Professional Documents
Culture Documents
PDF Fluorinated Coatings and Finishes Handbook Second Edition The Definitive User S Guide Mckeen Ebook Full Chapter
PDF Fluorinated Coatings and Finishes Handbook Second Edition The Definitive User S Guide Mckeen Ebook Full Chapter
https://textbookfull.com/product/the-complete-human-body-the-
definitive-visual-guide-second-edition-alice-roberts/
https://textbookfull.com/product/matlab-econometrics-toolbox-
user-s-guide-the-mathworks/
https://textbookfull.com/product/matlab-bioinformatics-toolbox-
user-s-guide-the-mathworks/
https://textbookfull.com/product/matlab-mapping-toolbox-user-s-
guide-the-mathworks/
MATLAB Optimization Toolbox User s Guide The Mathworks
https://textbookfull.com/product/matlab-optimization-toolbox-
user-s-guide-the-mathworks/
https://textbookfull.com/product/matlab-trading-toolbox-user-s-
guide-the-mathworks/
https://textbookfull.com/product/fluoropolymer-applications-in-
the-chemical-processing-industries-the-definitive-users-guide-
and-handbook-ebnesajjad/
https://textbookfull.com/product/matlab-computer-vision-toolbox-
user-s-guide-the-mathworks/
https://textbookfull.com/product/matlab-curve-fitting-toolbox-
user-s-guide-the-mathworks/
PLASTICS DESIGN LIBRARY (PDL)
PDL HANDBOOK SERIES
Series Editor: Sina Ebnesajjad, PhD (sina@FluoroConsultants.com)
President, FluoroConsultants Group, LLC
Chadds Ford, PA, USA
www.FluoroConsultants.com
The PDL Handbook Series is aimed at a wide range of engineers and other professionals working in the
plastics industry, and related sectors using plastics and adhesives.
PDL is a series of data books, reference works and practical guides covering plastics engineering,
applications, processing, and manufacturing, and applied aspects of polymer science, elastomers and
adhesives.
To submit a new book proposal for the series, or place an order, please contact David Jackson,
Acquisitions Editor
david.jackson@elsevier.com
FLUORINATED COATINGS
AND FINISHES HANDBOOK
The Definitive User’s Guide
Second Edition
Laurence W. McKeen
Paints and coatings are much more complex than been devoted to teaching the basics of paint formula-
most expect. My first introduction to paint chemistry tion, how it impacts their coatings processes, and
came, as I was job hunting in my final year of grad- why things did not always work as expected. The
uate school at the University of Wisconsin. I was problems and solutions were often more physics
trained there as a theoretical and experimental analyt- and engineering than chemistry. The content of this
ical chemist at the time. My graduate work focused on book should help readers understand some of prob-
complex computer interpretation of high-resolution lems encountered, interpret their own observations
mass spectroscopy. DuPont called and offered an and arrive into possible solutions. A better under-
interview at their technical center of paint technology standing will also lead to better communication
at the time, the Marshall Laboratory in Philadelphia, between the coaters and coatings suppliers, which
PA. They told me it was their premier paint and could shorten product and process development time.
coating development laboratory. I remember thinking, Most of the chapters have few references because
“paint.how boring,” and I almost did not accept the what I have included is what I have learned during
offer to interview. Fortunately, I gave it a chance and years developing, formulating, and studying fluoro-
learned how truly complex paint formulations were. polymer coatings around the world. There are lots
Interactions among all the components complicate of potential references in the public literature, but I
the systems beyond theoretical modeling and analysis did not use them. In sections where I discuss some
in most cases. I also learned that there were uses or specific products or product lines, the information
functions of paints and coatings beyond appearance reflects what was considered up to date at the time
and rust protection and there were dozens of ways of publication. Product lines are continually modi-
to apply the coatings. fied, added, and eliminated. There are no proprietary
While interviewing for the job in the Marshall disclosures in this book.
Lab’s analytical chemistry section, I learned how Color is used in this book in both electronic and
complex the analytical chemistry of paints was due print which significantly adds to its readability. The
to the complex mixtures formed in them. Part of first chapter introduces the fluoropolymers that have
my initial assignment was focused on developing been used or could be used in coatings. The discovery
ways of analyzing unknown liquid and solid paint of fluoropolymers opens the chapter. The structures
samples, including competitive product analysis. of the fluoropolymers are given and the basic proper-
This work was challenging, enjoyable, and inter- ties are summarized. Chapter 2 provides background
esting. One would be surprised with what can be on how fluoropolymers are made and finished in
learned from a small paint chip. Within a couple which I have attempted to keep present the chemistry
years, I expressed an interest in the formulation of as simply and clearly as possible. It has been signif-
paints. DuPont reassigned me to the TeflonÒ finishes icantly changed from the first edition with the addi-
group, where I spent the next 33 years learning what I tion of the section on polymerization surfactants
am communicating in this work. I retired on and polymerization aids that has been news for the
December 31, 2013. past 10 years. This section is based upon a chapter
This book will be not only a reference book but from the work of Sina Ebnesajjad. The section on
also more tutorial in nature. It teaches the practice micropowder production has been expanded.
and theory of fluorinated coatings at every step. Chapter 3 is an introduction to the components of
There are literally thousands of people using thou- paint and introduces the next four chapters of this
sands of different fluoropolymer coatings globally. book, which discuss the components or ingredients
Much of my time with the DuPont customers was of paints and coatings in detail. Chapter 4 discusses
xvii
xviii F OREWORD
binders, the nonfluoropolymers that are often used in use are discussed. Some of these are specification
fluorocoatings. The structures and properties of these tests. Others are important in helping a potential
materials are disclosed. New sections on electroless customer to select a coating. Included are references
plating and solegel chemistry enhance this chapter. to standard test protocols. A section on environ-
The question, “How do you get a nonstick coating mental exposure has been heavily rewritten and
to stick to the substrate?” is also answered. Chapter 5 expanded. Weathering is now covered in detail.
deals with pigments, fillers, and extenders. The Chapter 14 is a new chapter on the permeation of
dispersion processes used to prepare them for use fluoropolymer coatings. It covered theoretical models
in coatings are summarized. Types of pigments are which make it easier to understand the process.
reviewed. Pigments are not only used for color; the Chapter 15 is also new and is an introduction to the
other functions of pigments, barrier properties, rein- tribology of fluorocoatings. Tribology is the study of
forcement and abrasion resistance, conductivity and friction and wear. Discussions include classifications
corrosion resistance are discussed. Chapter 6 is of the many types of wear and erosion, how to charac-
an in-depth discussion about solvents. Chapter 7 terize wear, and many ways it is measured. There is
is a summary of additives, those minor paint compo- also a section containing tribological data for many
nents sometimes called “snake oils” that often make fluoropolymers that can be applied to coatings work.
or break the commercial success of a fluorocoating. Chapter 16 is related to performance, but it deals
Chapter 8 delves into preparing the substrate for specifically with coating defects. Many photographic
coating. This is a critical chapter as substrate prepa- examples are included along with an explanation of
ration impacts adhesion and eventually the perfor- what causes the defects and possible ways to fix
mance of the coated item. It has been significantly them.
enhanced over the first edition. Chapter 17 is a summary of some of what has been
Chapter 9 focuses on liquid fluorocoating formula- done with fluorocoatings, where they are used. A
tions. Included in this chapter are some guidelines on history of coating development starts the chapter.
making coatings, both aqueous and nonaqueous, and Housewares are covered in detail and contains lists
preparing them for use. There are also tables of of products by the major housewares coatings
commercial products with technology and property producers. There are many applications of fluoro-
information when it is publicly available. Chapter 10 coatings that are less commonly known. Chapter 18
summarizes the different ways liquid coatings are closes this work with a discussion about many of
applied and what formulation factors are important the health and safety aspects of using and applying
in each application method. fluorocoatings.
Chapter 11 focuses on powder coatings and films. Three Appendices are included. Appendix I
The section of fluoropolymer film is new and is an includes samples of tabular and graphical properties
alternate way to put a fluoropolymer onto a substrate. of fluoropolymers, mechanical, thermal, and electri-
Chapter 12 is called coating processing, but it essen- cal. Appendix II contains permeability data of
tially is about baking or curing the fluorocoatings. various fluoropolymers to water vapor, oxygen, and
Included in this chapter are details about what other gasses and vapors. Appendix III is an extensive
happens during the bake, along with the different compilation of chemical resistance tables.
technologies used for baking and monitoring that I am a teacher at heart. I hope you will find this
process. work instructive and useful.
Chapter 13 moves onto coating property character-
ization and coating performance. Many of the perfor- Larry McKeen
mance tests for coating manufacturers and end user’s 2015
Acknowledgments
I spent over 35 years with DuPont, 33 of which outstanding chemistry teachers at Rensselaer Poly-
was in TeflonÒ Finishes Research and Development. technic Institute provided the best and most thorough
It was known by many other names over those years. undergraduate chemistry education in the country.
This book is a summary of some of what I have Finally, my major professor at the University of
learned during that time. It does not contain anything Wisconsin, Professor James W. Taylor was a great
proprietary. I enjoyed working with many colleagues educator and ultimately developed my teaching
and coworkers at DuPont and all of them furthered abilities.
my understanding of the fluorinated coating tech- I have taught much to our customers, but they
nologies. Some of them include, in no particular probably do not realize how much more I have
order, Mr Michael Witsch, Mr William McHale, learned from them. Many of the sections in this book
Mr Craig Hennessey, and Dr Peter Huesmann. have resulted from lectures and discussions on those
Dr Charles DeBoer persuaded me to come to DuPont subjects with customers. Their questions have helped
and was a mentor to me for years. focus and crystallize this work and my understanding
A number of teachers have greatly impacted on my of the technology.
education and deserve special thanks. Ms Anna Kruse The author is especially appreciative of the confi-
was my high school chemistry teacher (Lyman Hall dence, support, and patience of my friend and editor
High School, Wallingford, CT) who not only was Sina Ebnesajjad. Without his support and encourage-
a great educator but also motivated this particular ment my work on the original edition of this book may
young student to study chemistry beyond the class- have been abandoned before completion.
room. That included writing articles for an educa- My family has been particularly supportive
tional chemistry magazine while in high school. There through the long hours of writing and research from
were after school projects, one that eventually led my home office. My wife, Linda, has been behind
to the 1969 International Science Fair. The many this work 100%.
xix
1 Fluoropolymers
Fluoropolymer coatings are widely used in many laboratory, this work will focus only on the
industries, though consumers and many engineers commercially available materials.
