδας
των παλαιών χρόνων ή μιας Ναϊάδας, που μπορεί να είχε βρει
εκεί καταφύγιο..
Για να κατέβει κανείς στην μικρή πτυχή της γης, όπου ήταν
η γούρνα του νερού, έπρεπε να ήταν κυνηγημένος από την
τύχη του και να έχει τα πόδια της Φραγκογιαννούς, τους
ξυπόλητα, τα σχισμένα και ματωμένα από τις τσουκνίδες και
τα αγκάθια. Εκεί κάθισε να αναπαυθεί. Έβγαλε από το
καλάθι της το ψωμί, το τυρί και λίγο κρέας, τα οποία της είχε
δώσει η Μαρούσα, επειδή το βράδυ δεν είχε μπορέσει να φάει
τίποτα, μετά τον καφέ που είχε πιει στην κουζίνα. Φύλαξε
μόνο τα παξιμάδια, τα οποία είχε πάρει από το σπίτι της
κόρης της, της Δελχαρώς. Έφαγε, ήπιε δροσερό νερό, και
πήρε μικρή ανάπαυση..
Εκείνη την στιγμή, ανέτειλε ο ήλιος. Ο δίσκος του φάνηκε
να αναδύεται από τα κύματα, απέναντι, στο μακρινό πέλαγος,
του οποίου μια λωρίδα έβλεπε από την κρυψώνα της η
Χαδούλα. Τα αγριοπούλια του βουνού, το οποίο ήταν όλο
πέτρα και αντηχούσε δυνατά και το οποίο υψωνόταν πίσω
της, έβγαλαν μακρόσυρτα σκουξίματα, και τα πουλιά της
κοιλάδας, της λόχμης, του μικρού δάσους, άφησαν
χαρούμενες μελωδίες..
Μια αχτίδα θερμή, ερχομένη από μακριά, από το
φλεγόμενο πέλαγος, διαπερνούσε την πυκνή βλάστηση και
τον κισσό που περίβαλε το καταφύγιο της ταλαιπωρημένης
γριάς, και έκανε να λάμπει σαν πλήθος μαργαριταριών η
πρωινή δροσιά, που έβρεχε το πλούσιο σμαραγδένιο πέπλο,
και έδιωχνε όλο το ρίγος της υγρασίας, και όλο το κρύο του
μαυροκίτρινου φόβου, φέρνοντας πρόσκαιρη ελπίδα και
ζεστασιά..
Η Γιαννού έβγαλε το μάλλινο χράμι, που ήταν διπλωμένο
σε πολλές πτυχές, από το καλάθι της, το άνοιξε, τυλίχτηκε με
αυτό, και έσκυψε το κεφάλι της προς τη ρίζα του γέρικου
πλατάνου. Κοιμήθηκε..
Στον ύπνο της είδε ότι ήταν ακόμα νέα. ότι ο πατέρας της
και η μητέρα της την παντρεύουν, όπως την είχαν παντρέψει
και την είχαν «νεκροβλοήσει» τότε, και την προικίζουν,
δίνοντάς της και τον κήπο των γονιών της, όπου εκείνη
σκάλιζε και πότιζε τα κουκιά και τα λάχανα, όταν ήταν
μικρή. και ο πατέρας της την φίλευε τάχα, για τον κόπο της
και της έδινε «τέσσερα κεφάλια», κεφάλια από λαχανίδες. Η
Χαδούλα με χαρά πήρε τα τέσσερα φυτά στα χέρια της, αλλά
όταν τα κοίταξε, είδε -ω φρίκη!- ότι ήταν τέσσερα μικρά
κεφάλια ανθρώπινα νεκρικά..
Ξαφνιάστηκε, τρόμαξε, είπε «Κύριε jpg"
Ιησού Χριστέ!.» Ξανά κοιμήθηκε. style="width:100%;
Ονειρεύτηκε ότι η μητέρα της την έπιανε max-
επ' αυτοφώρω να ψάχνει να βρει το width:200px;min-
κομπόδεμα, κάτω στο ισόγειο, ανάμεσα width:100px">
στα βαρέλια και τα πιθάρια και τον "Ρηγίνα"
σωρό των καυσόξυλων. Μόλις την είδε, Βαυαρίας του
χαμογέλασε πικρά, το συνηθισμένο της 1783
χαμόγελο, και για να την βγάλει τάχα
από τον κόπο, πήρε μόνη της το κομπόδεμα, έβγαλε και της
χάρισε από τα τόσα τάλληρα, τα σκυλοδεμένα, τρία
γερμανικά τάλιρα, τρεις ρηγίνες, απ' εκείνες που είχαν και την
εικόνα της Παναγίας επάνω, με την επιγραφή «Patrona
Bavariae». Η Φραγκογιαννού, με χαρά ανακατεμένη με
ντροπή, πήρε τα τρία νομίσματα από τα χέρια της μητέρας
της, αλλά όταν τα κοίταξε, είδε ότι τα τρία εκείνα νομίσματα,
με τα πρόσωπα που έφεραν επάνω, ήταν τρία προσωπάκια,
μικρά, χλομιασμένα, με σβησμένα ματάκια. Ω! τρόμος!
προσωπάκια μικρών κοριτσιών!.
Ξύπνησε τρομαγμένη, δυστυχισμένη, τρελαμένη. Ήταν ήδη
μεσημέρι. Ο ήλιος έκαιγε πάνω από το κεφάλι της, πάνω από
την κορυφή του δροσερού πλατάνου. Με όλο το θέρμη του
ηλίου και τη λάμψη της μέρας της Μαγιάτικης, η εντύπωση
του ονείρου έμεινε για πολύ στον νου της. Της φαινόταν
παράξενο, μάλιστα, πώς, μέρα, είδε αυτά τα όνειρα. Όσες
φορές είχε κοιμηθεί κατά τη διάρκεια της μέρας, στη ζωή της,
δεν θυμόταν ποτέ να είδε όνειρο..
ὄνειρον..
Ἔβρεξεν εἰς τὴν γούρναν δυὸ δίπυρα, τὰ ἀπέθηκεν ἐπὶ
τῆς πέτρας τῆς πλακαρῆς παρὰ τὸ χεῖλος τοῦ λάκκου, καὶ
τὰ ἐλησμόνησεν ἐκεῖ ἐπὶ μακρόν, ἐωσότου ἔλυωσαν ἀπὸ τὸ
βρέξιμον κ' ἐσάπισαν. Μετὰ ὥραν, ἐγέμισε τὴν φούχταν της
μὲ τὰ ψιχία, καὶ τὰ ἔφαγε..
Ὅταν ὁ ἥλιος ἐκρύβη εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ βραχώδους
βουνοῦ, κ' ἐσκίασεν ἡ κοιλάς, καὶ ἧτο δειλινὸν πλέον,
ἐστενοχωρήθη καὶ προέκυψε τὴν κεφαλὴν ἔξω τῆς
κρύπτης. Ἐκοίταξεν ἄνω καὶ κάτω, εἰς τὴν κοιλάδα τὴν
κατάφυτον ἀπὸ ἐλαιώνας, ἀλλὰ ψυχὴ δὲν ἐφαίνετο. Τότε
ἐσκέφθη νὰ πάρη τὸ καλάθι της καὶ τὸ ραβδί της, νὰ
ἐξέλθη ἀπὸ τὴν μικρὰν κόγχην, ν' ἀναβῆ ἐπάνω εἰς τὴν
λόχμην τὴν σύνδενδρον, καὶ νὰ πάρη σιγὰ τὸ ρέμα-ρέμα,
καὶ ν' ἀρχίση πάλιν τὴν Παλαιὰν τῆς τέχνην, νὰ ψάχνη
πρὸς ἀνεύρεσιν βοτάνων - τὰ ὁποῖα δὲν ἤξευρε πλέον εἰς τί
θὰ τῆς ἐχρησίμευον, ἀφοῦ δὲν εἶχε πλέον εἰς τὸν κόσμον
ἄλλο ἄσυλον, εἰμὴ τὴν εἰρκτὴν καὶ μόνην..
Ἀλλ' ὅμως ἔτρεφεν ἀόριστον ἐλπίδα, ὅτι θὰ εὕρισκεν
ἴσως ξενίαν εἰς καμμίαν μάνδραν ἢ καλύβην βοσκοῦ, καὶ
τότε τὰ βότανα θὰ τὰ ἐπρόσφερεν εἰς τὴν σύζυγον τοῦ
φιλοξενοῦντος ὡς μικρὸν ἀντάλλαγμα. Τὸ περισσότερον
ὅμως, θὰ τὸ ἔκαμνε διὰ νὰ περάση ἡ βαρεία ἀνία, ἥτις
ἐβασάνιζε τὴν ψυχήν της..
Τὴν ὥρα ἐκείνην ἤκουσε μεμακρυσμένους κωδωνίσκους
νὰ ἠχοῦν, καὶ συγχρόνως εἶδε μακρόθεν νὰ κατέρχεται ἕνα
κοπάδι. Πάραυτα ἐσκέφθη, ὅτι, ἂν δὲν προλάβη εὐθὺς νὰ
ἐξέλθη ἀπὸ τὴν μικρὰν χαράδραν, μετ' ὀλίγον ἡ κρύπτη της
θ' ἀνακαλυφθῆ ἐξ ἅπαντος. Διότι, καὶ ἂν τὰ πολλὰ τῶν
ἀρνίων ἢ τῶν ἐριφίων ἐσκορπίζοντο, κ' ἐπήγαινον νὰ
πίωσιν εἰς τὸ μέγα ρεῦμα, τὸ ὁποῖον ἔρρεεν ἐπάνω μέχρι τῆς
στέρνας, καὶ ὕστερον κάτω ἀπὸ τὸν νερόμυλον, μερικὰ ἐξ
αὐτῶν βεβαίως θὰ κατήρχοντο εἰς τὸ μικρὸν ρεῦμα, τὸ
γεῖτον τῆς γούρνας. Εἴτα τὰ ζῶα θὰ ἐσκιάζοντο, θὰ
ἐξαφνίζοντο, θὰ ὠπισθοχώρουν πηδώντα, καὶ ὁ βοσκός,
ὅστις καὶ ἂν ἧτο, θὰ τὴν ἀνεκάλυπτε, θὰ ἐπαραξενεύετο,
καὶ ἴσως θὰ συνελάμβανεν ὑποψίας..
Τὸ καλύτερον ἄρα θὰ ἧτο ν' ἀντιμετωπίση μὲ τὴν
ἄφευκτον προσποίησιν, μὲ τὸ ψεῦδος εἰς τὰ χείλη, τὴν
παρουσίαν τοῦ βοσκοῦ. Ἄλλως ἧτο πολὺ πιθανόν, ὁ
ἀγροδίαιτος ἐκεῖνος νὰ μὴν εἶχε πρὸ ἡμερῶν εἰδήσεις ἀπὸ
τὴν πόλιν, καὶ νὰ μὴν ἐγνώριζε τίποτε περὶ τοῦ διωγμοῦ,
τὸν ὁποῖον ὑπέφερεν ἡ Φραγκογιαννού..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ.
Μετ' ὀλίγον τῷ ὄντι, ἀφοῦ ἡ Γιαννοὺ ἐξῆλθε τῆς
κρύπτης, καὶ βαίνουσα παρὰ τὸ ρεῦμα ἔνευεν ἐδῶ κ' ἐκεῖ
ἀναζητοῦσα βότανα, ἐπλησίασε τὸ κοπάδι τῶν προβάτων
μεικτὸν μετὰ τινων αἰγῶν καὶ ὁ βοσκὸς ἐνεφανίσθη. Ἡ
Γιαννοὺ τὸν ἀνεγνώρισεν ἀμέσως. Ἤτον ὁ καλούμενος
Γιάννης Λυρίγκος. Ἅμα εἶδε τὴν γραίαν, ἄρχισε νὰ
φωνάζει μακρόθεν:.
- Καὶ ποὺ σ' αὐτὸν τὸν κόσμο, θεια-Γαρουφαλιὰ (Ὁ
Λυρίγκος ἀνεγνώρισε τὸ πρόσωπον, ἀλλά, φαίνεται, δὲν
ἐνθυμεῖτο καλῶς τὸ ὄνομα). Καλὰ ποὺ σ' ηὔρα!. Ὁ Θεὸς σ'
ἔστειλε!.
- Τί νὰ τρέχη; εἶπε μέσα της ἡ Φραγκογιαννού. Κάτι
θέλει νά μου πῆ. Βέβια, ὁ ἄνθρωπος δὲν θὰ ἔχη ἀκούσει
τίποτα γιὰ τὰ πάθια τὰ δικά μου..
- Ξέρεις τίποτα, θεια-Γαρουφαλιά; ἐπανέλαβεν
Λυρίγκος πλησιέστερον ἐρχόμενος..
- Τί νὰ ξέρω, γυιέ μου; εἶπεν ὑποκριτικῶς ἡ
Φραγκογιαννού, ἀπέχουσα νὰ ἐξαγάγη τὸν ἄνθρωπον ἐκ
τῆς πλάνης ὅσον ἀφορᾶ τὸ βαπτιστικὸν τῆς ὄνομα, εἴτε
ἐπέφερεν: - Ἀπὸ τὰ ψὲς λείπω ἀπ' τὸ χωριό. Ἦρθα νὰ
μαζώξω βότανα στὰ ρέματα..
- Ἄκουσε θεια-Γαρουφαλιά, ἐπανέλαβε μὲ ἁπλότητα ὁ
ἄνθρωπος. Ἀπόψε γεννήσαμε, στὸ καλύβι..
- Γεννήσατε;.
- Σπαργανίσαμε! Εἶναι τὸ τρίτο κοριτσάκι πού μας ἦρθε
στὰ πέντα χρόνια. ὅλο κοριτσούδια, τὸ ἔρμο!.
- Νά σας ζήση! εἶπεν ἡ γραία. Καλὴ σαράντιση τῆς
φαμιλιᾶς σου!.
- Ὡς τόσο, τὸ κοριτσάκι ἦρθε στὸν κόσμο ἄρρωστο, κι
ὅλο κλαίει, καὶ στὸ βυζὶ δὲν κολλάει. Κ' ἡ μάννα του ἡ
καψερή, τόσο καλὰ δὲν εἶναι. Ὅλο κάψη καὶ σεκλέτι, τὸ
ἔρμο!.
- Ἀλήθεια;.
- Νὰ ἤθελες νά μας ἔκανες τὴ χάρη, νὰ περνοῦσες ἀπ' τὸ
καλύβι, νὰ ἔκανες κανένα ψευτογιατρικό, θεια-
Γαρουφαλιά;. Ἐκείνη ἡ πεθερά μου δὲ φελάει τίποτα, τί
σου κάμη;.
- Μὰ τώρα κοντεύει νὰ νυχτώση. εἶπε μὲ ὑποκρισίαν ἡ
Φραγκογιαννού..
Καὶ μέσα τῆς ἔλεγε: «Τὸ ριζικό μου εἶναι πλιό! Ὢχ Θέ
μου!».
- Ἂς νυχτώση. Ἂν θέλης, κοιμᾶσαι στὸ καλύβι..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐστάθη ὡς νὰ ἐδίσταζεν. Ἀλλ' ἤτον
ἑτοίμη νὰ συναινέση..
Τὴν ἰδίαν στιγμήν, μὲ τὴν τελευταίαν ἀκτίνα τοῦ ἡλίου,
ἥτις ἐχρύσωνε τὴν κορυφὴν τοῦ ἀνατολικοῦ λόφου μὲ τοὺς
ἐλαιώνας τοὺς πολλούς, κ' ἔκαμνε νὰ στίλβη τὸ φύλλωμα
τῶν ἐλαίων, ἐφάνησαν δυὸ ἄνθρωποι κατερχόμενοι
δρομαῖοι ἀπὸ ἕνα μονοπάτι μεταξὺ δυὸ ἐλαιώνων..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ τοὺς εἶδε πρώτη κ' ἐτρόμαξεν. Ὁ
ἥλιος, ὅστις κατέλαμπε τὰ φύλλα, ἔκαμνε νὰ γυαλίζουν καὶ
τὰ κομβία τῆς στολῆς των τὰ πρὸ μακροῦ χρόνου
ἀγυάλιστα. Ἦσαν οἱ χωροφύλακες..
Πάραυτα ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔστρεφε τὰ νῶτα πρὸς τὸν
Γιάννην τὸν Λυρίγκον, κ' ἔτρεξε πρὸς τὴν ρίζαν τοῦ
πετρώδους βουνοῦ, πρὸς δυσμάς..
Ὁ βοσκὸς ἐφώναξεν ἔκπληκτος:.
- Ποῦ πᾶς, θεια-Γαρουφαλιά;.
- Σιώπα! παιδί μου, τοῦ ἐσύριξεν ἔντρομος ἡ γυνή, ἂν
ἀγαπᾶς τὸν Χριστό! Ἔρχονται ταχτικοί!. Νὰ μὴν πὴς πὼς
μὲ εἶδες!.
- Ταχτικοί;.
- Νὰ μὴ μὲ μαρτυρήσεις, παιδί μου, χάνομαι! Ἡσύχασε!.
Ἂν γλυτώσω τώρα, τὴν νύχτα θά' ρθῶ στὸ καλύβι σας..
Καὶ ἀφοῦ ἔβγαλε τὰ πασουμάκια της, τὰ ὁποῖα
ἐξερχομένη ἀπὸ τὴν γούρναν εἶχε φορέσει, καὶ τὰ ἔρριψε
μέσα στὸ καλάθι, ἄρχισε ν' ἀναρριχᾶται ἐλαφρὰ πατοῦσα,
ἀνυπόδητη, μὲ τὸ καλάθι της περὶ τὸν ἀριστερὸν ἀγκώνα,
μὲ τὸ ραβδί της εἰς τὴν χείρα τὴν δεξιάν, τὸν κρημνὸν τὸν
ἀνωφερῆ, ὅπου μόνον τὰ ὀλίγα ἐρίφια, ὅσα ἦσαν μεταξὺ
τῶν προβάτων τοῦ Λυρίγκου, θὰ ἠδύναντο ν'
ἀναρριχηθώσι..
Μετ' ὀλίγα δευτερόλεπτα, ἀφοῦ ἀνῆλθεν εἰς ὕφος ὀλίγων
ὀργυιῶν, ἐκρύπτετο ὄπισθεν τοῦ πρώτου προέχοντος
βράχου, κ' ἐγίνετο ἄφαντη..
Εὐθὺς κατόπιν οἱ δυὸ χωροφύλακες, οἵτινες διὰ νὰ
φθάσουν ἕως τὸ μέρος ὅπου εὑρίσκετο ὁ βοσκὸς ἧτο
ἀνάγκη νὰ χαμηλώσουν καὶ διέλθουν τὸ ρεῦμα, μεταξὺ τῆς
πυκνῆς λόχμης -καὶ τὴν περίστασιν ταύτην εἶχεν
ἐπωφεληθῆ ὅπως φύγη ἡ Φραγκογιαννού- ἔφθασαν
πλησίον τοῦ Λυρίγκου. Ὁ βοσκὸς ἐν τῷ μεταξὺ ἐκοίταζε τὰ
αἰγοπρόβατά του, τὰ ἐφώναξε: «Τίβι! τίβι!. ὅι! ὅι!.»
Ἐπροσπάθει νὰ τὰ συμμαζέψη καὶ τὰ φέρη πρὸς τὸν
ἀνήφορον, διὰ νὰ τὰ ὀδήγηση πρὸς τὴν ράχιν τὴν
μεσημβρινήν, ὅπου εὑρίσκετο ἡ στάνη του..
Οἱ δυὸ ἄνδρες ἐχαιρέτησαν τὸν Λυρίγκον. Εἴτε τὸν
ἠρώτησαν ἂν εἶδε «κείνη τὴν παλιογυναίκα, πὼς τὴν λέν,
τὴν Φραγκογιαννού»..
Ὁ Λυρίγκος εἶπεν ὄχι..
Ὁ εἰς τῶν χωροφυλάκων ὕβρισε τὸν βοσκόν..
- Ψέματα λές! Ἐγὼ τὴν εἶδα!..
Οὔτε ἐπέμενεν ὅτι εἶχεν ἰδεῖ τὸν ἴσκιον, τὸν «διακαμόν»
ἢ τὸ «διάνεμα», καθὼς ἔλεγε, τῆς γραίας, ν' ἀναρριχᾶται ὡς
γάττα εἰς τὸ ὕψος τοῦ κρημνοῦ. Ὁ ἄλλος δὲν εἶχεν ἰδεῖ
οὔτε ἰσχυρίζετο τίποτε..
Ὁ πρῶτος, μὲ τὰ τσαρούχια του, ἐδοκίμασε ν'
ἀναρριχηθῆ εἰς τὸν βράχον. Ἀλλὰ μετὰ τρία βήματα
κατεκρημνίσθη κ' ἔπεσε, κτυπήσας ἐλαφρῶς εἰς τὸ γόνυ..
Ἐκεῖ ὅπου εἶχεν ἀναβῆ ἡ Φραγκογιαννού, ἧτο τὸ
βουνὸν τοῦ Κουρούπη, βορεινόν, βραχῶδες, ἀπάτητον, καὶ
τοὺς πόδας τοῦ ἐφίλει καὶ ἔπληττε τὸ κύμα τοῦ πελάγους.
Ἡ θέα ἠνοίγετο πρὸς τὴν ἀκτὴν τῆς Μακεδονίας, τὴν
Χαλκιδικήν, καὶ τὸν μέγαν Ἄθωνα..
Ἡ θέσις ὅπου ἔφθασεν ἡ καταδιωκομένη γυνὴ ἐκαλεῖτο
τὸ Κοχύλι. Ἀνθρώπινος ποὺς σπανίως ἐπάτει ἐκεῖ. Μόνον
ὅταν ἀπεπλανάτο ἢ «ἐβραχώνετο» καμμιὰ γίδα, τότε
κανεὶς βοσκὸς ἐρριψοκινδύνευε ν' ἀνέλθη πρὸς τὴν ἄβατον
ἐκείνην σκοπιᾶν. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἀνεκάλυψε μικρὸν
σπήλαιον, ὅλον ἀνοικτὸν εἰς τὴν θέαν τοῦ πελάγους, τὸ
ὁποῖον ἧτο το κυρίως Κοχύλι, κ' ἐκάθισεν ἀνέτως εἰς τὴν
χιβάδα ἐκείνην. Ἧτο σχεδὸν βεβαία ὅτι οἱ διῶκται της δὲν
θὰ τὴν ἔφθανον ἐκεῖ. Ἐὰν τυχὸν κανεὶς ἀπ' αὐτοὺς ἧτο
τόσον «μάννας γυιός», ὥστε ν' ἀποφασίση καὶ νὰ
κατορθώση ν' ἀναρριχηθῆ εἰς τὸν βράχον, αὐτὴ εἶχεν
ἑτοίμην καὶ τὴν «ὑποχώρησιν». Ἐγνώριζεν ἐν ἄλλο
μονοπάτι, ἔσωθεν τῆς διπλῆς κορυφῆς τοῦ πετρώδους
βουνοῦ, σχίζον εἰς δυὸ τὰς συστάδας τῶν βράχων, τὸ
ὁποῖον, γνωστὸν εἰς μόνους τοὺς αἰγοβοσκοὺς τῶν μερῶν
τούτων, ἔφερε κατ' εὐθείαν εἰς τὰς μάνδρας καὶ τὰς
κατοικίας των..
Ἐκάθισεν εἰς τὴν κόγχην τοῦ βράχου, κάτω ἀπὸ τοὺς
πόδας τῆς ἔχουσα τὴν βοὴν καὶ τὴν μελωδίαν τῶν
κυμάτων, καὶ ἄνω τῆς κεφαλῆς τῆς ἤκουε τὴν κλαγγὴν τῶν
ἀετῶν καὶ τοὺς κρωγμοὺς τοῦ ἱέρακος. Καθὼς ἠπλώθη ἡ
νύκτα, ἐφεγγοβόλησεν ἀπὸ ἄστρα τὸ ἀχανὲς στερέωμα, καὶ
ὁ ἀὴρ ὁ εὐώδης θὰ ἤτον ἱκανὸς νὰ βαλσαμώση καὶ αὐτὰ
τῆς γυναικὸς ταύτης τὰ «πάθια». Τὸ κογχυλοειδὲς ἄντρον
ἧτο μόνον ὡς τρία μπόια ἄνω ἀπὸ τὸ κύμα, ἀλλ' ὁ βράχος
ἕως κάτω ἧτο τόσον κάθετος, ὥστε ἀδύνατον ἧτο «βροτὸς
ἀνήρ» ν' ἀνέλθη ἢ νὰ κατέλθη. Ἧτο θέσις καλὴ μόνον διὰ
νὰ πέση τις εἰς τὴν θάλασσαν νὰ πνιγή, ἐὰν τὸ εἶχεν
ἀποφασίσει..
Ἡ γραία ἔβγαλεν ἀπὸ τὸ καλάθι της τὰ ὀλίγα παξιμάδια,
ὅσα τῆς εἶχον μείνει, ἐλαίας καὶ τυρίον, κ' ἐδείπνησεν.
Εὐτυχῶς τὸ φλασκὶ τῆς ἧτο γεμάτο νερόν, ἐπειδὴ τὸ
δειλινὸν τὸ εἶχε γεμίσει ἀπὸ τὴν γούρναν..
Ἔκλεισε τὰ ὄμματα, καὶ ἤρχισε νὰ ναναρίζεται μόνη της,
ὑποψιθυρίζουσα ἕνα τραγούδι ὠσὰν μοιρολόγι, ἀλλὰ δὲν
εἶχεν ὕπνον. Ἐπανῆλθον πάλιν καὶ τῆς ἔστησαν πολιορκίαν
οἱ φόβοι καὶ τὰ φαντάσματα. Τὸν κλαυθμυρισμὸν ἐκεῖνον
τοῦ νηπίου τὸν ἤκουε συχνὰ μέσα της, βαθιὰ στὰ σωθικά
της. Τὸ μυστηριῶδες τοῦτο κλαῦμα ματαίως ἐδοκίμαζε νὰ
κατασιγάση μὲ τὸ ἄσμα τὸ παραπονετικὸν καὶ ρεμβῶδες,
τὸ ὁποῖον ὑπεψιθύριζε:.
Μαννούλα μου, ἤθελα νὰ πάω, νὰ φύγω, νὰ μισέψω,.
του ριζικού μου ἀπὸ μακριὰ τὴν πόρτα ν' ἀγναντέψω..
Στὸ σκοτεινὸ βασίλειο τῆς Μοίρας νὰ πατήσω,.
κ' κεῖ νὰ βρῶ τὴ μοίρα μου, καὶ νὰ τὴν ἐρωτήσω..
Τῆς ἦλθεν εἰς τὸν νοῦν ὅτι, ἴσως οἱ «ταχτικοί» νὰ τὴν
ἐκυνήγουν καὶ τὴν νύκτα ἀκόμη. Ἐὰν αὐτοὶ ἀνήρχοντο
ἐπάνω, εἰς τὰ μανδριὰ τῶν βοσκῶν, κ' ἔμεναν ἐκεῖ νὰ
διανυκτερεύσουν;. Μήπως δὲν εἶχαν χλωρὴν μυζήθραν οἱ
βοσκοί, ἢ μήπως δὲν εἶχαν γάλα καὶ στρογγυλιάτα, ἢ
ἀκόμα καὶ κόττες διὰ στραγγάλισμα καὶ ψήσιμον, εἰς
πρόχειρον ξυλίνην σούβλαν; Ἐὰν τυχὸν κανεὶς ἀπὸ τοὺς
βοσκοὺς ἐγελάτο, κ' ἐδείκνυεν εἰς τοὺς χωροφύλακας τὸ
μέσα μονοπάτι, τότε ἡ ἀποχώρησίς της δὲν θὰ ἐκόπτετο;
Καὶ ἧτο ἀπείρως δυσκολώτερον νὰ καταβή, ὁπόθεν ἀνέβη,
ἐκτὸς ἂν ἐγίνετο πτερόπους κ' ἔφευγε..
Εἶχε μέγα ἐνδιαφέρον νὰ ἐμάνθανε τί τοῦ εἶπαν τοῦ
Λυρίγκου οἱ δυὸ «ταχτικοί», καὶ τί αὐτὸς εἶπε. Τὸ καλύβι
τοῦ Λυρίγκου, τὸ ἐγνώριζε, ἤτον ἐπάνω στὴν ράχιν,
ὄπισθεν τοῦ βουνοῦ, καὶ ἀπεῖχεν ὡς εἴκοσι λεπτὰ τῆς ὥρας.
Τώρα, βέβαια, ὁ Λυρίγκος θὰ εἶχε μάθει τὸ διατὶ αὐτὴ
κατεδιώκετο νὰ συλληφθῆ καὶ διὰ ποιὰν πράξιν
κατηγορεῖτο. Καὶ μὲ τί μούτρα νὰ παρουσιασθῆ, τότε, στὸ
καλύβι αὐτή; Ἀλλὰ πιθανὸν ὁ ἴδιος νὰ μὴν ἐκοιμάτο στὸ
καλύβι, ἀλλὰ μᾶλλον εἰς τὴν μάνδραν τῆς ἀγέλης του, ἥτις
θὰ εὑρίσκετο ἐκεῖ κάπου, ὄχι πολὺ μακράν. Καὶ τότε αὐτὴ
θὰ εὕρισκε τὰς δυὸ γυναίκας, τὴν λεχὼ καὶ τὴν μητέρα της,
θὰ τὰς ἐξάφνιζε. Τί νὰ κάμη; Ποιὰν ἀπόφασιν νὰ λαβή;.
Ἀπεναρκώθη, καὶ χωρὶς νὰ κοιμᾶται ἐντελῶς,
ὠνειρεύετο. Τῆς ἐφάνη ὅτι εὑρίσκετο ἀλλοῦ, εἰς ἄλλον
τόπον. Σιμὰ εἰς τὸν Ἀϊ-Γιάννην τὸν Κρυφόν, ἐκεῖνον τὸν
Ἁγιον ὅστις ἐγιάτρευε τοὺς κρυφοὺς πόνους, κ' ἐδέχετο τὴν
ἐξαγόρευσιν τῶν κρυφῶν ἁμαρτιῶν. ἐκεῖ ἔξαφνα εὑρέθη.
Ἀντίκρυζε τὸν κῆπον τοῦ Περιβολᾶ, μὲ τὴν γυναίκα τὴν
κατάκλειστον εἰς τὴν καλύβην, τὴν ἄρρωστην. Ἔβλεπε τὴν
θύραν τοῦ φραγμένου κήπου, τὸ πηγάδι, τὴν στέρναν, τὸ
μάγγανον. Ἤκουσεν εὐκρινῶς νὰ ἐξέρχεται ἀπὸ τὴν
στέρναν μία βαθεία, πολὺ βαθεία, ἀλλόκοτος βοή.
Ἐταράσσετο τὸ νερὸν τῆς στέρνας, μὲ παφλασμὸν
τρικυμίας, ἐφώναζε, καὶ σχεδὸν ὡμίλει ὡς ἄνθρωπος. Αὐτὴ
διέκρινεν ἐναργὼς τὴν λέξιν τὴν ὁποίαν ἐπρόφερε τὸ
λαλοῦν ἐκεῖνο νερόν: «Φόνισσα!. Φόνισσα!.».
Ἀνετινάχθη φρίσσουσα, ἐξύπνησε, καὶ διετύπωσε πρὸς
ἑαυτήν, ὡς εἰς παραμίλημα πυρετού, μίαν ἀλλόκοτον
ἐρώτησιν: «Τάχα τὸ αἷμα τὸ πνιγμένο φωνάζει, ὅπως καὶ τὸ
αἷμα ποῦ χύθηκε;».
Εἴτα εὐθὺς συνῆλθεν εἰς ἑαυτήν, ἐδοκίμασε πάλιν νὰ
προφέρη τῆς προσευχῆς τὰ καταπραϋντικὰ λόγια: «Κύριε
Ἰησοῦ.» Τὴν ἰδίαν στιγμὴν ἀνεπόλησε τὰ λησμονημένα
λόγια ἑνὸς τροπαρίου, τὸ ὁποῖον εἶχεν ἀκούσει πολλὰς
φορὰς εἰς τὴν νεότητά της νὰ ψάλλη ἕνας γέρων ἱερεύς:
«Ἰησοῦ γλυκύτατε Χριστέ. Ἰησοῦ μακρόθυμε!».