and scientists are only aware of their use as nonstick
coatings for cookware. There are thousands of ap-
plications, some of which are discussed later in this 1.1 The Discovery of
book. This work will be useful to students, engineers, Fluoropolymers
paint applicators, and the end users that buy and
specify fluoropolymer-coated parts. The story of the discovery of fluoropolymers by
This book aims to: DuPont has been related by many. It began not by a
well-designed purposeful experiment based on poly-
1. Provide information on coating formulation merization or organic chemistry. The first fluoropol-
including what is in a fluoropolymer paint ymer was discovered by accident. Dr Roy Plunkett
and why (earned his PhD at Ohio State University in 1936) of
2. Provide guidelines on the performance of the the DuPont company was the image of a classical
various types of coatings to aid in selection chemist: ingenious, but more important, observant.3
or provide an understanding on why some coat- In 1938, he had been at DuPont for only 2 years and
ings work or do not work in an application was doing research on the development of fluorinated
refrigerants in a joint venture of DuPont and General
3. Provide collections of data on raw materials for Motors called Kinetic Chemicals.
potential formulators This work took place in what is now known as
4. Provide application and curing information. DuPont’s Jackson Laboratory on the site of the
Chambers Works in New Jersey across the Delaware
This book is part of the PDL Series or the Plastics River from Wilmington. It is now in the shadow of
Design Library, a William Andrew imprint of the Delaware Memorial Bridge. He was exper-
Elsevier. Several PDL volumes cover in detail the imenting with tetrafluoroethylene (TFE) looking for
technology of polymers, plastics, and elastomers that a synthetic route to a useful refrigerant (CClF2e
are used as raw materials in fluorinated coatings. It is CHF2).4 The effort was spurred by the desire to create
important to understand what these raw materials are safe, nonflammable, nontoxic, colorless, and odorless
and what their properties are because those properties refrigerants.
are imparted to the coatings in which they are used. On the morning of April 6, 1938, when Plunkett
It is essential to understand the shortcomings or checked the pressure on a cylinder of TFE that he
limits of the finishes. Many of these volumes cover was certain was full, he found no pressure. Many
fluoropolymers of fluorinated materials directly. Two chemists might have thought the cylinder had
volumes of this series cover in great detail the leaked its contents, but the observant Plunkett
chemistry and use of the raw fluoropolymers.1,2 noted that the cylinder had not lost weight. Charles
Those texts provide extensive property comparisons. Pederson reflected on this day in his Nobel Lau-
This book on coatings could not possibly contain reate lecture of December 8, 1987, “.I noticed
performance properties of all fluorinated coatings commotion in the laboratory of Roy Plunkett,
because they number in the thousands. which was across the hall from my own. I investi-
While there are literally thousands of fluorine- gated and witnessed the sawing open of a cylinder
containing polymers described in the technical and from which was obtained the first sample of
academic literature and those known only in the TeflonÒ fluoropolymer.” After opening, shaking the
Figure 1.13 The chemical structure of ethylene Figure 1.14 The chemical structure of polyvinylidene
fluorinated ethylene propylene terpolymers. fluoride.
by bending or stamping before use. The coating both head-to-head and head-to-tail configurations.
provides the following properties in this application: Chemours’ commercial PVF contains 10e12% of
head-to-head and tail-to-tail units, also called
1. Color retention inversions.6
2. Chalk resistance PVF has excellent resistance to weathering, stain-
ing, and chemical attack (except ketones and esters).
3. Corrosion resistance It exhibits very slow burning and low permeability to
4. Flexibility vapor. Its most visible use is on the interiors of the
5. Stain resistance passenger compartments of commercial aircraft.
PVF is generally available only in film form.
6. Overall exterior durability.
ChemoursÔ TedlarÒ films are available as clear,
translucent, or opaque white film and in several
1.2.2.4 Polyvinyl Fluoride surface finishes. There is one commercial coating
Polyvinyl fluoride (PVF) is a homopolymer vinyl application. It is used to coat automotive brakes
fluoride. The following is the molecular structure of lines, where it offers an improvement in corrosion
PVF (Figure 1.16) and the three-dimensional repre- protection.
sentation is shown in Figure 1.17.
Chemours is the only known manufacturer of this
1.2.2.5 Ethylene Chlorotrifluoroethylene
polymer and they call it as TedlarÒ. The structure
above shows a head-to-tail configuration of the CF
Copolymer
monomer; there are no fluorine atoms on adjacent Ethylene chlorotrifluoroethylene (ECTFE) is a
carbons. But in reality, vinyl fluoride polymerizes in copolymer of ethylene and chlorotrifluoroethylene.
The molecular structure of ECTFE is shown in
Figures 1.18 and 1.19.
This simplified structure shows the ratio of the
monomers being one-to-one and strictly alternating,
but this is not required. Commonly known by the
trade name, HalarÒ, ECTFE is an expensive, melt-
processible, semicrystalline, whitish semiopaque
Figure 1.16 The chemical structure of polyvinyl thermoplastic with good chemical resistance and
fluoride. barrier properties. It also has good tensile and creep
properties and good high-frequency electrical char-
acteristics. Applications include chemically resistant
linings, valve and pump components, barrier films,
and release/vacuum bagging films.
1.2.2.6 Polychlorotrifluoroethylene
Polymers
Polychlorotrifluoroethylene (CTFE) is a homo-
polymer of chlorotrifluoroethylene, characterized
the references should be consulted if these are 6. Lin FMC. Chain microstructure studies of
needed. poly(vinyl fluoride) by high resolution NMR
Some properties for the fluoropolymers are spectroscopy [Ph.D. dissertation]. University of
contained in Appendix 1. Akron; 1981.
7. Anton D. Surface-fluorinated coatings. Adv Mater
1998;10(15):1197e205.
References 8. Asakawa A. Performance of durable fluoropol-
1. Ebnesajjad S. Fluoroplastics. Non-melt process- ymer coatings. Paint Coat Ind September
ible fluoroplastics, the definitive user’s guide and 2003;19(9).
databook. 2nd ed., vol. 1. Norwich, NY: William 9. McKeen L. The effect of creep and other time
Andrew, Inc.; 2014. related factors on plastics and elastomers. 3rd ed.
2. Ebnesajjad S. Fluoroplastics. Melt processible Waltham, MA: William Andrew; 2014.
fluoroplastics, the definitive user’s guide and 10. McKeen L. The effect of long term thermal
databook. 2nd ed., vol. 2. Norwich, NY: William exposure on plastics and elastomers. Waltham,
Andrew, Inc.; 2015. MA: William Andrew; 2013.
3. Plunkett RJ. US patent 2,230,654, assigned to 11. McKeen L. Fatigue and tribological properties of
Chemours Co. Febrauary 4, 1941. plastics and elastomers. 2nd ed. Waltham, MA:
4. Plunkett RJ. The history of polytetrafluoro- William Andrew; 2009.
ethylene: discovery and development. 12. McKeen L. Permeability properties of plastics
In: Seymour RB, Kirshenbaum GS, editors. High and elastomers. Waltham, MA: William Andrew;
performance polymers: their origin and devel- 2011.
opment, proc. symp. hist. high perf. polymers, at 13. McKeen L. The effect of UV light and weather on
the ACS meeting in New York, April 1986. plastics and elastomers. Waltham, MA: William
New York: Elsevier; 1987. Andrew; 2013.
5. Gangal SV. Polytetrafluoroethylene, homopoly- 14. McKeen L. The effect of sterilization on plastics
mers of tetrafluoroethylene. In: Encyclopedia of and elastomers. Waltham, MA: William Andrew;
polymer science and engineering. 3rd ed., vol. 11. 2012.
New York: John Wiley & Sons; 1980. p. 25e35.
2 Producing Fluoromonomers, Fluoropolymers,
and Fluoropolymer Finishing
2. The HFPO is reacted with a perfluorinated deflagration.19 This is similar to the amount of heat
acyl fluoride to produce perfluoro-2-alkoxy- released by the explosion of black gunpowder. Ex-
propionyl fluoride according to Eqn (2.6): plosion is always a concern to manufacturers. To
eliminate transportation accident concerns, TFE
preparation and polymerization are usually carried
ð2:6Þ
out at the same site. Mixtures of TFE with carbon
dioxide are known to be fairly safe.
3. Perfluoro-2-alkoxy-propionyl fluoride is reacted HFP (CF3CF]CF2) is used as a comonomer in a
with sodium carbonate at high temperature18: number of fluoropolymers including FEP copolymer.
It is also used to “modify” the properties of
ð2:7Þ homofluoropolymers.
HFP is a colorless, odorless, tasteless, and rela-
tively low-toxicity gas, which boils at 29.4 C and
freezes at 156.2 C. Critical temperature and pres-
2.1.4 Properties of Monomers sure of HFP are 85 C and 3254 MPa. Unlike TFE,
HFP is extremely stable with respect to autopoly-
TFE is a colorless, odorless, tasteless, nontoxic
merization and may be stored in liquid state without
gas, which boils at 76.3 C and freezes
the addition of telogen.22
at 142.5 C. Critical temperature and pressure of
Perfluoropropylvinylether (PPVE) is a commer-
TFE are 33.3 C and 39.2 MPa. TFE is stored as a
cially significant example of PAVEs. PPVE is an
liquid; vapor pressure at 20 C is 1 MPa. Its heat of
odorless, colorless liquid at room temperature. It is
formation is reported to be 151.9 kcal/mol. Poly-
extremely flammable and burns with a colorless
merization of TFE is highly exothermic and gener-
flame. It is less toxic than HFP and copolymerizes
ates 41.12 kcal/mol heat. The extent of exothermic
with TFE.
reaction of TFE polymerization can be seen when
it is compared with the polymerization of vinyl
chloride and styrene, which have heats of polymeri- 2.2 Polymerization
zation of 23e26 kcal/mol and 16.7 kcal/mol,
respectively.19 A general understanding of the polymerization
Polymerization of TFE to high-molecular weight process is useful and can be applied to coatings
requires extremely high purity of the monomer. The technology. Impurities and endgroups are affected by
removal of all traces of telogenic hydrogen or the polymerization chemistry and they can impact the
chlorine-bearing impurities is critically important. performance of coatings. Some of this technology is
The products of the pyrolysis reaction are cooled, included at this time. Other volumes of this series24
scrubbed with a dilute basic solution to remove HCl, describe the polymerization processes and history in
and dried. The remaining gas is compressed and great detail for most of the commercial fluoropol-
distilled to recover the unreacted CHClF2 and to ymers. This text will discuss the polymerization
recover high-purity TFE.20 TFE can autopolymerize process in general, and the details of a couple poly-
if it is not inhibited (which is how Plunkett discov- merizations that demonstrate the general concepts,
ered PTFE as discussed in Chapter 1). Common TFE leaving the details to the polymer chemists and
autopolymerization inhibitors include a variety of engineers.
terpenes, such as a-pinene, terpene B, and D-limo- All the monomers used to make homopolymers
nene,21 which appear to act as scavengers of oxygen, and copolymers are unsaturated (they have a
a polymerization initiator. carbonecarbon double bond). The polymerization is
TFE is highly flammable and can undergo violent generally free radical as described by the following
deflagration in the absence of air and shown in scheme as shown in Eqns (2.9)e(2.15).
Eqn (2.8).
on the desired reaction temperature. If polymerization Alternative courses of hydrolysis can affect the
is carried out at low temperatures (<30 C), a redox endgroups at a different stage of the polymerization.
catalyst, such as potassium permanganate, is used TFE polymerizes completely linearly without
(These compounds ionize into charged fragments branching. This gives rise to a virtually perfect linear
such as KMNO4 þ Water / Kþ þ MNO 4 ). A chain structure even at high-molecular weights. The
bisulfite or persulfate is the typical initiator for higher chains have minimal interactions and crystallize to
temperature TFE polymerization. The initiator affects form a nearly 100% crystalline structure. Controlling
the endgroups of the PTFE at a different stage of the the crystallinity of the polymer is important in the
polymerization. The key point is that there is no sulfur development of good mechanical properties. The
when persulfate is the initiator. Bisulfite initiators only means of controlling the extent of recrystalli-
form sulfonic acid endgroups, which can influence zation after melting in homopolymers of TFE (no
thermal stability and color. other comonomer) is by driving up the molecular
The free radical mechanism discussed here is weight of the polymer. The extremely long chains of
exactly analogous to the general discussion of free PTFE have a much better probability of chain
radical polymerization discussed earlier in this entanglement in the molten phase and little chance to
chapter (Section 2.2). The reaction is initiated by a crystallize to the premelt extent (>90e95%). This is
catalyst or by an initiator. A persulfate is the typical precisely the reason that it is essential to polymerize
initiator for higher temperature TFE polymerization. TFE to 106e107 for commercial applications. It is
The reaction scheme for persulfate initiation is speculated that molecular weight may be as high as
shown in Eqns (2.16)e(2.21). 50 million.25 Molecular weight of PTFE can be
Initiator fragments, or free radicals, are formed by controlled by means of certain polymerization pa-
degradation of persulfate under heat as shown in rameters such as initiator content, telogens, and chain
Eqn (2.16). transfer agents.
Because of the very high-molecular weight of
K2 S2 O8 þ Heat/2SO4 þ 2Kþ (2.16) PTFE, its melt viscosity is extremely high. The melt
creep viscosity of PTFE is 10 GPa (1011 P) at
Initiation takes place by formation of new free 380 C.26 This is more than a million times too
radicals by reaction of persulfate fragments with TFE viscous for melt processing in extrusion or injection
dissolved in the aqueous phase: molding. PTFE may be a thermoplastic, but it de-
velops no flow upon melting. The closure of voids in
SO4 þ CF2 ]CF2 / SO4 CF2 eCF2 (2.17) articles made from this polymer does not take place
with the ease and completeness of the other ther-
Propagation is the growth of the free radicals of moplastics such as polyolefins. A small fraction of
the initiation step by further addition of TFE: void volume remains in parts made from homopol-
ymers of PTFE due to the difficulty and slow rate of
SO4(CF2eCF2) þ nCF2]CF2 /
void closure in this polymer. Voids affect permeation
SO4(CF2eCF2)ne(CF2eCF2) (2.18)
and mechanical properties such as flex life and stress
Free radicals undergo hydrolysis where a hydroxyl crack resistance.
endgroup replaces the sulfate eventually forming an The residual voids must be eliminated to improve
acid endgroup: mechanical properties and resistance to permeation.
A reduction in the viscosity of PTFE without exten-
SO4(CF2eCF2)ne(CF2eCF2) þ H2O /
sive recrystallization is required. Many manufac-
HO(CF2eCF2)ne(CF2eCF2) þ H2SO4 (2.19)
turers have polymerized a small amount of a
HO(CF2eCF2)ne(CF2eCF2) þH2O / comonomer with TFE to disrupt the crystalline
COOHCF2e(CF2eCF2)n þ 2HF (2.20) structure of PTFE.
All forms of PTFE are produced by batch poly-
Termination is the last step before the growth in merization under elevated pressure in specially
molecular weight of the free radicals halts: designed reactors. Polymerization media is high-
COOHeCF2e(CF2eCF2)n þ COOHe purity water, which is virtually devoid of inorganic
CF2e(CF2eCF2)m / COOHe and organic impurities that impact the reaction by
(CF2eCF2)mþnþ1eCOOH (2.21) inhibition and retardation of the free radical
2: P RODUCING F LUOROMONOMERS , F LUOROPOLYMERS , AND F LUOROPOLYMER F INISHING 17
polymerization. The surfactant of choice in these concern in the suspension process is the buildup of
reactions is anionic, and often a perfluorinated car- PTFE on the inner wall of the reactor, which reduces
boxylic ammonium salt. In general, the important heat transfer. Development of hot spots on the reactor
characteristics of the polymerization processes wall can result in deflagration (exothermic and
include little or no dispersing agent, and vigorous explosive), if it goes unchecked.
agitation at elevated temperature and pressure. A typical batch begins with the charging of highly
Polymerization of TFE is done under constant purified water (resistivity of 18 MU-cm, the purifi-
pressure conditions to control the molecular weight cation processes involve successive steps of filtration
and its distribution. It also affects the kinetics of and deionization) to a reactor which is equipped with
polymerization. Pressure ranges from 0.03 to a stirrer, followed by evacuation, and pressurization
3.5 MPa20 and is held constant by feeding monomer with TFE. The feed rate of TFE is controlled to
into the reactor. The initiator and temperature are maintain a constant pressure in the reactor
interrelated. Ionic, inorganic initiators such as throughout the polymerization. The content of the
ammonium persulfate or alkali metal persulfates reactor is vigorously agitated at 0.0004e0.002 kg m/
such as potassium and lithium persulfates would be sec/ml. Temperature is controlled by adjusting the
effective in the range of 40e90 C. Organic peroxides temperature of the coolant medium in the jacket.
such as bis (o-carboxypropionyl) peroxide also Stopping the monomer after a certain feed weight has
called disuccinic acid peroxide can also initiate the been reached ends the polymerization. The reaction
polymerization.27 As the temperature is lowered, at is allowed to continue in order to consume the ma-
some point the effectiveness of the persulfates is jority of the remaining TFE.
diminished due to insufficient decomposition rate. A number of different techniques are used for the
Redox initiators such as potassium permanganate polymerization of various monomers. Distinctions
must replace them. from conventional methods include variables such as
Water is primarily the heat transfer medium and aqueous or nonaqueous medium, batch or continuous
does not interfere with the reaction but, even in low production, and suspension or emulsion regimes.
concentrations, most organic chemicals do. Metal Ammonium perfluorooctanoate (known APFO,
ions such as iron may impart unwanted color. also C8) was an essential processing aid in the
A small quantity of an anionic dispersing agent manufacture of fluoropolymers until recently. It is a
that is predominantly nontelogenic is added to seed polymerization aid that played a critical role in the
the polymerization. The most common dispersants polymerization of TFE and fluorinated comonomers
were the ammonium salts of perfluorocarboxylic used to produce PTFE, perfluoroalkoxy (PFAdMFA),
acids, containing 7e20 carbon atoms. Typical con- and FEP. It acted as an intermediate for the majority of
centration of dispersants is 5e500 ppm, which is fluoropolymers and was eliminated during the finish-
insufficient to cause formation of colloidal polymer ing steps. This subject is discussed in the next section.
particles. In the early stages of polymerization, a
dispersion forms which becomes unstable as soon as 2.2.2 Polymerization
the dispersing agent is consumed. The instability
occurs at fairly low solids content, about 0.2% by of Surfactants
weight. From there on, most of the polymerization The following section is an edited version of
occurs directly onto the larger granular particles, Chapter 7 of Sina Ebnesajjad’s book Fluoroplastics,
which are, porous water repellent, therefore, float on Volume 1.1 Refer to that work for a more detailed
the water. The reaction tends to continue for some discussion.
time, even after agitation is stopped, supporting the Two types of polymerization technologies are used
direct polymerization hypothesis. to make fluoropolymers: (1) Emulsion and (2) Sus-
TFE easily polymerizes at moderate pressures and pension. Emulsion polymerization of TFE requires
temperatures. It is necessary to control the rate and to the use of a fluorinated surfactant often referred to as
transfer the significant heat generated by the a polymerization aid. This process is used to make
exothermic polymerization reaction. This is accom- homopolymers and copolymers as well as fluorinated
plished by circulating a cold fluid through the poly- elastomers. Suspension polymerization is also
merization reactor jacket and cooling the aqueous commonly used to make TFE homopolymers and
phase, which is the heat transfer media. An important some types of copolymers. This method, however,
18 F LUORINATED C OATINGS AND F INISHES H ANDBOOK
does not require a surfactant. A small amount of The descriptions of perfluorinated organic com-
surfactant, however, allows a more predictable pounds and contamination in this chapter are far too
commencement and progress of the suspension brief to do justice to the subject. Readers interested in
polymerization reaction early in the cycle. The a complete understanding of the topic are advised to
polymerization aid of choice, starting in the 1950s study the references listed in this chapter and other
until the early 2000s, had been ammonium per- sources. The bias in this chapter is to narrow down
fluorooctanoate, also known as APFO or C8 (CAS the topic to the status of PFOA and APFO which until
3825-26-1), which is an ammonium salt of per- the early 2000s were the surfactants of choice for
fluorooctanoic acid (PFOA). APFO was also used PTFE production. One point is certain and that is that
as a surfactant in a variety of coatings and finishes in progress in APFO replacement took place rapidly
the past. because of the cooperation among the fluoropolymer
The abbreviation PFOA has been used rather industry, governments, and advocacy groups.
loosely in the literature to refer to both acid and salt Even though perfluorooctane sulfonate (PFOS) is
forms. There are differences in the properties of the not used in polymerization of fluoropolymers, it is
acid and salt forms. The acid form is substantially covered in this chapter to tell a more complete story.
insoluble and is not usually used as a surfactant in the The major application of PFOS includes uses in
polymerization of fluoropolymers. firefighting and in chromium plating bath. A deriva-
APFO was designated as bioaccumulative and tive of PFOS called perfluorooctanesulfonamide was
persistent in the environment by the US Environ- used for imparting stain resistance to material sur-
mental Protection Agency (EPA) in the early 2000s. faces, such as carpet.