Τότε εὐθὺς τῆς ἦλθε πάλιν ὁ ὕπνος, βαθὺς καὶ
διαρκέστερος. Καὶ τότε ὠνειρεύθη οἰονεῖ ὅτι ἐξαναέζη
ὅλην τὴν περασμένην ζωήν της. Καὶ παραδόξως, μέσα εἰς
τὸν ὕπνον της, ἔβλεπε τὰ ἐπίλοιπα ἐκ τῶν ὀνείρων τῆς
παρελθούσης ἡμέρας. Ἔβλεπεν ὄχι πλέον ὅτι ὑπανδρεύετο
ἢ προικίζετο, ἀλλὰ ὅτι ἐγέννα, καὶ τῆς ἐφάνη ὅτι εἶχε καὶ
τὰς τρεῖς κόρας τῆς συγχρόνως, τὴν Δελχαρῶ, τὴν
Ἀμέρσαν καὶ τὴν Κρινιῶ, μικράς, σχεδὸν ὀμήλικας ὡς νὰ
ἦσαν τρίδυμοι. Ὅτι αἱ τρεῖς, κρατούμεναι ἐκ τῶν χειρῶν,
ἵσταντο ἔμπροσθέν της, καὶ τῆς ἐζήτουν θωπείας,
ἀσπασμοὺς καὶ φιλεύματα. Αἴφνης, τὰ πρόσωπά των,
ἀλλοιωθέντα, δὲν ὠμοίαζαν πλέον ὡς τῶν τριῶν
θυγατέρων της, ἀλλὰ προσέλαβον ὅλους τοὺς χαρακτήρας
τῶν τριῶν ἐκείνων κορασίων, τῶν πνιγμένων, καί, ὡς
κομβολόγιον ἐκρεμάσθησαν αἴφνης ἀπὸ τὸν λαιμόν της..
- Ἐγὼ εἶμαι ἡ Ματούλα, ἔλεγεν ἡ μία. - Κ' ἐγὼ ἡ
Μυλσούδα, ἡ μικλή, ἐψέλλιζεν ἡ ἄλλη. - Κ' ἐγὼ εἶμαι ἡ
Ξενούλα, ἔλεγεν ἡ τρίτη. - Φίλησέ μας! - Πάρε μας! - Ἡμεῖς
τὰ κορίτσια σου! - Ἐσύ μας γέννησες, μᾶς ἔκαμες! - Μᾶς
γέννησε. στὸν ἄλλο κόσμο, ἐπρόσθεσε σαρκαστικῶς ἡ
Ξενούλα. - Χόρεψέ μας! - Δῶσε μας μάμ! - Κᾶνε μας νάνι! -
Τραγούδα μας! - Καμάρωσέ μας!.
Ὤ! ἀλήθεια, τῆς ἐφαίνετο τόσον φυσικὸν τὸ πράγμα!
Αὐταὶ αἱ τρεῖς μικραὶ κορασίδες ἦσαν τὰ τέκνα της!
Ὁποῖος ὁρμαθὸς ἔμψυχος, ἀνθρώπινος!. Νεκρωμένος,
βαρὺς ἀπὸ τὸ ὕδωρ, ἀφρισμένος!. Πὼς θ' ἀντεῖχεν ἡ γραία
Χαδούλα νὰ φέρη, εἰς ὅλον τὸν καιρόν, ὅλον τὸν φρικώδη
τοῦτον ὁρμαθὸν κρεμασμένον ἀπὸ τὸν τράχηλόν της!
Ἐξύπνησε παραλογισμένη, φρίσσουσα. ἐσηκώθη, ἐπῆρε τὸ
ραβδί της, τὸ καλάθι της, καὶ ἀπεφάσισε νὰ φύγη ἐκεῖθεν.
Ἐδῶ εἰς τὴν κοίλην χιβάδα τοῦ βράχου, εἰς τὴν βοὴν τοῦ
ἐρήμου αἰγιαλοῦ, ὑπῆρχον πολλὰ φαντάσματα. Ὁ τόπος
ἤτον στοιχειωμένος. «Ἂς φύγω κι ἀποδῶ!» Πάραυτα
ἐπανῆλθον εἰς τὸν νοῦν της οἱ λογισμοί της οἱ ἄλλοι, οἱ
θετικώτεροι. Ἐὰν τυχὸν οἱ δυὸ χωροφύλακες εἶχον
ἀνακαλύψει τὸ κρυφὸ μονοπάτι, τὸ καλύτερον ἧτο νὰ
τρέξη πρὸ τοῦ κινδύνου, καὶ ἂν τοὺς συνήντα καθ' ὁδόν,
πιθανὸν νὰ εὕρισκε διέξοδον ὄπισθεν τῆς συστάδος τῶν
βράχων, χειρότερον δὲ θὰ ἧτο ἂν τὴν ἀπέκλειαν ἐδῶ εἰς
αὐτὴν τὴν στενούραν, εἰς τὸ Κοχύλι..
Ἔτρεξε τὸν δρομίσκον τὸν ἀνωφερῆ, εἰς τὴν
ἀστροφεγγιᾶν, ἀνάμεσα εἰς τοὺς βράχους, καὶ μετὰ
ἡμίσειαν ὥραν ἔφθασεν ἀσθμαίνουσα εἰς τὸν οἰκίσκον τοῦ
Λυρίγκου. Ἐστάθη διὰ νὰ λαβὴ ἀναπνοή, εἴτα ἔκρουσε τὴν
θύραν..
Περὶ ἑνὸς μόνου ἧτο βεβαία, ὅτι οἱ δυὸ «ταχτικοί»
εὑρίσκοντο παντοῦ ἀλλοῦ, ἀλλ' ὄχι εἰς αὐτὸ τὸ καλύβι,
ὅπου ὑπῆρχε γυνὴ λεχὼ μὲ τὴν συντροφιᾶν τῆς μητρός της.
Ἐὰν ἔμειναν τὴν νύκτα εἰς τὸ βουνόν, θὰ εὑρίσκοντο εἰς ἐν
ἀπὸ τὰ μανδριὰ τῶν ποιμνίων..
Ἡ γραία, ἡ πενθερὰ τοῦ Λυρίγκου, ἥτις δὲν εἶχεν ὕπνον
νὰ κοιμηθῆ, ὅπως δὲν ἐκοιμάτο καὶ ἡ Φραγκογιαννοὺ πρὸ
ἡμερῶν, ὅταν ἐσυντρόφευε τὴν λεχώ, τὴν κόρην της,
ἐσηκώθη καὶ ἠρώτησε;.
- Ποιὸς εἶναι;.
- Μ' ἔστειλε ὁ Γιάννης, ἀπήντησεν ἔξωθεν τῆς κλειστῆς
θύρας ἡ Χαδούλα, χωρὶς νὰ εἴπη τ' ὄνομά της, γιὰ νὰ κάμω
γιατρικὰ τῆς λεχώνας..
- Τέτοιαν ὥρα;.
- Δὲν μπόρεσα νωρίτερα νὰ 'ρθω..
- Ποῦ τὸν ηὗρες;.
- Κάτω στὸ Λεχούνι, στὸ ρέμα..
Ἡ γραία ἀπέσυρε τὸν μοχλὸν καὶ ἤνοιξε τὴν θύραν..
- Αὐτοὶ δὲν ξέρουν τίποτε, ἐσκέφθη καθ' ἑαυτὴν ἡ
Φραγκογιαννού. σ' αὐτὲς «περνάει ἡ μπογιά μου» ἀκόμα..
Ἅμα ἐπάτησε τὸν πόδα μέσα, καὶ ἄρχισε νὰ φέρεται ὡς
οἰκοκυρά. Εἰς τὸ φῶς τοῦ κανδηλίου, τοῦ καίοντος ἐμπρὸς
εἰς ἐν παλαιὸν εἰκόνισμα, τρίπτυχον, φέρον τὸν Χριστὸν ἐν
τῷ μέσῳ, καὶ διαφόρους ἁγίους εἰς τὰς δυὸ πτέρυγας,
ἐπῆγε κατ' εὐθείαν εἰς τὴν ἑστίαν, σιμὰ εἰς τὴν στρωμνὴν
τῆς λεχοῦς, ἐπὶ τοῦ δαπέδου, ἐδοκίμασε τὴν φωτιᾶν, καὶ
εἶδεν ὅτι ἤτον μισοσβησμένη. Ἐπῆρε ξυλάρια καὶ
ξηρόκλαδα, ἀπὸ ἕνα σωρὸν παρὰ τὴν γωνίαν, ἔρριψεν
ὀλίγα εἰς τὴν ἑστίαν, ἐφύσησε κ' ἐξάναψε τὴν φλόγα.
Ἔλαβεν ἕνα ἰμβρίκι, τὸ ὁποῖον εὑρίσκετο ἐπὶ τῆς ἑστίας, τὸ
ἐγέμισε νερόν, ἔψαξεν εἰς τὸ καλάθι της, ἐπῆρε δυὸ ἢ τρία
κλωναράκια βοτάνων, τὰ ἔρριψε μέσα, κ' ἔβαλε τὸ ἀγγεῖον
εἰς τὸ πῦρ..
Εἴτα, νεύουσα πρὸς τὸ μέρος τῆς λεχώνας, εἶπε σιγὰ εἰς
τὴν γραίαν:.
- Μὴν τὴν ξυπνᾶς. Σὰν ξυπνήση, ὕστερα νὰ τὸ πιη αὐτό..
Ἡ γυνὴ ἀπήντησε διὰ νεύματος. Ἡ Φραγκογιαννοὺ
ἐξηκολούθει νὰ φυσὰ τὸ πῦρ. Ἡ γραία, ἐν ἀμηχανίᾳ,
ἐπεθύμει νὰ τὴν ἐρώτηση καὶ πάλιν πὼς εὑρέθη ἐκεῖ
τοιαυτην ὥραν, ἀλλὰ δὲν ἐτόλμα. Ἡ κόρη τῆς ἔκαμνε κακὴ
λεχωσιᾶ, κ' ἐφοβεῖτο μὴν ἐξυπνήση ἔξαφνα καὶ θορυβηθῆ..
Τὸ θυγάτριον, μικρὸν ράκος, δυὸ ἡμερῶν ζωῆς, τὸ
ὁποῖον εἶχε ἔλθει κι αὐτὸ εἰς τὸν κόσμον δι' ἁμαρτίας καὶ
βάσανα, ἐκοιμάτο εἰς τὴν κοιτίδα του, ἀλλ' ἡ ἀναπνοὴ τοῦ
ἧτο δύσκολος καὶ ἠκούετο ἐν μέσῳ τῆς σιωπῆς. Ἀπὸ
καιροῦ εἰς καιρόν, ὅταν τὸ φύσημα τοῦ ἐγίνετο ὀπωσοῦν
σφοδρότερον, καὶ τὸ βρέφος ἐφαίνετο ἕτοιμον νὰ ξυπνήση
καὶ νὰ φωνάξη, ἡ μαμμὴ τὸ ἐνανούριζε δι' ἑνὸς
μονοσυλλάβου, «Κοί, κοί, κοί, κοί!», ἐφαίνετο δὲ τῷ ὄντι ἡ
συλλαβὴ αὔτη (ἥτις φαίνεται νὰ εἶναι ἡ πρώτη συλλαβὴ τοῦ
«κοιμήσου!», ἢ αὐτὴ ἡ ρίζα τοῦ «κεῖμαι»), ἐφαίνετο, λέγω,
πολλάκις ἐπαναλαμβανομένη, νὰ ἐξασκὴ παράδοξον
ὑποβολὴν καὶ γοητείαν..
Ἡ ὥρα παρήρχετο. Εἶχον λαλήσει ἤδη δυὸ φόρας τὰ
ὀρνίθια. Ἡ Πουλιὰ εἶχεν ὑπερβῆ πρὸ πολλοῦ τὸ
μεσουράνημα. Ἀπὸ τὴν ἀντικρινὴν κορυφὴν τῆς ράχης,
ὅπου ἦσαν ἄλλα καλύβια κατοικούμενα ἀπὸ τὰς
οἰκογενείας βοσκῶν, ἠκούσθησαν μεμακρυσμένα
λαλήματα. Εἰς ταῦτα ἀπήντησεν εὐθὺς τὸ λάλημα τῶν
πετεινῶν ἀπὸ τὸν ὀρνιθώνα τοῦ καλυβιοῦ τοῦ Λυρίγκου..
Ἡ λεχώνα ἐξύπνησε. Ἡ μάννα της τῆς ἔδωκεν νὰ πίη τὸ
φάρμακον, τὸ ὁποῖον εἶχε παρασκευάσει ἡ φάρμακο, το οποίο είχε παρασκευάσει η Φραγκογιαννού..
Φραγκογιαννού..
- Κουράγιο, κοπέλα μ', εἶπεν αὔτη μὲ πραείαν φωνήν..
- Ποῦ βρέθηκες ἐδῶ; εἶπεν ἡ λεχώνα..
Τὴν ἐκοίταζε μὲ ἀπορίαν, κ' ἐδυσκολεύετο νὰ τὴν
ἀναγνωρίση..
- Ὁ Θεὸς μ' ἔστειλε, εἶπε μετὰ πεποιθήσεως ἡ Γιαννού..
- Καλὰ ποὺ ἦρθες, ἐδήλωσε τότε καὶ ἡ γραία..
Τῷ ὄντι, αὔτη, ἂν καὶ εἶχε παραξενευθῆ καταρχᾶς,
ἐσκέφθη καὶ ἀνεγνώρισεν ὅτι ἡ παρουσία τῆς Γιαννοὺς ἧτο
μία παρηγορία εἰς τὴν μοναξίαν των..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΔ.
Περὶ τὰ πρῶτα γλυκοχαράγματα, τὸ βρέφος εἶχεν
ἐξυπνήσει, κι ἄρχισε νὰ κλαυθμυρίζη. Ἡ Φραγκογιαννοὺ
ἔκαμε καὶ πάλιν «κουμάντο». Ἐσυμβούλευσε τὴν λεχὼ νὰ
βάλη τὸ παιδίον εἰς τὸ βυζί, διὰ νὰ δοκιμάση ἂν κατέβη τὸ
γάλα. Συγχρόνως ἠκούσθη κρότος ἔξωθεν, κ' εὐθὺς
κατόπιν μιὰ φωνή..
- Γριά!. Γριά! κοιμάστε;.
Ἤτον ὁ Λυρίγκος, κ' ἐκάλει τὴν πενθερά του..
Ἡ γραία ἐγνώρισε τὴν φωνήν, ἐσηκώθη κ' ἔτρεξεν εἰς
τὴν θύραν..
- Ἔλα νά μου δώσης ἕνα χέρι, ἐφώναξεν ὁ Λυρίγκος. Ὁ
παραγυιὸς λείπει κ' εἶμαι μοναχός..
Ὁ Γιάννης φαίνεται ὅτι δὲν ἐσκέφθη κᾶν νὰ ἐρωτήση
διὰ τὴ λεχώ, τὴν γυναίκα του, καὶ διὰ τὸ τέκνον του, πὼς
εἶχον. Ἠσθάνετο μόνον ἐπείγουσαν ἀνάγκην, κ' ἔκραζε τὴν
πενθεράν του νὰ τὸν βοηθήση εἰς τὰς ποιμενικᾶς ἐργασίας
τῆς πρωίας, δηλαδὴ ἴσως εἰς τὸ ξεμάνδριασμα, τὸ ἄρμεγμα,
καὶ τὰ λοιπά..
- Δὲν μπορεῖ κανεὶς μοναχός του, τὸ ἔρμο!. Πρέπει νὰ 'χη
τέσσερα χέρια! ἐπρόσθεσεν ὡς αὐτοδικαιολογούμενος..
Ἡ γραία ἐξῆλθε τρέχουσα. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔμεινε
μόνη, μὲ τὴν λεχὼ καὶ τὸ βρέφος..
Ἡ νεαρὰ γυνὴ εἶχε λαγοκοιμηθῆ πάλιν, καὶ δὲν εἶχεν
ἀντιληφθῆ καλῶς τὴν ἀπουσίαν τῆς μητρός της. Μετ'
ὀλίγας στιγμὰς ἐξύπνησε καὶ εἶπε:.
- Ποῦ πάει ἡ μάννα, θὰ πῶ;.
Ἡ Φραγκογιαννού, φρονοῦσα ὅτι τὸ καλύτερον ἤτον ἡ
λεχώνα νὰ κοιμᾶται γιὰ νὰ ἡσυχάζη, καὶ γνωρίζουσα ὅτι ἡ
ἀπόκρισις ἡ διδομένη εἰς τοὺς πυρέσσοντας καὶ εἰς τοὺς ὡς
ἐν ὑπνοβασίᾳ παριμιλούντας βλάπτει μᾶλλον ἢ ὠφελεῖ, δὲν
ἀπήντησε τίποτε. Ἡ λεχὼ εὐθὺς καὶ πάλιν ἀπεκοιμήθη..
Τὸ θυγάτριον ἐκ νέου ἄρχισε νὰ κλαυθμυρίζη πολὺ
τρυφερὰ καὶ παραπονετικά, μέχρις ὀχληρότητος. Ἡ
Φραγκογιαννού, ἥτις εἶχε λησμονήσει ὅλας τὰς τύψεις, τὰς
ὁποίας εἶχεν αἰσθανθῆ ἀλγεινῶς ὑπὸ τὰς μελανὰς πτέρυγας
τῶν ὀνείρων της, καὶ ἐσπαράσσετο καὶ πάλιν ἀπὸ τοὺς
ὄνυχας τῆς πραγματικότητας, ἄρχισε νὰ σκέπτεται μέσα
της:.
- Ἄχ! δίκιο ἔχει, ὁ καημένος, ὁ Λυρίγκος. «Ὅλο
κοριτσούδια, τὸ ἔρμο, ὅλο κοριτσούδια!». Καὶ τί
ξαλάφρωμα θὰ ἤτον τώρα γι' αὐτόν, γιὰ τὴν ἄμοιρη τὴ
γυναίκα του, νὰ τοῦ τὸ 'παιρνε τώρα, ὁ Μεγαλοδύναμος!.
αὐτὸ κᾶν ποὺ 'ναι μικρό, καὶ δὲν ἔχει ν' ἀφήση μεγάλον
καημὸ πίσω του!.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην τῆς ἦλθεν εἰς τὸν νοῦν μία μικρὰ
ἀπορία: ποὺ εὑρίσκοντο τ' ἄλλα κοράσια τοῦ Λυρίγκου, τὰ
μεγαλύτερα. Τότε ἐνθυμήθη ὅτι πρὶν ν' ἀναβῆ εἰς τὸ
καλύβι, ὅπου εὑρίσκετο τώρα, τὸ ὁποῖον ἧτο χαμηλὸν
ἀνώγειον, ἐπέρασεν ἔξω ἀπὸ τὴν θύραν ἑνὸς ἄλλου
μικροτέρου καλυβίου, τὸ ὁποῖον ἧτο χαμόγειον, καὶ ἧτο
κτισμένον δίπλα, κολλητὰ μὲ τὸ πρῶτον. Ἧτο τὸ μικρὸν
καλυβάκι τῆς γραίας, τῆς πενθερᾶς τοῦ Λυρίγκου, κ' ἐκεῖ
μέσα τῆς εἶχε φανῆ ὅτι ἤκουεν ἀναπνοὰς κοιμωμένων,
ρογχαλίσματα. Ἐκεῖ βέβαια θὰ ἐκοιμῶντο, μαζὶ μὲ τὴν
μικρὰν θείαν τους τὴν ἄγαμον, τὰ ἄλλα κοράσια τοῦ
Λυρίγκου..
Ὡς ἐν ἀλλοφροσύνῃ καὶ ἐν πλάνῃ ὀνείρου, ἔτεινε τὴν
χείραν πρὸς τὸ λίκνον, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ὠλόλυζε τὸ
μικρόν. Ἔκαμε χειρονομίαν ὡς διὰ νὰ σχηματίση τοὺς
δακτύλους της εἰς διλαβίδα, εἰς ἀρπάγην καὶ στραγγαλιᾶν.
Ἠσθάνετο τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἀγρίαν χαρὰν νὰ πνίξη τὸ
μικρὸν θυγάτριον. Τῆς ἦλθεν εἰς τὸν νοῦν ὅτι ἧτο
ἀβάπτιστον, καὶ ἂν τὸ ἔπνιγε, θὰ εἶχε διπλῆν ἁμαρτίαν. Ἡ
σκέψις αὔτη ἐπὶ μίαν στιγμὴν τὴν ἀνεχαίτισεν, ἀλλ' ὅμως
ἀπεφάσισε νὰ ὑπερπηδήση τὸν φραγμὸν τοῦτον. Παρὰ ἕνα
δάκτυλον, ἡ χεὶρ τῆς ἔψαυε τὸν λαιμὸν τοῦ μικροῦ
πλάσματος..
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἠκούσθη φωνή, βῆμα, κρότος, εἰς τὸ
μικρὸν χαγιάτι ἔξω, καὶ ἡ θύρα, τὴν ὁποίαν ἡ γραία, ἡ
πενθερὰ τοῦ Λυρίγκου ἀναχωρήσασα δὲν εἶχε κλείσει μὲ τὸ
μάνδαλον, ἀλλὰ μόνον τὴν εἶχε γείρει, ἠνοίχθη πέραν καὶ
πέραν, ἐνδίδουσα εἰς ὤθησιν ἔξωθεν..
- Ἐδῶ εἶναι, ἠρώτησεν ὁ ἐμφανισθεῖς ἄνθρωπος, ἐδῶ
εἶναι τὸ σπίτι τοῦ Λυρίγκου, τοῦ τσοπάνη;.
Ἤτον χωροφύλαξ, μὲ τὸ χιτώνιον μισοκουμβωμένον,
φουσκωτὸν ἐπὶ τοῦ στήθους, μὲ τὸ κασκέτον στραβά, μὲ
στριμμένον τὸν μύστακα, καὶ μὲ τὴν κάπαν διπλωμένην
μακρυνάρι ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ ὤμου..
Μέσα στὸ καλύβι, ἡ κανδήλα ἐτρεμόσβηνεν ἐμπρὸς εἰς
τὰ εἰκονίσματα. Ἡ φωτιὰ εἶχε καλυφθῆ καὶ πάλιν ἀπὸ τὴν
τέφραν. Τὸ λυχνάρι σβηστὸν ἐκρέματο ἀπὸ τὸ μικρὸν ράφι
τῆς ἑστίας. Ἧτο σκότος. Ἔξω, εἶχεν ἐξημερώσει, καὶ παρὰ
δυὸ λεπτὰ ὁ ἥλιος θ' ἀνέτελλεν..
Ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔβλεπεν εἰμὴ ἀμυδρὰς σκιὰς μέσα. Τὴν
λεχώναν εἰς τὴν στρωμνήν της, ὡς ἀμαυρὸν ὄγκον
κατακειμένην, τὸ βρέφος τὸ ὁποῖον ἐσάλευε καὶ ἀνάσαινεν
ἐντὸς τῆς σκάφης, ἥτις ἐχρησίμευεν ὡς λίκνον. καὶ τὴν
Φραγκογιαννοὺ καθημένην ὡς φάντασμα, καὶ τείνουσαν
τὴν χείραν πρὸς τὸ λίκνον..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔμεινε μὲ τὴν χείρα τεταμένην. Τὴν
κατέλαβε φρίκη, τρόμος, ζάλη. Ἐντὸς δευτερολέπτου
ἦλθεν εἰς ἑαυτήν, καὶ εἶδε τὸν φοβερὸν κίνδυνον..
Ἀκριβῶς ὄπισθέν της ἧτο ἐν μικρὸν παράθυρον βλέπον
πρὸς βορρᾶν, ὑπόσαθρον, νοτισμένον καὶ κακοκλεισμένον.
Ὡς νὰ εἶχε τιναχθῆ ἀπὸ ἔκρηξιν, ἐστράφη μηχανικῶς,
ἄνοιξε τὸ παράθυρον, κ' ἐπήδησεν ἔξω. Ἔπεσεν ἐπάνω εἰς
χόρτα καὶ ἄχυρα, καὶ ὁ δοῦπος τῆς πτώσεώς της οὔτε
ἠκούσθη. Τὸ χαμηλὸν παράθυρον μόλις ἀνεῖχε μισὴν
ὀργυιὰν ἀπὸ τοῦ ἐδάφους..
Μόνον εἶχε ξεχάσει νὰ πάρη μαζί το ραβδί της καὶ τὸ
καλάθι της, τὰ ὁποῖα ὡς τόσον εὑρίσκοντο δίπλα της, εἰς τὸ
πάτωμα. Ἧτο ἄξιον ἀπορίας, πὼς τόσον εἶχε σαστίσει. Τὰ
ἐνθυμήθη ἀκριβῶς τὴν στιγμὴν καθ' ἢν ἄρχισε νὰ τρέχη
μετὰ τὸ πήδημά της, κ' ἔτσι τῆς ἤρχετο ἂν ἧτο τρόπος, νὰ
γυρίση πίσω νὰ τὰ πάρη, καὶ νὰ στραβωθοῦν, νὰ μὴν τὴν
ἰδοῦν οἱ διῶκται της..
Ὡς τόσον ἔτρεχεν, ἔτρεχεν. εἶχεν εἰσέλθη μέσα εἰς τὸ
δάσος, τοῦ ὁποίου τὰ διάφορα μονοπάτια τῆς ἦσαν πολὺ
γνωστά. Δὲν ἐγύριζε νὰ ἰδῆ ὀπίσω της. Ἧτο βεβαία ὅτι οἱ
δυὸ «ταχτικοί» θ' ἀργήσουν νὰ ἐννοήσουν τί συνέβη, καὶ
νὰ βαλθοῦν νὰ τὴν κυνηγήσουν..
Τῷ ὄντι οἱ δυὸ ἐκεῖνοι ἄνδρες τῆς δημοσίας ἀνάγκης δὲν
ἐνόησαν κατ' ἀρχὰς τί εἶχε συμβῆ. Τοὺς εἶχε στείλει
«κατεπεῖγον» ὀπίσω ὁ εἰρηνοδίκης, ἀπὸ κοινοῦ μὲ τὸν
πάρεδρον τὸν ἀστυνόμον, ὅστις, εἰς ὅσα ἀπεφαίνετο ὁ
ἐμπνευσμένος ἐκεῖνος λειτουργὸς τῆς Θέμιδος, ἔλεγε
πάντοτε ναί, καὶ μὲ τὸν ἐνωμοτάρχην, ὅστις δὲν ἔλεγε ποτὲ
ὄχι, τοὺς εἶχε στείλει νὰ ὑπάγουν εἰς τὴν ἀγροτικὴν οἰκίαν
τοῦ Ἰωάννου Λυρίγκου, διὰ νὰ τὸν προσκαλέσουν νὰ
ἐμφανισθῆ ἐνώπιον τῶν ἀρχῶν, κ' ἐν ἀνάγκῃ νὰ τὸν
φέρουν διὰ τῆς βίας, ἐπειδή, ἐξ' ὅσων εἶχον διηγηθῆ τὴν
ἑσπέραν τῆς προτεραίας, εἰς τὴν πολίχνην, οἱ δυὸ
χωροφύλακες, οἱ εἰρημένοι φωστῆρες συνέλαβον τὴν
ὑπόνοιαν ὅτι ὁ Λυρίγκος ἐνείχετο εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῆς
φυγῆς τῆς γυναικὸς Χαδούλας, χήρας Ἰωάννου Φράγκου,
χριστιανῆς καὶ ἐκτελούσης οἰκιακὰ ἔργα, τὴν ὁποίαν
ἔλεγον ὅτι εἶχον ἰδεῖ ν' ἀναρριχᾶται εἰς τὸν κρημνὸν τοῦ
πετρώδους βουνοῦ οἱ δυὸ στρατιωτικοὶ ἄνδρες..
Ὅθεν ἀμέσως, περὶ ὄρθρον βαθύν, ἀφοῦ ἐκοιμήθησαν
ἐπὶ δυὸ ἢ τρεῖς ὥρας, φοροῦντες ὅλην τὴν στολήν των, οἱ
δυὸ χωροφύλακες, εἰς τὰ ἰσόγεια τῆς δημαρχίας, τὰ γεμάτα
ἀπὸ βλατοῦδες, σαρανταποδαροῦσες καὶ σαμαμίθια, τὰ
ὁποῖα ἐχρησίμευον ὡς καζάρμα (ἡ καζάρμα αὐτὴ ἤτον ὁ
τρόμος τῶν ἀγυιοπαίδων, τῶν μοσχομαγκῶν, ὡς καὶ ὅλων
τῶν ὀφειλετὼν τοῦ δημοσίου), εἰς ἐν σφύριγμᾳ τοῦ
ἐνωμοτάρχου ἐσηκώθησαν, ἐπῆραν τὶς κάπες των, καὶ τὸ
ἔβαλαν δρόμον διὰ τὸ βουνόν..
Ἐστέλλοντο ἰδίως διὰ νὰ φέρουν τὸν Λυρίγκον (καθὼς
καὶ πάντα ἄλλον βοσκόν, τὸν ὁποῖον θὰ ἠξήταζον οἱ ἴδιοι,
καὶ ὅστις θὰ ἔλεγε «μπερδεμένα λόγια», ἐφρόντισε νὰ
προσθέση ὁ εἰρηνοδίκης), ἀλλὰ πρὸ πάντων διὰ νὰ
μυρισθοῦν τὰ ἴχνη τῆς Φραγκογιαννοὺς καὶ κατορθώσουν
νὰ τὴν ἀνακαλύψουν. Διὰ τοῦτο εἶχον πληρεξουσιότητα νὰ
ψάξουν ὅλα τὰ μανδριὰ καὶ τὶς στάνες, καὶ νὰ ἐξετάσουν
ὅλους τοὺς βοσκοὺς τοῦ βουνοῦ. Ὅθεν, διὰ καλὸν καὶ διὰ
κακόν, ἐπῆραν μαζὶ καὶ τὶς κάπες των..
Ὅταν ὁ πρῶτος χωροφύλαξ ὤθησε τὴν θύραν τοῦ
οἰκίσκου, καὶ εἶδε σκότος καὶ σκιὰν μέσα, ἤκουσε τὸν
κρότον τοῦ βορεινοῦ παραθύρου ἀνοιγομένου, εἶδεν
ἀκτίνας φωτὸς ἐκεῖθεν νὰ εἰσδύωσι, κ' εὐθὺς ἐν μαῦρον
σῶμα νὰ φράττη τὰς ἀκτίνας ταύτας, κυρτόν,
συνεσταλμένον, ἄμορφον, καὶ ἤκουσε τὸν ἀσθενῆ δοῦπον
τῆς πτώσεως. Τότε τὸ παράθυρον ἔμεινεν ἀνοικτόν, καὶ εἰς
τὰς δίπλας διασταυρουμένας ἀκτίνας τὰς διὰ τῆς θύρας
καὶ τοῦ παραθύρου, εἶδε καθαρὰ τὴν γυναίκα τὴν λεχώ,
ἐξαπλωμένην ἐπὶ τῆς κλίνης της..
- Τί τρέχει ἐδῶ; ἐφώναξεν ἔκπληκτος ὁ ἄνθρωπος..
- Ἡ λεχώνα ἐξύπνησε, κ' ἐπρόφερε μὲ ἀσθενῆ φωνήν:.
- Μάννα, ἐσὺ 'σαι. Ἦρθες;.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ.
Ἐπάνω, εἰς τὰ Καμπιά, εἰς τὸ ὑψηλὸν ὀροπέδιον, ὅταν
ἔφθασε λαχανιασμένη, ξεγλωσσασμένη ἡ Φραγκογιαννού,
ἐστάθη, ἐγύρισε πρὸς τὸν κατήφορον, ὁπόθεν εἶχεν ἔλθει, κ'
ἐκοίταζε μὴν ἵδη ἢ ἀκούση σκιὰν ἢ βῆμα τρέχοντος
λαγωνικοῦ, χωροφύλακος. Δὲν ἐφαίνετο τίποτε. Ἀλλ' ὅμως
δὲν ἠσθάνετο ἐν ἀσφαλείᾳ..
Ἐστάθη ὡς ἀφηρημένη κ' ἐσκέπτετο. Ἔκαμνε κάτι ὡς
μαθηματικὸν ὑπολογισμόν. Ἐλογάριαζε τὸν χρόνον ὅσος
θ' ἀπητεῖτο ὡς ἔγγιστα, διὰ νὰ συνέλθουν ἀπὸ τὴν ἔκπληξίν
των οἱ δυὸ ταχτικοὶ (τὸν δεύτερον δὲν τὸν εἶδεν, ἀλλὰ τὸν
ἐμάντευε), διὰ νὰ ἐννοήσουν τί συνέβη, ἴσως νὰ ζητήσουν
πληροφορίας (ἡ λεχώνα θὰ ἐτρόμαζεν ἄδικα, καὶ δὲν θὰ
ἤξευρε τίποτε νὰ τοὺς εἰπῆ. ἀλλὰ τότε, θὰ ἔτρεχον ἴσως
πρὸς τὴν στάνην, ὅπου εὑρίσκετο ὁ Λυρίγκος κ' ἡ πενθερά
του; τόσω περισσότερον θ' ἀργοπορούσαν) εἴτα νὰ
πετάξουν τὶς κάπες των κάτω, καὶ νὰ τὸ βάλουν στὰ πόδια
νὰ τὴν κυνηγήσουν..