Consequently, during the decades of 2000s and
2010s, fluoropolymer manufacturers took steps to
abate environmental emissions by first reducing and 2.2.2.1 Perfluorooctane Sulfonate
then eliminating the use of APFO from dispersion PFOS (Figure 2.1), PFOA (Figure 2.2), and other
products. The industry committed to reduce the similar compounds are part of a chemical family
emission of APFO by at least 95% by the year 2010 called fluorinated surfactants.28 In fluorinated sur-
over the baseline year of 2000. Fluoropolymer factants, the hydrophobic part of the molecule in-
manufacturers further committed voluntarily to work cludes some fluorine. When all hydrogen atoms in
toward the elimination of the use of APFO entirely by the hydrophobic segment of the molecule are
2015. replaced with fluorine, the compound is called per-
Because of the significance of the story, this fluorinated (or Perfluoro-). Perfluorinated surfactants
chapter includes a brief discussion of the events are members of the group to which PFOS and PFOA
leading to the banning of APFO. APFO is an example belong. Both are fully fluorinated compounds.29
of perfluorinated compounds that have drawn the Perfluorinated surfactants have the unique ability
attention and action of environmental protection to lower aqueous surface tension drastically, improve
authorities worldwide. The basic chemistry and
technical information covered are applicable to
the development of alternative polymerization
surfactants.
A word of caution to the readers: The subject of
PFOA and APFO contamination has been highly
controversial. In addition to credible scientific in- Figure 2.1 Chemical structure of perfluorooctane
formation, a great deal of other information can be sulfonate (C8F17SO3).
found from a variety of sources. Most of this infor-
mation has not been reviewed through a formal sci-
entific process. Indeed, opinion is a more apt
description of the information. The author has
limited the sources used to describe the issue of
contamination in this chapter to the peer-reviewed
scientific publications and those published by Figure 2.2 Chemical structure of perfluorooctanoic
governmental authorities. acid (C8HF15O2).
2: P RODUCING F LUOROMONOMERS , F LUOROPOLYMERS , AND F LUOROPOLYMER F INISHING 19
wetting and leveling, and remain chemically stable compounds declined because of the measures taken
under severe end-use conditions. Fluorinated sur- to reduce manufacture and consumption and to pre-
factants are significantly more surface active than vent release to the environment.33
analogous hydrogenated compounds. Perfluorinated
surfactants are both hydrophobic and oleophobic on
one end, the latter characteristic renders them surface 2.2.2.2 Perfluorooctanoic Acid
active in organic moieties. Perfluorinated surfactants The structural formula of PFOA (CAS 335-67-1)
are resistant to heat and fire, acids, bases, and redox/ and its properties are illustrated in Figure 2.2 and
oxidizing agents. The ensemble of these unique Table 2.1. Salts of PFOA have been used as a pro-
properties is not found in other compounds, which cessing aid in the manufacture of fluoropolymers. In
makes their replacement virtually impossible in contrast to PFOA, which is insoluble in water, its
many applications. Physical and chemical properties salts (Table 2.2)30 readily dissolve in water. PFOA
of PFOS and PFOA have been captured in Table 2.1. salts are used as a polymerization aid to obtain flu-
PFOS and its derivatives have the largest con- oropolymer in emulsion form, improve the physical
sumption volume of all fluorinated surfactants properties of the polymer, and increase the rate of
because of this group’s various applications. They are polymerization.
used to constitute the active ingredient of well-known PFOA can also be produced by the breakdown of
brands for consumer products based on poly- some fluorinated telomers, substances that are used in
fluorinated chemistry such as ZonylÒ, ScotchgardÒ, surface treatment products to impart soil, stain,
and StainmasterÒ according to the US Environmental grease, and water resistance. Some telomers are also
Agency.30,31 used as high-performance surfactants in products that
In the year 2000, the total emissions of PFOS and must flow evenly, such as paints, coatings, and
PFOA reached a peak. After 2001, emissions of both cleaning products, firefighting foams for use on
humans.37 The 2001 Giesy and Kannan discovery has (indoor or outdoor) and disposal of products con-
been followed up by a number of studies, every one taining these substances.
of which has further corroborated the persistence and One of the puzzling features of the perfluorinated
presence of PFOS, PFOA, and other perfluorinated compounds’ contamination in the environment has
compounds in the ecosystems, wildlife, and been identification of substances like PFOS and
humans.38e45 PFOA in remote Arctic areas such as in polar bears.40
In May 2000, the 3M Company announced The PFOS and PFOA concentrations were relatively
voluntary ceasing of manufacturing materials based high in comparison to the concentrations of other
on perfluorooctanesulfonyl fluoride (C8F17SO2F) contaminants. The long-range transportation of
after a metabolite of this compound, PFOS (C8F17SO3) PFOA in particular has been perplexing. PFOA is
was found to be widespread in human populations highly soluble in water and typically present as an
and wildlife. By the end of 2002, 3M had stopped anion (conjugate base) in solution. It has low vapor
production of all PFOS and PFOA. In June 2003, pressure; therefore, the aquatic environment is
the 3M Company began replacement of PFOS in expected to be its primary sink, with some additional
the ScotchgardÒ brand with a C4 chemicald partitioning to sediment.48
perfluorobutane sulfonate (PFBS). PFBS is the Investigators, however, have found that long-range
atmospheric degradation product of C4 chemicals air transport of PFOA can be reasoned by the fact that
that have been produced as substitutes to the C8 fluorotelomer alcohols and some other nonpolar
analogs since they were phased out in 2002.40 perfluorinated alkyl compounds are more volatile and
Studies have found less bioaccumulation of fluo- less water soluble and therefore have a greater ten-
rinated C4 compounds in the wildlife. For example, a dency to escape the water phase.40 Short-chained
study of harbor seals from the Dutch Wadden Sea fluorotelomer alcohols have an atmospheric lifetime
found low levels of PFBS in the spleen of the seals. of 20 days, which renders them capable of traveling
No perfluorobutanoic acid was detected above the nearly 7000 km. They may consequently be trans-
detection limit.46 In another study, the potential ported to the remote Arctic areas. Besides air trans-
hazard that PFBS may pose to avian species was port, seawater, wildlife, and humans could also carry
studied using acute dietary studies with juvenile these compounds to the Arctic zone.
mallards and northern bobwhite quail. In addition, a Perfluorinated octane sulfonate compounds can
quail dietary chronic study of reproduction was degrade to the most stable form, PFOA. Studies have
conducted. Body weight gains of quail and mallard demonstrated that PFOA is the final degradation
exposed to 10,000 mg PFBS/kg feed were statisti- product of perfluorinated chemicals such as fluori-
cally less than those of unexposed controls. Con- nated telomers in a variety of reactions.28,49e52
centrations of PFBS in blood serum, liver, and eggs PFOA was measured in the blood and organs of
were, however, dose dependent but were less than the wildlife and humans in every geographic region of
administered dose, indicating biodiminution. the world. Significantly, blood samples did not
belong to those who were occupationally exposed to
perfluorinated compounds such as PFOA or PFOS.
Table 2.3 provides a summary of the measured con-
2.2.2.4 Problems with PFOA centrations of perfluorinated compounds in human
The findings on PFOS led the EPA to review blood (ng/ml). The data originate from numerous
similar chemicals to determine whether they might studies and were collated by Jahnke.40 The locations
present similar concerns. The agency began investi- of the samples cover virtually every region of the
gating PFOA in the 1990s and found that it, too, is world. The presence of PFOA in the worldwide
very persistent in the environment, is found at very specimens was ubiquitous.
low levels both in the environment and in the blood of A revealing study analyzed blood samples of 645
the general US population, and causes developmental individuals (332 men and 313 women) in the age
and other adverse effects in laboratory animals.47 range of 20e69 years. Samples were acquired from
Emissions to the environmentdincluding air, soil, six American Red Cross blood banks located in Los
and waterdof perfluorinated substances may happen Angeles, California; Portland, Oregon; Minneapolis-
directly from the production and processing plants. St. Paul, Minnesota; Charlotte, North Carolina;
There are releases, however, which occur during use Hagerstown, Maryland; and Boston, Massachusetts.
Table 2.3 Measured Concentrations of Perfluorinated Compounds in Human Blood (ng/ml)40
22
United States 65 <1.5e21.4 6.7e81.5 <1.5 <5e35.2
2.2
United States 126 5e1880 91e10,600 0.5e612 21e6160
60 1e210 15e946 <LOQ 6e298
United States <1.2e5.9 <6.1e58.3 <1.3e22.1 <3.0e7.0
United States 175 0.2e32 <1.3e164 <1.3e26 <3e88
Colombia 56 <0.4e0.9 4.6e14 <0.4e5.6 3.7e12.2
Brazil 29 <0.6e15.3 4.3e35 <0.4e2.3 <20
Italy 50 <1e2.1 <1e10.3 <1.3e2.3 <3
Poland 25 2000e2004 <0.4e2.6 16e116 <0.4e7.7 9.7e40
Belgium 20 <1e1.4 4.5e27 <3 <1e13
India 45 <1e2.9 <1e3.1 <3 <3e3.5
Malaysia 23 1.2e6.8 6.2e18.8 1.3e11 <10
Korea 50 0.9e2. 3.0e92 <0.1e7.2 <15e256
Canada 56 2002 3.7e65.1 <4.8 <1.2e7.2
Sweden 66 1997e2000 0.4e28.4 1.7e37.0 <0.1e4.5 0.4e22.9 <0.1e1.6 0.5e12.4
Australia 20 2002e2003 2.7e19 12.7e29.5 0.36e2.4 5.0e9.9
F LUORINATED C OATINGS
Sweden 12 2004 1.8e11.8 8.2e48.0 <0.1e0.33 <0.10e0.49 2.4e5.3
Germany 356 2005 2.1e55 0.5e19.1
China 85 2004 Mean 3.72e79.2
United States 16 2004e2005 0.9e8.6
Japan 15 2003 4.9e17.6 <1.0 <0.5e2.3
1.6e5.3 <1.0 <0.5
AND
Japan 39 1977 GM 1.1 GM 0.2
23 2003 GM 3.5 GM 2.8
F INISHES H ANDBOOK
225 2003 GM 3.5e28.1 GM 2.8e12.4
Germany 10 1985 14.9e103.7 5.6e32.8
16 2004 8.3e33.1 3.0e36.0
United States 178 1974 <1.4e2.5 21.1e40.2 <1.0e3.0
178 1989 1.3e1.6 25.0e44.0 4.4e6.7
PFHxS, perfluorohexane sulfonate; PFOS, perfluorooctane sulfonate; PFOSA, perfluorooctane sulfonylamide; PFOA, perfluorooctanoic acid; LOQ, limit of quantification; GM, geometric
mean; PFDS, perfluorodecane sulfonate; PFHxA, perfluorohexanoate.
Another random document with
no related content on Scribd:
legationem suscepissemus. Nos vero invicem intueri, et tam ineptam
percunctationem admirari. Illi nihilominus perseverare, et nobis, ut
responderemus, instabant. At quum soli Attilae, non aliis
Imperatorem mandata exponere iussisse respondissemus, Scotta
offensus, hoc sibi a suo duce praeceptum esse dixit, neque sua
sponte se ad nos venisse. Nos vero obtestari, nusquam hanc legem
legatis impositam, ut per alios mandata edant et palam faciant,
antequam eos, ad quos missi sint, adierint, et in conspectum eorum
venerint. Neque hoc Scythas nescire, qui saepenumero legatos ad
Imperatorem miserint. Idem et nobis contingere par esse, neque
aliter nos mandata esse dicturos. Quibus auditis ad Attilam
perrexerunt, unde non multo post sine Edecone reversi, omnia, quae
cum illis agere in mandatis habebamus, dixerunt, confestimque, nisi
quid aliud nobis cum illis rei esset, discedere iusserunt. Quae ubi
audivimus, animis dubii suspensique haesimus. Nec enim satis
intelligere poteramus, qua ratione occulta Imperatoris consilia
patefacta essent. Quamobrem potius esse duximus, nihil quicquam
de mandatis nostris efferre, priusquam nobis Attilam adeundi
potestas fieret: itaque respondimus: “Sive ea, quae Scythae modo
protulerunt, sive alia nuntiaturi venerimus, neminem nisi ducem
vestrum quaerere decet, neque de his cum aliis ullo pacto disserere
constituimus.” Ille vero nos quam primum abire iusserunt. Dum
reditum parabamus, Bigilas nos propter responsionem Scythis
factam increpavit. Longe enim potius fuisse in mendacio deprehendi,
quam re infecta domum reverti. “Si enim, inquit, cum Attila collocutus
fuissem, facile illi a contentione cum Romanis discedere
persuasissem, quippe qui antea familiaritatem cum illo in legatione
cum Anatolio suscepta contraxi.” Atque inde Edeconem quoque
bene sibi velle dixit, ideoque specie legationis et eorum, quae vere
aut falso dicturi essent, ope viam se inventuros esse speravit, qua
compositas in Attilam insidias exsequerentur, et aurum, quo Edecon
sibi ad eam rem opus esse eunucho dixerat, adferretur, quod certis
hominibus divideretur. Sed Bigilam latebat, se proditum: Edecon
enim, sive simulate cum Eunucho pactus, sive ut ab Oreste sibi
caveret, ne ob eam causam, quam in Serdica inter coenandum nobis
indicaverat, iratus ad Attilam deferret, quod sine se secretos
sermones cum Imperatore et eunucho habuisset, Attilae
comparatam in ipsum coniurationem aperuit, et auri summam, quam
in eam rem mitti convenerat, simul et ea, quae per nos in ista
legatione tractanda erant, enuntiavit. Iumentis iam adornatis et
necessitate ad iter tempore noctis carpendum adacti, occurrere ex
barbaris, qui dicerent, Attilam iubere nos propter tempus noctis
intempestivum remanere. In eundem igitur locum, unde
proficiscebamur, praesto fuere, qui bovem agebant et pisces
fluviatiles nobis ab Attila missos adferebant. Coenati nos dormitum
contulimus. Luce orta in spem adducebamur, Attilam se ad lenitatem
daturum, et aliquod mite responsum ad nos ab ipso emanaturum. Ille
vero denuo eosdem misit, iussitque abire, si nihil aliud negotii, nisi
quod iam omnibus cognitum erat, nobis cum illo intercederet. Nullo
dato responso ad iter nos accinximus, etsi Bigilas omni ope
contenderet, ut responderemus nos alia dicenda habere. Ego vero
cum Maximinum moerore confici viderem, assumto Rusticio, qui
barbarorum linguae peritus erat, et nobiscum in Scythiam venerat
non legationis, sed privatae rei causa, ad Constantium ex Italia
oriundum, quem ad Attilam Aëtius, Occidentalium Romanorum dux,
ut illi ab epistolis esset, miserat, Scottam adii, (nec enim aderat
Onegesius,) et cum illo per Rusticium interpretem collocutus, eum
plurima dona a Maximino laturum dixi, si illi aditus ad Attilam copiam
faceret. Legatum enim venire de rebus, quae non solum Romanis et
Hunnis maximam essent utilitatem allaturae, sed etiam ipsi
Onegesio. Imperatorem enim poscere, illum ad se legatum ab Attila
mitti, qui diiudicaret controversias inter utramque gentem, unde
nonnisi ingentibus donis cumulatus esset rediturus. Oportere igitur
illum, cum Onegesius non adsit, in tam praeclara actione nos aut
potius fratrem ipsum adiuvare. Et ipsi quoque Attilam plurimum
fidere dixi me accepisse. Sed non satis firma esse audita, nisi re ipsa
notum faceret quantum illi Attila tribueret. Atque ille: “Ne amplius,
inquit, dubii sitis. Aeque ac frater apud Attilam valeo auctoritate, seu
verbis, seu facto opus est.” Et ascenso equo, ad Attilae tentorium
contendit. Ego vero ad Maximinum rediens, qui una cum Bigila
angebatur animo, et incertus erat quid constituendum esset, narravi
sermones, quos habueram cum Scotta, et quae ab ipso audieram.
Atque adeo illum excitavi ad praeparanda munera, quibus Scottam
remuneraretur, et praemeditandum, quibus verbis Attilam affaretur.
Surrexerunt igitur (offenderam enim illos in solo herbido iacentes), et
operam a me egregie navatam laudarunt, et eos, qui se iam cum
iumentis itineri accinxerant, revocarunt. Tum etiam qua oratione
Attilam aggrederentur, et quo modo dona Imperatoris, et quae
Maximinus ipse adferebat, traderent, inter se agitarunt. Dum in
harum rerum cura versabamur, Attilas nos per Scottam arcessivit:
itaque ad eius tentorium iter direximus, quod barbarorum multitudine,
qui in orbem excubias agebant, erat circumdatum. Introducti Attilam
sedentem in sella lignea invenimus. Stetimus paulo remotius ab eius
solio: mox processit Maximinus et salutavit barbarum. Et Imperatoris
litteras tradens dixit, salvum et incolumem illum suosque precari
Imperatorem. Et barbarus, “Sit et Romanis quemadmodum et mihi
cupiunt,” inquit. Statimque ad Bigilam convertit orationem, feram
impudentem vocans, quaerebat, qua re impulsus ad ipsum venisset,
cum sibi eorum, quae et ipse et Anatolius de pace sensissent,
conscius esset: non enim prius ad se legatos accedere debuisse,
quam omnes profugi, qui apud Romanos exstarent, redditi essent.
Bigila vero respondente, nullum amplius apud Romanos reperiri
transfugam Scythici generis; omnes enim redditos esse; magis
exasperatus Attilas, in eum multa probra et convitia ingessit. Et cum
clamore dixit, se illum in crucem acturum et praedam vulturibus
praebiturum fuisse, nisi leges legationis hac impudentis eius
orationis et temeritatis poena offendere vereretur. Etenim restare
adhuc apud Romanos plures transfugas, quorum nomina, ut erant in
charta descripta, iussit scribas recitare. Hi ubi omnia legerant, Attilas
Bigilam una cum Esla sine mora proficisci iussit Romanis
denuntiatum, ut omnes transfugas Scythicae nationis, quotquot in
eorum potestate essent, redderent, a tempore Carpilionis, filii Aëtii,
Romanorum Occidentalium ducis, qui obses apud eum fuerat. Non
enim se servos suos secum manus conserere passurum esse,
quamquam ne iis quidem, qui suae ditionis custodiam illis
promiserint, prodesse possint. Quae enim urbs, quod castellum ab
illis possit defendi, quod evertere aut diruere apud se constitutum
habuerit? Postquam exposuerint a se de transfugis decreta, redire
eos quamprimum iussit renuntiatum, utrum transfugas reddere, an
bellum eo nomine malint suscipere. Non multo ante Maximinum
paulum exspectare iusserat, dum ad ea, quae Imperator scripserat,
per se responsum daret, munera petiit. Quae postquam dedimus, in
tentorium nostrum nos recepimus, et de singulis, quae dicta fuerant,
inter nos disseruimus. Cum autem Bigilas admiraretur, qui fieret, ut
Attilas, qui sibi iampridem, cum legatus ad illum veniret, comis et
perhumanus visus esset, tunc se acerbis contumeliis affecisset, dixi,
vereri me, ne qui ex barbaris, qui in Serdica nobiscum epulati erant,
Attilam infensum nobis reddidissent, et Bigilam Romanorum
Imperatorem deum, Attilam vero hominem appellasse, retulissent.
Quam orationem Maximinus ut verisimilem est amplexus, quia
coniurationis in Attilam ab eunucho initae particeps non fuerat. Sed
Bigilas ambiguus animi erat, neque causam suspicari posse
videbatur, quare Attilas eum tam acerbis convitiis insectatus esset.