Ἀλλ' εἶδαν τάχα ἀκριβῶς, ἢ ἐνόησαν, ἢ ἐγνώριζαν τὸ
μονοπάτι τὸ ὁποῖον εἶχε πάρει αὐτή; Καὶ μήπως εἶχε τρέξει
ὅλην τὴν ὥραν ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν δρόμον; Καταρχᾶς εἶχε
στραφῆ δεξιά, ὡς νὰ ἤθελε νὰ πάρη τὸν κατήφορον, εἴτα
ἐστράφη ἀριστερά, κ' ἔτρεξε τὸν ἀνήφορον - μὲ ὅλον τὸ
μειονέκτημα τὸ ὁποῖον εἶχεν ὁ ἀνηφορικὸς δρόμος διὰ νὰ
λαχανιάση τις, ὅταν καταδιωκόμενος βιάζεται νὰ τρέχη.
Ἀλλ' ἐὰν αὐτὴ θὰ ἐλαχάνιαζε, μήπως ἐκεῖνοι, καίτοι νέοι,
δὲν ὑπέκειντο εἰς τὸ πάθημα τοῦτο; Ἡ Χαδούλα ἤξευρε
μάλιστα, κατὰ σύμπτωσιν, ὅτι ὁ εἰς τῶν δυὸ ἐκείνων νέων
ἔπασχεν ἀπὸ ἄσθμα. Δὲν ἧτο πολὺς καιρὸς ἀφότου αὐτὸς
εἶχε παρακαλέσει τὸν γαμβρόν της νὰ εἰπῆ τῆς γριᾶς νὰ τοῦ
κάμη ἕνα μαντζούνι διὰ τὸ νόσημα τοῦτο..
Ἀλλὰ μὲ ὅλην τὴν ἐκδούλευσιν αὐτήν, ἡ Γιαννοὺ
ἤξευρεν ὅτι δὲν ἔπρεπε νὰ περιμένει ἔλεος ἀπὸ τὸν
χωροφύλακα. Ὁ ἄνθρωπος ἔκαμνε τὸ καθῆκον του. Ἂς
ἔλειπαν αἱ περιποιήσεις τὰς ὁποίας θὰ τῆς ἔκαμναν, ἂν
αὐτὴ ἔπεφτε στὰ χέρια των, καὶ ἂν ἔμελλον νὰ τὴν
ὀνομάζουν «σταυρομάννα»!! Εἶχε παρατηρήσει ἄλλοτε, εἰς
τὰς περιπετείας καὶ τὰ βάσανα ὅσα εἶχεν ὑποφέρει ἐξαιτίας
τοῦ υἱοῦ της, τοῦ Μούρτου, ὅτι τὸ εἶδος αὐτῶν τῶν
ἀνθρώπων τότε μάλιστα θυμώνουν ὅταν ὁ καταζητούμενος
ἀνθίσταται, ὅταν αὐθαδιάζη, πολὺ δὲ περισσότερον ὅταν
φεύγη, καὶ ἀναγκάζωνται αὐτοὶ νὰ τὸν κυνηγοῦν, ὥστε νὰ
βγαίνη ἡ ψυχὴ τοὺς ἀνάποδα. Ὤ! βέβαια ἔχουν δίκαιον
τότε νὰ σκληρύνωνται, καὶ νὰ γίνωνται θηρία ἀνήμερα.
ὅθεν καὶ ἡ Φραγκογιαννού, φεύγουσα, καὶ βιάζουσα
αὐτοὺς νὰ τρέχουν δὲν ἐπερίμενεν ἔλεος ἀπ' αὐτούς..
Ἐκεῖ ὅπου ἵστατο συλλογισμένη, ἀκούει βήματα ὄπισθέν
της, ἀπὸ τὸ μέρος τὸ ἀντίθετον πρὸς ἐκεῖνο ἐξ οὐ αὐτὴ
ἦλθε. Στρέφεται καὶ βλέπει ἕνα ἄνθρωπον, ἕνα βοσκόν. Ἡ
Φραγκογιαννοὺ τὸν ἀνεγνώρισεν. Ἧτο ὁ καλούμενος
Καμπαναχμάκης. Ἤρχετο μὲ πατήματα λοξά,
ἀκολουθούμενος ἀπὸ τὸν σκύλον του, ὅστις ἐγρύλισεν ἅμα
εἶδε τὴν γυναίκα. Ἀλλ' ὁ ἀφέντης του τὸν ἐμάλωσε..
Εἶδε τὴν Φραγκογιαννοὺ κ' ἐστάθη. Ἤρχετο ἀπὸ τὸ
καλύβι κ' ἐπήγαινεν εἰς τὸ μανδρί του. Ὑψηλός, μελαψός,
ἰσχνός, εὐρύστερνος, τὴν κόμην καὶ τὸ γένειον μὲ χρῶμα
ἀχύρου καψαλισμένου, κρατῶν τὴν ράβδον του τὴν
κυρτήν, ὑψηλὴν ἴσα μὲ τὸ μπόι του, ἐστάθη ἐνώπιον τῆς
Φραγκογιαννούς. Ὁ ἄνθρωπος ἐφαίνετο νὰ εὑρίσκεται εἰς
μεγάλην θλίψην καὶ ἀδημονίαν..
- Ἅ! ποῦθε αὐτὸ τὸ καλό! εἶπε μὲ τὴν φωνήν του τὴν
δυσδιάκριτον καὶ τραχείαν, σφίγγων τοὺς ὀδόντας ἐνῶ
ὡμίλει. Τόμ' σ' ἀγροίκησα, ταμὰμ σὲ προσήφερα, κυρά-
Γιαννού. Ὁ Γεραμπὴς σὲ στέλνει!.
- Τί λές, γυιέ μου; εἶπε μὲ τὸ ὑποκριτικὸν ἦθος της ἡ
Χαδούλα..
- Καλὰ ποὺ σ' ἐσταύρωσα! Εἶπα, αὐτήνη εἶναι κείν' ἡ
καλὴ γυναίκα κατ' ἀπ' τὴ χώρα ποὺ γρουνίζει τὰ γιατρικὰ
καὶ διώχνει κάθε γρουσουζιὰ ἀλάργα! Τόμ' σ' ἀπείκασα,
μονοκοπανιᾶς σ' ἐγρούνισα!. Μὰ δὲ ξέρ'ς τίποτε, κυρα-
Γιαννοὺ μ';.
- Τί τρέχει, παιδί μου;.
- Μεγάλο ζαράρι μ' εὑρῆκε νὰ 'χω τὸ συμπάθειο, θεια-
Γιαννού! Τρανό, ἄτυχο ντέρτι! Ἡ φαμιλιὰ μ', ὄξ' ἀπὸ λόου
σου, βγῆκε τὴν νύχτα πρὸς νεροῦ της, ὂξ ἀπ' τὸ καλύβι,
κυρα-Γιαννοὺ μ', κ' ἐγύρισε πίσω κακὰ κι ἀδέξια. Ντούρμα
βγῆκε, κ' ἐγύρισε μονοκοπανιά, χτυπημένη,
ξεγλωσσασμένη, ἀγρούνιστη. Χτυπήθηκε, μακριὰ ἀπὸ
λόγου σου. Ἡ γλώσσα τῆς κρεμασμένη, ὄξ' ἀπ' τὸ σιαγόνι
της, τὴ λαλιά της τὴν ἔχασε, τὴν ηὗρε κακὴ θερμασιὰ καὶ
κρυάδα κι ἀσπασμοί. Κείτεται στὸ στρώμα μισοπεθαμένη!.
- Ἀλήθεια; Ὤ, ἁμαρτίες!. Καὶ πότε ἔγινε αὐτό;.
- Προχτὲς τὸ βράδυ, τὴν νύχτα, τὰ μεσάνυχτα, θεια-
Γιαννού! Ὄξου ἀπὸ λόου σου, νά' χω τὸ συμπάθειο.
Ντούρμα βγῆκε ὄξ' ἀπ' τὸ καλύβι, κ' ἐγύρισε πίσω
χτυπημένη, παλαβιασμένη. Κοπιάζεις ὡς τὸ καλύβι μπάριμ,
τώρα ἐδῶ ποὺ σ' ἐσταύρωσα, κυρα-Γιαννοὺ μ! Μονάχα νὰ
τὴν θωρήσης, ν' ἀγροικήσης σὲ τί χάλι βρίσκεται. Ἐλμπέτ,
καλὸ θὰ τῆς κάμης. μὲ τὰ γιατρικά σου, θὰ διώξης κάθε
ἐνάντιο, ἕνα κ' ἕνα!.
- Καὶ πῶς τῆς ἦρθε αὐτό; εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού..
- Ποιὸς ξέρει τί ἁμαρτίες, κυρα-Γιαννοὺ μ'. Ὁ Γεραμπὴς
τὸ ξέρει..
Ἡ Χαδούλα ἐσκέφθη ἐπὶ στιγμήν. Εἴτα εἶπε:.
- Καλά. θὰ πάω ἀποκεῖ, τώρα-τώρα..
- Νὰ 'χης πολλὴ ζωὴ καὶ καλὴ ψυχή, θεια-Γιαννού! εἶπεν
ὁ Καμπαναχμάκης. Ὁ Γεραμπὴς σ' ἔστειλε..
* * *.
Ἀφοῦ ἀπεμακρύνθη ὁ Καμπαναχμάκης, ἡ Αφού
Φραγκογιαννοὺ ἐσκέφθη ὅτι θὰ εἶχε καταφύγιον,
τουλάχιστον, διὰ τὴν ἑπομένην νύχτα καὶ ὅτι τὸ καλύτερον
θὰ ἧτο νὰ κρυφθῆ τὴν ἡμέραν εἰς καμμίαν λόχμην ἢ εἰς
καμμίαν σπηλιᾶν, ὅπου οἱ χωροφύλακες ἀδύνατον θὰ ἧτο
νὰ τὴν εὕρωσι..
Ἐπῆρε τὸν κατήφορον, κατῆλθεν εἰς τῆς Ἀγαλλιανοὺς
τὸ ρέμα. Ἐστάθη νὰ πίη νερὸν εἰς μίαν βρύσιν. Ἐκεῖ
συνήντησεν ἕνα γέροντα μοναχόν, τὸν πάτερ Ἰωάσαφ,
κηπουρὸν τοῦ μοναστηρίου τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τὸ ὁποῖον
διέγραφε πρὸς τὰ ἄνω τὴν σεμνὴν κατατομήν του, εἰς τὴν
κορυφὴν τοῦ ρέματος..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ εἶχε καθίσει νὰ λαβὴ ἀναψυχὴν
πλησίον τῆς δροσερὰς πηγῆς, ἐστήριξε τὴν κεφαλὴν εἰς τὴν
χείρα της, ἐφαίνετο βυθισμένη εἰς λογισμούς, καὶ
συγχρόνως «αὐτιάζετο» κ' ἔτεινε τὸ οὖς, φανταζόμενη
κατὰ πάσαν στιγμὴν ὅτι ἤκουε βήματα τῶν χωροφυλάκων..
Ὁ πάτερ-Ἰωάσαφ ἦλθε νὰ γεμίση ἕνα σταμνίον ὕδατος,
καὶ ἱδὼν τὴν Φραγκογιαννοὺ τὴν ἐκαλημέρισε..
- Ποῦ βρέθηκες ἐδῶ, γερόντισσα; Κάτι συλλογισμένη σὲ
βλέπω..
- Ἄχ! γυιέ μου!. εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού. Ἔχω βάσανα
καὶ πάθια..
- Τὰ βάσανα δὲν λείπουν ἀπὸ τὸν κόσμο, γερόντισσα.
Ὅσο καὶ νὰ κάμη ὁ ἄνθρωπος, δὲν μπορεῖ νὰ τ' ἀποφύγη..
- Ἄχ! πάτερ Γιάσαφε, εἶπεν ἐν θλιβερᾷ διαχύσει ἡ
Φραγκογιαννού. Νὰ 'μουν πουλὶ νὰ πέταγα!!!.
- «Τὶς δώσει μοὶ πτέρυγας ὡσεὶ περιστεράς;» εἶπεν ὁ
Ἰωάσαφ, ἐνθυμηθεὶς τὸν ψαλμόν..
- Ἤθελα νὰ ἔφευγα ἀπ' τὸν κόσμο, γέροντά μου. Δὲν
μπορῶ νὰ ὑποφέρω πλιά!.
Έβρεξε στη γούρνα δύο παξιμάδια, τα άφησε πάνω στην
πέτρα την επίπεδη δίπλα στο χείλος του λάκκου, και τα
ξέχασε εκεί για πολύ, ώσπου έλιωσαν από το βρέξιμο και
σαπίσανε. Μετά από ώρα, γέμισε τη χούφτα της με τα
ψίχουλα και τα έφαγε..
Όταν ο ήλιος κρύφτηκε στην κορυφή του βραχωμένου
βουνού, και σκοτείνιασε η κοιλάδα, και ήταν πλέον
σούρουπο, ένιωσε δυσφορία και έβγαλε το κεφάλι της έξω
από την κρυψώνα. Κοίταξε πάνω και κάτω, στην κοιλάδα την
κατάφυτη από ελαιώνες, αλλά ψυχή δεν φαινόταν. Τότε
σκέφτηκε να πάρει το καλάθι της και το ραβδί της, να βγει
από την μικρή κόγχη, να ανέβει πάνω στη λόχμη την πυκνή με
δέντρα, και να πάρει αργά το ρέμα-ρέμα, και να αρχίσει ξανά
την παλιά της τέχνη, να ψάχνει για εύρεση βοτάνων - τα
οποία δεν ήξερε πλέον σε τι θα της χρησίμευαν, αφού δεν είχε
πλέον στον κόσμο άλλο καταφύγιο, παρά μόνο την φυλακή
και μόνο..
Εντούτοις, η Φραγκογιαννού διατηρούσε μια αόριστη
ελπίδα ότι θα έβρισκε ίσως φιλοξενία σε κανένα μαντρί ή
καλύβα βοσκού, και τότε τα βότανα θα τα προσέφερε στην
σύζυγο του φιλοξενούντος ως μικρό αντίδωρο. Πιο πολύ
όμως, θα το έκανε για να περάσει τη βαριά ανία, η οποία
βασάνιζε την ψυχή της..
Την ώρα εκείνη, άκουσε μακρινά κουδουνάκια να ηχούν,
και συγχρόνως είδε από μακριά να κατεβαίνει ένα κοπάδι.
Αμέσως σκέφτηκε ότι, αν δεν προλάβει αμέσως να βγει από
την μικρή χαράδρα, σύντομα η κρυψώνα της θα αποκαλυφθεί
εξ ολοκλήρου. Διότι, ακόμα κι αν τα περισσότερα από τα
αρνιά ή τα κατσικάκια σκορπίζονταν, και πήγαν να πιουν στο
μεγάλο ρέμα, το οποίο έρεε επάνω μέχρι της στέρνα, και
ύστερα κάτω από τον νερόμυλο, κάποια από αυτά βέβαια θα
κατέβαιναν στο μικρό ρέμα, που ήταν κοντά στη γούρνα.
Έπειτα τα ζώα θα τρόμαζαν, θα ξαφνιαζόντουσαν, θα
οπισθοχωρούσαν πηδώντας, και ο βοσκός, όποιος και αν
ήταν, θα την ανακάλυπτε, θα ξαφνιαζόταν, και ίσως θα
έμπαινε σε υποψίες..
Το καλύτερο λοιπόν θα ήταν να αντιμετωπίσει με την
αναπόφευκτη προσποίηση, με το ψέμα στα χείλη, την
παρουσία του βοσκού. Εξ άλλου, ήταν πολύ πιθανόν, εκείνο ο
ξωμάχος να μην είχε από μέρες ειδήσεις από την πόλη, και να
μην γνώριζε τίποτε για τον διωγμό, τον οποίο υπέφερε η
Φραγκογιαννού..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ.
Πράγματι, μετά από λίγο, αφού η Γιαννού βγήκε από την
κρύπτη, και περπατώντας παράλληλα με το ρεύμα κοίταζε
εδώ κι εκεί αναζητώντας βότανα, πλησίασε το κοπάδι των
προβάτων μεικτό με μερικές κατσίκες και εμφανίστηκε και ο
βοσκός. Η Γιαννού τον αναγνώρισε αμέσως. Ήταν αυτός που
τον έλεγαν Γιάννη Λυρίγκο. Μόλις είδε τη γριά, άρχισε να
φωνάζει από μακριά:.
— Και πού σε αυτόν τον κόσμο, θεία-Γαρουφαλιά (Ο
Λυρίγκος αναγνώρισε το πρόσωπο, αλλά, φαίνεται, δεν
θυμόταν καλά το όνομα). Καλά που σε βρήκα!. Ο Θεός σε
έστειλε!.
— Τι να τρέχει; είπε μέσα της η Φραγκογιαννού. Κάτι θέλει
να μου πει. Βεβαίως, ο άνθρωπος δεν θα έχει ακούσει τίποτα
για τα πάθη τα δικά μου..
ὁ — Ξέρεις τίποτα, θεία-Γαρουφαλιά; επανέλαβε ο Λυρίγκος
ερχόμενος πιο κοντά..
— Τι να ξέρω, γιο μου; είπε με υποκρισία η
Φραγκογιαννού, αποφεύγοντας να βγάλει τον άνθρωπο από
την πλάνη όσον αφορά το βαπτιστικό της όνομα, και είπε: —
Από τα ψες λείπω απ' το χωριό. Ήρθα να μαζώξω βότανα
στα ρέματα..
— Άκουσε θεια-Γαρουφαλιά, επανέλαβε με απλότητα ο
άνθρωπος. Απόψε γεννήσαμε, στο καλύβι..
— Γεννήσατε;.
— Σπαργανίσαμε! Είναι το τρίτο κοριτσάκι που μας ήρθε
στα πέντα χρόνια. Όλο κοριτσούδια, να πάρει η ευχή!.
— Να σας ζήση! είπε η γριά. Καλή σαράντιση της φαμίλιας
σου!.
— Ως τόσο, το κοριτσάκι ήρθε στον κόσμο άρρωστο, κι όλο
κλαίει, και στο βυζί δεν κολλάει. Κ' η μάννα του η καψερή,
τόσο καλά δεν είναι. Όλο κάψη και σεκλέτι, να παρει η ευχή!.
— Αλήθεια;.
— Να ήθελες να μας έκανες τη χάρη, να περνούσες απ' το
καλύβι, να έκανες κανένα ψευτογιατρικό, θεια-Γαρουφαλιά;.
Εκείνη η πεθερά μου δε αξίζει τίποτα, τί να σου κάμει;.
— Μα τώρα κοντεύει να νυχτώσει. είπε με υποκρισία η
Φραγκογιαννού..
Και μέσα της έλεγε: «Το ριζικό μου είναι πια! Ωχ Θε μου!».
— Ας νυχτώσει. Αν θέλεις, κοιμάσαι στο καλύβι..
Η Φραγκογιαννού στάθηκε σαν να δίσταζε. Αλλ' ήταν
έτοιμη να δεχτεί..
Την ίδια στιγμή, με την τελευταία ακτίνα του ήλιου, η
οποία χρυσοστόλισε την κορυφή του ανατολικού λόφου με
τους πολλούς ελαιώνες, και έκανε να λάμψει το φύλλωμα των
ελιών, εμφανίστηκαν δύο άνθρωποι να κατεβαίνουν
τρέχοντας από ένα μονοπάτι μεταξύ δύο ελαιώνων..
Η Φραγκογιαννού τους είδε πρώτη και τρόμαξε. Ο ήλιος, ο
οποίος φώτιζε δυνατά τα φύλλα, έκανε να γυαλίζουν και τα
κουμπιά της στολής τους, που τα αγυάλιστα από καιρό. Ήταν
οι χωροφύλακες..
Αμέσως η Φραγκογιαννού γύρισε την πλάτη στον Γιάννη
τον Λυρίγκο, και έτρεξε προς την ρίζα του πετρώδους
βουνού, προς τα δυτικά..
Ο βοσκός φώναξε έκπληκτος:.
— Πού πας, θεια-Γαρουφαλιά;.
— Σώπα! παιδί μου, του σφύριξε έντρομη η γυναίκα, αν
αγαπάς τον Χριστό! Έρχονται ταχτικοί!. Να μην πεις πως με
είδες!.
— Ταχτικοί;.
— Να μην με μαρτυρήσεις, παιδί μου, χάνομαι! Ησύχασε!.
Αν γλυτώσω τώρα, την νύχτα θα έρθω στο καλύβι σας..
Και αφού έβγαλε τα παπούτσια της, τα οποία τα είχε
φορέσει φεύγοντας από τη γούρνα, και τα έριξε μέσα στο
καλάθι, άρχισε να αναρριχάται πατώντας ελαφρά, ξυπόλητη,
με το καλάθι της γύρω τον αριστερό αγκώνα, με το ραβδί της
στο δεξί της χέρι, στον ανηφορικό γκρεμό όπου μόνον τα λίγα
κατσίκια, όσα ήταν ανάμεσα στα πρόβατα του Λυρίγκου, θα
μπορούσαν να σκαρφαλώσουν..
Μετά από λίγα δευτερόλεπτα, αφού ανέβηκε σε ύψος λίγων
οργιών, κρύφτηκε πίσω από τον πρώτο προεξέχοντα βράχο
και εξαφανίστηκε..
Αμέσως μετά, οι δύο χωροφύλακες, οι οποίοι για να
φτάσουν στο μέρος όπου βρισκόταν ο βοσκός έπρεπε να
χαμηλώσουν και να περάσουν το ρεύμα, ανάμεσα στην πυκνή
βλάστηση - και αυτή την ευκαιρία είχε εκμεταλλευτεί η
Φραγκογιαννού για να φύγει - έφτασαν κοντά στον Λυρίγκο.
Ο βοσκός εν τω μεταξύ κοίταζε τα αιγοπρόβατά του, τα
φώναξε: «Τίβι! τίβι!. όι! όι!.» Προσπάθησε να τα μαζέψει και
να τα πάει προς τον ανήφορο, για να τα οδηγήσει προς την
νότια ράχη, όπου βρισκόταν η στάνη του..
Οι δύο άνδρες χαιρέτισαν τον Λυρίγκο. Ήθελαν να τον
ρωτήσουν αν είδε «εκείνη την παλιογυναίκα, πώς την λένε, τη
Φραγκογιαννού»..
Ο Λυρίγκος είπε όχι..
Ένας από τους χωροφύλακες έβρισε τον βοσκό..
Ψέματα λες! Εγώ την είδα!..
Αυτός επέμενε ότι είχε δει τον ίσκιο, τη φευγαλέα λάμψη,
την αμυδρή παρουσία καθώς έλεγε της γριάς να σκαρφαλώνει
σαν γάτα στο ύψος του γκρεμού. Ο άλλος ούτε είχε δει ούτε
ισχυρίζονταν τίποτα..
Ο πρώτος χωροφύλακας, με τα τσαρούχια του,
προσπάθησε να ανέβει στον βράχο. Αλλά μετά από τρία
βήματα γλίστρησε και έπεσε, χτυπώντας ελαφρά το γόνατό
του..
Το μέρος όπου είχε ανέβει η Φραγκογιαννού ήταν το βουνό
του Κουρούπη, βορινό, βραχώδες, απροσπέλαστο, και τα
κύματα της θάλασσας φιλούσαν και χτυπούσαν τα πόδια του.
Η θέα άνοιγε προς την ακτή της Μακεδονίας, τη Χαλκιδική
και τον Άθωνα..
Η θέση όπου έφτασε η καταδιωκόμενη γυναίκα
ονομαζόταν το Κοχύλι. Ανθρώπινο πόδι σπάνια πατούσε
εκεί. Μόνο όταν χανόταν ή παγιδευόταν στον βράχο κάποια
γίδα, τότε κάποιος βοσκός ρίσκαρε να ανέβει στην
απροσπέλαστη εκείνη σκοπιά. Η Φραγκογιαννού ανακάλυψε
ένα μικρό σπήλαιο, όλο ανοιχτό στη θέα της θάλασσας, το
οποίο ήταν το κυρίως Κοχύλι, και κάθισε άνετα στην αγκαλιά
του. Ήταν σχεδόν σίγουρη ότι οι διώκτες της δεν θα έφταναν
εκεί. Εάν τυχόν κάποιος από αυτούς ήταν τόσο δυνατός,
ώστε να αποφασίσει και να καταφέρει να ανέβει στον βράχο,
εκείνη είχε έτοιμη και την υποχώρηση. Γνώριζε ένα άλλο
μονοπάτι, μέσα από την διπλή κορυφή του πετρώδους
βουνού, που χώριζε σε δύο τις συστάδες των βράχων, το
οποίο, γνωστό μόνο στους αιγοβοσκούς των περιοχών αυτών,
οδηγούσε απευθείας στα μαντριά και τις κατοικίες τους..
Κάθισε στην αγκαλιά του βράχου, έχοντας κάτω από τα
πόδια της τους ήχους και τη μελωδία των κυμάτων, και πάνω
από το κεφάλι της άκουγε το κράξιμο των αετών και τους
σκουξίματα του γερακιού. Καθώς έπεσε η νύχτα, το άπειρο
στερέωμα πλημμύρισε από το φως των αστεριών, και ο
ευωδιαστός αέρας θα μπορούσε να βαλσαμώσει ακόμα και τα
βάσανα αυτής της γυναίκας. Το σπήλαιο που είχε σχήμα
κοχυλιού ήταν μόνο τρία ανθρώπινα ύψη πάνω από το κύμα,
αλλά ο βράχος κάτω ήταν τόσο κάθετος, ώστε ήταν αδύνατον
για ένα «κοινό θνητό» να ανέβει ή να κατέβει. Ήταν μια θέση
κατάλληλη μόνο για να πέσει κάποιος στη θάλασσα να πνιγεί,
αν το είχε αποφασίσει..
Η γριά έβγαλε από το καλάθι της τα λίγα παξιμάδια που
της είχαν μείνει, ελιές και τυρί, και έφαγε. Ευτυχώς το φλασκί
της ήταν γεμάτο νερό, επειδή το απόγευμα το είχε γεμίσει από
τη γούρνα..
Έκλεισε τα μάτια της και άρχισε να νανουρίζεται μόνη της,
ψιθυρίζοντας ένα τραγούδι σαν μοιρολόγι, αλλά δεν είχε
ύπνο. Ξανα ήρθαν και της έστηναν πολιορκία οι φόβοι και τα
φαντάσματα. Το κλάμα εκείνο του παιδιού το άκουγε συχνά
μέσα της, βαθιά στα σωθικά της. Το μυστηριώδες αυτό κλάμα
μάταια προσπαθούσε να το κατασιγάσει με το τραγούδι το
παραπονετικό και συναισθηματικό που ψιθύριζε:.
Μαννούλα μου, ήθελα να πάω, να φύγω, να μισέψω,.
τον ριζικού μου από μακριά την πόρτα ν' αγναντέψω..
Στο σκοτεινό βασίλειο της Μοίρας να πατήσω,.
κ' κεί να βρω τη μοίρα μου, και να την ερωτήσω..
Της ήρθε στο μυαλό ότι ίσως οι χωροφύλακες να την
κυνηγούν και τη νύχτα ακόμη. Εάν αυτοί ανέβουν επάνω,
στα μαντριά των βοσκών, και μείνουν εκεί να
διανυκτερεύσουν;. Μήπως οι βοσκοί δεν είχαν νωπή
μυζήθρα, ή μήπως δεν είχαν γάλα και στρογγυλά ψωμάκια, ή
ακόμα και κότες για στραγγάλισμα και ψήσιμο σε πρόχειρη
ξύλινη σούβλα; Εάν τυχόν κάποιος από τους βοσκούς
μιλήσει, και δείξει στους χωροφύλακες το μέσα μονοπάτι,
τότε η αποχώρησή της δεν θα διακοπεί; Και ήταν απείρως πιο
δύσκολο να κατέβει από εκεί που ανέβηκε, εκτός αν γινόταν
φτεροπόδαρη και έφευγε..
Την έτρωγε η περιέργεια να μάθει τι είπαν οι δύο
«ταχτικοί» στον Λυρίγκο και τι τους είπε αυτός. Το καλύβι
του Λυρίγκου, το γνώριζε, ήταν πάνω στη ράχη, πίσω από το
βουνό, και απείχε περίπου είκοσι λεπτά της ώρας. Τώρα,
βέβαια, ο Λυρίγκος θα είχε μάθει το γιατί αυτή
καταδιώκονταν για να συλληφθεί και για ποια πράξη
κατηγορείται. Και με τι μούτρα να παρουσιαστεί, τότε, στο
καλύβι; Αλλά πιθανόν ο ίδιος να μην κοιμάται στο καλύβι,
αλλά μάλλον στο μαντρί του κοπαδιού του, το οποίο θα
βρισκόταν εκεί κάπου, όχι πολύ μακριά. Και τότε αυτή θα
έβρισκε τις δύο γυναίκες, τη λεχώνα και τη μητέρα της, θα τις
ξάφνιαζε. Τι να κάνει; Ποια απόφαση να πάρει;.
Αποναρκώθηκε, και χωρίς να κοιμάται εντελώς,
ονειρευόταν. Της φάνηκε ότι βρισκόταν αλλού, σε άλλο τόπο.
Συγκεκριμένα στον Αϊ-Γιάννη τον Κρυφό, εκείνον τον Άγιο
που γιάτρευε τους κρυφούς πόνους, και δεχόταν την
εξομολόγηση των κρυφών αμαρτιών. εκεί ξαφνικά βρέθηκε.
Αντίκρυζε τον κήπο του Περιβολά, με τη γυναίκα που ήταν
κλεισμένη στην καλύβα, την άρρωστη. Έβλεπε την πόρτα του
φραγμένου κήπου, το πηγάδι, τη στέρνα, το μάγγανο. Άκουσε
καθαρά να βγαίνει από τη στέρνα μία βαθιά, πολύ βαθιά,
αλλόκοτη βοή. Ταράζονταν το νερό της στέρνας, με
παφλασμό τρικυμίας, φώναζε, και σχεδόν μιλούσε ως
άνθρωπος. Αυτή διέκρινε ξεκάθαρα τη λέξη την οποία
πρόφερε εκείνο το νερό που μιλούσε: «Φόνισσα!. Φόνισσα!.».
Σηκώθηκε τρέμοντας, ξύπνησε, και διατύπωσε προς τον
εαυτό της, σαν σε παραλήρημα πυρετού, μια παράξενη
ερώτηση: «Τάχα το αίμα το πνιγμένο φωνάζει, όπως και το
αίμα που χύθηκε;».
Έπειτα αμέσως ξανάρθε στον εαυτό της, προσπάθησε ξανά
να προφέρει τα καταπραϋντικά λόγια της προσευχής: «Κύριε
Ιησού.» Την ίδια στιγμή αναπόλησε τα ξεχασμένα λόγια ενός
τροπαρίου, το οποίο είχε ακούσει πολλές φορές στη νεότητά
της να ψάλλει ένας γέρος ιερέας: «Ιησού γλυκύτατε Χριστέ.
Ιησού μακρόθυμε!».
Τότε αμέσως της ήρθε ξανά ο ύπνος, βαθύς και
διαρκέστερος. Και τότε ονειρεύτηκε σαν να ξαναζούσε όλη
την περασμένη της ζωή. Και κατά περίεργο τρόπο, μέσα στον
ύπνο της, έβλεπε τα υπόλοιπα από τα όνειρα της
προηγούμενης ημέρας. Έβλεπε όχι πλέον ότι παντρευόταν ή
προικιζόταν, αλλά ότι γεννούσε, και της φάνηκε ότι είχε και
τις τρεις κόρες της ταυτόχρονα, τη Δελχαρώ, την Αμέρσαν
και την Κρινιώ, μικρές, σχεδόν ομήλικες σαν να ήταν
τρίδυμες. Ότι οι τρεις, κρατώντας τα χέρια, στέκονταν
μπροστά της, και της ζητούσαν χάδια, αγκαλιές και φιλιά.
Ξαφνικά, τα πρόσωπά τους, αλλοιωμένα, δεν έμοιαζαν πλέον
με εκείνα των τριών κορών της, αλλά απέκτησαν όλα τα
χαρακτηριστικά των τριών εκείνων κοριτσιών, των
πνιγμένων, και, σαν κομπολόι, κρεμάστηκαν ξαφνικά από το
λαιμό της..
— Εγώ είμαι η Ματούλα, έλεγε η μία. — Κ' εγώ η
Μυλσούδα, η μικλή, ψέλλιζε η άλλη. — Κ' εγώ είμαι η
Ξενούλα, έλεγε η τρίτη. — Φίλησε μας! — Πάρε μας! — Εμείς
τα κορίτσια σου! — Εσύ μας γέννησες, μας έκαμες! — Μας
γέννησε. στον άλλο κόσμο, πρόσθεσε σαρκαστικά η Ξενούλα.
— Χόρεψέ μας! — Δώσε μας μαμ! — Κάνε μας νάνι! —
Τραγούδα μας! — Καμάρωσέ μας!.
Ω! αλήθεια, της φαινόταν τόσο φυσικό το πράγμα! Αυτά τα
τρία μικρά κορίτσια ήταν τα παιδιά της! Τι περιδέραιο
ανθρώπινο, ζωντανό. … Νεκρό, βαρύ από το νερό,
αφρισμένο!. Πώς θα άντεχε η γριά Χαδούλα να κουβαλάει,
για πάντα, όλο το φρικτό τούτο περιδέραιο κρεμασμένο από
τον λαιμό της! Ξύπνησε παραλογισμένη, τρέμοντας.
σηκώθηκε, πήρε το ραβδί της, το καλάθι της, και αποφάσισε
να φύγει από κει. Εδώ, στην στο κοίλωμα του βράχου, στη
βοή του ερημικού γιαλού, υπήρχαν πολλά φαντάσματα. Ο
τόπος ήταν στοιχειωμένος. «Ας φύγω κι από δω!» Αμέσως
ξαναήρθαν στο μυαλό της οι άλλες σκέψεις, οι θετικότερες.
Εάν τυχόν οι δύο χωροφύλακες είχαν ανακαλύψει το κρυφό
μονοπάτι, το καλύτερο ήταν να τρέξει πριν από τον κίνδυνο,
και αν τους συναντούσε καθ' οδόν, πιθανόν να έβρισκε
διέξοδο πίσω από τη συστάδα των βράχων, άλλωστε θα ήταν
χειρότερο αν την απέκλειαν εδώ, σε αυτήν την στενούρα, στο
Κοχύλι..
Έτρεξε το ανηφορικό δρομάκι, στην αστροφεγγιά,
ανάμεσα στους βράχους, και μετά μισή ώρα έφτασε
λαχανιάζοντας στο σπιτάκι του Λυρίγκου. Σταμάτησε για να
πάρει αναπνοή, έπειτα χτύπησε την πόρτα..
Για ένα μόνο ήταν βέβαιη, ότι οι δύο «ταχτικοί»
βρίσκονταν παντού αλλού, αλλά όχι σε αυτό το καλύβι, όπου
υπήρχε γυναίκα λεχώνα με την συντροφιά της μητέρας της.
Εάν έμειναν την νύχτα στο βουνό, θα βρίσκονταν σε ένα από
τα μαντριά των κοπαδιών..
Η γριά, η πεθερά του Λυρίγκου, η οποία δεν είχε ύπνο να
κοιμηθεί, όπως δεν κοιμόνταν και η Φραγκογιανού, προ
ημερών όταν συντρόφευε τη λεχώνα την κόρη της, σηκώθηκε
και ρώτησε:.
— Ποιος είναι;.
— Μ' έστειλε ο Γιάννης, απάντησε έξω από την κλειστή
πόρτα η Χαδούλα, χωρίς να πει τ' όνομά της, για να κάμω
γιατρικά της λεχώνας..
— Τέτοιαν ώρα;.
— Δεν μπόρεσα νωρίτερα να 'ρθω..
— Πού τον βρήκες;.
— Κάτω στο Λεχούνι, στο ρέμα..
Η γριά τράβηξε τον μοχλό και άνοιξε την πόρτα..
— Αυτοί δεν ξέρουν τίποτε, σκέφθηκε από μέσα της η
Φραγκογιαννού. σ' αυτές «περνάει η μπογιά μου» ακόμα..
Μόλις έβαλε το πόδι μέσα, άρχισε να συμπεριφέρεται σαν
νοικοκυρά. Στο φως του καντηλιού, που έκαιγε μπροστά σε
ένα παλιό εικονοστάσι, τρίπτυχο, που έφερε τον Χριστό στο
κέντρο, και διάφορους αγίους στις δύο πτέρυγες, πήγε κατ'
ευθείαν στο τζάκι, κοντά στο στρώμα της λεχώνας, στο
πάτωμα, δοκίμασε τη φωτιά, και είδε ότι ήταν μισοσβησμένη.
Πήρε ξυλαράκια και ξερόκλαδα, από ένα σωρό δίπλα στη
γωνία, έριξε λίγα στην εστία, φύσηξε και άναψε τη φλόγα.
Έπιασε ένα μπρίκι, το οποίο βρισκόταν πάνω στο τζάκι, το
γέμισε νερό, έψαξε στο καλάθι της, πήρε δύο ή τρία
κλωναράκια βοτάνων, τα έριξε μέσα, και έβαλε το δοχείο στη
φωτιά..
Έπειτα, γνέφοντας προς το μέρος της λεχώνας, είπε σιγά
στη γραία:.
— Μην την ξυπνάς. Σαν ξυπνήσει, ύστερα να το πιει αυτό..
Η γυναίκα απάντησε με ένα νεύμα. Η Φραγκογιαννού
συνέχισε να φυσάει τη φωτιά. Η γριά, απορημένη, ήθελε να τη
ρωτήσει ξανά πώς βρέθηκε εκεί τέτοια ώρα, αλλά δεν
τολμούσε. Η κόρη της έκανε κακή λεχωσιά, και φοβόταν μην
ξυπνήσει ξαφνικά και τρομάξει..
Το κοριτσάκι, ένα μικρό κουρέλι, δύο ημερών ζωής, το
οποίο είχε έρθει κι αυτό στον κόσμο με αμαρτία και βάσανα,
κοιμόταν στην κούνια του, αλλά η αναπνοή του ήταν
δύσκολη και ακούγονταν μέσα στη σιωπή. Από καιρό σε
καιρό, όταν το φύσημα του γινόταν κάπως πιο δυνατό, και το
βρέφος φαινόταν έτοιμο να ξυπνήσει και να φωνάξει, η
γιαγιά το νανούριζε με ένα μονοσύλλαβο, «Κοι, κοι, κοι,
κοι!», φαινόταν δε πραγματικά η συλλαβή αυτή (η οποία
φαίνεται να είναι η πρώτη συλλαβή του «κοιμήσου!», ή και η
ίδια η ρίζα του «κείμαι»), φαινόταν, λέω, πολλές φορές
επαναλαμβανόμενη, να ασκεί παράδοξη υποβολή και
γοητεία..
Η ώρα περνούσε. Είχαν λαλήσει ήδη δύο φορές τα
κοκόρια. Η Πούλια είχε υπερβεί προ πολλού το μεσουράνημα.
Από την απέναντι κορυφή της ράχης, όπου υπήρχαν άλλα
καλύβια κατοικούμενα από τις οικογένειες βοσκών,
ακούστηκαν απομακρυσμένα λαλήματα. Σε αυτά απάντησε
αμέσως το λάλημα των πετεινών από το κοτέτσι του καλυβιού
του Λυρίγκου..
Η λεχώνα ξύπνησε. Η μητέρα της της έδωσε να πιει το
— Κουράγιο, κοπέλα μου, είπε αυτή με ήρεμη φωνή..
— Πού βρέθηκες εδώ; είπε η λεχώνα..
Την κοίταζε με απορία, και δυσκολευόταν να την
αναγνωρίσει..
— Ο Θεός με έστειλε, είπε με πεποίθηση η Γιαννού..
— Καλά που ήρθες, δήλωσε τότε και η γριά..
Πράγματι, αυτή, αν και είχε παραξενευτεί καταρχάς,
σκέφτηκε και αναγνώρισε ότι η παρουσία της Γιαννούς ήταν
μια παρηγοριά στην μοναξιά τους..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΔ.
Όταν άρχισε να ξημερώνει, το βρέφος είχε ξυπνήσει και
άρχισε να κλαίει. Η Φραγκογιαννού πήρε ξανά τον έλεγχο.
Συμβούλευσε τη λεχώνα να βάλει το μωρό στο στήθος της, για
να δοκιμάσει αν θα κατέβει το γάλα. Ταυτόχρονα ακούστηκε
ένας θόρυβος έξω, και αμέσως μετά μια φωνή..
"Γριά!. Γριά! κοιμάστε;".
Ήταν ο Λυρίγκος, και καλούσε τη πεθερά του..
Η γριά αναγνώρισε τη φωνή, σηκώθηκε και έτρεξε στην
πόρτα..
"Έλα να μου δώσεις ένα χέρι," φώναξε ο Λυρίγκος. "Ο
παραγιός λείπει και είμαι μόνος.".
Ο Γιάννης φαίνεται ότι δεν σκέφτηκε καν να ρωτήσει για
τη λεχώνα, τη γυναίκα του, και για το παιδί του, πώς ήταν.
Ένιωθε μόνο επείγουσα ανάγκη, και φώναζε την πεθερά του
να τον βοηθήσει στις πρωινές εργασίες των βοσκών, δηλαδή
ίσως στο ξεμάντρισμα, το άρμεγμα, και τα λοιπά..
"Δεν μπορεί κανείς μόνος του, να πάρει η ευχή!. Πρέπει να
'χει τέσσερα χέρια!" πρόσθεσε σαν να δικαιολογούσε τον
εαυτό του..
Η γριά βγήκε τρέχοντας. Η Φραγκογιαννού έμεινε μόνη, με
τη λεχώνα και το βρέφος..
Η νεαρή γυναίκα είχε ξανακοιμηθεί, και δεν είχε
αντιληφθεί καλά την απουσία της μητέρας της. Μετά από
λίγες στιγμές ξύπνησε και είπε:.
"Πού πάει η μάννα, θα πω;".
Η Φραγκογιαννού, πιστεύοντας ότι το καλύτερο ήταν η
λεχώνα να κοιμάται για να ησυχάζει, και γνωρίζοντας ότι η
απάντηση που δίνεται σε όσους έχουν πυρετό και στους
ανθρώπους που μιλούν στον ύπνο τους βλάπτει μάλλον παρά
ωφελεί, δεν απάντησε τίποτα. Η λεχώνα αμέσως και πάλι
ξανακοιμήθηκε..
Το κορίτσι ξανά άρχισε να κλαψουρίζει πολύ τρυφερά και
παραπονετικά, μέχρις ενοχλήσεως. Η Φραγκογιαννού, η
οποία είχε ξεχάσει όλες τις τύψεις, τις οποίες είχε αισθανθεί
με πόνο κάτω από τα μαύρα φτερά των ονείρων της, και
άρχισε να σπαράζεται και πάλι από τα νύχια της
πραγματικότητας, άρχισε να σκέφτεται μέσα της:.
— Αχ! δίκιο έχει, ο καημένος, ο Λυρίγκος. «Όλο
κοριτσούδια, να πάρει η ευχή, όλο κοριτσούδια!». Και τί
ξαλάφρωμα θα ήταν τώρα γι' αυτόν, για την άμοιρη τη
γυναίκα του, να του το 'παιρνε τώρα, ο Μεγαλοδύναμος!.
αυτό καν που 'ναι μικρό, και δεν έχει ν' αφήσει μεγάλο καημό
πίσω του!.
Εκείνη τη στιγμή, της ήρθε στο μυαλό μια μικρή απορία:
πού βρίσκονταν τα άλλα κορίτσια του Λυρίγκου, τα
μεγαλύτερα. Τότε θυμήθηκε ότι πριν ανέβει στο καλύβι, όπου
βρισκόταν τώρα, το οποίο ήταν χαμηλό ανώγειο, πέρασε έξω
από την πόρτα ενός άλλου μικρότερου καλυβιού, το οποίο
ήταν ισόγειο, και ήταν χτισμένο δίπλα, κολλητά με το πρώτο.
Ήταν το μικρό καλυβάκι της γριάς, της πεθεράς του
Λυρίγκου, και εκεί μέσα της είχε φανεί ότι άκουγε αναπνοές
κοιμωμένων, ροχαλητά. Εκεί βέβαια θα κοιμόνταν, μαζί με
την μικρή θεία τους την ανύπαντρη, τα άλλα κορίτσια του
Λυρίγκου..
Λες και είχε χάσει το νου της και σε πλάνη ονείρου, άπλωσε
το χέρι της προς την κούνια μέσα στην οποία έσκαγε στο
κλάμα το μικρό. Έκανε μια χειρονομία σαν να έφτιαχνε με τα
δάχτυλά της μια τανάλια, μια αρπάγη για στραγγάλισμα.
Ένιωθε εκείνη τη στιγμή άγρια χαρά να πνίξει το μικρό
κορίτσι. Της ήρθε στο μυαλό ότι ήταν αβάπτιστο, και αν το
έπνιγε, θα είχε διπλή αμαρτία. Η σκέψη αυτή για μια στιγμή
την εμπόδισε, αλλά όμως αποφάσισε να υπερπηδήσει αυτό το
εμπόδιο. Το χέρι της απείχε μόλις δυο εκατοστά από το να
αγγίξει τον λαιμό του μικρού πλάσματος..
Εκείνη τη στιγμή, ακούστηκε φωνή, βήμα, κρότος, στο
μικρό χαγιάτι έξω, και η πόρτα, την οποία η γριά, η πεθερά
του Λυρίγκου αναχωρώντας δεν είχε κλείσει με το μάνταλο,
αλλά μόνον την είχε γείρει, άνοιξε πέρα και πέρα,
υποχωρώντας σε ένα σπρώξιμο που δόθηκε απ’ έξω..
"Εδώ είναι, ρώτησε ο άνθρωπος που εμφανίστηκε, εδώ
είναι το σπίτι του Λυρίγκου, του τσοπάνη;".
Ήταν χωροφύλακας, με το πουκάμισο μισοκουμπωμένο,
φουσκωτό στο στήθος, με το καπέλο στραβά, με στριμμένο το
μουστάκι, και με την κάπα διπλωμένη μακρινάρι στον
αριστερό ώμο..
Μέσα στο καλύβι, το καντήλι τρεμόσβηνε μπροστά στα
εικονίσματα. Η φωτιά είχε καλυφθεί και πάλι από την στάχτη.
Το λυχνάρι σβηστό κρέμονταν από το μικρό ράφι του
τζακιού. Ήταν σκοτάδι. Έξω, είχε ξημερώσει, και σε δύο
λεπτά θα ανέτειλε ο ήλιος..
Ο άνθρωπος δεν έβλεπε μέσα παρά μόνον αμυδρές σκιές.
Τη λεχώνα στο κρεβάτι της, ξαπλωμένη σαν σκούρο όγκο, το
βρέφος που κουνιόταν και ανάπνεε μέσα η σκάφη, η οποία
χρησιμοποιούνταν ως κούνια. και τη Φραγκογιαννού να
κάθεται σαν φάντασμα, και να απλώνει το χέρι της προς την
κούνια..
Η Φραγκογιαννού έμεινε με το χέρι της τεντωμένο. Την
κατέλαβε φρίκη, τρεμούλα, ζάλη. Μέσα σε ένα δευτερόλεπτο
συνήλθε, και είδε τον τρομερό κίνδυνο..
Ακριβώς πίσω της ήταν ένα μικρό παράθυρο που κοιτούσε
προς τα βόρεια, μισοφαγωμένο, νοτισμένο και
κακοκλεισμένο. Σαν να είχε τιναχθεί από έκρηξη, γύρισε
μηχανικά, άνοιξε το παράθυρο, και πήδηξε έξω. Έπεσε πάνω
σε χόρτα και άχυρα, και ο θόρυβος της πτώσης της δεν
ακούστηκε καν. Το χαμηλό παράθυρο μόλις έφτανε μισή
οργιά από το έδαφος..
Μόνον είχε ξεχάσει να πάρει μαζί το ραβδί της και το
καλάθι της, τα οποία ως τόσο βρισκόταν δίπλα της, στο
πάτωμα. Ήταν άξιο απορίας, πώς είχε σαστίσει τόσο. Τα
θυμήθηκε ακριβώς τη στιγμή που άρχισε να τρέχει μετά το
πήδημα της, κ' έτσι της έρχονταν αν ήταν τρόπος, να γυρίσει
πίσω να τα πάρει, και να στραβωθούν, να μην τη δουν οι
διώκτες της..
Ωστόσο έτρεχε, έτρεχε. Είχε μπει στο δάσος, τα διάφορα
μονοπάτια του οποίου της ήταν πολύ γνωστά. Δεν κοίταζε
πίσω της. Ήταν σίγουρη ότι οι δύο «ταχτικοί» θα αργούσαν
να καταλάβουν τι συνέβη, και να αρχίσουν να την κυνηγούν..
Κι αλήθεια, οι δύο εκείνοι άνδρες της δημόσιας τάξης δεν
κατάλαβαν αρχικά τι είχε συμβεί. Τους είχε στείλει
"επειγόντως" πίσω ο ειρηνοδίκης, μαζί με τον πάρεδρο τον
αστυνομικό, ο οποίος, σε όσα αποφάσιζε ο εμπνευσμένος
εκείνος λειτουργός της Θέμιδας, έλεγε πάντα ναι, και με τον
ενωμοτάρχη, ο οποίος δεν έλεγε ποτέ όχι, τους είχε στείλει να
πάνε αγροτόσπιτο του Ιωάννη Λυρίγκου, για να τον
καλέσουν να εμφανιστεί ενώπιον των αρχών, και αν χρειαστεί
να τον φέρουν με τη βία, επειδή, από όσα είχαν διηγηθεί το
προηγούμενο βράδυ στην πολιτεία, οι δύο χωροφύλακες,
(αυτά τα «σαΐνια» που είπαμε), συνέλαβαν την υποψία ότι ο
Λυρίγκος εμπλεκόταν στην υπόθεση της φυγής της γυναίκας
Χαδούλας, χήρας Ιωάννη Φράγκου, χριστιανής και
ασχολούμενης με τα οικιακά, την οποία έλεγαν ότι είχαν δει
να αναρριχάται στον γκρεμό του βραχώδους βουνού οι δύο
αξιωματικοί..
Έτσι, αμέσως, γύρω στα χαράματα, αφού κοιμήθηκαν για
δύο ή τρεις ώρες, φορώντας όλη τους τη στολή, οι δύο
χωροφύλακες, στα ισόγεια της δημαρχίας, τα γεμάτα από
κατσαρίδες, σαρανταποδαρούσες και σαύρες, τα οποία
χρησιμοποιούνταν ως κρατητήριο (το κρατητήριο αυτό ήταν
ο φόβος των μικρών αλητάκων, των μοσχομαγκών, καθώς
και όλων των οφειλετών του δημοσίου), σε ένα σφύριγμα του
ενωμοτάρχη σηκώθηκαν, πήραν τις κάπες τους, και
ξεκίνησαν για το βουνό..
Στέλνονταν ειδικά για να φέρουν τον Λυρίγκο (καθώς και
κάθε άλλο βοσκό, τον οποίο θα εξέταζαν οι ίδιοι, και ο οποίος
θα έλεγε «μπερδεμένα λόγια», φρόντισε να προσθέσει ο
ειρηνοδίκης), αλλά κυρίως για να μυριστούν τα ίχνη της
Φραγκογιαννούς και να καταφέρουν να την ανακαλύψουν.
Για το λόγο αυτό είχαν πληρεξουσιότητα να ψάξουν όλα τα
μαντριά και τις στάνες, και να εξετάσουν όλους τους βοσκούς
του βουνού. Έτσι, για καλό και για κακό, πήραν μαζί και τις
κάπες τους..
Όταν ο πρώτος χωροφύλακας άνοιξε την πόρτα του
μικρού σπιτιού, και είδε σκοτάδι και σκιά μέσα, άκουσε τον
θόρυβο του βόρειου παραθύρου να ανοίγει, είδε ακτίνες
φωτός να εισχωρούν από εκεί, και αμέσως ένα μαύρο σώμα
να φράζει τις ακτίνες αυτές, κυρτό, συρρικνωμένο, άμορφο,
και άκουσε τον ασθενή ήχο της πτώσης. Τότε το παράθυρο
έμεινε ανοιχτό, και στις δύο διασταυρούμενες ακτίνες, αυτές
της πόρτας και του παραθύρου, είδε καθαρά τη γυναίκα τη
λεχώνα, ξαπλωμένη στο κρεβάτι της..
— Τι τρέχει εδώ; φώναξε έκπληκτος ο άνθρωπος..
— Η λεχώνα ξύπνησε, και πρόφερε με ασθενή φωνή:.
— Μάνα, εσύ είσαι;. Ήρθες;.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ.
Πάνω, στα Καμπιά, στο ψηλό οροπέδιο, όταν έφθασε
λαχανιασμένη, ξεγλωσσασμένη η Φραγκογιαννού, στάθηκε,
γύρισε προς τον κατήφορο, από όπου είχε έλθει, και κοίταζε
μην δει ή ακούσει σκιά ή τρεχαλητό λαγωνικού, χωροφύλακα.
Δεν φαινόταν τίποτε. Αλλ' όμως δεν αισθανόταν σε
ασφάλεια..
Στάθηκε σαν αφηρημένη και σκέφτηκε. Έκανε κάτι σαν
μαθηματικό υπολογισμό. Υπολόγιζε τον χρόνο που θα
χρειαζόταν περίπου, για να συνέλθουν από την έκπληξή τους
οι δύο χωροφύλακες (τον δεύτερον δεν τον είδε, αλλά τον
ένιωσε), για να καταλάβουν τι συνέβη, ίσως να ζητήσουν
πληροφορίες (η λεχώνα θα φοβόταν άδικα, και δεν θα ήξερε
τίποτα να τους πει. αλλά τότε, θα έτρεχαν ίσως προς τη στάνη,
όπου βρισκόταν ο Λυρίγκος και η πεθερά του; Τόσο
περισσότερο θα αργοπορούσαν) έπειτα να πετάξουν τις κάπες
τους κάτω, και να το βάλουν στα πόδια να την κυνηγήσουν..
Αλλά είδαν τάχα ακριβώς, ή κατάλαβαν, ή γνώριζαν το
μονοπάτι που είχε πάρει αυτή; Και μήπως είχε τρέξει όλη την
ώρα ένα και τον ίδιο δρόμο; Καταρχάς είχε στραφεί δεξιά, σα
να ήθελε να πάρει τον κατήφορο, έπειτα στράφηκε αριστερά,
και έτρεξε τον ανήφορο – με όλο το μειονέκτημα το οποίον
είχε ο ανηφορικός δρόμος διά να λαχανιάσει κάποιος, όταν
αναγκάζεται να τρέχει γιατί των καταδιώκουν. Αλλ' εάν αυτή
θα λαχάνιαζε, μήπως εκείνοι, αν και νέοι, δεν υπέφεραν από
την ίδια κατάσταση; Η Χαδούλα ήξερε μάλιστα, κατά
σύμπτωση, ότι ο ένας από εκείνους τους δύο νέους, έπασχε
από άσθμα. Δεν ήταν πολύς καιρός αφότου αυτός είχε
παρακαλέσει τον γαμπρό της να πει της γριάς να του κάμει
ένα μαντζούνι γι’ αυτή την αρρώστια..
Αλλά με όλη αυτή την εκδούλευση, η Γιαννού ήξερε ότι δεν
έπρεπε να περιμένει έλεος από τον χωροφύλακα. Ο άνθρωπος
έκανε το καθήκον του. Ας έλειπαν οι περιποιήσεις τις οποίες
θα της έκαναν, αν αυτή έπεφτε στα χέρια τους, και ας τη
φώναζαν και «σταυρομάννα»!! Είχε παρατηρήσει άλλοτε,
στις περιπέτειες και τα βάσανα όσα είχε υποφέρει εξαιτίας
του γιου της, του Μούρτου, ότι το είδος αυτών των
ανθρώπων τότε θυμώνουν ακόμα περισσότερο όταν ο
καταζητούμενος αντιστέκεται, όταν αυθαδιάζει, και πολύ
περισσότερο όταν φύγει, και αναγκάζονται αυτοί να τον
κυνηγούν, ώστε να βγαίνει η ψυχή τους ανάποδα. Ω! βέβαια
έχουν δίκιο τότε να σκληραίνουν, και να γίνονται θηρία
ανήμερα. έτσι και η Φραγκογιαννού, με τη φυγή της, και
αναγκάζοντάς τους να τρέχουν δεν περίμενε έλεος απ'
αυτούς..
Εκεί όπου στεκόταν συλλογισμένη, ακούει βήματα πίσω
της, από το μέρος το αντίθετο από αυτό που είχε έρθει.
Στρέφεται και βλέπει έναν άνθρωπο, έναν βοσκό. Η
Φραγκογιαννού τον αναγνώρισε. Ήταν αυτός που τον έλεγαν
Καμπαναχμάκη. Ερχόταν με πατήματα λοξά,
ακολουθούμενος από τον σκύλο του, που γρύλισε άμα είδε
την γυναίκα. Αλλ' ο αφέντης του τον μάλωσε..
Είδε την Φραγκογιαννού και στάθηκε. Έρχονταν από το
καλύβι και πήγαινε στο μαντρί του. Ψηλός, μελαψός, ισχνός,
με πλατύ στήθος, με τα μαλλιά και το γένι να έχουν το χρώμα
καψαλισμένου άχυρου, κρατώντας το ραβδί του την γυριστό,
ψηλό ίσα με το μπόι του, στάθηκε μπροστά στη
Φραγκογιαννού. Ο άνθρωπος φαινόταν να βρίσκεται σε
μεγάλη θλίψη και αδημονία..
— Α! από πού ήρθε αυτό το καλό! είπε με την φωνή του τη
μπερδεμένη και σκληρή, σφίγγοντας τα δόντια ενώ μιλούσε.
Μόλις σε σκέφτηκα αμέσως σε συνάντησα, κυρά-Γιαννού. Ο
Θεός σε στέλνει!.
— Τί λες, γιέ μου; είπε με το υποκριτικό ήθος της η
Χαδούλα..
— Καλά που διασταυρωθήκαμε! Είπα, αυτή είναι κείνη η
καλή γυναίκα κάτω απ' τη χώρα που ξέρει τα γιατρικά και
διώχνει κάθε γρουσουζιά αλάργα! Μόλις σε είδα, με τη μία σε
γνώρισα. Μα δε ξέρεις τίποτε, κυρα-Γιαννού μ';.
— Τί τρέχει, παιδί μου;.
— Μεγάλη ζημιά με βρήκε να 'χω το συμπάθιο, θεια-
Γιαννού! Μεγάλος άτυχος καημός! Η οικογένειά μου, μακριά
από σένα, βγήκε την νύχτα προς νερού της, έξω απ' το καλύβι,
κυρα-Γιαννού μου, και γύρισε πίσω κακά κι αδέξια. Αφού
βγήκε, γύρισε μονοκοπανιά, χτυπημένη, ξεγλωσσασμένη,
αγνώριστη. Χτυπήθηκε, μακριά από λόγου σου. Η γλώσσα
της κρεμασμένη, έξω απ' το σαγόνι της, τη λαλιά της την
έχασε, την βρήκε κακός πυρετός και κρυάδα και σπασμοί.
Κείτεται στο στρώμα μισοπεθαμένη!.
— Αλήθεια; Ω, αμαρτίες!. Και πότε έγινε αυτό;.
— Προχτές το βράδυ, την νύχτα, τα μεσάνυχτα, θεια-
Γιαννού! Μακριά από σένα, να' χω το συμπάθιο. Αφού βγήκε
έξω απ' το καλύβι, και γύρισε πίσω χτυπημένη, παλαβιασμένη.
Έρχεσαι ως το καλύβι καλή μου, τώρα εδώ που σε
συνάντησα, κυρα-Γιαννού μ! Μονάχα να την δεις, ν'
καταλάβεις σε τι χάλι βρίσκεται. Ελμπέτ, καλό θα της κάμεις.
Με τα γιατρικά σου, θα διώξεις κάθε ενάντιο, ένα κ' ένα!.
— Και πώς της ήρθε αυτό; είπε η Φραγκογιαννού..
— Ποιος ξέρει τι αμαρτίες, κυρα-Γιαννού μ'. Ο Θεός το
ξέρει..
Η Χαδούλα σκέφτηκε για μια στιγμή. Μετά είπε:.
— Καλά. θα πάω από κει, τώρα-τώρα..
— Να 'χεις πολλή ζωή και καλή ψυχή, θεια-Γιαννού! είπε ο
Καμπαναχμάκης. Ο Θεός σ' έστειλε..
.
απομακρύνθηκε ο Καμπαναχμάκης, η
Φραγκογιαννού σκέφτηκε ότι θα είχε καταφύγιο,
τουλάχιστον, για την επόμενη νύχτα και ότι το καλύτερο θα
ήταν να κρυφτεί την ημέρα σε κάποια λόχμη ή σε κάποια
σπηλιά, όπου οι χωροφύλακες θα ήταν αδύνατον να την
βρουν..
Πήρε τον κατήφορο, κατέβηκε στο ρέμα της Αγαλλιανούς.
Σταμάτησε να πιει νερό σε μια βρύση. Εκεί συνάντησε έναν
γέροντα μοναχό, τον πάτερ Ιωάσαφ, κηπουρό του
μοναστηριού του Ευαγγελισμού, το οποίο διέγραφε προς τα
πάνω το σεβάσμιο σχήμα του, στην κορυφή του ρέματος..
Η Φραγκογιαννού είχε καθίσει να ξεκουραστεί λίγο κοντά
στη δροσερή πηγή, στήριξε το κεφάλι της στο χέρι της,
φαινόταν βυθισμένη σε λογισμούς, και συγχρόνως
«αυτιάζονταν» και τέντωνε το αυτί, νομίζοντας κάθε στιγμή
ότι άκουγε βήματα των χωροφυλάκων..
Ο πάτερ-Ιωάσαφ ήλθε να γεμίσει ένα σταμνί νερό, και
βλέποντας την Φραγκογιαννού την καλημέρισε..
— Πού βρέθηκες εδώ, γερόντισσα; Κάτι συλλογισμένη σε
βλέπω..
— Αχ! γιέ μου!. είπε η Φραγκογιαννού. Έχω βάσανα και
πάθια..
— Τα βάσανα δεν λείπουν από τον κόσμο, γερόντισσα.
Όσο και να κάμει ο άνθρωπος, δεν μπορεί να τ' αποφύγει..
— Αχ! πάτερ Γιάσαφε, είπεν εν θλιβερά διαχύσει η
Φραγκογιαννού. Να 'μουν πουλί να πέταγα!!!.
— «Ποιος να μου δώσει φτερά σαν του περιστεριού;» είπε ο
Ιωάσαφ, θυμούμενος τον ψαλμό..
— Ήθελα να έφευγα απ' τον κόσμο, γέροντά μου. Δεν
μπορώ να υποφέρω πια!.
 - «Ἐμάκρυνας φυγαδεύουσα καὶ ηὐλίσθης ἐν τῇ ἐρήμῳ»
εἶπεν πάλιν ὁ γέρων μοναχός..
- Μεγάλη φουρτούνα μ' ηὗρε, γέροντά μου, καὶ μεγάλη
λιγοψυχιὰ μ' ἐκόλλησε..
- Ὁ Θεὸς νὰ σὲ γλυτώση, κόρη μου, «ἀπὸ ὀλιγοψυχίας
καὶ ἀπὸ καταιγίδος», ἐπέφερεν ὁ Ἰωάσαφ, συνεχίζων τὸν
ψαλμόν..
- Ἀπ' τὴν κακία, ἀπ' τὴν κακογλωσσιά, ἀπ' τὸ φθόνο, δὲν
μπορεῖ νὰ γλυτώση ἕνας ἄνθρωπος..
- «Καταπόντισον, Κύριε, καὶ καταδίελε τὰς γλώσσας
αὐτῶν, ὅτι εἶδον ἀνομίαν καὶ ἀντιλογίαν ἐν τῇ πόλει»,
ἐπέρανεν ὁ πάτερ Ἰωάσαφ..
Εἴτα ἀφοῦ ἐγέμισε τὸ σταμνὶ τοῦ εἶπε:.
- Ἂν περάσης ἀπὸ τοὺς κήπους, γερόντισσα, φώναξε μὲ
νὰ σὲ φιλέψω κανένα μαρούλι κι ὀλίγα κουκιά..
Καὶ ἀπεμακρύνθη..
Τὴν ἑσπέραν ἡ Φραγκογιαννοὺ εὑρίσκετο εἰς τὴν Πέρα-
Ράχην, εἰς τὸ καλύβι τοῦ Καμπαναχμάκη. Ἡ σύζυγος τοῦ
βοσκοῦ, γυνὴ πλέον ἢ τριάκοντα ἐτῶν καὶ μήτηρ πέντε
τέκνων, ἔκειτο ἐπὶ τῆς κλίνης. Ἧτο εἰς ἀθλίαν κατάστασιν.
Τὸ μοῦτρο τῆς εἶχε στραβώσει ἀπὸ τὴν νευρικὴν
προσβολήν, ἡ γλώσσα τῆς ἐκρέματο ἔξω τοῦ στόματος, κ'
ἐξέπεμπεν ἀνάρθρους φωνάς..