Nec enim in animum suum inducere poterat, ut nobis postea retulit,
enuntiata fuisse, quae in convivio in Serdica dicta fuerant, nec
coniurationem in Attilam detectam, cum nemo ex omni multitudine,
quae Attilam circumstabat, excepto Edecone, prae metu, qui
omnium mentes pervaserat, cum Attila sermonem instituere auderet,
Edeconem autem studiose operam daturum censeret, omnia silentio
transigere, tum propter iusiurandum, tum propter negotii gravitatem:
ne, quia clandestinis in Attilam consiliis interfuerat, reus iudicatus,
poena mortis afficeretur. Haec cum ambigua mente volveremus,
Edecon supervenit, et abducto a nostro coetu Bigila (fingebat enim
velle vere et serio de praemeditatis inter eos insidiis agere), ubi
aurum adferri praecepit, quod his daretur, qui exsequendo facinori
operam navaturi essent, discessit. Ego vero cum Bigilam curiosius
inquirerem, quos sermones secum Edecon habuisset, decipere
conatus est, deceptus et ipse, et veram causam occultans
commentus est sibi Edeconem dixisse, Attilam illi quoque propter
transfugas succensuisse. Oportuisse enim aut omnes restitui, aut
legatos summa auctoritate praeditos ad illum venire. Haec dum
loquebamur, advenere ab Attila, qui Bigilam et nos prohiberent,
captivum Romanum, aut barbarum mancipium, aut equos, aut
quicquam aliud emere, praeterquam quae ad victum necessaria
erant, donec inter Romanos et Hunnos de rebus controversis
convenisset. Haec callide et praemeditato consilio barbarus faciebat,
quo facilius Bigilam in consilio contra se exsequendo deprehenderat,
cum nullam satis idoneam causam comminisci posset, cur aurum
adferret. Nos quoque praetenta causa responsi, quod ad legationem
editurus erat, Onegesium opperire coëgit, ut munera, quae ad eum
Imperator miserat, et tradere volebamus, acciperet. Etenim tum forte
Onegesius una cum seniore ex Attilae liberis ad Acatziros missus
fuerat. Ea gens est Scythica, quae in potestatem Attilae hac de
causa venit. In eam gentem plures secundum populos et gentes
imperium exercebant, quos Imperator Theodosius, firmata inter eos
concordia, ab Attilae societate ad colendam cum Romanis pacem et
societatem muneribus traducere conatus est. Qui ea munera
attulerat non pro cuiusque gentis regis merito et gradu ea
distribuerat. Caridachus enim secundo loco acceperat, qui regum
antiquior, primus accipere debuerat. Ille, tanquam contemptus et sibi
debitis praemiis frustratus, Attilam contra ceteros reges auxilio
vocaverat. Is nihil cunctatus, magno exercitu emisso eorum alios
sustulit, alios ad deditionem compulit. Deinde Caridachum ad se
vocat, tanquam illi victoriam, et quae ex victoria consecutus fuerat,
impertiturus. Sed iste dolum et insidiis suspicatus, difficile et grave
esse homini respondit, in dei conspectum venire. Si enim immotis
oculis solis orbem intueri nemo potest, quomodo quis sine sensu
doloris cum deorum maximo congrediatur? Atque ita Caridachus
regnum suaque omnia salva sibi et integra conservavit, et reliqua
omnis Acatzirorum regio in ius ditionemque Attilae concessit. Ei genti
cum seniorem ex filiis regem Attilas constituere decrevisset, ad hanc
rem conficiendam Onegesium miserat. Itaque nos exspectare, ut
dictum est, iubens, Bigilam cum Esla ad Romanos amandavit,
specie quidem transfugarum repetendorum, sed revera, ut aurum
Edeconi promissum adferret.
Post Bigilae discessum unum tantum diem in his locis commorati,
postridie una cum Attila ad loca magis ad septentrionem vergentia
profecti sumus. Haud longum viae spatium cum barbaris progressi,
alio iter vertimus, Scythis, qui viam ducebant, nos id facere
iubentibus. Attilas interea in quodam vico substitit, in quo filiam
Escam uxorem, etsi plures alias haberet. Scytharum legibus id
permittentibus, ducere voluit. Illinc facili et aequali via, per planitiem
iter fecimus, et in multos fluvios navigabiles incidimus. Quorum post
Istrum maximi sunt Drecon dictus, et Tigas, et Tiphisas. Et hos
quidem naviculis unico ligno confectis, quas in quotidiano usu
habent qui ad flumina habitant, relinquos lembis ex propinquo
desumptis, quos barbari curribus imponunt, et per loca restagnantia
important, traiecimus. Congerebantur vero nobis ex vicis
commeatus, pro frumento milium, pro vino medus; sic enim locorum
incolae vocant. Servi quoque, qui nos comitabantur, milium secum
portabant, potionem ex hordeo praebentes, quam camum barbari
appellant. Longavia confecta, die ad noctem inclinante, ad paludem
quandam, ad quam aquatum (erat enim eius aqua potui apta)
proximi vici incolae ibant, tentoria fiximus. Ingens ventus et procella
derepente exorta cum tonitru et crebris fulguribus et multo imbre
tentorium nostrum disiecit, et omnia nostra utensilia in proximam
paludem volvit. Turbinibus in aëre excitatis, et casu, qui contigerat,
perterrefacti, locum illum deseruimus, et dissociati, huc illuc
palantes, viam unusquisque nostrum, quam sibi commodam duxit,
sub tenebris et imbribus est persecutus. Tandem tuguria vici
subeuntes, (illuc enim divisis itineribus omnes diverteramus,)
convenimus, et ea, quae nobis deerant, cum clamore perquisivimus.
Ad quem strepitum Scythae exilientes calamos, quibus ad ignem
utuntur, usserunt: et accenso lumine, interrogarunt, quid nobis
vellemus, qui tantos clamores ederemus. Barbari, qui nos
comitabantur, responderunt, nos tempestate perculsos turbari.
Itaque nos liberaliter invitatos hospitio exceperunt, et calamis siccis
ignem accenderunt. Vici domina una ex Bledae uxoribus erat. Haec
nobis cibaria et mulieres formosas, cum quibus amori indulgeremus
(hoc enim apud Scythas honori ducitur,) suppeditavit. Mulieribus pro
cibis praebitis gratias egimus, et sub tectis nostris somnum
capientes, ab earum consuetudine abstinuimus. Simul atque illuxit,
ad ea, quae ex nostra supellectile desiderabantur, perquirenda
curam convertimus. Haec partim in eo loco, ubi pridie
consederamus, partim in ripa paludis, partim in ipsa palude reperta
recepimus. In his desiccandis totum diem in illo vico (tempestas
enim desierat, et clarus sol apparebat,) contrivimus. Deinde curatis
equis et reliquis iumentis, reginam salutatum ivimus. Hanc vicissim
donis remunerati sumus tribus pateris argenteis, velleribus rubris,
pipere Indico, palmulis et variis cupediis, quae omnia a barbaris, ut
ignota, magni aestimantur. Nec multo post omnia fausta feliciaque
illis hospitalitatis ergo precati, discessimus. Septem dierum itinere
emenso, Scythae, qui nos ducebant, in quodam vico nos consistere
iusserunt, quia post Attilam, qui hac via proficisceretur, iter nobis
faciendum esset. Hic obvios habuimus legatos a Romanis
occidentalibus, etiam ad Attilam missos. Erant autem praecipui
Romulus Comitis dignitate decoratus et Primutus, Noricae regionis
praefectus, et Romanus, militaris ordinis ductor. His aderat
Constantius, quem Aëtius ad Attilam, ut illi in conscribendis epistolis
deserviret, miserat, et Tatullus, Orestis eius, qui cum Edecone erat,
pater, non legationis causa, sed privati officii et familiaritatis ergo.
Constantio enim in Italiis agenti magnus cum illis usus intercesserat:
Tatullum affinitas movebat. Orestes enim, eius filius, Romuli filiam e
Patavione, Norici civitate, uxorem duxerat. Legati autem veniebant,
ut Attilam lenirent, qui sibi Sylvanum, Armii mensae Romae
praefectum, tradi postulabat, propterea quod pateras aureas a
Constantio quodam acceperat. Hic Constantius, ex Galliis
Occidentalibus ortus, ad Attilam et Bledam, ut illis in conscribendis
epistolis operam daret, quemadmodum et post illum alter
Constantius, missus fuerat. Ille vero, quo tempore Sirmium oppidum,
in Paeonia situm, Scythae obsidebant, aurea vasa a civitatis
episcopo acceperat, ut ex eorum pretio, si se superstite urbem capi
contigisset, quoad satis esset, pro sua libertate solveretur: sin
periisset, cives in servitutem abducti redimerentur. Sed Constantius
post urbis excidium de pacto illo parum sollicitus. Romam cuiusdam
negotii causa profectus, vasa ad Sylvanum detulit, et aurum ab eo
accepit, conventique, ut, si intra tempus praefinitum aurum mutuo
sumtum redderet, vasa reciperet: ni fecisset, Sylvanus vasa sibi
haberet et his pro arbitrio uteretur. Hunc Constantium Attilas et
Bleda, cum illis proditionis nomine suspectus esset, in crucem
egerunt. Ex quo, ut de poculis aureis iudicium ad Attilam est
delatum, sibi tradi Sylvanum, tanquam furem eorum, quae sua
essent, flagitavit. Legati igitur ab Aëtio et Romanorum occidentalium
Imperatore venerant, qui decerent, Sylvanum Constantii creditorem
vasa aurea pro credito oppignerata, non furto ablata, penes se
habuisse, quae sacerdotibus, qui primi se obtulissent, nummis
argenteis permutasset. Nec enim fas esse hominibus pocula Deo
consecrata propriis usibus applicare. Itaque nisi tam iusta causa aut
divini numinis reverentia a petendis poculis dimoveatur, retento
Sylvano, aurum se pro pateris praebiturum. Hominem enim, qui nihil
deliquerit, minime se dediturum esse. Haec erat igitur horum virorum
legationis causa, qui barbarum sequebantur, ut responsum ferrent,
et dimitterentur. Cum vero nobis eadem via eundem esset, qua
Attilas incedebat, parumper morati, dum praecederet, non multo post
secuti, cum reliqua multitudine, traiectis quibusdam amnibus, ad
quendam magnum vicum pervenimus. Hic erant Attilae aedes, quae
reliquis omnibus ubicumque locorum praestantiores esse ferebantur.
Erant hae ex lignis et tabulis eximie politis exstructae et ambitu
ligneo circumdatae, non ad munimentum, sed ad ornatum
comparato. Proxima regiae erat Onegesii domus, et ipsa quoque
ambitu ligneo constans, non tamen aeque, ac Attilae, turribus
insignis. Haud longo intervallo a circuitu domus distabat balneum,
quod Onegesius, qui secundum Attilam plurimum apud Scythas
opibus valebat, lapidibus ex Paeonia advectis aedificaverat. Nec
enim apud eos, qui in ea parte Scythae habitant, ullus est aut lapis,
aut arbos, sed materia aliunde advecta utuntur. Huius autem balnei
architectus, e Sirmio captivus abductus, mercedem operis sui
libertatem se consecuturum sperans, falsus sua spe, cum nihil minus
cogitaret, in longe duriorem apud Scythas incidit servitutem.