- Πῶς σου ἦρθε αὐτό; τὴν ἠρώτησε διὰ νεύματος μᾶλλον
ἢ διὰ τῆς φωνῆς ἡ Φραγκογιαννού. Ἡ πάσχουσα ἀπήντησε
διὰ γρυλισμοὺ οὐδὲν τὸ ἀνθρώπινον ἔχοντος..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐκάθισε παρὰ τὴν ἑστίαν, καὶ
ἠσχολεῖτο νὰ βράση βότανα διὰ τὴν πάσχουσαν. Δὲν εἶχε
πλέον τὸ καλάθι της, ἀλλὰ εἶχε γεμίσει τοὺς κόλπους της
ἀπὸ διάφορα μικροσκοπικὰ χόρτα, τὰ ὁποῖα εἶχε συλλέξει
τὴν ἡμέραν κάτω εἰς τὰ ρέματα τῶν κοιλάδων..
Τὰ δυὸ μικρὰ κοράσια τῆς ἀσθενοῦς ἐκάθισαν σιμὰ εἰς
τὰ γόνατα τῆς Φραγκογιαννούς, γλειφίδικα, καὶ ζητοῦντα
θωπείας. Ἡ Γιαννοὺ ἐθώπευσεν τὰ σιαγόνια των καὶ τοὺς
λαιμούς των, τόσον δυνατά, ὥστε ἠσθάνθησαν πόνον, καὶ
τὸ ἐν ἐφώναξε:.
- Μάννα!.
Ἀλλ' ἡ μάννα ἤτον δι' αὐτὰ ὡς νὰ μὴν ὑπῆρχε, καὶ τὰ
δυστυχῆ πλάσματα δὲν ἦσαν εἰς ἡλικίαν οὔτε νὰ
αἰσθανθώσι τὴν ἔλλειψιν, οὔτε νὰ δύνανται τουλάχιστον νὰ
τὴν ἀναπληρώσωσι. Τὸ μικρὸν ἀγόρι, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο
νὰ εἶναι ὀμήλικον μὲ τὸ κοράσιόν το ἐν, ὡς νὰ ἦσαν
δίδυμα, ἔκλαιε κι ἐζήτει «νὰ σηκωθῆ ἡ μάννα του νὰ τοῦ
κάμη γριᾶ στὸ τηγάνι»..
- Τώρα, γυιέ μου, ἐγὼ νά σου κάμω γριᾶ, εἶπε τυχαίως ἡ
Φραγκογιαννού..
- Δὲν ἔχουμε ἀλεύρι, θειά, εἶπε τὸ μεγαλύτερον ἐκ τῶν
δυὸ κορασίων..
- Καλά. νὰ ἔλθη ὁ πατέρας νὰ φέρη ἀλεύρι, εἶπεν ἡ
Φραγκογιαννοὺ πρὸς τὸ παιδίον, κ' ἐγὼ νά σου κάμω
«γριᾶ»! Ἡσύχασε τώρα..
Ἀλλὰ τὸ ἀγόρι δὲν τὰ ἤκουεν αὐτά..
- Γριὰ θέλω, καὶ νὰ 'ναι ζαρωμένη γριά! Νὰ 'χη καὶ
πετμέζι..
- Ποῦ νὰ βρεθῆ τὸ πετμέζι, γυιέ μου; εἶπεν ἡ
Φραγκογιαννού. Μεθαύριο νὰ μαυρίσουν τὰ σταφύλια στ'
ἀμπέλι, νὰ τὰ τρυγήσουμε, νὰ κόψουμε τὰ ξεκούδουνα ἀπ'
τὰ κλήματα, νὰ κάμουμε πολύ-πολὺ πετμέζι νὰ φάη τὸ
καλὸ παιδί. Πῶς σὲ λένε;.
- Γιώργη τόνε λέμε, θειά, εἶπε τὸ μεγαλύτερον κοράσιον..
- Ἐσένα;.
- Δαφνῶ..
- Κ' ἐσένα; ἠρώτησεν ἡ Γιαννοὺ τὸ μικρότερον
θυγάτριον..
- Ἀνθή..
- Νὰ ζήσετε!.
- Καὶ πότε θὰ τὰ κόψουμε, θειά, τὰ σταφύλια; ἐφώναξε
τὸ ἀγόρι. Δὲν πᾶμε τώρα στ' ἀμπέλι νὰ τὰ κόψουμε;.
- Ὄχι τώρα, γυιέ μου, ταχιά..
- Ταχιά το-ταχύ; εἶπεν ὁ Γιώργης..
- Ναί, γυιόκα μου. Ἀπόψε θὰ δέσουν οἱ ράγες, καὶ θὰ
γλυκάνουν, καὶ θὰ μαυρίσουν, καὶ ταχιά το-ταχὺ θὰ
πάρουμε τοὺς τρυγολόγους νὰ τρέξουμε στ' ἀμπέλι, νὰ
τρυγήσουμε, νὰ τὰ κάμουμε κότσι-κότσι, τὰ σταφύλια, τὰ
ξεκούδουνα, νὰ τὰ πατήσουμε, νὰ τὰ λυώσουμε, καὶ θὰ
κάμουμε μουστόπιττες καὶ πετμέζια καὶ χίλια λογιῶν καλά.
καὶ τότε, θά σου κάμω ἐγὼ μιὰ γριά, ζαρωμένη, ἴσα μὲ τὸ
τηγάνι μεγάλη!.
- Σέλω νά' ναὶ πουλύ, πουλὺ μεγάλη! εἶπεν ὁ μικρός..
- Μεγάλη γριά, ἴσα μ' ἐμένα, εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού..
Ἐν τῷ μεταξύ, τὸ μικρότερον τῶν δυὸ κορασίων, τὸ
Δαφνῶ, καθὼς ἐκοίταζεν ἐναλλὰξ τὸν λύχνον καὶ τὴν
Φραγκογιαννοὺ μὲ τεθηπὸς βλέμμα, ὡς νὰ ὑπνωτίσθη ἀπὸ
τὸ ὄμμα τῆς γραίας, ἐνύσταξε, ἔγειρε τὸ κεφαλάκι του πρὸς
τὴν ἑστίαν, καὶ ἀπεκοιμήθη. Ἡ Γιαννοὺ ἐπιμόνως τὸ
ἐχάδευεν ὑπὸ τὸ κατωσάγονον, καὶ πότε ἡ χεὶρ τῆς
ἐγλίστρα πρὸς τὸν τράχηλον, καὶ ἴσως εἶχε κλίσιν νὰ θλίψη
κάπως δυνατώτερα τὸν λαιμὸν τοῦ κορασίου. Ἀλλὰ τὴν
ἰδίαν στιγμὴν ἠκούσθη δρομαῖον βῆμα ἔξωθεν, ἡ θύρα
ἠνοίχθη, καὶ εἰσῆλθεν ὁ Καμπαναχμάκης..
- Δῶ εἶσαι, κυρά-Γιαννού! εἶπεν ἐν ἄκρᾳ ταραχή. Σήκου!
Νὰ φύγης! νὰ κρυφτής!.
- Τί τρέχει; εἶπεν ἡ γραία, προσπαθοῦσα νὰ φανῆ
ἀτάραχος..
- Οἱ ταχτικοὶ σὲ χαλεύουν; Τί ζαρὰρ ἔκαμες χριστιανή;
Τρέχουν οἱ ταχτικοὶ γυρεύοντας σέ. Σήκου, τρέχα! νὰ
κρυφτὴς πουθενὰ μπάριμ! Σὲ λυποῦμαι, καημένη! Τί κρίμα
ἔκαμες;.
- Ἐγώ; κρίματα πολλά. Μὰ δὲν ξέρω, γιατί νὰ μὲ
γυρεύουν οἱ ταχτικοί, ποῦ μου λές;.
- Τρέχα, κατὰ δῶ ἔρχονται τώρα. Δὲ γρουνίζω πὼς σ'
ἀγροίκησαν πὼς τὰ πρύμισες κατὰ δῶ, θὰ 'ρθουν τώρα νὰ
χαλέψουν. Ὅπου κι ἂν εἶναι, πλάκωσαν! Ἀκοῦς! κάτου,
στὴ Σκότ'νὴ Σπ'λιά, στὸ Κακόρρεμα, κατακεῖ νὰ πάρης τὸ
φύσημά σου! Στὸ κλῆμα στὸ Μονοπάτι, στοῦ Π'λιοῦ τὴ
Βρύση, ἐκεῖ νὰ σὲ πάρουν στὸ κοντό, δὲν μποροῦν νὰ σὲ
πιάσ'ν! Ἀποκεῖ μπορεῖς νὰ κατεβὴς στὸ Γέροντα, στὸ
Ἐρμητήριο, νὰ ξαγορευθῆς, τὰ κρίματα σ', καημένη.
Τρέχα!..
Ἔτρεξεν ἡ ἀθλία ἀλλὰ δὲν ἠσθήνετο πλέον δυνάμεις
ἀκμαίας. Ἡ ἀϋπνία τῶν περασμένων νυκτῶν, ἡ
κακοπάθεια, αἱ συγκινήσεις τὴν εἶχον καταβάλει. Τὰ μέρη,
τὰ ὁποῖα εἶχεν ὀνομάσει ὁ Καμπαναχμάκης, ἀπεῖχον πολύ,
δὲν ἠδύνατο δὲ νὰ ὁδοιπορήση πρὸς τὰ ἐκεῖ εἰς τὴν
ἀσέληνον νύκτα..
Καθὼς ἔτρεχεν, αὐτιαζόμενη κατὰ πάσαν στιγμή,
ἐξαφνιζομένη, καὶ νομίζουσα ὅτι ἀκούει παντοῦ βήματα.
Εἰς τὸ μονοπάτι, ἀνάμεσα εἰς δένδρα καὶ θάμνους, ἤκουσε
βήματα ἀληθῆ, ἐρχόμενα ἀπὸ διακοσίων βημάτων, ἀπὸ τὸν
κύριον δρόμον. Ἐκρύβη ὄπισθεν τῶν θάμνων, καὶ τῆς
ἐφάνη ὅτι ἦσαν πράγματι οἱ χωροφύλακες, βαδίζοντες
πρὸς τὴν καλύβην τοῦ Καμπαναχμάκη, πρὸς τὸ μέρος
ὁπόθεν αὐτὴ ἤρχετο. Ἐὰν οὕτως εἶχεν, ἡ θέσις τῆς
καθίστατο ἀσφαλεστέρα πρὸς τὸ παρόν, καθότι δὲν
ἐφοβεῖτο πλέον νὰ τοὺς συναντήση, διὰ τὴν νύκτα ἐκείνην..
Ἐπροχώρησε πρὸς τὸ μέρος, ὁπόθεν εἶχεν ἔλθει τὴν
πρωίαν. Ἔφθασεν εἰς τὸν μικρὸν ναΐσκον τῆς Ζωοδόχου
Πηγῆς, εἰς τὸ Κοιμητήριον τῶν Καλογήρων, εἰς τ' Ἀλώνι
τοῦ Μοναστηριοῦ. Ἐπέρασεν ἔξω ἀπὸ τὸ Βουρδουναριό,
ἀντικρὺ τῆς σιδηρᾶς πύλης τοῦ Κοινοβίου, ἥτις ἧτο
κατάκλειστος. Ἀλλως, γυναῖκες ποτὲ δὲν ἐπήρχοντο εἰς τὸν
ἱερὸν περίβολον. Κατῆλθεν εἰς τοὺς κήπους, ὅπου εἶχε
συναντήσει τὴν πρωίαν τὸν καλόγηρον, τὸν κηπουρόν,
ὅστις τῆς εἶχεν εἰπεῖ διάφορα ρητᾶ ἀπὸ τὸ Ψαλτήριον, τὰ
ὁποῖα αὐτὴ δὲν ἐνόει, ἀλλ' ἀορίστως ὑπώπτευεν ὅτι
προσηρμόζοντο κάπως εἰς τὴν θέσιν της. Καὶ πράγματι τῆς
εἶχον ἀφήσει ὡς ἕνα βόμβον περὶ τὰ ὦτα της: «Τὶς δώσει
μοὶ πτέρυγας ὡσεὶ περιστεράς;. Ἰδοὺ ἐμάκρυνα φυγαδεύων
καὶ ηὐλίσθην ἐν τῇ ἐρήμῳ. Προσεδεχόμην τὸν Θεόν, τὸν
σώζοντα μὲ ἀπὸ ὀλιγοψυχίας καὶ ἀπὸ καταιγίδος.»..
Καθὼς ἀνήρχετο τὴν ράχιν ἀντικρύ, πέραν τῶν κήπων,
ἄνω τοῦ ρεύματος, ἤκουσε τὸν μικρὸν κώδωνα τοῦ
μοναστηριοῦ νὰ ἠχὴ γλυκᾶ, ταπεινὰ καὶ μονότονα, νὰ
ἐξυπνὰ τὰς ἠχοῦς τοῦ βουνοῦ, καὶ νὰ δονὴ τὴν μαλακὴν
αὔραν. Ἧτο ἄρα μεσονύκτιον, ὥρα τοῦ Μεσονυκτικοῦ,
ὥρα τοῦ Ὄρθρου! Πὼς ἦσαν εὐτυχεῖς οἱ ἄνθρωποι αὐτοί,
οἵτινες εὐθὺς ἀμέσως, ἐκ νεαρὰς ἡλικίας, ὠσὰν ἀπὸ θείαν
ἔμπνευσιν, εἶχον αἰσθανθῆ ποιὸν ἧτο τὸ καλύτερον τὸ
ὁποῖον ἠμπορούσαν νὰ κάμουν - το νὰ μὴ φέρουν, δηλαδή,
ἄλλους εἰς τὸν κόσμον δυστυχεῖς!.καὶ μετὰ τοῦτο, ὅλα
ἦσαν δεύτερα. Τὴν φιλοσοφίαν, αὐτοί, τὴν εἶχον λάβει ὡς
ἐκ κληρονομίας, χωρὶς <νά> σκοτίσουν τὸν νοῦν των εἰς
τὴν «ζήτησιν τῆς ἀληθείας», ὅπου ποτὲ δὲν εὑρίσκεται..
Ἀνέβη ὑψηλότερα τὴν ράχιν, χωρὶς νὰ ἔχη σκοπὸν ἢ
ἀπόφασιν ποὺ ἐπήγαινε. Καὶ ἔξω ἀπὸ τὸν δρόμον, ὀλίγα
βήματα μακράν, εἶδε μίαν στάνην, τὴν ὁποίαν ἀνεγνώρισεν
ὅτι ἤτον τοῦ Γιάννη τοῦ Λυρίγκου. Ὁ σκύλος αἰσθανθεῖς
μακρόθεν τὴν παρουσίαν της, ἤρχισε νὰ γαυγίζη..
Εἶχεν ἔλθει ἄρα, πλησίον εἰς τὸ κατάλυμα τῆς
παρελθούσης νυκτὸς χωρὶς νὰ τὸ σκεφθῆ! Καὶ τώρα μόνον
ἤρχισε νὰ τὸ σκέπτεται. Ἕως τὴν στιγμὴν τὸ ἔνστικτον τὴν
εἶχεν ὀδηγήσει. Ἀλλὰ τώρα ὁ συλλογισμὸς τῆς διετυποῦτο
καθαρά. «Ποῦ ἀλλοῦ θὰ εἶμαι πλέον ἀσφαλής, γιὰ τὴν
ὥρα, παρὰ ἐδῶ; Οἱ ταχτικοὶ ποτὲ δὲν θὰ πιστεύουν ὅτι
ξαναήλθα πάλιν πρὸς τὸ ἴδιο μέρος, ποὺ μὲ εἶχαν εὑρεῖ
χθές, καὶ μ' ἐκυνήγησαν. Ὁ Γιάννης κοιμᾶται στὸ μανδρί
του. Στὸ καλύβι θά' ναὶ ἡ λεχώνα, κ' ἡ γριά. Τὴν νύχτα
χθές, ἀπὸ τὸν σαστισμὸ κι ἀπὸ τὴ βία μου, ξέχασα ἐκεῖ τὸ
καλαθάκι μου. Δὲν θὰ εἶναι καλύτερα νὰ πάω νὰ χτυπήσω
τὴν πόρτα, νὰ τοὺς πουλήσω πάλι δούλεψη μὲ κανένα
ψευτογιατρικό, νὰ πάρω καὶ τὸ καλαθάκι μου, καὶ σᾶ φέξη
νὰ πάω νὰ κρυφθῶ κάτω στὸ Κακκόρεμα, ἐκεῖ ποῦ λέει ὁ
Καμπαναχμάκης;.».
Βεβαίως ἡ γραία, ἡ πενθερὰ τοῦ Λυρίγκου, κάτι θὰ εἶχεν
ἀκούσει εἰς βάρος της ἀπὸ χωροφύλακες ἢ ἀπὸ τρίτους,
ἀλλὰ τί μ' αὐτό;.
Δὲν θὰ εἶχε τόσην κακίαν οὔτε τόσον θάρρος, ὥστε νὰ
τὴν προδώση. Ἄλλως, αὐτὴ ὡς κυρίαν πρόφασιν, διὰ νὰ
εἰσέλθη θὰ προέταττεν ὅτι ἦλθε νὰ ζήτηση τὸ
λησμονημένον καλάθι της..
Ἐκρύωνε πολὺ ἀπὸ τὸν ἀέρα τοῦ βουνοῦ, καὶ εἶχεν
ἀνάγκη νὰ στεγασθῆ πουθενά, πρὸς ὥραν. Δὲν ἐδίστασε
πλέον. Διέβη τὸν ζυγόν, τὸν ἐνούντα τὰς δυὸ ράχεις, ἐπὶ
τῆς μεσημβρινωτέρας τῶν ὁποίων ἧτο ἡ μάνδρα, ἐπὶ δὲ τῆς
βορειοτέρας ἡ οἰκία τοῦ Λυρίγκου, κ' ἔφθασεν εἰς τὸ
καλύβι..
Ἔκρουσε τὴν θύραν. Ἡ γραία ἐκοιμάτο, ἀλλὰ δὲν
ἄργησε νὰ ἐξυπνήση, κ' ἐλθοῦσα ἤνοιξε τὴν θύραν, χωρίς,
αὐτὴν τὴν φοράν, νὰ ἐρώτηση τὶς εἶναι, ἴσως διότι ἧτο
μισοκοιμισμένη κ' ἐνήργει ὡς ἐν ὑπνοβασίᾳ μηχανικῶς, ἢ
εἶχε τὴν ἐντύπωσιν ὅτι οὐδεὶς ἄλλος ἠδύνατο νὰ εἶναι εἰμὴ
ὁ γαμβρός της. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔσπευσε νὰ εἰσέλθη..
- Τὸ κοφίνι μ' πλιό, ξέχασα ἀπ' τὴ βία μου, ἐψές, εἶπε. Τὸ
εἶδες; Εἶναι πουθενά; Ποῦ τὸ 'χεις;.
Ἡ χωρικὴ γραία ἐστάθη καὶ τὴν ἐκοίταξε. Τώρα μόνον
ἐφάνη νὰ ἐξύπνησεν ἐντελῶς, καὶ ἀναγνωρίσασα αὐτήν..
- Ποῦ βρέθηκες ἐδῶ; εἶπε..
- Μὴν ἐρωτᾶς, εἶπεν ἡ Γιαννού. Εἶχα νυχτώσει σ' ἕν' ἄλλο
καλύβι, μὰ δὲν εἶχα ὕπνο. Σᾶ θυμήθηκα τὸ κοφίνι μου,
ἦρθα. Πῶς εἶστε; Τί κᾶν' ἡ λεχώνα;.
- Τί νὰ κάμη; Τὰ ἴδια. Μὰ δέ μου λές, εἶπε μετὰ τινὰ
δισταγμὸν ἡ γραία. γιατί σ' ἐγύρευαν κείν' οἱ ταχτικοί;.
- Φτόνος τοῦ κόσμου, ἀπήντησε μ' ἐτοιμότητα ἡ
Φραγκογιαννού. Ἕνα κορίτσ' εἶχε πνιγὴ μὲς στὸ πηγάδι..
- Ε;.
- Καὶ δὲν ξέρω ποιὸς ἐχτρὸς εἶπε πὼς ἔφταια ἐγώ. Μὰ
ἔτσι νά' χουμε καλὴ ψυχή, μπορεῖς νὰ τὸ πιστέψης; Τάχα
δὲν μποροῦσε νὰ πνίγη καὶ μοναχό του τὸ κορίτσι; Ἦταν
ἀνάγκη νὰ βάλω χέρι ἐγώ;.
- Μαθές!. ἔκαμεν ἡ γραία..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐγκατεστάθη, ὅπως καὶ τὴν
προλαβοῦσαν νύκτα, σιμὰ εἰς τὴν γωνίαν τῆς ἑστίας, ὅπου
εὗρε καὶ τὸ καλάθι της. Ἐξάναψε τὴν φωτιᾶν, ἔβαλε νερὸ
στὸ μπρίκι, καὶ κατεγίνετο νὰ βράση βότανα, τὰ ὁποῖα
ἔβγαλεν ἀπὸ τὸν κόλπον της..
Ἡ λεχώνα ἐκοιμάτο, τοῦ μικροῦ θυγατρίου ἠκούετο ἡ
ἀναπνοὴ μέσα εἰς τὴν σκάφην τὴν χρησιμεύουσαν ὡς
λίκνον, ὑπὸ τὸ στέφανον τοῦ βαρελιοῦ τὸ ἀνέχον ὑψηλὰ ἐν
λεπτὸν πανίον. Ἐνίοτε ἐκλαυθμύριζε. «Κοί, κοί, κοί!»
ἐπρόφερεν ἡ γραία, ἡ προμήτωρ, ἥτις εἶχε κλείσει το ἐν
ὄμμᾳ, καὶ μὲ τὸ ἄλλο, εἰς τὸ ἀσθενὲς φῶς τοῦ κανδηλίου
καὶ εἰς τὴν διαλείπουσαν τῆς ἑστίας ἀναλαμπήν, δὲν
ἔπαυσε νὰ κοιτάζη τὴν Φραγκογιαννού. Τέλος, μετὰ ὥραν,
ἡ γραία καίτοι ἐφαίνετο ἀπόφασιν ἔχουσα νὰ μὴ κοιμηθῆ,
τῆς ἦλθεν ὁ προδότης ὁ ὕπνος - ἴσως δι' αὐτὸ τοῦτο, ὅτι
ἐκοίταζε λίαν ἐπιμόνως τὴν ὕποπτον γυναίκα καὶ
ἀπεκοιμήθη ἐπάνω εἰς τὸ τρίτον λάλημα τοῦ πετεινοῦ..
Τὸ βρέφος ἐκλαυθμύριζεν ἀκόμη. Ἡ μάμμη δὲν
ἠγρύπνει πλέον διὰ ν' ἀπαγγέλλη τὸ μονότονον «Κοί, κοί,
κοί!».
- «Ὅλο κοριτσούδια, τὸ ἔρμο!» Τὸ παράπονον τοῦ
Γιάννη τοῦ Λυρίγκου ἐβόμβει εἰς τὰ ὦτα τῆς
Φραγκογιαννούς..
Ἡ λεχώνα δὲν εἶχεν ἐξυπνήσει. Ἡ γραία Χαδούλα
ἐκινήθη ὀλίγον, ἐτανύσθη ἐπὶ τῶν γονάτων της, κ' ἔφθασε
τὸ λίκνον. Παρεμέρισε τὸ λευκὸν πανίον ἀπὸ τὴν κεφαλὴν
τῆς κούνιας, κ' ἔτεινε τὴν χείρα διὰ νὰ θωπεύση τὸ μικρόν,
ἐνῶ τοῦτο ἐκλαυθμύριζεν. Ἔφραξε μὲ τὴν χείρα της τὸ
μικρὸν στόμα, διὰ νὰ μὴ φωνάζη, ἐκοίταξε πρὸς τὸ μέρος
τῆς λεχώνας, εἴτα πρὸς τὴν στρωμνὴν ἔφ' ἧς ἐκεῖτο
κουβαριασμένη ἡ γραία..
Ἡ φωνὴ τοῦ βρέφους ἐπνίγη. Μίαν χεριᾶν ἀκόμη
ἐχρειάζετο νὰ κάμη ἡ Φραγκογιαννού. Μὲ τὴν ἄλλην
χείρα, τοῦ ἔσφιξε δυνατὰ τὸν λαιμόν. Εἴτα ἐμάζωξε τὸ
λεπτὸν πανίον διὰ νὰ τὸ ρίψη πάλιν ἐπάνω τῆς στεφάνης.
Ἡ χεὶρ τῆς προσέκοψεν εἰς τὴν σανίδα, κ' ἔκαμε μικρὸν
θόρυβον. Ἡ γραία, ἥτις δὲν ἐκοιμάτο βαρέως, ἐξύπνησεν.
Ἀνετινάχθη, ἐσκίρτησεν. Εἶδε τὴν Φραγκογιαννοὺ ν'
ἀποσύρη τὴν χείρα της καὶ ν' ἀποχωρῆ, ἀνεγειρομένη ἐπὶ
τῶν γονάτων, ὀπίσω εἰς τὴν θέσιν της..
- Τί κάνεις; ἔκραξεν ἔντρομος ἡ γραία..
Ἡ λεχώνα ἐπετάχθη, ἀνεπήδησε..
- Τί εἶναι, μάννα;.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐσηκώθη, ἐπῆρε τὸ καλάθι της..
- Τίποτα. θέλησα νὰ τὸ κάμω νὰ λουφάξη, νὰ μὴν κλαίη,
ἀπήντησεν..
Ἡ γραία μάμμη ἔκυψε πρὸς τὴν κούνιαν..
- Πηγαίνω τώρα, ἔφεξε, εἶπεν ἡ Φραγκογιαννού. Δῶσε
τῆς λεχώνας τὸ γιατρικὸ ποὺ ἔβρασα νὰ τὸ πιῆ!.
Καὶ πάραυτα ἐξῆλθεν. Ἔτρεξε μὲ βῆμα δρομαῖον ν'
ἀπομακρυνθῆ τάχιστα. Ἐπῆρε τὸν ἐπάνω δρόμον, κατὰ τὸ
δάσος, διὰ νὰ μὴ περάση ἀπὸ τὴν ἀντικρινὴν ράχιν ὅπου
ἤτον ἡ στάνη..
Ἧτο γλυκειὰ αὐγὴ τοῦ Μαΐου. Ἡ κυανωπὴ καὶ ροδίνη
ἀνταύγεια τοῦ οὐρανοῦ ἔχριε μὲ ἀπόχρωσιν μελιχρᾶν τὰ
χόρτα καὶ τοὺς θάμνους. Ἠκούετο ὁ μινυρισμὸς τῶν
ἀηδόνων εἰς τὸ δάσος, καὶ τ' ἀναρίθμητα μικρὰ πουλιὰ
ἐτέλουν ἐκθύμως, ἀπλήστως, τὴν συναυλίαν των τὴν
ἄφατον..
Ἀφοῦ ἡ Φραγκογιαννοὺ ἀπεμακρύνθη πολλὰ βήματα,
ἤκουσε βραχνὴν κραυγὴν ὄπισθέν της. Ἧτο ἡ γραία, ἡ
μήτηρ τῆς λεχώνας. ἔξαλλος, τραβοῦσα τὰ μαλλιά της, εἶχε
τρέξει ἔξω τῆς καλύβης, κ' ἐφώναζε:.
- Πιάστε τὴν!. Πιάστε τὴν! Μᾶς ἔκαμε φονικό!.
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔτρεχεν, ἔτρεχε. Ἤλπιζε νὰ χωθῆ τὸ
ταχύτερον εἰς τὸ δάσος, ὅπου, καὶ ἂν τυχὸν ἔτρεχον
κατόπιν της, τὰ ἴχνη τῆς τάχιστα θὰ ἐχάνοντο..
Ἀλλὰ πάρ' ἐλπίδα, μετ' ὀλίγα λεπτά, εὑρέθη ἀντιμέτωπος
τοῦ Γιάννη τοῦ Λυρίγκου, βαδίζοντος πρὸς τὴν οἰκίαν του.
Οὗτος εἶχεν ἐξυπνήσει τὴν συνήθη ὥραν, κ' ἐπήγαινε πρὸς
τὸ καλύβι, ἴσως διὰ νὰ κράξη πρὸς συνεργασίαν τὴν
πενθεράν του, ὅπως καὶ τὴν προλαβοῦσαν πρωίαν. Ἀλλ'
ὅταν εἶδε τὴν πενθεράν του νὰ φωνάζη καὶ νὰ χειρονομὴ
τόσον μακράν, ὥστε δὲν ἠδύνατο ν' ἀκούη τί αὔτη ἔλεγεν,
ὀδηγούμενος μόνον ἀπὸ τὴν διεύθυνσιν τῶν χειρονομιῶν
της, εἶδε τὴν Φραγκογιαννοὺ νὰ φεύγη πρὸς τὸ μέρος τοῦ
δάσους - τότε, ἔτρεξε πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο, κ' ἐφώναξε
μεγάλη τὴ φωνὴ πρὸς τὴν Φραγκογιαννού..
- Τί εἶναι;. Τί τρέχει;.
Τότε ἡ Χαδούλα ἐστάθη, κ' ἐφώναξε μακρόθεν πρὸς τὸν
Γιάννην τὸν Λυρίγκον..
- Φεύγω!. Πάω νά..
Ὁ Γιάννης ὁ Λυρίγκος εἶχε τρέξει ὀλίγα βήματα, κ' ἦλθε
πλησιέστερα πρὸς τὴν Φραγκογιαννού. Τότε κι αὐτή,
ἀποφασιστικῶς, προέβη δυὸ ἢ τρία βήματα πλησιέστερα
πρὸς ἐκεῖνον..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐπεκαλέσθη εἰς βοήθειαν ὅλην τὴν
ἐτοιμότητά της. Ηὐτοσχεδίασε..
- Γιάννη! ἡ γυναίκα σου ἔχει τοὺς πόνους! Εἶναι
ἄσκημα..
- Ἔχει τοὺς πόνους! ἀνέκραξεν ἐν ἄκρᾳ ἀπορία ὁ
ἄνθρωπος. Τί λές, χριστιανή μου;.
- Ἔχει κι ἄλλο παιδὶ στὴν κοιλιά της! ἰσχυρίσθη μὲ
τόλμην ἡ Φραγκογιαννού..
- Ἄλλο παιδὶ στὴν κοιλιά της!.
- Ναί, αὐτὸ πού σου λέω. Μόνο τρέχα στὸ χωριὸ νὰ
φωνάξης τὴ μαμμή!. νὰ πὴς καὶ τοῦ γιατροῦ νὰ 'ρθη!.
Ὁ Λυρίγκος ἐστάθη. Πέραν, ἐπὶ τοῦ μικροῦ ὀροπεδίου,
πρὸ τῆς οἰκίας, ἡ πενθερὰ τοῦ ἐφώναζεν ἀκόμη βραχνὰς
κραυγάς, τὰς ὁποίας ἔπαιρνε μακρὰν ὁ ἄνεμος, χωρὶς ὁ
Γιάννης ν' ἀκούη, τί ἔλεγεν ἐκείνη. Ἡ Φραγκογιαννοὺ
ὡμίλει μὲ θάρρος, κ' ἐφαίνετο ὅτι ἤξευρε τί ἔλεγε..
- Πῶς γίνεται αὐτὸ ποτέ; ἀνέκραξεν ὁ Γιάννης. Εἶσαι
καλά, χριστιανή μου;.
- Αὐτὸ γίνεται, ἐπέμενεν ἡ Φραγκογιαννού. Οὖλες τὶς
φορὲς τὰ διπλάρικα δὲν πέφτουν μαζὶ ἀπ' τὴν κοιλιά. Τὸ
ἕνα, τὸ πλιὸ ἀδύνατο ἀπ' τὰ δυό, ἀργεῖ καὶ ὧρες καὶ μέρες
νὰ πέση..
- Ἀλήθεια! Ἔχω ἀκουστά μου, εἶπεν ὁ Γιάννης..
- Κατὰ πὼς φαίνεται, συνεπέρανε λίαν σοβαρὰ ἡ
Φραγκογιαννού, αὐτὴν τὴν φορὰ τὸ ἕνα τὸ παιδὶ θὰ
πιάστηκε ὕστερ' ἀπ' τὸ ἄλλο..
- Αὐτὸ εἶναι τάχα; εἶπε μὲ ἦθος οἴκτου ὁ Λυρίγκος..
- Τρέχα τὸ γληγορότερο! νὰ πᾶς νὰ φέρης τὸ γιατρό!..
- Ἐσὺ ποῦ πᾶς; ἠρώτησεν ὁ Λυρίγκος..
- Ἐγὼ πάω στὸν Ἀϊ-Χαράλαμπο. πάω νὰ φωνάξω τὸν
παπα-Μακάριο, νὰ 'ρθή νὰ τῆς κάμη μιὰ παράκληση, τῆς
γυναίκας!.
- Καλά! Τρέξε!.
Καὶ ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔτρεξε..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤ.
Κάτω εἰς τὸ Κακόρρεμα, χαμηλὰ εἰς τὸ βάθος, σιμὰ εἰς
τὴν Σκοτεινὴν Σπηλιᾶν, οἱ λίθοι ἐχόρευον δαιμονικὸν
χορὸν τὴν νύκτα. Ἀνωρθοῦντο, ὡς ἔμψυχοι, καὶ
κατεδίωκον τὴν Φραγκογιαννού, καὶ τὴν ἐλιθοβόλουν, ὡς
νὰ ἐσφενδονίζοντο ἀπὸ ἀοράτους τιμωροὺς χείρας..
Εἶχον παρέλθει τρεῖς ἡμέραι ἀπὸ τὴν τελευταίαν φυγήν
της, ἀπὸ τὴν καλύβην τοῦ Λυρίγκου. Ἡ ἔνοχος γυνὴ εἶχε
κρυφθῆ ἐκεῖ, μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ διέφευγε πρὸς καιρὸν
τοὺς ὄνυχας τῶν διωκτῶν της. Μὲ τὰ ὀλίγα δίπυρα τὰ
ὁποῖα εὑρίσκοντο ἀκόμη εἰς τὸ καλάθι της, μὲ τὰς
καυκαλήθρας, τὸν ἄνηθον, καὶ τὰ μυρόνια ὅσα συνέλεγε,
καὶ μὲ τὸ γλυφὸ νερὸν τῆς Σκοτεινῆς Σπηλιᾶς, εἶχε
διατηρηθῆ. Τὸ μέρος ἧτο σχεδὸν ἄβατον. Τὸ Κακόρρεμα
ἐσχηματίζετο ἀπὸ ἕναν βράχον ἀπάτητον πρὸς δυσμάς, καὶ
ἀπὸ ἕνα κρημνόν, ἢ μίαν σάραν ὀλισθηρὰν ἐξ ἀνατολῶν.
Κάτω εἰς τὸ βάθος ἀνέβλυζε τὸ Γλυφονέρι. Δυὸ ἄντρα, μὲ
τὸ στόμιον πολὺ στενόν, ἔχασκον ἔνθεν καὶ ἔνθεν. Ἐκεῖ
ἐκοιμάτο τὴν νύκτα. τὴν ἡμέραν κατήρχετο εἰς τὴν
Σκοτεινὴν Σπηλιᾶν. Διὰ ν' ἀνέλθη καὶ διὰ νὰ κατέλθη, οὔτε
δρομίσκος οὔτε μονοπάτι ὑπῆρχεν. Ἐπάτει ἐπὶ τῆς σάρας,
εἰς τὴν βάσιν τοῦ κρημνοῦ. Τότε ἡ σάρα ἐταράσσετο,
ἐφαίνετο ὡς νὰ ἐθύμωνε. Οἱ λίθοι τοὺς ὁποίους ἐξετόπιζε
πατοῦσα, ἦσαν ὡς βάσις καὶ θεμέλιον εἰς ὅλον τὸν ἄπειρον
σωρὸν τῶν λίθων, τὸν ἀπλούμενον ἐπὶ τοῦ πρανοὺς τοῦ
κρημνοῦ. Καθὼς ἔφευγον οἱ πρῶτοι λίθοι, ἄλλοι λίθοι
ἤρχοντο νὰ λάβωσι τὴν θέσιν των, μετ' αὐτοὺς δὲ ἄλλοι.
Καὶ οὕτω ἡ παλίρροια ὅλη τοῦ κρημνοῦ ἤρχετο κατ' ἐπάνω
της, ἔπιπτεν εἰς τὰς κνήμας καὶ τὰ σκέλη της, εἰς τὰς χείρας
καὶ τὸ στέρνον της. Ἐνίοτε, λίθοι τινές, ἀπὸ ὕψος
κατερχόμενοι, ἔπιπτον μὲ ὁρμὴν καὶ κακίαν τοῦ προσώπου
της. Τοὺς τελευταίους τούτους ἐφαίνετο πράγματι ὡς νὰ
τοὺς ἐσφενδόνιζεν ἀόρατος χεὶρ κατὰ τῆς κεφαλῆς της..
Ἀφοῦ τέλος, μετὰ τόσον λιθοβόλημα, ἔφθασεν εἰς τὴν
Σκοτεινὴν Σπηλιᾶν, τὴν πρώτην ἡμέραν, ἐκάθισε κι
ἀγνάντευε τὸ πέλαγος. Ἡ Σπηλιά, ἡ θαλασσόπληκτος, ἔχει
διπλῆν εἴσοδον, ἐκ τὲ τῆς ξηρᾶς καὶ τῆς θαλάσσης. Πρὸς
τὴν θάλασσαν, τὸ στόμιον τῆς χαμηλὸν καὶ στενόν, ὅσον
διὰ νὰ διέλθη μικρὰ βάρκα ἁλιέως. Ἡ Φραγκογιαννού,
ἀόρατος, ἀπὸ τὸ μέρος τῆς ξηρᾶς, ἤκουε τὸν ὑπόκωφον,
ἐπίμονον παφλασμὸν τοῦ κύματος εἰς τὸ στόμιον τοῦ
ἄντρου. Τὸ κύμα ἀνωρθοῦτο, ἐπήδα, ἔπληττε τὴν ἄνω
φλιᾶν τοῦ στομίου, κατέπιπτε, πάλιν ἀνεπήδα, ἐξέπεμπε
μακροὺς ὠρυγμοὺς μανίας ἀπὸ τὶς ἀποθαλασσιὲς τοῦ
βορρᾶ, πότε στεναγμοὺς πόνου καὶ πάθους ἀπὸ τὴν
φουσκοθάλασσαν. Κάτω εἰς τὸ βάθος τὸ ἄπατον,
μυστήριον καὶ σκότος σαλεῦον. Μία ποτὲ βάρκα, ὡς
διηγοῦντο, εἰσπλεύσασα διὰ νὰ συλλέξη καραβίδας καὶ
παγούρια, ἐνῶ εἰς τῶν ναυβατῶν εἶχεν ἀναρριχηθῆ εἰς τὸ
τρομερὸν ὕψος τοῦ βράχου διὰ νὰ συλλέξη κρίταμα,
ἐκάθισεν ἐπάνω εἰς μίαν φώκην ζωντανὴν φράττουσαν
ἀκριβῶς τὸ πλάτος τοῦ στομίου. Τὸ σκοτεινὸν ζῶον
ἀνεταράσσετο, ἤσπαιρεν, ἡ μικρὰ σκάφη ἐπάλλετο, ἔτρεμε,
καὶ δὲν ἠμποροῦσε νὰ ὑπάγη οὔτε ἐμπρὸς οὔτε ὀπίσω. Ὁ
ναυβάτης ὁ ἐντὸς τῆς βάρκας ἐκτύπησε τὴν φώκην μ' ἕνα
πέλεκυν, τὴν αἰμάτωσε, τὸ κύμα ἐκοκκίνησε ἐπ' ὀλίγον. Ἡ
φώκη ἤσπαιρεν ἐν ἀγωνίᾳ. Ὁ νεαρὸς ἁλιεὺς κατώρθωσε νὰ
σφίγξη τὸν λαιμὸν μὲ μίαν θηλειάν, καὶ καλέσας τὸν ἄλλον
σύντροφόν του εἰς βοήθειαν κατώρθωσε τὴ βοηθεία αὐτοῦ,
μὲ κίνδυνον νὰ βουλιάξη ἡ φελούκα, ν' ἀνασύρη ἐπάνω τὴν
φώκην..
Ἡ γραία Χαδούλα ἀγνάντευεν, ἀγνάντευεν εἰς τὸ
πέλαγος. Ἂς ἧτο καὶ τώρα, νὰ φανῆ νὰ πλησιάση μία
βάρκα!. Ἡ Φραγκογιαννοὺ θὰ παρεκάλει τοὺς νέους
ἁλιεῖς, τοὺς πατριώτας της, νὰ τὴν ἐπάρουν μαζί, μὲς στὴν
βάρκα. Καὶ ποὺ θὰ ἐπήγαινε. Ὤ, βέβαια στὰ πέρα χώματα,
στὰ μέρη τ' ἀντικρινά, στὴν μεγάλη στεριά. Κ' ἐκεῖ τί θὰ
ἔκαμνε; Ὤ, εἶχεν ὁ Θεός, θ' ἄρχιζ' ἐκεῖ νέον βίον!.
Ἔβλεπεν, ἔβλεπεν, ἀνοιχτὰ εἰς τὸ πέλαγος, μακρὰν ἔξω,
πολλὰ πανιά, λευκὰ ἱστία, σὰν τοῦ γλάρου τὰ φτερά.
Βρατσέρες, γολέτες, μικρὰ καΐκια, τὰ ἔβλεπε ν' ἀρμενίζουν,
νὰ ὀργώνουν τὰ κύματα, ὠσὰν βοϊδάκια ζευγαρωτά. Ἄλλα
ἔπλεον πόρρω πρὸς βορρᾶν, ἄλλα κατήρχοντο πρὸς νότον,
ἄλλα ἀρμένιζαν πρὸς ἀνατολὰς ἢ πρὸς δυσμάς, τέμνοντας
σταυροειδῶς τοὺς ὁλκούς, τὰς βαθείας ὀρατᾶς αὔλακας,
τὰς ὁποίας ἄφηναν ὄπισθέν των τὰ πρῶτα. Εἴτα πολλὰ
ρεύματα διαχαράσσοντα τὸ πέλαγος, ἀπὸ τὰ ὁποῖα
ἐφαίνετο ἡ θάλασσα ὠσὰν κεντητή, πεποικιλμένη.
Ἔβλεπεν, ἐωσότου τὰ μάτια τῆς «ἔκαμαν γυαλιᾶ» νὰ
βλέπη..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔβγαλεν ἀπὸ τὸ καλάθι της τὸ
παλαιὸν κιτρινωπὸν χράμι, τὸ μάλλινον, τὸ ὁποῖον εἶχε διὰ
νὰ τυλίγεται ὅταν ἤθελε νὰ κοιμηθῆ καὶ δὲν εἶχεν ὕπνον,
ἐσηκώθη ὀρθή, ἀνεπέτασε τὴν μαλλίνην σινδόνα, κ'
ἄρχισεν ἐκθύμως νὰ τὴν σείη. Ἔκαμνε σήματα,
ἀπηλπισμένα σήματα πρὸς τοὺς ναυτίλους, νὰ ἔλθουν νὰ
τὴν ἐπάρουν μαζί των. Ἔβλεπον, δὲν ἔβλεπον οἱ ναυβάται
τὰ σημεῖα της; Ἀπὸ κανὲν πλοῖον δὲν ἀπήντησαν εἰς τὸν
πόθον της, εἰς τὰς τόσας προσπαθείας της. Τὰ λευκὰ ἱστία
ἔφευγον μὲ τὸν ἄνεμον εἰς τὸ κύμα, καὶ αὐτὴ ἕμενε
προσηλωμένη εἰς τὸν βράχον τῆς Σκοτεινῆς Σπηλιᾶς,
προγεγραμμένη, ἔρημος, μὴ βλέπουσα διὰ τὴ αὔριον
χρυσῆς αὐγῆς τὴν ἀνατολήν..
Τὸ λευκάζον καὶ κιτρινωπὸν ράκος τῆς ἔφυγεν ἀπὸ τὴν
χείρα. τὸ ἐπῆρεν ὁ ἄνεμος, καὶ τὸ ἔρριψεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς
καὶ τῶν ὤμων τῆς γυναικός..
- Αὐτὸ θὰ εἶναι τὸ σάβανό μου! ἐψιθύρισε πικρῶς
μειδιώσα ἡ Φραγκογιαννού..
Τέλος, καθὼς ἐκάθισε κάτω ἐπὶ τοῦ βράχου, βλέπει μίαν
βάρκαν, μικρὰν φελούκαν, νὰ ἔρχεται παραπλέουσα τὴν
ἀκτήν. Εἶχε μικρὸν ἱστίον καὶ δυὸ κουπιά, τὰ ὁποῖα
ἔτυπτον ραθύμως τὸ κύμα. Ἔπλεεν ἐξ ἀνατολῶν κ'
ἐπλησίαζε πρὸς τὸν ἔρημον βράχον, εἰς τὸ ἄσυλόν της. Ἡ
Φραγκογιαννοὺ ἠσθάνθη σκίρτημα ἐλπίδος μέσα της.
Ἐκρύβη ὄπισθεν τῆς κορυφῆς τοῦ βράχου, διὰ νὰ
κατοπτεύση καὶ ἵδη ἂν θὰ ἐγνώριζε τοὺς ἐπιβαίνοντας.
Ὅταν ἡ φελούκα ἐπλησίασεν, εἶδεν ὅτι ὁ εἰς ἐκ τῶν τριῶν
ἐπιβατῶν της, ὅστις ἔσυρε τὴν «συρτήν» ἀπὸ τὴν πρύμνης,
ἐφόρει στρατιωτικὴν στολήν. Κάποιος παρεπιδημῶν
ἀπόστρατος, ἀγαπῶν τ' ὀψάρευμα, εἶχεν ἐξέλθει πρὸς
ἄγραν, ὁμοῦ μὲ δυὸ ἐξ ἐπαγγέλματος ἁλιεῖς. Ἡ
Φραγκογιαννοὺ μόνον εἶδεν ὅτι ἧτο «ταχτικός», καὶ
γελασμένη ἐκρύβη βαθύτερα ὄπισθεν τοῦ βράχου..
* * *.
Τὴν νύκτα ἀπεκοιμήθη εἰς τὴν κρύπτην της, μέσα εἰς τὴν
ὑγρᾶν ἅλμην τῆς Σπηλιᾶς. Βόμβοι ἐθορύβουν εἰς τὰ ὦτα
της. Τὸ κύμα ὑπὸ τοὺς πόδας τῆς ἐρρόχθει, μὲ
παρατεταμένους ὠρυγμοὺς λύσσης. Βαθιά, μέσα εἰς τὰ
στέρνα τῆς ἤκουε τὰ κλαυθμυρίσματα τῶν ἀκάκων νηπίων.
Ὑπόκωφοι συριγμοὶ τοῦ μακρινοῦ ἀνέμου ἤρχοντο εἰς τὰς
ἀκοάς της. Ὁ νεκρώσιμος χορὸς τῶν κορασίδων, μὲ
ηὐξημένον τὸν φρικώδη ὁρμαθόν, ἐχοροπήδα τριγύρω της.
«Εἴμαστε παιδιά σου! -Μᾶς ἐγέννησες! -Φίλησέ μας! -
Δῶσε μας μαμμά! - Πάρε μας στολίδια, στολίδια ὄμορφα! -
Χάιδεψέ μας! - Δέν μας ἀγαπᾶς;».
Ἡ γραία πενθερὰ τοῦ Λυρίγκου, μανιώδης,
συστρέφουσα τὰς χείρας, τὴν ἠπείλει τρομερά, καὶ ὁ
γαμβρός της, μὲ ἦθος παραπονεμένον, τὴν ἐπέπληττε.
Κάτω εἰς τοὺς πόδας, εἰς τὸ βάθος τῆς Σπηλιᾶς, ἐρρόχθει
τὸ κύμα. Ἔβραζεν, ἔβραζε, καὶ τὸ ἄντρον μετεβάλλετο εἰς
στέρναν, καὶ τὸ νερὸν τῆς στέρνας ἐβρυχάτο μ' ἔναρθρον
φωνήν:.
- Φόνισσα! - Φόνισσα!.
Ἡ δυστυχὴς ἐξύπνησεν ἔντρομος, περιρρεομένη ἀπὸ
ἅλμην καὶ ἱδρώτα. Ηὔχετο πλέον καὶ πάραυτα τὸ
ἀπεφάσισε, νὰ μὴν κοιμηθῆ ἄλλην φορὰν εἰς τὴν ζωήν της,
ἂν ἤτον διὰ νὰ βλέπη τέτοια ὄνειρα. Ὁ θάνατος θὰ εἶναι ὁ
κάλλιστος τῶν ὕπνων - ἀρκεῖ νὰ μὴν ἔχει κακὰ ὄνειρα! Τὶς
οἵδε! - Μόλις τὸ ἐσκέφθη, καὶ μετ' ὀλίγον ἀπεναρκώθη
πάλιν. Τότε τῆς ἐφάνη ὅτι ἔβλεπεν ἐμπρὸς τῆς τὸν
Καμπαναχμάκην, τὸν ἄγροικον ἐκεῖνον τοῦ βουνοῦ. ἵστατο
ἐνώπιόν της μὲ τὴν στραβολέκαν του τὴν ποιμενικήν, μὲ τὸ
σκαιὸν ἦθος του, μὲ τὴν ὄψιν του τὴν τραχείαν καὶ μὲ
λαρυγγώδη φωνὴν τῆς ἔλεγε: «Στὸ Κακόρρεμα! Στὸ
Μονοπάτι, στὴ Βρύση τοῦ Πουλιοῦ! Στοῦ Γέροντα τὸ
Ἐρμητήριο!».
Καὶ καθὼς ἐγίνετο ἄφαντος, ἀκόμη ἐπανέλαβε:.
- «Στὸ Ἐρμητήριο! Στοῦ Γέροντα τὸ Ἐρμητήριο!».
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐξύπνησε τὴν ὥρα τοῦ λυκαυγοῦς μὲ
μικρὰν γαλήνην εἰς τὴν ψυχήν, ἐνῶ τὸ κυανοῦν καὶ
πορφυρίζον τοῦ στερεώματος καταντικρὺ τῆς συνεχέετο μὲ
τὸ μαυρογάλανον τοῦ πόντου, καὶ αὔρα, δρόσος,
φλοῖσβος, κελάρυσμα ἀπετέλουν ἡδείαν συζυγίαν
ἁρμονίας εἰς τὰς αἰσθήσεις της..
Ἀπὸ τῆς προχθὲς δὲν εἶχε παύσει νὰ σκέπτεται τὸ
ἐρημητήριον ἐκεῖνο, περὶ οὐ τῆς εἶχεν ὁμιλήσει πρὸς τριῶν
ἡμερῶν ὁ Καμπαναχμάκης. Εἶχεν ἀκούσει πολλὰ νὰ
λέγουν γυναῖκες εὐλαβεῖς περὶ τῶν ἀρετῶν τοῦ Γέροντος
ἐκείνου, τοῦ πάπ' Ἀκακίου, ὅστις πρὸ ὀλίγου καιροῦ μόνον
εἶχεν ἔλθει εἰς τὴν νῆσον, καὶ εἶχε κατοικήσει εἰς τὸν Ἅγιον
Σώστην, παλαιὸν ἀναχωρητήριον μετὰ ἐρήμου ναΐσκου, τὸ
ὁποῖον ἔκειτο ἐπὶ μικροῦ θαλασσοπλήκτου βράχου, ὅστις
ἀπετέλει σκόπελον ἢ μικρὸν νησίδιον παρὰ τὴν βορείαν,
μικρὸν πρὸς δυσμὰς κλίνουσαν, κρημνώδη ἀκτήν, καὶ μὲ
τὴν ἄμπωτιν τῶν ὑδάτων, τὸ νησίδιον ἐγίνετο μικρὰ
χερσόνησος. Ὁ γέρων πάπ' Ἀκάκιος ἧτο, ἔλεγαν, αὐστηρὸς
πνευματικός, πλὴν εἶχε τὸ σπάνιον χάρισμα τῆς διακρίσεως
τῶν λογισμῶν, κ' ἔφθανε μέχρι προορατικότητος. Αἱ
γυναῖκες ἐβεβαίουν ὅτι ἧτο σωστὸς κρυφιογνώστης, καί
σου ἔλεγε τί εἶχες μέσα σου. Καὶ πολλάκις ἐξωμολόγει τὸν
μετανοούντα πολὺ περισσότερον ἢ ὅσον αὐτὸς ἤθελε νὰ
ἐξομολογηθῆ..
Διὰ τὴν Φραγκογιαννοὺ θὰ ἧτο εὐτύχημα, ἂν εἶχεν
εἰλικρινὴ ἀπόφασιν νὰ ἐξομολογηθῆ, νὰ εὑρίσκετο εἰς
πνευματικὸς ὅστις νὰ τὴν ἀπήλλαττεν ἀπὸ τὸν κόπον καὶ
ἀπὸ τὸ φοβερὸν βάσανον τοῦ δισταγμοῦ, λέγων: «Αὐτὸ κι
αὐτὸ ἔκαμες!» Ἤρκει νὰ μὴν τὴν ἀπήλπιζε, ἀλλὰ νὰ ἧτο
ἱκανὸς νὰ τὴν βοηθήση καὶ νὰ τὴν σώση, - ἀκόμη καὶ εἰς
τὸν πρόσκαιρον κόσμον, εἰ δυνατόν! Τάχα δὲν ὑπῆρξεν εἰς
Ἅγιος ὅστις ἔκρυψε καὶ ἔσωσε, μὴ θελήσας νὰ τὸν
παραδώση εἰς τὴν ἐξουσίαν, τὸν φονέα τοῦ ἰδίου ἀδελφοῦ
του; Πόσω μᾶλλον ὁ πάπ' Ἀκάκιος δὲν θὰ ἔσωζε καὶ θὰ
ἔκρυπτεν αὐτήν, ἥτις δὲν εἶχε κάμει κακὸν ἀτομικῶς εἰς τὸν
σεβάσμιον ἐρημίτην; Μήπως δὲν ἐπερνούσαν καθημερινῶς
πλοῖα, γιαλὸ ἢ ἀνοιχτὰ ἀπὸ τὸν Ἀϊ-Σώστην, καὶ δὲν θὰ
ἠδύνατο νὰ τὴν φυγάδευση ἂν ἤθελε;.
Ἡ Χαδούλα εἶχε βαρυνθῆ τὴν μονοτονίαν τῆς Σκοτεινῆς
Σπηλιᾶς, καὶ εἶχεν ἀρχίσει ν' ἀδυνατίζη πολὺ ἀπὸ τὴν
ἀνεπαρκὴ τροφήν. Ἔλαβεν ἀπόφασιν, ἅμα φέξη καλά, νὰ
πάρη τὸ καλαθάκι της, καὶ νὰ ἐξέλθη ἀπὸ τὸ ἄσυλόν της,
ὅπως διευθυνθῆ πρὸς τὸν Ἁγιον Σώστην. Ἐκεῖ θὰ
ἐξωμολογεῖτο ὅλα τὰ «πάθια της». Καιρὸς μετανοίας
πλέον..
* * *.
Ἔφθασαν, ἔφθασαν, οἱ χωροφύλακες! Εἴτε διὰ
προδοσίας, εἴτε δι' ἰχνηλασίας, τὴν εἶχαν ἀνακαλύψει.
Κατώρθωσαν νὰ κατέλθουν εἰς τὸ Κακόρρεμα, χωρὶς νὰ
ἐνοχληθοῦν ἀπὸ τὸν κρημνόν, χωρὶς οἱ λίθοι τῆς σάρας νὰ
σηκωθοῦν καὶ νὰ ριφθοῦν κατεπάνω τους, νὰ τοὺς
κυνηγήσουν!.
Ἧτο τὴν αὐγὴν ἅμα ἔφεξεν, ἐνῶ ἡ Φραγκογιαννοὺ
ἡτοιμάζετο νὰ διεθυνθῆ διὰ τοῦ συντομωτέρου δρόμου, εἰς
τὸν Αἱ-Σώστην, εἰς τὸ Ἐρημητήριον. Ὁ ἥλιος δὲν εἶχεν
ἀνατείλει διὰ νὰ φωτίση ἀκόμη τὴν φαλακρὰν ἀκτήν, τὸ
Κουρούπι, καὶ νὰ στείλη χρυσᾶς ἀκτίνας εἰς τὴν ἀπότομον
κλιτὺν τοῦ Στοιβωτοῦ. Ἡ Φραγκογιαννοὺ τοὺς εἶδεν,
ἐτρόμαξεν, ἐπῆρε τὸ καλάθι της, καὶ ἀσθμαίνουσα,
ξεγλωσσασμένη, ἔτρεξε τὸν ἀνήφορον, ἐπάνω εἰς τὸν
βράχον τὸν ἄβατον, εἰς τὸ Κλῆμα, πρὸς τὸ δυτικὸν μέρος.
Ἐπέταξε, μὲ λάκτισμα τῶν ποδῶν πρὸς τὰ ὀπίσω, τὰς
φθαρμένας ἐμβάδας, «τὰ παλιοκατσάρια της», καὶ
ξυπόλητη ἀνερριχήθη ἐπάνω εἰς τὸν κρημνόν. Οἱ δυὸ
«νομάτοι» ἔβγαλαν κι αὐτοὶ τὰ τσαρούχια τους, κ' ἔτρεξαν
κατόπιν της, εἰς τὸν βράχον τὸν ἀπάτητον, εἰς τὸν χῶρον
τῆς ἀπελπισίας, ὅπου ἐβάδιζεν ἐκείνη..
Μίαν μόνην στιγμήν, ἡ δύστηνος ἔστρεφε τὴν κεφαλὴν
ὀπίσω. Τότε εἶδεν ὅτι οἱ διῶκται ἦσαν μὲν δυό, ἀλλὰ μόνον
ὁ εἰς ἐφόρει τὴν στρατιωτικὴν στολήν. Ὁ ἄλλος ἔφερεν
ἐγχώριον ἔνδυμα, μὲ σελάχι, ἐφωδιασμένον μὲ πιστόλια καὶ
χαρμπιά, περὶ τὴ μέσην. Ἐφαίνετο νὰ εἶναι εἰς τῶν
ἀγροφυλάκων..
Τοῦτο τὴν ἐπτόησε καὶ τὴν ἐφόβισεν. Ἡ ἀπουσία τοῦ
ἑνὸς χωροφύλακος ἔδιδεν ἀφορμὴν εἰς ὑποψίας. Μήπως
ἀπὸ τὴν ἄλλην πλευρᾶν τοῦ κρημνοῦ, πέραν τοῦ βράχου
τοῦ ἀξένου τῆς ἀπορρῶγος ἀκτῆς τὴν ἐπερίμενεν ἐνέδρα
τις, ὥστε νὰ τὴν κλείσωσιν οἱ σκληροὶ διῶκται μεταξὺ δυὸ
πυρῶν;.
Καὶ πάλιν ἡ σύμπτωσις αὐτὴ τὴν ἐπαρηγόρησε καὶ τῆς
ἐνέπνευσε μικρὰν ἐλπίδα. Ἐὰν ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δυὸ
«νομάτους» ἤτον πατριώτης, χωρικὸς ἄνθρωπος εἰς τὴν
ὑπηρεσίαν τῆς δημαρχίας, τοῦτο ἴσως ἐσήμαινεν ὅτι οὗτος
θὰ ἐξετέλει μᾶλλον ὡς ἀγγαρείαν τὸ κυνήγημα τὸ ὁποῖον
τοῦ εἶχαν ἐπιβάλει καὶ ἴσως μᾶλλον θὰ ἔκοπτε τὴν ὁρμὴν
τοῦ ἄλλου, τοῦ χωροφύλακος. Δὲν ἧτο δὲ ἀπίθανον ὁ
ἀγροφύλαξ ἐκεῖνος καὶ νὰ ἠσθάνετο μέσα τοῦ κρυφὴν
συμπάθειαν πρὸς τὴν φεύγουσαν, τὴν διωκομένην, τὴν
τρέχουσαν ἐπάνω εἰς τὰ κατσάβραχα, μ' αἰματωμένους
τοὺς πόδας, δύστυχη γυναίκα -περὶ τῆς ἐνοχῆς τῆς ὁποίας
δὲν ἧτο κᾶν βέβαιος..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΖ.
Ὕστερον ἀπ' ὀλίγων λεπτῶν τῆς ὥρας κυνηγητόν, ἡ
Φραγκογιαννοὺ ἔφθασεν εἰς τὴν τοποθεσίαν, τὴν ὁποία ὁ
Καμπαναχμάκης εἶχεν ὀνομάσει «τὸ Μονοπάτι στὸ
Κλῆμα». Ἤτον βράχος εἰσέχων ἀποτόμως πρὸς τὰ ἔσω,
σχηματίζων μικρὸν ζύγωμα, κάτωθεν τοῦ ὁποίου ἔχασκεν
ἡ ἄβυσσος, ἡ θάλασσα. Ἄνω τοῦ ζυγώματος τούτου ὑπῆρχε
πάτημα ἡμισείας παλάμης τὸ πλάτος, ὅλον δὲν τὸ πέραμα
ἧτο τριῶν ἢ τεσσάρων βημάτων. Ὅπως τὸ διέλθη τις,
ἔπρεπε νὰ πιασθῆ ἀπὸ τὸν ἄνω βράχον, βλέπων πρὸς τὴν
θάλασσαν, νὰ πατὴ μὲ τὴν πτέρναν, καὶ νὰ βαδίζη ἐκ
δεξιῶν πρὸς τὰ ἀριστερά. Ἡ ζωὴ τοῦ ἐκρέματο εἰς μίαν
τρίχα..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔκαμε τὸν σταυρόν της καὶ δὲν
ἐδίστασε. Οὔτε ὑπῆρχεν ἄλλη αἵρεσις ἢ προσφυγῆ. Δρυμὸς
ἄλλος δὲν ὑπῆρχεν ἐπάνω τοῦ βράχου. Ἡ γυνὴ ἐπῆρε τὸ
καλάθι της εἰς τοὺς ὀδόντας, ἐπήδησεν ἀποφασιστικῶς, καὶ
διέβη αἰσίως τὸ φοβερὸν πέραμα..
Ἔφθασαν κατόπιν ἀσθμαίνοντες οἱ δυὸ νομάτοι. Ὁ
χωροφύλαξ εἶδε τὸ πέραμα κ' ἐστάθη..
- Σοῦ βαστᾶ ἡ καρδιά σου; εἶπε μὲ κρυφὴν χαιρεκακίαν
ὁ σύντροφός του..
- Δὲν εἶναι ἄλλος δρόμος;.
- Δὲν εἶναι..
- Ἐσὺ θὰ τὸ 'χης περάσει πολλὲς φορές, εἶπεν ὁ
στρατιώτης..
- Ἐγώ, ὄχι! ἠρνήθη ὁ ἀγροφύλαξ..
- Δὲν ἤσουν τσομπάνης;.
- Ἐγὼ ἔβοσκα πρόβατα στὸν κάμπο..
Ὁ χωροφύλαξ ἐδίστασεν ἀκόμη..
- Καὶ νά μας ρίξη κάτω μία γυναίκα! εἶπε..
- Δὲν προφτάσαμε νὰ τὴν ἰδοῦμε τὴ στιγμὴ ποὺ
περνοῦσε, εἶπεν εἴρων ὁ δραγάτης. Ἂν τὴν ἔβλεπες, θά σου
'κανε καρδιά..
- Ἀληθινά;.
- Δὲν ξέρεις πόσες φορὲς δίνουν τὸ παράδειγμα οἱ
γυναῖκες! εἶπεν ὁ ἀγροφύλαξ. Σὲ κάμποσα πράγματα,
δείχνουν πολὺ κουράγιο..
- Κ' ἐγὼ θὰ περάσω! εἶπεν ὁ χωροφύλαξ..
- Ἐμπρός!.
Ὁ χωροφύλαξ ἔβγαλε τὸ ἀμπέχονόν του, καὶ τὸ ἔτεινεν
εἰς τὸν σύντροφόν του, μείνας μὲ τὸ ὑποκάμισον. Ἔκαμε τὸ
σημεῖον τοῦ Σταυροῦ..
- Ἂν περάσω πέρα, μοῦ τὸ ρίχνεις, εἶπε..
Ἐδοκίμασε νὰ πατήση ἐπὶ τοῦ στενοῦ, ἐπιάσθη ἀπὸ τὸν
βράχον. Μετὰ ἐν βῆμᾳ ὠπισθοδρόμησε..
- Μ' ἔπιασε ζαλάδα, εἶπεν..
Ἐν τῷ μεταξὺ ἡ Φραγκογιαννού, τρέχουσα, εἶχεν
ἀνηφορίσει, καὶ ἀνήρχετο ὑψηλότερα εἰς τὴν ἀκτήν.
Ἀποκαμωμένη, ἤσθμαινεν, ἐφύσα. Ἐπήγαινε, κ' ἐστέκετο
ἐπὶ μίαν ἀνεπαίσθητον στιγμήν, κ' ἔτεινε τὰ ὦτα
ἀκροωμένη. Ἤθελε νὰ βεβαιωθῆ ἂν θὰ διέβαινον τὸ
πέραμα οἱ δυὸ διῶκται της. Ἀλλὰ δὲν ἤκουε τίποτε. Ἀπὸ
τὴν βραδύτητα αὐτὴν ἐσυμπέρανεν ὅτι οἱ δυὸ «νομάτοι»
ἐδίσταζον πολὺ νὰ περάσουν τὸ μονοπάτι..