Balneatorem enim cum Onegesius instituit, ut sibi totique suae
familiae, cum lavarentur, operas praestaret. In hunc vicum
adventanti Attilae puellae obviam prodierunt, quae per series
incedebant, sub linteis tenuibus et candidis, quam maxime in
longitudinem extensis, ita ut sub unoquoque linteo, manibus
mulierum ab utraque parte in altum sublato, septem puellae aut
etiam plures progredientes, (erant autem multi huiusmodi mulierum
sub illis linteis ordines,) Scythica carmina canerent. Iam proxime
Onegesii domum accesserat, (per ipsam enim via ducebat ad
regiam,) cum foras prosiliret Onegesii uxor, magna ancillarum
comitata multitudine, quae opsonia et vinum ferebant, qui maximus
est apud Scythas honos. Haec Attilam salutavit rogavitque, ut ex
cibis desumeret, quos cum summa testificatione suae erga illum
voluntatis attulerat. Itaque uxori hominis sibi necessarii gratificaturus,
comedit, equo insidens, barbaris, qui in eius comitatu erant,
suspensam tabulam (erat autem argentea) attollentibus. Deinde
degustato calice, qui illi fuerat oblatus, in regiam se recepit. Erat
autem illa reliquis conspectior et in altiori loco sita. Nos vero in
aedibus Onegesii (sic ille praeceperat; redierat enim cum Attilae
filio;) remansimus. Illic coenam sumpsimus, excipiente nos eius
uxore comitata illustrioribus, qui eum genere contingebant. Illi enim
animum nobiscum convivio exhilarare per otium minime licuit; quia
quae gesserat in negotio, ad quod missus fuerat, et adversum, qui
filio Attilae contigerat, casum (dextram enim delapsus fregerat)
renuntiaturus, tum primum a reditu in Attilae conspectum venerat.
Post coenam, aedibus Onegesii relictis, propius Attilae aedes
tentoria posuimus, ut Maximinus, quem Attilam convenire, et cum
his, qui ei a consiliis erant, colloquia facere oportebat, minime longo
ab Attila distaret intervallo. Illic igitur, quo primum devertimus,
noctem transegimus. Luce orta misit me Maximinus ad Onegesium,
ut illi tum quae ipse dabat, tum ab Imperatore missa munera
traderem et ut ipse cognosceret, an illi secum et quo tempore
colloquium inire luberet. Perrexi igitur ad Onegesium cum famulis,
qui dona portabant: quum ianuae clausae essent, exspectavi, donec
aperirentur, et aliquis exiret, qui eum mei adventus certiorem faceret.
Itaque tempus mihi terenti et circa murorum ambitum domus
Onegesii ambulanti, progressus nescio quis, quem barbarum ex
Scythico vestitu esse rebar, Graeca voce me salutavit dicens “χαιρε.”
Mirari ego, qui fieret, ut Graece loqueretur vir Scytha: etenim ex
variis gentibus commixti, barbaricam linguam colunt, sive Hunnorum,
sive Gothorum, aut etiam Romanam, hi scilicet, quibus cum
Romanis frequentius est commercium. Neque quisquam eorum
facile loquitur Graece, nisi si qui sint captivi e Thracia aut Illyrico
maritimo. Sed illi ab obvio quoque dignosci possunt et a vestibus
laceris et capitis squalore, tanquam qui in miseram inciderint
fortunam. Hic vero opulenti Scythae speciem prae se ferebat: erat
enim bene et eleganter vestitus, capite in rotundum raso. Hunc
resalutans interrogavi, quis esset, et unde in terram barbaram
veniens, vitae Scythicae institutum sequi delegisset. Ille quam ob
causam hoc ex ipso quaererem, rogavit “Mihi vero, inquam, haec a
te ut sciscitarer, causa fuit, quod Graece locutus es.” Tum ridens ait,
se Graecum esse genere, ad mercaturam faciendam Viminacium,
Mysorum ad Istrum urbem, accessisse, in ea domicilium longo
tempore habuisse, uxorem quoque divitem duxisse; parta illic
felicitate capta urbe exutum fuisse, et propterea quod dives erat, se
suaque omnia in praedae divisione Onegesio cessisse. Etenim esse
apud eos in more positum, ut praecipui ab Attila Scythiae principes
captivos ditiores sibi seponant, quoniam plurimum auctoritate valent.
Postea ubi adversus Romanos et Acatzirorum gentem fortissime
dimicasset, libertatem se ex more Scytharum, omnibus, quae bello
acquisierat, barbaro domino traditis, recuperasse. Uxorem quoque
barbaram duxisse, et ex ea liberos sustulisse, et Onegesii mensae
participem, hoc vitae genus longe potius priore ducere. “Qui enim
apud Scythas degunt, inquit, tolerato bellorum labore, sine ulla
sollicitudine vitam peragunt. Tum unusquisque bonis, quae sibi
fortuna indulsit, fruitur, neque quisquam illi ulla in re molestus est.
Qui vero sub Romanis aetatem agunt, facile in bello pereunt. Hos
enim in aliis sui conservandi spem collocare necesse est,
quandoquidem per tyrannos minime licet arma, quibus unusquisque
se tueatur, gestare. Atque adeo his, quibus id iure licet, valde est
perniciosa ducum ignavia, qui bellum minime gnaviter gerunt. At in
pace longe acerbiora sunt, quae accidunt, quam calamitates, quae
ex bello proveniunt et propter duram exactionem tributorum, et
propter improborum vexationes, quum leges non in omnes valeant.
Si quis dives aut potens eas sit transgressus, ille quidem iniquitatis
suae poenas non luet: sin aliquis inops, qui negotia gerere nesciat,
hunc poena a legibus statuta manet. Nisi forte eum priusquam
sententia feratur, longo in litibus continuato tempore, multis
praeterea exhaustis opibus, vita defecerit. At mercede et pretio,
quod legum et iuris est obtinere, omnium iniquissimum est. Nec enim
iniuria affecto quisquam fori iudicialis potestatem faciet, priusquam
pecuniam iudicis et eius ministrorum commodo cessuram deponat.”
Haec atque huiusmodi multa cum in medium proferret, ego precatus,
ut quod sentirem, patienter et benigne audiret, respondi, reipublicae
Romanae auctores, sapientes et optimos viros, ne quidquam temere
ageretur, alios legum custodes fecisse, aliis armorum curam
commisisse, ut, ad nullam aliam rem intenti, quam ut se ad pugnam
praepararent, militaria opera exercerent, et propulsata per assiduam
belli meditationem omni formidine, consueta militiae exercitatione,
animis firmati, in aciem descenderent. “Alios, inquam, qui agris
colendis et culturae terrae operam darent, annona militari ab his
exacta, eos alere voluerunt, quo pro sua salute dimicarent.
Constituerunt quoque, qui iniuria affectis prospicerent, et iura eorum,
qui propter naturae infirmitatem sibi ipsi consulere non valerent,
tuerentur, quique iure dicendo, quae leges iuberent, servarent.
Neque vero sua providentia destitutos reliquerunt eos, qui iudicibus
adsunt, sed horum esse partes prospicere, qua ratione ius
assequatur, qui sententia iudicum obtinuit, et iniurius iudicatus, id
solum, quod iudicii calculus fert, et nihil praeterea, facere cogatur. Si
enim non essent huic rei praepositi, aut victore insolentius
insurgente, aut eo, qui adversam sententiam reportavit, in preversa
mente perstante, ex una lite alterius litis nasceretur exordium. Est
autem his constitutum argentum ab illis, qui litibus certant, ut
militibus ab agricolis. Quid enim aequius, quam eum, qui opituletur et
auxilium ferat, alere et officium mutuo officio rependere?
quemadmodum equiti emolumento est equi, pastori boum et venatori
canum cura, et reliquorum animantium, quae homines custodiae et
utilitatis causa alunt. Cum enim sumptus in litem factos qui causa
cadunt solvant, damnum nulli alii rei, quam suae iniquitati, imputent
oportet. Quod ad longum tempus attinet, quod in litibus consumitur,
si quando id evenit, id iuris providentius dicendi gratia fit, ne iudices
properantes ab accurata iudicandi ratione aberrent. Sic enim iudicant
melius esse, tardius finem litibus imponere, quam festinantes non
solum iniquum ius in hominem statuere, verum etiam in deum,
iustitiae inventorem, peccare. Leges autem in omnes positae sunt, ut
illis etiam ipse Imperator pareat. Neque, id quod tua accusatione
continetur, potentiores si tenuioribus vim inferant, id illis est impune,
nisi quis forte latens poenam effugerit; quod non solum divitibus, sed
etiam inopibus plerumque usu venit: nam hi quoque, si argumenta
deficiunt, peccatorum poenas non solvunt. Quod non solum apud
Romanos, sed etiam ubique gentium accidit. Gratiam vero plurimam
ipsum pro recepta libertate fortunae debere, neque eam domino
acceptam referre. Cum enim eum in bellum eduxerit, potuisse ab
hostibus propter rei militaris imperitiam occidi, aut si fugisset, ab eo,
in cuius dominio erat, puniri. Longe autem Romani benignius servis
consuluerunt. Patrum enim, aut praeceptorum affectum erga eos
exhibent, et ut a malis abstineant, curant, et eorum, quae honesta
ducunt, participes efficiunt. Denique corrigunt eos in his, quae
delinquunt, sicut et suos liberos. Nec enim servos morte officere,
sicut apud Scythas, fas est. Libertatis vero adipiscendae plures sunt
modi. Non enim solum qui vita fruuntur, sed etiam qui e vivis
excedunt, libertatem tribuere possunt, quum de bonis suis, ut cuique
placeat, statuere liceat, et quodcunque quis moriens de rebus
domesticis iusserit, lex sit.” Tum ille plorans inquit, leges apud
Romanos bonas et rem publicam praeclare constitutam esse, sed
magistratus, qui non aeque ac prisci probi et prudentes sunt, eam
labefactant et pervertunt.
Haec inter nos disserentibus aliquis ex domesticis Onegesii
septorum domus fores aperuit. Ego statim accurrere et quaerere;
quas res ageret Onegesius; me enim habere a Maximino, qui
legatus a Romanis venisset, quod illi dicerem. Ille vero Onegesium
mihi sui facturum copiam respondit, si paullum opperirer; exiturum
enim esse. Nec multo temporis spatio interiecto, ut ipsum exeuntem
vidi, progressus dixi: “Te Romanorum legatus salutat, et dona tibi ab
ipso una cum auro ab Imperatore misso adfero.” Et quum maxime
ille eum convenire cuperet, ubi et quando vellet colloqui, quaesivi.