Τέλος, ἔφθασεν εἰς τοῦ Πουλιοῦ τὴν Βρύση, ὅπως τὴν
εἶχεν ὀνομάσει ὁ Καμπαναχμάκης. Ἧτο μιὰ πηγὴ ἐπάνω εἰς
ὑψηλὸν βράχον, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐσχηματίζετο μικρὸν
ὀλισθηρὸν ὀροπέδιον ἀπὸ χῶμα, γεμάτον ἀπὸ βρύα καὶ
ἄλλα ὑγρὰ χόρτα, τὰ ὁποῖα ἐφαίνοντο ὡς νὰ ἔπλεον εἰς τὸ
νερόν. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐπάτει καλὰ διὰ νὰ μὴ
γλιστρήση καὶ πέση. Ἀπὸ τὴν βρύσιν ἐκείνην, πράγματι,
μόνον τὰ πετεινὰ τ' οὐρανοῦ ἠδύνατο νὰ πίνουν. Ἡ
Χαδούλα ἔκυψε κ' ἔπιε..
- Ἄχ! καθὼς πίνω ἀπ' τὴ βρυσούλα σας, πουλάκια μου,
εἶπε, δῶστε μου καὶ τὴν χάρη σας, νὰ πετάξω!..
Κ' ἐγέλασε μοναχή της, ἀποροῦσα ποὺ εὗρε τὸν
ἀστεϊσμὸν αὐτὸν εἰς τοιαυτην ὥραν. Ἀλλὰ τὰ πουλιά, ὅταν
τὴν εἶδαν, εἶχαν ἀγριεύσει, κ' ἐπέταξαν ἔντρομα..
Ἐκάθισε, δίπλα εἰς τοῦ Πουλιοῦ τὴν Βρύση, διὰ νὰ
ξαποστάση καὶ πάρη τὸν ἀνασασμόν της. Σχεδὸν εἶχε
βεβαιωθῆ πλέον ὅτι οἱ δυὸ «νομάτοι» δὲν εἶχαν
κατορθώσει νὰ διαβώσι τὸ Μονοπάτι στὸ Κλῆμα..
Ἀλλὰ δὲν ἠσθάνετο ἀσφάλειαν, ἡ δύστηνος, καθημένη
ἐκεῖ. Ὅθεν, μετ' ὀλίγα λεπτὰ ἐσηκώθη, ἐπῆρε τὸ καλάθι της,
κ' ἔτρεξεν τὸν κατήφορον. Τώρα πλέον ἐπήγαινεν
ἀποφασιστικῶς εἰς τὸν Αἱ-Σώστην, εἰς τὸ Ἐρημητήριον.
— «Ξεμάκρυνες φεύγοντας και έμεινες στην έρημο» είπε
πάλι ο γέρο μοναχός..
— Μεγάλη φουρτούνα μ' ηύρε, γέροντά μου, και μεγάλη
λιγοψυχιά με κόλλησε..
— Ο Θεός να σε γλυτώσει, κόρη μου, «από ολιγοψυχίας
και από καταιγίδος», πρόσθεσε ο Ιωάσαφ, συνεχίζοντας τον
ψαλμό..
— Απ' την κακία, απ' την κακογλωσσιά, απ' το φθόνο, δεν
μπορεί να γλυτώσει ένας άνθρωπος..
— «Καταπόντισε, Κύριε, και διέλυσε τις γλώσσες τους,
γιατί είδα ανομία και αντιλογία στην πόλη», τέλειωσε ο πάτερ
Ιωάσαφ..
Έπειτα αφού γέμισε το σταμνί του είπε:.
— Αν περάσεις από τους κήπους, γερόντισσα, φώναξέ με
να σε φιλέψω κανένα μαρούλι κι λίγα κουκιά..
Και απομακρύνθηκε..
Το βράδυ η Φραγκογιαννού βρισκόταν στην Πέρα-Ράχη,
στο καλύβι του Καμπαναχμάκη. Η σύζυγος του βοσκού, μια
γυναίκα περίπου τριάντα ετών και μητέρα πέντε παιδιών,
ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι. Ήταν σε άθλια κατάσταση. Το
πρόσωπό της είχε παραμορφωθεί από το νευρικό επεισόδιο, η
γλώσσα της κρεμόταν έξω από το στόμα και έβγαζε άναρθρες
φωνές..
"Πώς σου ήρθε αυτό;" την ρώτησε η Φραγκογιαννού πιο
πολύ με ένα νόημα παρά μιλώντας. Η άρρωστη απάντησε με
έναν μορφασμό που δεν είχε τίποτα το ανθρώπινο..
Η Φραγκογιαννού κάθισε κοντά στη φωτιά και
ασχολήθηκε να βράσει βότανα για την άρρωστη. Δεν είχε
πλέον το καλάθι της, αλλά είχε γεμίσει τα στήθη της με
διάφορα μικροσκοπικά χόρτα, τα οποία είχε μαζέψει τη μέρα
κάτω στα ρέματα των κοιλάδων..
Τα δύο μικρά κορίτσια της άρρωστης κάθονταν κοντά στα
γόνατα της Φραγκογιαννούς, ναζιάρικα και ζητώντας χάδια.
Η Γιαννού τούς χάιδεψε τα σαγόνια και τους λαιμούς τόσο
δυνατά, ώστε πόνεσαν, και το ένα φώναξε:.
- Μάνα!.
Αλλά η μάνα τους ήταν για αυτά σαν να μην υπήρχε, και
τα δυστυχισμένα πλάσματα δεν ήταν σε ηλικία ούτε να
αισθανθούν την έλλειψη, ούτε να μπορέσουν τουλάχιστον να
την αναπληρώσουν. Το μικρό αγόρι, το οποίο φαινόταν να
είναι συνομήλικο με το κορίτσι το ένα, σαν να ήταν δίδυμα,
έκλαιγε και ζητούσε «να σηκωθεί η μαμά του να του κάνει
γριά στο τηγάνι», δηλαδή τηγανίτες με πολλές δίπλες..
— Τώρα, γιε μου, εγώ να σου κάμω γριά, είπε αδιάφορα η
Φραγκογιαννού..
— Δεν έχουμε αλεύρι, θεία, είπε το μεγαλύτερο από τα δύο
κορίτσια.
— Καλά. να έρθει ο πατέρας να φέρει αλεύρι, είπε η
Φραγκογιαννού στο παιδί, κ' εγώ να σου κάμω «γριά»!
Ησύχασε τώρα..
Αλλά το αγόρι δεν τα άκουγε αυτά..
— Γριά θέλω, και να 'ναι ζαρωμένη γριά! Να 'χει και
πετμέζι..
— Πού να βρεθεί το πετμέζι, γιε μου; είπε η
Φραγκογιαννού. Μεθαύριο να μαυρίσουν τα σταφύλια στ'
αμπέλι, να τα τρυγήσουμε, να κόψουμε τα ξεμοναχιασμένα
απ' τα κλήματα, να κάμουμε πολύ-πολύ πετμέζι να φάει το
καλό παιδί. Πώς σε λένε;.
— Γιώργη τόν λέμε, θεία, είπε το μεγαλύτερο κορίτσι..
— Εσένα;.
— Δαφνώ..
— Κ' εσένα; ρώτησε η Γιαννού το μικρότερο κοριτσάκι..
— Ανθή..
— Να ζήσετε!.
— Και πότε θα τα κόψουμε, θεία, τα σταφύλια; φώναξε το
αγόρι. Δεν πάμε τώρα στ' αμπέλι να τα κόψουμε;.
— Όχι τώρα, γιε μου, ταχιά..
— Ταχιά το-ταχύ; είπε ο Γιώργης..
— Ναι, γιόκα μου. Απόψε θα δέσουν οι ράγες, και θα
γλυκάνουν, και θα μαυρίσουν, και ταχιά το-ταχύ θα πάρουμε
τους εργάτες που τρυγούνε, να τρέξουμε στ' αμπέλι, να
τρυγήσουμε, να τα κάμουμε κότσι-κότσι, τα σταφύλια, τα
ξεμοναχιασμένα, να τα πατήσουμε, να τα λιώσουμε, και θα
κάμουμε μουστόπιτες και πετμέζια και χίλια λογιών καλά.
Και τότε, θα σου κάμω εγώ μια γριά, ζαρωμένη, ίσα με το
τηγάνι μεγάλη!.
— Σέλω να' ναι πουλύ, πουλύ μεγάλη! είπε ο μικρός..
— Μεγάλη γριά, ίσα μ' εμένα, είπε η Φραγκογιαννού..
Ταυτόχρονα, το μικρότερο από τα δύο κορίτσια, το
Δαφνώ, καθώς κοίταζε μια το λυχνάρι και μια τη
Φραγκογιαννού με βλέμμα μαγεμένο, σαν να υπνωτίστηκε
από το βλέμμα της γριάς, νύσταξε, έγειρε το κεφαλάκι του
προς τη φωτιά και αποκοιμήθηκε. Η Γιαννού το χάιδευε
επίμονα κάτω από το σαγόνι, και μερικές φορές το χέρι της
γλιστρούσε προς τον λαιμό, και ίσως είχε την τάση να σφίξει
λίγο πιο δυνατά τον λαιμό του κοριτσιού. Αλλά την ίδια
στιγμή ακούστηκε ένα βιαστικό βήμα έξω, η πόρτα άνοιξε,
και μπήκε ο Καμπαναχμάκης..
— Δω είσαι, κυρά-Γιαννού! είπε γεμάτος ταραχή. Σήκω!
Να φύγεις! να κρυφτείς!.
— Τί τρέχει; είπε η γριά, προσπαθούσα να φανεί ατάραχη..
— Οι ταχτικοί σε αναζητούν; Τί κακό έκαμες χριστιανή;
Τρέχουν οι ταχτικοί γυρεύοντάς σε. Σήκω, τρέχα! να
κρυφτείς πουθενά καλή μου! Σε λυπούμαι, καημένη! Τι κρίμα
έκαμες;.
— Εγώ; κρίματα πολλά. Μα δεν ξέρω, γιατί να με
γυρεύουν οι ταχτικοί, που μου λες;.
— Τρέχα, κατά δω έρχονται τώρα. Δε ξέρω πώς
κατάλαβαν πώς τα πρύμισες κατά δω, θα 'ρθουν τώρα να
ζητήσουν. Όπου κι αν είναι, πλάκωσαν! Ακούς! κάτω, στη
Σκοτεινή Σπηλιά, στο Κακόρρεμα, κατακεί να πάρεις το
φύσημά σου! Στο κλήμα στο Μονοπάτι, στου Π'λιού τη
Βρύση, εκεί να σε πάρουν κι αν σε κυνηγήσουν, δεν μπορούν
να σε πιάσουν! Από κεί μπορείς να κατεβείς στο Γέροντα, στο
Ερμητήριο, να εξομολογηθείς, τα κρίματά σου, καημένη.
Τρέχα!..
Η κακόμοιρη έτρεξε, αλλά δεν ένιωθε πλέον δυνάμεις
ακμαίες. Η αϋπνία των προηγούμενων νυχτών, η κακουχία, οι
συγκινήσεις την είχαν καταβάλει. Τα μέρη, τα οποία είχε
αναφέρει ο Καμπαναχμάκης, απείχαν πολύ, και δεν μπορούσε
να περπατήσει προς τα εκεί στην ασέληνη νύχτα..
Καθώς έτρεχε, αυτιάζονταν συνεχώς, ξαφνιαζόταν, και
νόμιζε ότι ακούει παντού βήματα. Στο μονοπάτι, ανάμεσα σε
δέντρα και θάμνους, άκουσε βήματα αληθινά, που ερχόταν
από απόσταση εβδομήντα μέτρων περίπου, από τον κύριο
δρόμο. Κρύφτηκε πίσω από τους θάμνους, και της φάνηκε ότι
ήταν πράγματι οι χωροφύλακες, που βάδιζαν προς την
καλύβα του Καμπαναχμάκη, προς το μέρος από όπου εκείνη
ερχόταν. Εάν πράγματι ήταν έτσι, η θέση της γινόταν
ασφαλέστερη προς το παρόν, καθώς δεν φοβόταν πλέον να
τους συναντήσει, για τη νύχτα εκείνη..
Προχώρησε προς το μέρος από όπου είχε έρθει το πρωί.
Έφτασε στον μικρό ναΐσκο της Ζωοδόχου Πηγής, στο
Κοιμητήριο των Καλογήρων, στο Αλώνι του Μοναστηριού.
Πέρασε έξω από το Βουρδουναριό, απέναντι από τη
σιδερένια πύλη του Κοινοβίου, η οποία ήταν κλειστή.
Άλλωστε, γυναίκες ποτέ δεν έμπαιναν στον ιερό περίβολο.
Κατέβηκε στους κήπους, όπου είχε συναντήσει το πρωί τον
καλόγερο, τον κηπουρό, ο οποίος της είχε πει διάφορα ρητά
από το Ψαλτήριο, τα οποία εκείνη δεν καταλάβαινε, αλλά
αόριστα υποψιαζόταν ότι ταίριαζαν κάπως στη θέση της. Και
πράγματι της είχαν αφήσει σαν έναν θόρυβο γύρω από τα
αυτιά της: «Τις δώσει μοι πτέρυγας ωσεί περιστεράς;. Ιδού
εμάκρυνα φυγαδεύων και ηυλίσθην εν τη έρήμω.
Προσεδεχόμην τον Θεόν, τον σώζοντά με από ολιγοψυχίας
και από καταιγίδος.»..
Καθώς ανέβαινε τη ράχη απέναντι, πέρα από τους κήπους,
πάνω από το ρέμα, άκουσε την μικρή καμπάνα του
μοναστηριού να ηχεί γλυκά, ταπεινά και μονότονα, να ξυπνά
τις ηχούς του βουνού, και να δονεί το απαλό αεράκι. Ήταν
λοιπόν μεσάνυχτα, ώρα του Μεσονυκτικού, ώρα του
Όρθρου! Πόσο ευτυχισμένοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, οι
οποίοι αμέσως, από νεαρή ηλικία, σαν από θεϊκή έμπνευση,
είχαν αισθανθεί ποιο ήταν το καλύτερο που μπορούσαν να
κάνουν - το να μην φέρουν, δηλαδή, άλλους στον κόσμο
δυστυχισμένους!. Και μετά από αυτό, όλα ήταν
δευτερεύοντα. Τη φιλοσοφία, αυτοί, την είχαν λάβει σαν
κληρονομιά, χωρίς να σκοτίσουν το νου τους στην
«αναζήτηση της αλήθειας», που ποτέ δεν βρίσκεται..
Ανέβηκε ψηλότερα στη ράχη, χωρίς να έχει σκοπό ή
απόφαση πού πήγαινε. Και έξω από το δρόμο, λίγα βήματα
μακριά, είδε μίαν στάνη, την οποίαν αναγνώρισε ότι ήταν του
Γιάννη του Λυρίγκου. Ο σκύλος που αισθάνθηκε από μακριά
την παρουσία της, άρχισε να γαυγίζει..
Είχε έλθει λοιπόν, κοντά στο κατάλυμα της προηγούμενης
νύχτας χωρίς να το καταλάβει! Και τώρα μόνο άρχισε να το
σκέφτεται. Μέχρι τότε το ένστικτο την είχε οδηγήσει. Αλλά
τώρα ο συλλογισμός της διατυπώνονταν καθαρά. «Πού
αλλού θα είμαι περισσότερο ασφαλής, για την ώρα, παρά
εδώ; Οι ταχτικοί ποτέ δεν θα πιστέψουν ότι ξαναήλθα πάλι
στο ίδιο μέρος, που με είχαν βρει χθες, και με κυνήγησαν. Ο
Γιάννης κοιμάται στο μαντρί του. Στο καλύβι θα' ναι η
λεχώνα, κι η γριά. Την νύχτα χθες, από τον σαστισμό κι από
τη βία μου, ξέχασα εκεί το καλαθάκι μου. Δεν θα είναι
καλύτερα να πάω να χτυπήσω την πόρτα, να τους πουλήσω
πάλι δούλεψη με κανένα ψευτογιατρικό, να πάρω και το
καλαθάκι μου, και σα φέξη να πάω να κρυφτώ κάτω στο
Κακκόρεμα, εκεί που λέει ο Καμπαναχμάκης;.».
Βεβαίως η γριά, η πεθερά του Λυρίγκου, κάτι θα είχε
ακούσει εις βάρος της από χωροφύλακες ή από τρίτους, αλλά
τί μ' αυτό;.
Δεν θα είχε τόσο κακία ούτε τόσο θάρρος, ώστε να την
προδώσει. Αλλιώς, αυτή ως κύρια πρόφαση, για να μπει θα
προφασίζονταν ότι ήρθε να ζητήσει το λησμονημένο καλάθι
της..
Κρύωνε πολύ από τον αέρα του βουνού, και είχε ανάγκη
να στεγαστεί κάπου, προσωρινά. Δεν δίστασε πλέον. Πέρασε
τον ζυγό, που ένωνε τις δυο ράχες, στη νοτιότερη των οποίων
ήταν το μαντρί, και στη βορειότερη το σπίτι του Λυρίγκου,
και έφτασε στο καλύβι..
Χτύπησε την πόρτα. Η γριά κοιμόταν, αλλά δεν άργησε να
ξυπνήσει, και ερχόμενη άνοιξε την πόρτα, χωρίς, αυτήν την
φορά, να ρωτήσει ποιος είναι, ίσως επειδή ήταν
μισοκοιμισμένη και ενεργούσε σαν σε υπονοβασία μηχανικά,
ή είχε την εντύπωση ότι κανείς άλλος δε θα μπορούσε να είναι
παρά ο γαμπρός της. Η Φραγκογιαννού βιάστηκε να μπει..
— Το κοφίνι μ' πλιο, ξέχασα απ' τη βία μου, εψές, είπε. Το
είδες; Είναι πουθενά; Πού το 'χεις;.
Η ηλικιωμένη χωριάτισσα στάθηκε και την κοίταξε. Τώρα
μόνο φάνηκε να ξύπνησε εντελώς, και να την αναγνώρισε..
— Πού βρέθηκες εδώ; είπε..
— Μη ερωτάς, είπε η Γιαννού. Είχα νυχτώσει σ' ένα άλλο
καλύβι, μα δεν είχα ύπνο. Σα θυμήθηκα το κοφίνι μου, ήρθα.
Πώς είστε; Τί κάνει η λεχώνα;.
— Τί να κάμει; Τα ίδια. Μα δε μου λες, είπε μετά από μικρό
δισταγμό η γριά. γιατί σε γύρευαν κείν' οι ταχτικοί;.
— Φθόνος του κόσμου, απάντησε μ' ετοιμότητα η
Φραγκογιαννού. Ένα κορίτσι είχε πνιγεί μες στο πηγάδι..
— Ε;.
— Και δεν ξέρω ποιος εχτρός είπε πως έφταια εγώ. Μα έτσι
να' χουμε καλή ψυχή, μπορείς να το πιστέψεις; Τάχα δεν
μπορούσε να πνιγεί και μοναχό του το κορίτσι; Ήταν ανάγκη
να βάλω χέρι εγώ;.
— Μαθές!. έκανε η γριά..
Η Φραγκογιαννού εγκαταστάθηκε, όπως και την
προηγούμενη νύχτα, κοντά στην γωνία της εστίας, όπου
βρήκε και το καλάθι της. Ζωντάνεψε τη φωτιά, έβαλε νερό
στο μπρίκι, και άρχισε να βράζει βότανα, τα οποία έβγαλε
από το στήθος της..
Η λεχώνα κοιμόταν, του μικρού κοριτσιού ακουγόταν η
αναπνοή μέσα στην σκάφη που χρησιμοποιούσαν ως κούνια,
κάτω από το στεφάνι ενός βαρελιού που κρατούσε ψηλά ένα
λεπτό πανί. Κάπου κάπου κλαψούριζε. «Κοι, κοι, κοι!»
πρόφερε η γριά, η γιαγιά του, η οποία είχε κλείσει το ένα μάτι,
και με το άλλο, στο αδύναμο φως του κανδηλιού και στο
αναβόσβημα που δημιουργούσε η αναλαμπή του τζακιού, δεν
έπαψε να κοιτάζει την Φραγκογιαννού. Τέλος, μετά από ώρα,
η γριά, ενώ φαινόταν αποφασισμένη να μην κοιμηθεί, της
ήρθε ο προδότης ο ύπνος – ίσως γι' αυτό το λόγο, ότι κοίταζε
πολύ επίμονα την ύποπτη γυναίκα και αποκοιμήθηκε επάνω
στο τρίτο λάλημα του πετεινού..
Το βρέφος κλαψούριζε ακόμη. Η γιαγιά δεν αγρυπνούσε
πια για να απαγγέλλει το μονότονο «Κοι, κοι, κοι!».
— «Όλο κοριτσούδια, να πάρει η ευχή!» Το παράπονο του
Γιάννη του Λυρίγκου βούιζε στα αυτιά της Φραγκογιαννούς.
Η λεχώνα δεν είχε ξυπνήσει. Η γριά Χαδούλα κινήθηκε
λίγο, τεντώθηκε στα γόνατά της, και έφτασε την κούνια.
Παραμέρισε το λευκό πανί από την κεφαλή της κούνιας, και
τέντωσε το χέρι της για να χαϊδέψει το μικρό, ενώ αυτό
κλαψούριζε. Έφραξε με το χέρι της το μικρό στόμα, για να
μη φωνάζει, κοίταξε προς το μέρος της λεχώνας, έπειτα προς
το στρώμα πάνω στην οποία κείτονταν κουβαριασμένη η
γριά..
Η φωνή του βρέφους πνίγηκε. Μια χεριά ακόμη
χρειαζόταν να κάμει η Φραγκογιαννού. Με την άλλην χείρα,
του έσφιξε δυνατά τον λαιμό. Έπειτα μάζεψε το λεπτό πανί
για να το ρίξει πάλι επάνω στο στεφάνι. Το χέρι της βρήκε
στην σανίδα, και έκανε μικρόν θόρυβο. Η γριά, που δεν
κοιμόταν βαριά, ξύπνησε. Τινάχτηκε, σκίρτησε. Είδε την
Φραγκογιαννού να τραβάει το χέρι της και να αποσύρεται,
σηκωμένη στα γόνατά της, πίσω στην θέση της..
— Τί κάνεις; φώναξε έντρομη η γριά..
Η λεχώνα πετάχτηκε, αναπήδησε..
— Τί είναι, μάννα;.
Η Φραγκογιαννού ξεσηκώθηκε, πήρε το καλάθι της..
— Τίποτα. θέλησα να το κάμω να λουφάξει, να μην κλαίει,
απάντησε..
Η γριά γιαγιά έκυψε προς την κούνια..
— Πηγαίνω τώρα, έφεξε, είπε η Φραγκογιαννού. Δώσε της
λεχώνας το γιατρικό που έβρασα να το πιεί!.
Και αμέσως βγήκε έξω. Άρχισε να τρέχει με γρήγορα
βήματα για να απομακρυνθεί γρήγορα. Πήρε τον επάνω
δρόμο, προς το δάσος, για να μην περάσει από την απέναντι
ράχη όπου ήταν η στάνη..
Ήταν γλυκιά αυγή του Μαΐου. Η γαλαζωπή και ροζ
ανταύγεια του ουρανού χρωμάτιζε με μια σκούρα απόχρωση
τα χόρτα και τους θάμνους. Ακουγόταν ο κελαηδισμός των
αηδονιών στο δάσος, και τα αναρίθμητα μικρά πουλιά
εκτελούσαν με ενθουσιασμό, ατέλειωτα, τη συναυλία τους
που δεν περιγράφεται με λόγια..
Αφού η Φραγκογιαννού απομακρύνθηκε πολλά βήματα,
άκουσε μια βραχνή κραυγή πίσω της. Ήταν η γριά, η μητέρα
της λεχώνας. έξαλλη, τραβώντας τα μαλλιά της, είχε τρέξει
έξω από το καλύβι, και φώναζε:.
— Πιάστε την!. Πιάστε την! Μας έκανε φονικό!.
Η Φραγκογιαννού έτρεχε, έτρεχε. Ελπίζει να χαθεί το
συντομότερο δυνατόν στο δάσος, όπου, ακόμα κι αν τυχόν
έτρεχαν πίσω της, τα ίχνη της θα χανόντουσαν γρήγορα..
Αλλά παρά τις ελπίδες της, μετά από λίγα λεπτά, βρέθηκε
αντιμέτωπη με τον Γιάννη τον Λυρίγκο, που περπατούσε προς
το σπίτι του. Εκείνος είχε ξυπνήσει την συνηθισμένη ώρα, και
πήγαινε προς το καλύβι, ίσως για να καλέσει σε συνεργασία
την πεθερά του, όπως και το προηγούμενο πρωί. Αλλά όταν
είδε την πεθερά του να φωνάζει και να χειρονομεί τόσο
μακριά, ώστε δεν μπορούσε να ακούσει τι εκείνη έλεγε,
οδηγούμενος μόνο από την κατεύθυνση των χειρονομιών της,
είδε την Φραγκογιαννού να φεύγει προς το μέρος του δάσους
– τότε, έτρεξε προς το μέρος εκείνο, και φώναξε δυνατά προς
την Φραγκογιαννού..
— Τι είναι;. Τι τρέχει;.
Τότε η Χαδούλα σταμάτησε, και φώναξε μακριά προς τον
Γιάννη τον Λυρίγκο..
— Φεύγω!. Πάω να..
Ο Γιάννης ο Λυρίγκος είχε τρέξει λίγα βήματα, και ήρθε
πιο κοντά προς την Φραγκογιαννού. Τότε κι αυτή,
αποφασιστικά, προχώρησε δύο ή τρία βήματα πιο κοντά προς
εκείνον..
Η Φραγκογιαννού κάλεσε σε βοήθεια όλη την ετοιμότητά
της. Αυτοσχεδίασε..
— Γιάννη! η γυναίκα σου έχει τους πόνους! Είναι άσκημα..
— Έχει τους πόνους! αναφώνησε με άκρα απορία ο
άνθρωπος. Τι λες, χριστιανή μου;.
— Έχει κι άλλο παιδί στην κοιλιά της! ισχυρίστηκε με
τόλμη η Φραγκογιαννού..
— Άλλο παιδί στην κοιλιά της!.
— Ναι, αυτό που σου λέω. Μόνο τρέχα στο χωριό να
φωνάξεις τη μαμή!. Να πεις και του γιατρού να 'ρθει!.
Ο Λυρίγκος σταμάτησε. Πέρα, στο μικρό οροπέδιο,
μπροστά από το σπίτι, η πενθερά του φώναζε ακόμη βραχνές
κραυγές, τις οποίες έπαιρνε μακριά ο άνεμος, χωρίς ο Γιάννης
να ακούει, τι έλεγε εκείνη. Η Φραγκογιαννού μιλούσε με
θάρρος, και φαινόταν ότι ήξερε τι έλεγε..
— Πώς γίνεται αυτό ποτέ; φώναξε ο Γιάννης. Είσαι καλά,
χριστιανή μου;.
— Αυτό γίνεται, επέμενε η Φραγκογιαννού. Όλες τις φορές
τα δίδυμα δεν πέφτουν μαζί απ' την κοιλιά. Το ένα, το πιο
αδύνατο απ' τα δυο, αργεί και ώρες και μέρες να πέσει..
— Αλήθεια! Έχω ακουστά μου, είπε ο Γιάννης..
— Κατά πώς φαίνεται, συμπέρανε πολύ σοβαρά η
Φραγκογιαννού, αυτήν την φορά το ένα το παιδί θα πιάστηκε
ύστερ' απ' το άλλο..
— Αυτό είναι τάχα; είπε με ένα αίσθημα λύπης ο
Λυρίγκος..
— Τρέχα το γληγορότερο! να πας να φέρεις το γιατρό!..
— Εσύ πού πας; ρώτησε ο Λυρίγκος..
— Εγώ πάω στον Αϊ-Χαράλαμπο. πάω να φωνάξω τον
παπα-Μακάριο, να ‘ρθει να της κάμει μια παράκληση, της
γυναίκας!.
— Καλά! Τρέξε!.
Και η Φραγκογιαννού έτρεξε..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤ.
Κάτω στο Κακόρρεμα, χαμηλά στο βάθος, κοντά στη
Σκοτεινή Σπηλιά, οι πέτρες χόρευαν έναν δαιμονικό χορό τη
νύχτα. Σηκώνονταν, σαν να ήταν ζωντανές, και κυνηγούσαν
τη Φραγκογιαννού, και της έριχναν πέτρες, σαν να
εκτοξεύονταν από αόρατα τιμωρητικά χέρια..
Είχαν περάσει τρεις μέρες από την τελευταία της φυγή, από
την καλύβα του Λυρίγκου. Η ένοχη γυναίκα είχε κρυφτεί
εκεί, με την ελπίδα ότι θα ξεφύγει κάποια στιγμή από τα νύχια
των διωκτών της. Με τα λίγα παξιμάδια που βρίσκονταν
ακόμα στο καλάθι της, με τις καυκαλήθρες, τον άνηθο, και τα
μυρόνια που μάζευε, και με το γλυκό νερό της Σκοτεινής
Σπηλιάς, είχε επιβιώσει. Το μέρος ήταν σχεδόν έρημο. Το
Κακόρρεμα σχηματιζόταν από έναν βράχο που δεν
μπορούσες να περάσεις από τη δύση, και από έναν γκρεμό, ή
μια ολισθηρή σάρα από την ανατολή. Κάτω στο βάθος
ανάβλυζε το Γλυφονέρι. Δύο σπηλιές, με το στόμιο πολύ
στενό, άνοιγαν από τις δύο πλευρές. Εκεί κοιμόταν τη νύχτα.
την ημέρα κατέβαινε στη Σκοτεινή Σπηλιά. Για να ανέβει και
για να κατέβει, δεν υπήρχε μονοπάτι. Περπατούσε πάνω στη
σάρα, στη βάση του γκρεμού. Τότε η σάρα ταρασσόταν,
φαινόταν σαν να εξοργιζόταν. Οι πέτρες που μετακινούσε
γινόταν ήταν σαν βάση και θεμέλιο σε ολόκληρο τον άπειρο
σωρό των πετρών, που απλωνόταν στο πρανές του γκρεμού.
Καθώς έφευγαν οι πρώτες πέτρες, άλλοι πέτρες έρχονταν να
πάρουν τη θέση τους, και μετά από αυτές άλλες. Και έτσι η
παλίρροια ολόκληρου του γκρεμού ερχόταν πάνω της, έπεφτε
στις κνήμες και τα πόδια της, στα χέρια και το στήθος της.
Μερικές φορές, κάποιες που κατρακυλούσαν από ψηλά,
έπεφταν με ορμή και κακία στο πρόσωπο της. Αυτές τις
τελευταίες, φαινόταν πράγματι να τις εκτοξεύει κάποιο
αόρατο χέρι πάνω στο κεφάλι της..
Αφού τελικά, μετά από τόσο λιθοβολισμό, έφτασε στη
Σκοτεινή Σπηλιά, την πρώτη μέρα, κάθισε και κοίταξε τη
θάλασσα. Η Σπηλιά, η θαλασσοχτυπημένη, έχει διπλή είσοδο,
από τη γη και τη θάλασσα. Προς τη θάλασσα, το στόμιο της
είναι χαμηλό και στενό, όσο χρειάζεται για να περάσει μια
μικρή βάρκα ψαρά. Η Φραγκογιαννού, αόρατη, από το μέρος
της ξηράς, άκουγε τον υπόκωφο, επίμονο φλοίσβο του
κύματος στο στόμιο του σπηλαίου. Το κύμα ανέβαινε, έπεφτε,
χτυπούσε το πάνω δοκάρι του στομίου, έπεφτε ξανά, ξανά
ανέβαινε, και πότε έβγαζε μακρόσυρτα ουρλιαχτά μανίας από
τις απομακρυσμένες θάλασσες του βορρά, και πότε
στεναγμούς πόνου και πάθους από τη φουρτουνιασμένη
θάλασσα. Κάτω στο βάθος, το απέραντο, υπήρχε μυστήριο
και κινούμενο σκοτάδι. Κάποτε, μια βάρκα, όπως διηγούνταν,
μπήκε για να μαζέψει καραβίδες και γαρίδες, ενώ ένας από
τους ναύτες είχε αναρριχηθεί στο τρομερό ύψος του βράχου
για να μαζέψει χταπόδια, κάθισε πάνω σε μια φώκια ζωντανή
που έφραζε ακριβώς το πλάτος της εισόδου. Το σκοτεινό ζώο
αναταραζόταν, έπαιρνε ανάσες, το μικρό σκάφος
ταλαντεύονταν, έτρεμε, και δεν μπορούσε να προχωρήσει
ούτε μπροστά ούτε πίσω. Ο ναύτης μέσα στη βάρκα χτύπησε
τη φώκια με ένα τσεκούρι, την μάτωσε, το κύμα κοκκίνισε για
λίγο. Η φώκια έπαιρνε ανάσες αγωνίας. Ο νεαρός ψαράς
κατάφερε να σφίξει το λαιμό της με μια θηλιά, και καλώντας
τον άλλον σύντροφό του σε βοήθεια κατάφερε με τη βοήθεια
του, με κίνδυνο να βυθιστεί η βάρκα, να ανασύρει επάνω τη
φώκια..
Η γριά Χαδούλα κοίταζε, κοίταζε τη θάλασσα. Αν ήταν
τώρα, να φανεί να πλησιάσει μια βάρκα!. Η Φραγκογιαννού
θα παρακαλούσε τους νέους ψαράδες, τους συμπατριώτες
της, να την πάρουν μαζί, μέσα στη βάρκα. Και πού θα
πήγαινε. Ω, βέβαια στα πέρα χώματα, στα μέρη απέναντι, στη
μεγάλη στεριά. Και εκεί τι θα έκανε; Ω, αν ήθελε ο Θεός, θα
ξεκινούσε νέα ζωή εκεί!.
Κοίταζε, κοίταζε, μακριά στο πέλαγος, μακριά έξω, πολλά
πανιά, λευκά ιστία, σαν τα φτερά του γλάρου. Μπρατσέρες,
γολέτες, μικρά καΐκια, τα έβλεπε να αρμενίζουν, να οργώνουν
τα κύματα, σαν βόδια ζευγαρωτά. Άλλα έπλεαν μακριά προς
τον βορρά, άλλα κατέβαιναν προς τον νότο, άλλα αρμένιζαν
προς ανατολή ή προς δύση, διασταυρώνοντας τα ίχνη, τις
βαθιές ορατές αυλακώσεις, τις οποίες άφηναν πίσω τους τα
πρώτα. Έπειτα έβλεπε πολλά ρεύματα που διατάρασσαν το
πέλαγος, από τα οποία φαινόταν η θάλασσα σαν κεντητή,
στολισμένη. Κοίταζε, μέχρι που τα μάτια της πονούσαν και
την έτριβαν από το κοίταγμα..
Η Φραγκογιαννού έβγαλε από το καλάθι της το παλιό
κιτρινωπό χράμι, το μάλλινο, το οποίο είχε για να τυλίγεται
όταν ήθελε να κοιμηθεί και δεν είχε ύπνο, σηκώθηκε όρθια,
άνοιξε το μάλλινο σεντόνι, και άρχισε με ενθουσιασμό να το
κουνάει. Έκανε σημάδια, απελπισμένα σημάδια προς τους
ναυτικούς, να έρθουν να την πάρουν μαζί τους. Έβλεπαν, δεν
έβλεπαν οι ναυτικοί τα σημάδια της; Από κανένα πλοίο δεν
απάντησαν στον πόθο της, στις τόσες προσπάθειές της. Τα
λευκά ιστία έφευγαν με τον άνεμο στο κύμα, και αυτή έμενε
καρφωμένη στον βράχο της Σκοτεινής Σπηλιάς,
καταδικασμένη, έρημη, μη βλέποντας την αυριανή χρυσή
αυγή την ανατολή..
Το λευκό και κιτρινωπό κουρέλι της έφυγε από το χέρι της.
το πήρε ο άνεμος, και το πέταξε πάνω στο κεφάλι και τους
ώμους της γυναίκας..
— Αυτό θα είναι το σάβανό μου! ψιθύρισε πικρά
χαμογελώντας η Φραγκογιαννού..
Τέλος, καθώς καθόταν κάτω στον βράχο, βλέπει μια
βάρκα, μια μικρή φελούκα, να έρχεται παραπλέοντας την
ακτή. Είχε μικρό πανί και δύο κουπιά, τα οποία χτυπούσαν
αργά το κύμα. Έπλεε από ανατολικά και πλησίαζε προς τον
έρημο βράχο, στο καταφύγιό της. Η Φραγκογιαννού ένιωσε
ένα σκίρτημα ελπίδας μέσα της. Κρύφτηκε πίσω από την
κορυφή του βράχου, για να κατοπτεύσει και να δει αν θα
αναγνώριζε τους επιβαίνοντες. Όταν η φελούκα πλησίασε,
είδε ότι ένας από τους τρεις επιβάτες της, ο οποίος έσυρε τη
«συρτή» από την πρύμνη, φορούσε στρατιωτική στολή.
Κάποιος απόστρατος που βρέθηκε σε εκείνα τα μέρη, που
αγαπούσε το ψάρεμα το βράδυ, είχε βγει για να ψαρέψει,
μαζί με δύο επαγγελματίες ψαράδες. Η Φραγκογιαννού είδε
μόνο ότι ήταν «στρατιώτης», ξεγελάστηκε και κρύφτηκε πιο
βαθιά πίσω από τον βράχο..
.
Την νύχτα κοιμήθηκε στην κρυψώνα της, μέσα στην υγρή
άλμη της Σπηλιάς. Τα αυτιά της βούιζαν. Το κύμα κάτω από
τα πόδια της μούγκριζε, με παρατεταμένα ουρλιαχτά τρέλας.
Βαθιά, μέσα στην καρδιά της άκουγε τα κλάματα των αθώων
νηπίων. Υπόκωφα σφυρίγματα του μακρινού ανέμου
έρχονταν στα αυτιά της. Ο νεκρώσιμος χορός των κοριτσιών,
με αυξημένο τον φρικιαστικό όγκο του, χόρευε τριγύρω της.
«Είμαστε τα παιδιά σου! –Μας γέννησες! –Φίλησέ μας! –
Δώσε μας μαμά! – Πάρε μας στολίδια, στολίδια όμορφα! –
Χάιδεψέ μας! – Δεν μας αγαπάς;».
Η γριά πεθερά του Λυρίγκου, αγριεμένη, σφίγγοντας τα
χέρια της, την απειλούσε τρομερά, και ο γαμπρός της, με ύφος
παραπονεμένο, την μάλωνε. Κάτω στους πόδι της, στο βάθος
της Σπηλιάς, μούγκριζε το κύμα. Έβραζε, έβραζε, και η
σπηλιά μετατρέπονταν σε στέρνα, και το νερό της στέρνας
βρυχώνταν με ανθρώπινη φωνή:.
— Φόνισσα! – Φόνισσα!.
Η δυστυχισμένη ξύπνησε έντρομη, περιχυμένη από αλάτι
και ιδρώτα. Εύχονταν πλέον και αμέσως το αποφάσισε, να
μην κοιμηθεί άλλη φορά στη ζωή της, αν ήταν για να βλέπει
τέτοια όνειρα. Ο θάνατος θα είναι ο ωραιότερος των ύπνων –
αρκεί να μην έχει κακά όνειρα! Ποιος ξέρει! – Μόλις το
σκέφτηκε, και λίγο αργότερα ξαναναρκώθηκε. Τότε της
φάνηκε ότι έβλεπε μπροστά της τον Καμπαναχμάκη, τον
αγριάνθρωπο εκείνον του βουνού. στεκόταν μπροστά της με
τη στραβολέκα του την τσομπάνικη, με το σκληρό χαρακτήρα
του, με την όψη του την τραχιά και με φωνή που έβγαζε από
τον λάρυγγα της έλεγε: «Στο Κακόρρεμα! Στο Μονοπάτι, στη
Βρύση του Πουλιού! Στο κελί του Γέροντα!».
Και καθώς εξαφανιζόταν, ακόμη επανέλαβε:.
— «Στο Κελί! Στο Κελί του Γέροντα!».
Η Φραγκογιαννού ξύπνησε την αυγή με μια μικρή γαλήνη
στην ψυχή της, ενώ το γαλάζιο και πορφυρό του ουρανού
απέναντί της μπερδεύονταν με το σκούρο μπλε της θάλασσας,
και η αύρα, η δροσιά, ο φλοίσβος, το κελάρυσμα
αποτελούσαν ευχάριστη συνύπαρξη αρμονίας στις αισθήσεις
της..
Από προχτές δεν είχε σταματήσει να σκέφτεται το
ερημητήριο εκείνο, για το οποίο της είχε μιλήσει πριν από
τρεις ημέρες ο Καμπαναχμάκης. Είχε ακούσει πολλά να λένε
ευλαβείς γυναίκες για τις αρετές εκείνου του Γέροντα, του
παπα- Ακάκιου, ο οποίος μόλις πρόσφατα είχε έρθει στο νησί,
και είχε εγκατασταθεί στον Άγιο Σώστη, παλιό αναχωρητήριο
με ερημωμένο ναό, το οποίο βρισκόταν πάνω σε ένα μικρό,
θαλασσοδαρμένο βράχο, που αποτελούσε ύφαλο ή μικρό νησί
δίπλα στη βόρεια, που πήγαινε και λίγο προς τα δυτικά,
απόκρημνη ακτή, και με την παλίρροια, το νησί γινόταν μικρή
χερσόνησος. Ο γέροντας παπα-Ακάκιος ήταν, έλεγαν,
αυστηρός πνευματικός, αλλά είχε το σπάνιο χάρισμα της
διάκρισης των λογισμών, και έφτανε μέχρι τη διορατικότητα.
Οι γυναίκες διαβεβαίωναν ότι ήταν σωστός κρυφογνώστης,
και σου έλεγε τι είχες μέσα σου. Και πολλές φορές
εξομολογούσε τον μετανοούντα πολύ περισσότερο από όσο
αυτός ήθελε να εξομολογηθεί..
Για την Φραγκογιαννού θα ήταν ευτυχία, αν είχε ειλικρινή
απόφαση να εξομολογηθεί, να βρίσκονταν ένας πνευματικός
που να την απελευθέρωνε από τον κόπο και από το φοβερό
μαρτύριο του δισταγμού, λέγοντας: «Αυτό κι αυτό έκανες!»
Αρκεί να μην την απέλπιζε, αλλά να ήταν ικανός να την
βοηθήσει και να την σώσει, - ακόμη και στον πρόσκαιρο
κόσμο, αν ήταν δυνατόν! Τάχα δεν υπήρξε ένας Άγιος που
έκρυψε και έσωσε, μη θέλοντας να τον παραδώσει στην
εξουσία, τον φονιά του ίδιου του αδελφού του; Πόσο μάλλον
ο παπα-Ακάκιος δεν θα έσωζε και θα έκρυβε αυτήν, η οποία
δεν είχε κάνει κακό ατομικά στον σεβαστό ερημίτη; Μήπως
δεν περνούσαν καθημερινά πλοία, κοντά στο γιαλό ή ανοιχτά
από τον Αϊ-Σώστη, και δεν θα μπορούσε να την φυγαδέψει αν
ήθελε;.
Η Χαδούλα είχε κουραστεί από τη μονοτονία της
Σκοτεινής Σπηλιάς και είχε αρχίσει να αδυνατίζει από την
ανεπαρκή τροφή. Είχε αποφασίσει, μόλις ξημερώσει, να πάρει
το καλαθάκι της και να φύγει από το καταφύγιό της, για να
κατευθυνθεί προς τον Άγιο Σώστη. Εκεί θα εξομολογούνταν
όλα τα «παθήματά της». Ήταν πια καιρός για μεταμέλεια..
.
Έφθασαν, έφθασαν, οι χωροφύλακες! Είτε από προδοσία,
είτε από ιχνηλασία, την είχαν ανακαλύψει. Κατόρθωσαν να
κατέβουν στο Κακόρρεμα, χωρίς να ενοχληθούν από τον
γκρεμό, χωρίς οι πέτρες της χαράδρας να σηκωθούν και να
τους ρίξουν επάνω τους, να τους κυνηγήσουν!.
Ήταν την αυγή μόλις ξημερώνοντας, ενώ η
Φραγκογιαννού ετοιμαζόταν να κατευθυνθεί μέσω του
συντομότερου δρόμου, στον Άγιο Σώστη, στο Ερημητήριο. Ο
ήλιος δεν είχε ανατείλει ακόμα για να φωτίσει ακόμη την
φαλακρή ακτή, το Κουρούπι, και να στείλει χρυσές ακτίνες
στην απόκρημνη πλαγιά του Στοιβωτού. Η Φραγκογιαννού
τους είδε, φοβήθηκε, πήρε το καλάθι της, και λαχανιάζοντας,
ξεγλωσσασμένη, έτρεξε τον ανήφορο, πάνω στον βράχο τον
απάτητο, στο Κλήμα, προς το δυτικό μέρος. Έριξε, με
κλωτσώντας τα πόδια της προς τα πίσω τα σωμένα της
τσόκαρα, «τα παλιοκατσάρια της», και ξυπόλητη ανέβηκε
πάνω στον γκρεμό. Οι δύο «νομάτοι» έβγαλαν κι αυτοί τα
παπούτσια τους, και έτρεξαν κατόπιν της, στον βράχο τον
απάτητο, στον χώρο της απελπισίας, όπου βάδιζε εκείνη..
Για μια μόνο στιγμή, η δυστυχισμένη έστρεψε το κεφάλι της
πίσω. Τότε είδε ότι οι διώκτες της ήταν μεν δύο, αλλά μόνο ο
ένας φορούσε τη στρατιωτική στολή. Ο άλλος φορούσε
τοπική φορεσιά, με σελάχι, εφοδιασμένος με πιστόλια και
μπαρουτόβεργα, γύρω από τη μέση. Φαινόταν να είναι ένας
από τους αγροφύλακες..
Αυτό την εξέπληξε και την φόβισε. Η απουσία του ενός
χωροφύλακα έδινε αφορμή για υποψίες. Μήπως από την
άλλη πλευρά του γκρεμού, πέρα από τον αφιλόξενο βράχο,
της γεμάτης χάσματα ακτής, την περίμενε κάποια ενέδρα,
ώστε να την κλείσουν οι σκληροί διώκτες της μεταξύ δύο
πυρών;.
Και πάλι η σύμπτωση αυτή την ενθάρρυνε και της
ενέπνευσε μικρή ελπίδα. Εάν ο ένας από τους δύο
«νομάτους» ήταν ντόπιος, χωρικός άνθρωπος στην υπηρεσία
της κοινότητας, αυτό ίσως σήμαινε ότι αυτός θα εκτελούσε
μάλλον ως αγγαρεία το κυνήγημα το οποίο του είχαν επιβάλει
και ίσως μάλλον θα έκοβε την ορμή του άλλου, του
χωροφύλακα. Δεν ήταν δε απίθανο ο αγροφύλακας εκείνος
και να αισθανόταν μέσα του κρυφή συμπάθεια προς την
κυνηγημένη, την καταδιωκομένη, αυτή που έτρεχε επάνω στα
κατσάβραχα, με ματωμένα τα πόδια, δύστυχη γυναίκα –για
την ενοχή της οποίας δεν ήταν καν βέβαιος..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΖ.
Μετά από λίγα λεπτά κυνηγητού, η Φραγκογιαννού έφτασε
στην τοποθεσία που ο Καμπαναχμάκης είχε ονομάσει «το
Μονοπάτι στο Κλήμα». Ήταν ένας βράχος που προεξείχε
απότομα προς τα μέσα, σχηματίζοντας ένα μικρό ζύγωμα,
κάτω από το οποίο χάνονταν οι άβυσσος, η θάλασσα. Πάνω
από το ζύγωμα αυτό υπήρχε ένα πέρασμα πλάτους μισής
παλάμης, και όλο το πέρασμα δεν ήταν περισσότερο από τρία
ή τέσσερα βήματα. Για να το διασχίσει κάποιος, έπρεπε να
πιαστεί από τον άνω βράχο, κοιτάζοντας προς τη θάλασσα,
να πατήσει με την φτέρνα και να βαδίσει από τα δεξιά προς
τα αριστερά. Η ζωή του κρέμονταν από μια τρίχα..
Η Φραγκογιαννού έκανε τον σταυρό της και δεν δίστασε.
Ούτε υπήρχε άλλη επιλογή ή καταφύγιο. Δεν υπήρχε άλλο
δάσος πάνω στον βράχο. Η γυναίκα πήρε το καλάθι της στα
δόντια, πήδηξε αποφασιστικά και διέσχισε το φοβερό
πέρασμα με επιτυχία..
Έφθασαν κατόπιν ασθμαίνοντες οι δύο νομάτοι. Ο
χωροφύλακας είδε το πέραμα και σταμάτησε..
— Σου βαστά η καρδιά σου; είπε με κρυφή χαιρεκακία ο
σύντροφός του..
— Δεν είναι άλλος δρόμος;.
— Δεν είναι..
— Εσύ θα το 'χεις περάσει πολλές φορές, είπε ο ένστολος..
— Εγώ, όχι! αρνήθηκε ο αγροφύλακας..
— Δεν ήσουν τσομπάνης;.
— Εγώ έβοσκα πρόβατα στον κάμπο..
Ο χωροφύλακας δίστασεν ακόμη..
— Και να μας ρίξει κάτω μία γυναίκα! είπε..
— Δεν προφτάσαμε να την δούμε τη στιγμή που περνούσε,
είπε ειρωνικά ο δραγάτης. Αν την έβλεπες, θα σου 'κανε
καρδιά..
— Αληθινά;.
— Δεν ξέρεις πόσες φορές δίνουν το παράδειγμα οι
γυναίκες! είπε ο αγροφύλακας. Σε κάμποσα πράγματα,
δείχνουν πολύ κουράγιο..
— Κ' εγώ θα περάσω! είπε ο χωροφύλακας..
— Εμπρός!.
Ο χωροφύλακας έβγαλε το αμπέχονό του και το έδωσε
στον σύντροφό του, μένοντας με το πουκάμισο. Έκανε το
σημείο του Σταυρού..
"Αν περάσω πέρα, μου το ρίχνεις", είπε..
Δοκίμασε να πατήσει πάνω στο στενό, πιάστηκε από τον
βράχο. Μετά από ένα βήμα οπισθοδρόμησε..
"Μ' έπιασε ζαλάδα", είπε..
Εν τω μεταξύ η Φραγκογιαννού, τρέχοντας, είχε
ανηφορίσει και ανέβαινε ψηλότερα στην ακτή.
Αποκαμωμένη, έβηχε, ξεφυσούσε. Προχωρούσε και
σταματούσε για μια ανεπαίσθητη στιγμή, και τέντωνε τα
αυτιά της να ακούσει. Ήθελε να βεβαιωθεί αν θα διάβηκαν
το πέρασμα οι δύο διώκτες της. Αλλά δεν άκουγε τίποτα. Από
την καθυστέρηση αυτή κατάλαβε ότι οι δύο "νομάτοι"
δίσταζαν πολύ να περάσουν το μονοπάτι..
Τέλος, έφτασε στον Πουλιού τη Βρύση, όπως την είχε
ονομάσει ο Καμπαναχμάκης. Ήταν μια πηγή πάνω σε υψηλό
βράχο, πάνω στον οποίο σχηματιζόταν μικρό ολισθηρό
οροπέδιο από χώμα, γεμάτο από βρύα και άλλα υγρά χόρτα,
τα οποία φαίνονταν σαν να έπλεαν στο νερό. Η
Φραγκογιαννού πατούσε καλά για να μην γλιστρήσει και
πέσει. Από τη βρύση εκείνη, πράγματι, μόνο τα πουλιά του
ουρανού μπορούσαν να πιούν. Η Χαδούλα έσκυψε και ήπιε..
"Αχ! καθώς πίνω απ' τη βρυσούλα σας, πουλάκια μου",
είπε, "δώστε μου και την χάρη σας, να πετάξω!"..
Και γέλασε μόνη της, απορώντας πού βρήκε όρεξη για
αστεία τέτοια ώρα. Αλλά τα πουλιά, όταν την είδαν, είχαν
αγριέψει και πέταξαν έντρομα..
Κάθισε, δίπλα στον Πουλιού τη Βρύση, για να ξαποστάσει
και να βρει την ανάσα της. Σχεδόν είχε βεβαιωθεί πλέον ότι οι
δύο «νομάτοι» δεν είχαν καταφέρει να διαβούν το Μονοπάτι
στο Κλήμα..
Αλλά δεν αισθανόταν ασφάλεια, η δυστυχής, καθισμένη
εκεί. Γι’ αυτό, μετά από λίγα λεπτά σηκώθηκε, πήρε το καλάθι
της και έτρεξε τον κατήφορο. Τώρα πλέον πήγαινε
αποφασιστικά στον Άι-Σώστη, στο Ερημητήριο. Καιρός ήταν,
 Καιρὸς ἧτο, ἂν ἐγλύτωνε, νὰ ἐξαγορευθῆ τὰ κρίματά της
εἰς τὸν γέροντα, τὸν ἀσκητήν..
Εἰς ὀλίγα λεπτὰ τῆς ὥρας κατῆλθε τὴν ἀκτήν, κ' ἔφθασεν
εἰς τὰ χαλίκια τοῦ αἰγιαλοῦ, εἰς τὴν ἄμμον. Ἀντίκρυσε τὸν
ἀλίκτυπον βράχον, ἐπάνω εἰς τὸν ὁποῖον ἐφαίνετο ὁ
παλαιὸς ναΐσκος τοῦ Ἁγίου Σώζοντος. Ὁ λαιμὸς τῆς
ἄμμου, ὁ ἐνώνων τὸν μικρὸν βράχον μὲ τὴν στερεάν, μόλις
ἀνεῖχεν ἕνα δάκτυλον ὑπεράνω τοῦ κύματος. Τώρα ἤρχιζε
νὰ γίνεται πλημμύρα. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐστάθη κ'
ἐδίστασε. «Τάχα δὲν θὰ . ξαναγίνη ρήχη σὲ λίγη ὥρα; εἶπε.
Γιατί νὰ βιαστῶ τώρα, νὰ γίνω μούσκεμα;».
Ἀλλὰ τὴν ἰδίαν στιγμὴν ἤκουσε θόρυβον ὄχι μικρὸν ἐπὶ
τοῦ κρημνοῦ. Δυὸ ἄνδρες, ὁ εἰς στρατιωτικός, ὁ ἄλλος
πολίτης, μὲ δυὸ τουφέκια ἐπ' ὤμου, κατήρχοντο τρέχοντες
τὸν κατήφορον. Ὁ πολίτης δὲν ἤτον ὁ δραγάτης τὸν ὁποῖον
εἶχεν ἀφήσει ὀπίσω, μὲ τὸν ἕνα χωροφύλακα, ἤτον ἄλλος,
κ' ἐφόρει φράγκικα. Αὐτὴ λοιπὸν ἧτο ἡ ἐνέδρα, τὴν ὁποίαν
εἶχεν ὑποπτεύσει εὐλόγως αὐτή, μὲ τὴν ὁποίαν ἠθέλησαν νὰ
τὴν βάλουν εἰς τὰ στενά; Ἰδοὺ ὅτι τώρα τὴν ἔφθαναν..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἔτρεξεν, ἔκαμε τὸν σταυρόν της, κ'
ἐπάτησεν ἐπάνω εἰς τὸ πέραμα τῆς ἄμμου. Ἡ ἄμμος ἤτον
ὀλισθηρά. Τὸ κύμα ἀνήρχετο, ἐφούσκωνε. Ἡ γυνὴ δὲν
ὠπισθοδρόμησε. Δὲν εἶχεν ἄλλην σανίδα σωτηρίας. Οὔτε
αὐτήν, τὴν παροῦσαν, μάλιστα δὲν εἶχε..
Τὸ κύμα ἀνέβαινεν, ἀνέβαινε. Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἐπάτει.
Ἡ ἄμμος ἐνέδιδε. Οἱ πόδες τῆς ἐγλιστρούσαν..
Ὁ βράχος τοῦ Ἁγίου Σώζοντος ἀπεῖχε περὶ τὰς δώδεκα
ὀργυιὰς ἀπὸ τὴν ἀκτήν. Ὁ λαιμὸς τῆς ἄμμου, τὸ πέραμα,
θὰ ἧτο πλέον ἢ πεντήκοντα βημάτων τὸ μῆκος..
Τὸ κύμα τὴν ἔφθασεν ἕως τὸ γόνυ, εἴτα ὡς τὴν μέσην. Ἡ
ἄμμος ἐγλιστροῦσε. Ἐγίνετο βάλτος, λάκκος. Τὸ κύμα
ἀνῆλθεν ἕως τὸ στέρνον της..
Οἱ δυὸ ἄνδρες, οἵτινες τὴν ἐκυνήγουν, ἔρριψαν μίαν
τουφεκιᾶν διὰ νὰ τὴν πτοήσουν. Εἴτα ἠκούσθησαν αἱ
φωναί των, φωναὶ ἀλαλαγμοῦ καὶ βεβαίας νίκης..
Ἡ Φραγκογιαννοὺ ἀπεῖχεν ἀκόμη ὡς δέκα βήματα ἀπὸ
τὸν Ἀϊ-Σώστην..
Δὲν εἶχε πλέον ἔδαφος νὰ πατήση. ἐγονάτισεν. Εἰς τὸ
στόμα τῆς εἰσήρχετο τὸ ἁλμυρὸν καὶ πικρὸν ὕδωρ..
Τὰ κύματα ἐφούσκωσαν ἀγρίως, ὡς νὰ εἶχον πάθος.
Ἐκάλυψαν τοὺς μυκτήρας καὶ τὰ ὦτα της. Τὴν στιγμὴν
ἐκείνην τὸ βλέμμα τὴ Φραγκογιαννοὺς ἀντίκρυσε τὸ
Μποστάνι, τὴν ἔρημον βορειοδυτικὴν ἀκτήν, ὅπου τῆς
εἶχον δώσει ὡς προίκα ἕνα ἀγρόν, ὅταν νεανίδα τὴν
ὑπάνδρευσαν καὶ τὴν ἐκουκούλωσαν, καὶ τὴν ἔκαμαν
νύφην οἱ γονεῖς της..
- Ὤ! νὰ τὸ προικιό μου! εἶπε..
Αὐταὶ ὑπῆρξαν αἱ τελευταῖαι λέξεις της. Ἡ γραία
Χαδούλα εὗρε τὸν θάνατο εἰς τὸ πέραμα τοῦ Ἁγίου Σώστη,
εἰς τὸν λαιμὸν τὸν ἐνώνοντα τὸν βράχον τοῦ ἐρημητηρίου
μὲ τὴν ξηράν, εἰς τὸ ἥμισυ τοῦ δρόμου, μεταξὺ τῆς θείας
καὶ τῆς ἀνθρωπίνης δικαιοσύνης..
ΤΕΛΟΣ.
[1] Θέλει γαμπρό με μάτια, ας είναι και τυφλός, λέγεται για κάποιον επιφανειακό άνθρωπο που νοιάζεται περισσότερο για το
φαίνεσθαι παρά για την ουσία.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΪΤ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Αυτόνομες Ενότητες
Εφαρμογή δημιουργίας περιγραφικής αξιολόγησης για τα εργαστήρια δεξιοτήτων
Εφαρμογή δημιουργίας περιγραφικής αξιολόγησης για όλα τα μαθήματα
Ο Φάκελος Εργασιών Μαθητή ως μέσο αυθεντικής αξιολόγησης
Πελοποννησιακός Πόλεμος: Βραβευμένο Παιχνίδι
Τουριστικός Οδηγός Ευρυτανίας
Ναρκωτικά: Πρόληψη και αντιμετώπιση
Αρχές Γλωσσολογίας
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί
Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη του παιδιού
Πρώτες Βοήθειες
Υπολογισμός Μορίων: Ποια σχολή να διαλέξω;
Υπολογισμός Αναγνωσιμότητας Κειμένων
Αυτό το σάιτ χρησιμοποιεί Κώδικα Καταγραφής (ΚωΚ ή cookies) κυρίως για την προβολή διαφημίσεων από την Google - Μάθετε περισσότερα...
αν γλίτωνε, να ξαγορευτεί τα κρίματά της στον γέροντα, τον
ασκητή..
Σε λίγα λεπτά της ώρας κατέβηκε την ακτή και έφτασε στα
χαλίκια του γιαλού, στην άμμο. Αντίκρυσε τον
θαλασσοδαρμένο βράχο, επάνω στον οποίο φαινόταν το
παλιό εκκλησάκι του Αγίου Σώζοντος. Ο λαιμός της άμμου, ο
οποίος ένωνε τον μικρό βράχο με την στεριά, μόλις ανέβαινε
ένα δάχτυλο πάνω από το κύμα. Τώρα άρχιζε να γίνεται
πλημμύρα. Η Φραγκογιαννού στάθηκε και δίστασε. «Τάχα
δεν θα ξαναγίνει ρηχή σε λίγη ώρα; είπε. Γιατί να βιαστώ
τώρα, να γίνω μούσκεμα;».
Αλλά την ίδια στιγμή άκουσε δυνατό θόρυβο πάνω στον
γκρεμό. Δύο άνδρες, ο ένας στρατιωτικός, ο άλλος πολίτης, με
δύο τουφέκια επ' ώμου, κατέβαιναν τρέχοντας τον κατήφορο.
Ο πολίτης δεν ήταν ο δραγάτης τον οποίον είχε αφήσει πίσω,
με τον ένα χωροφύλακα, ήταν άλλος, και φορούσε φράγκικα.
Αυτή λοιπόν ήταν η ενέδρα, την οποία εύλογα είχε
υποπτευθεί και με την οποία ήθελαν να την στριμώξουν; Και
να που τώρα την έφταναν..
Η Φραγκογιαννού έτρεξε, έκανε τον σταυρό της, και
πάτησε πάνω στο πέραμα της άμμου. Η άμμος γλιστρούσε. Το
κύμα ανέβαινε, φούσκωνε. Η γυναίκα δεν οπισθοδρόμησε.
Δεν είχε άλλη σανίδα σωτηρίας. Ούτε αυτή, την παρούσα,
μάλιστα δεν είχε..
Το κύμα ανέβαινε, ανέβαινε. Η Φραγκογιαννού πατούσε.
Η άμμος υποχωρούσε. Τα πόδια της γλιστρούσαν..
Ο βράχος του Αγίου Σώζοντος απείχε γύρω στις δώδεκα
οργιές από την ακτή. Ο λαιμός της άμμου, το πέρασμα, θα
ήταν λίγο παραπάνω από πενήντα βήματα σε μήκος..
Το κύμα την έφτασε έως το γόνατο, έπειτα ως την μέση. Η
άμμος γλιστρούσε. Έγινε βάλτος, λάκκος. Το κύμα ανέβηκε
μέχρι το στήθος της..
Οι δύο άνδρες που την κυνηγούσαν, έριξαν μια τουφεκιά
για να την φοβίσουν. Στη συνέχεια ακούστηκαν οι φωνές
τους, φωνές αλαλαγμού και βεβαίας νίκης..
Η Φραγκογιαννού απείχε ακόμη ως δέκα βήματα από τον
Άι-Σώστη..
Δεν είχε πλέον έδαφος να πατήσει. γονάτισε. Στο στόμα της
εισερχόταν το αλμυρό και πικρό νερό..
Τα κύματα φούσκωσαν άγρια σαν να είχαν πάθος.
Κάλυψαν τα ρουθούνια και τα αυτιά της. Την στιγμή εκείνη
το βλέμμα της Φραγκογιαννούς αντίκρυσε το Μποστάνι, την
έρημη βορειοδυτική ακτή, όπου της είχαν δώσει ως προίκα
ένα χωράφι, όταν νεαρή την πάντρεψαν και την
κουκούλωσαν, και την έκαναν νύφη οι γονείς της..
"Ω! να το προικιό μου!" είπε..
Αυτές υπήρξαν οι τελευταίες λέξεις της. Η γριά Χαδούλα
βρήκε τον θάνατο στο πέρασμα του Αγίου Σώστη, στον λαιμό
που ενώνει τον βράχο του ερημητηρίου με την ξηρά, στα μισά
του δρόμου, μεταξύ της θείας και της ανθρώπινης
δικαιοσύνης..
ΤΕΛΟΣ.
ΤΕΣΤ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ - ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
Διάφορα τεστ
Τεστ προσωπικότητας Χόλαντ
Τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού
Δισκόγραμμα: Ψυχολογικό τεστ προσωπικότητας
Τεστ ευφυΐας για ενήλικες
Τεστ ευφυΐας με σχήματα
Τεστ ευφυΐας για παιδιά
Ευχάριστο τεστ προσωπικότητας
Βιολογική ηλικία και προσδόκιμο ζωής
Κουίζ: Πού οδηγεί η σχέση σας;
Τι να ψηφίσω; Ένα χρήσιμο τεστ πολιτικής αυτοαξιολόγησης
Προβλέψεις - Διασκέδαση
Πρόβλεψη μέλλοντος με την τράπουλα ΤΑΡΩ
×