Ille suos, qui aderant, iussit aurum et munera recipere, et me
Maximino renuntiare, se protinus ad eum accedere. Reverti igitur ad
Maximinum, et renuntiavi, Onegesium ad eum venturum esse: nec
mora, in tentorium nostrum advenit, et Maximinum affatus dixit, se
Imperatori et illi pro muneribus gratias agere, et percunctatus est,
quandoquidem se arcessisset, quid esset, quod illum vellet: tum
Maximinus, instare tempus, ait, quo posset maiorem gloriam apud
homines adipisci, si ad Imperatorem accedens, quae sunt inter
Romanos et Hunnos controversa, sua prudentia componeret, et inter
utramque gentem concordiam stabiliret: quae res non solum utilitati
utriusque gentis esset cessura, sed etiam eius domui tanta bona
praebitura, ut ipse una cum suis liberis in posterum Imperatori
totique imperatorio generi in perpetuum devinctus foret. Tum
Onegesius dixit, qua in re gratificaretur Imperatori, et per se
contentiones dirimeret. Maximinus respondit, si in rem praesentem
descendens, Imperatori gratiam referret, et dissidiorum causas
sedulo perscrutans, de rebus controversis secundum conditiones
foederibus adscriptas iudicium suum interponeret. Tum Onegesius
dixit, se Imperatori et iis, qui ei a consiliis essent, ea dicturum esse,
quae Attilas sibi praeciperet. “An Romani existimant, inquit, se ullis
precibus exorari posse, ut prodat dominum suum, et nihili faciat
educationem apud Scythas, uxores et liberos suos, neque potiorem
ducat apud Attilam servitutem, quam apud Romanos ingentes
opes?” Ceterum se domi remanentem maiori eorum rebus
adiumento futurum, quippe qui domini iram placaret, si quibus in
rebus irasceretur, quam si ad eos accedens criminationi se obiiceret,
si forte quid contra quam Attilae rationibus commodum videretur
faceret. Quae cum dixisset et mihi veniam dedisset eum de his, quae
ex ipso intelligere cuperemus, adeundi, (Maximino enim in dignitate
constituto parum decorus erat continuus congressus,) abiit. Postridie
ad domus Attilae interiora septa me contuli dona ferens eius uxori,
quae Cerca vocabatur. Ex ea tres illi liberi, quorum maximus natu
iam tum Acatzirorum et reliquarum gentium, qua Scythia ad Pontum
patet, regnum tenebat. Intra illa septa erant multa aedificia, partim ex
tabulis sculptis et eleganter compactis, partim ex trabibus opere puro
et in rectitudinem affabre dolatis, in quibus ligna in circulos curvata
imposita erant. Circuli autem a solo incipientes paullatim in altum
assurgebant. Hic habitabat Attilae uxor, ad quam a barbaris, qui circa
ianuas erant, nactus aditum, ipsam deprehendi in molli stragula
iacentem. Erat autem pavimentum laneis tapetibus stratum, in
quibus constitimus. Eam famulorum multitudo in orbem
circumstabat, et ancillae ex adverso humi sedentes telas coloribus
variegabant, quae vestibus barbarorum ad ornatum superiniiciuntur.
Cerca salutata, et muneribus traditis, egressus, exspectans dum
Onegesius regia exiret, (iam enim e domo sua illuc venerat,) ad
reliqua aedificia, ubi Attilas commorabatur, processi. Hic dum ego
starem cum reliqua multitudine, (nec enim accessu ullius loci
prohibebar, quippe qui Attilae custodibus et barbaris, qui eum
assectabantur, eram notus,) vidi magnam turbam, qua prodibat,
currentem, tumultum et strepitum excitantem. Attilas domo egressus,
gravi vultu, omnium oculis quaqua versus in eum conversis,
incedens cum Onegesio, pro aedibus substitit. Hic eum multi, quibus
erant lites, adierunt, et eius iudicium exceperunt. Deinde domum
repetiit, et barbararum gentium legatos, qui ad se venerant, admisit.
Me vero, dum Onegesium exspectabam, Romulus, Promutus et
Romanus, legati de vasis aureis ex Italia ad Attilam missi, una cum
Rusticio, qui in comitatu Constantii erat, et Constantiolo ex Paeonum
regione, quae Attilae parebat, me sunt sermone adorti, et
interrogaverunt, utrum dimissi, an manere coacti essemus. “Id
ipsum, inquam, ut sciam ex Onegesio, intra ista septa opperior.” Tum
ego illos vicissim percunctari, an aliquod mite responsum ad ea, de
quibus legati venerant, ab Attila tulissent. Nequaquam aiunt illum
deduci a sententia, sed bellum minari et denuntiare, ni Sylvanus aut
pocula dedantur. Nos vero cum barbari miraremur animi
impotentiam, Romulus, vir multis honorificentissimis legationibus
functus et multo rerum usu praeditus, ait, secunda fortuna et potentia
inde collecta adeo illum efferri, ut iustis sermonibus nullum apud si
locum relinqueret, nisi eos ex re sua esse censeret. Nemo unquam
eorum, qui in Scythia, vel alibi regnarunt, tantas res tam brevi
tempore gessit. Totius Scythiae dominatum sibi comparavit, et ad
Oceani insulas usque imperium suum extendit, ut etiam a Romanis
tributa exigat. Nec his contentus, ad longe maiora animum adiecit, et
latius imperii sui fines protendere et Persas bello aggredi cogitat.
Uno ex nobis quaerente, qua via e Scythia in Persas tendere posset,
Romulus dixit, non longo locorum intervallo Medos dissitos esse a
Scythis, neque Hunnos hanc viam nescire, sed olim, fame per eorum
regionem grassante, cum Romani propter bellum, quod tunc
temporis gerebant, minime cum illis proelio decertarent, hac
irrupisse, et ad Medos usque Bazicum et Cursicum, duces ipsorum,
e regiis Scythis oriundos, penetrasse, qui postea cum magna
hominum multitudine Romam ad contrahendam armorum societatem
venissent. Hos narrasse, per quandam desertam regionem illis iter
fuisse, et paludem trajecisse, quam Romulus existimabat esse
Maeotidem: deinde, quindecim diebus elapsis, per montes quosdam,
quos superassent, in Mediam descendisse. Ibi praedas agentibus et
excursionibus agros vastantibus Persicum agmen superveniens telis
aëra replevisse. Itaque imminentis periculi metu retro abscessisse,
et per montes regressos, pauxillum praedae abegisse. Magnam
enim partem Medos extorsisse: ipsos autem, ut persequentium
hostium impetum evitarent, ad aliam viam deflexisse. Et per loca, ubi
ex petra maritima flamma ardet, illinc profectos, ... dierum itinere in
sedes suas revertisse. Atque ex eo satis vidisse, non magno
intervallo Scythiam a Medis distare. Quamobrem si Attilam cupido
ceperit Medos invadendi, non multum operae et laboris in eam
invasionem consumpturum, neque magnis itineribus defatigatum iri,
ut Medos, Parthos et Persas adoriatur, et cogat tributi illationi se
submittere. Adesse enim illi magnas copias, quas nulla gens
sustinere possit. Nobis vero optantibus, ut Persis arma inferret, et a
nobis in illos belli molem averteret: “Verendum est, inquit
Constantiolus, ne, Persis facile devictis, non iam amplius amicus,
sed dominus in nos revertatur.” Nunc enim auro accepto pro
dignitate eum contentum esse. Quodsi Medos, Parthos et Persas
domuerit, minime eum Romanorum a suo seiunctum regnum sed
eos manifesto servos suos reputantem, gravia illis et intolerabilia
imperaturum esse. Dignitas autem, cuius mentionem Constantiolus
fecit, erat Romanorum exercituum ducis, quam Attilas ab Imperatore
acceperat, et stipendia eius, qui exercitus regebat, missa sibi non
recusabat. Innuebat igitur, Attilam, Medis, Parthis et Persis subactis,
hoc nomen, quo Romanis illum vocare lubet, et dignitatem, quam illi
ornamenti loco esse existimant, repudiaturum, et pro duce
coacturum eos se regem appellare. Iam tum enim indignatus
dicebat, illi servos esse exercituum duces, sibi vero viros
Imperatoribus Romanis dignitate pares. Et brevi quidem sibi
potentiae accessionem fore, quod et deus, Martis ense in lucem
protracto, portenderit. Hic tanquam sacer et deo bellorum praesidi
dedicatus, a Scytharum regibus olim colebatur, et mulsit saeculis
non visus, bovis ministerio fuerat tunc temporis erutus.
Dum ita de praesenti rerum statu confabulamur, Onegesius foras
prodiit, ad quem, ut ex eo disceremus, quae nostrae curae
commissa fuerant, accessimus. Ille vero prius cum nescio quibus
barbaris collucutus, quarere me ex Maximino iussit, quem Romani
ex consularibus legatum ad Attilam essent missuri. Ut in tentorium
veni, et Maximino, quae mihi Onegesius dixerat, retuli, habita de eo,
quod barbaris respondendum esset, deliberatione, redii, dixique
Onegesio, Romanos magnopere desiderare, illum suarum cum Attila
controversiarum disceptatorem ad se accedere. Qua spe si
exciderint, Imperatorem, quem sibi libuerit, legatum missurum.
Extemplo me Maximinum arcessere iussit, quem, ut venit, ad Attilam
deduxit. Unde non multo post Maximinus reversus, narravit,
barbarum velle, Imperatorem ad se mittere legatos aut Nomum, aut
Anatolium, aut Senatorem, neque ullos alios praeter hos
admissurum. Et cum Maximinus obiiceret, minime convenire,
legatos, qui ad se mittantur, designando, suspectos Imperatori
reddere, Attilam respondisse, si haec abnuerint, armis se
controversias disceptaturum. Reversis nobis in tentorium, ecce ad
nos Orestis pater, “Vos ambos, inquit, ad convivium invitat Attilas, fiet
vero illud ad nonam diei horam.” Tempore condicto observato, ut
venimus, et una quoque Romanorum Occidentalium legati, stetimus
in limine coenaculi coram Attila. Hic pincernae, ut mos est in illis
regionibus, calicem tradiderunt, ut ante accubitum vota faceremus.
Quo facto, et calice degustato, ipsa solia, in quibus nos sedentes
coenare oportebat, ascendimus. Omnia sedilia circa parietes cubiculi
ab utraque parte disposita erant: medius in lecto sedebat Attilas,
altero lecto a tergo strato, pone quem erant quidam gradus, qui ad
eius cubile ferebant, linteis candidis et variis tapetibus ornatus gratia
contectum, simile cubilibus, quae Romani et Graeci nubentibus
adornare pro more habent. Et primum quidem convivarum locum
eius habebant, qui ad Attilae dextram sedebat, secundum eius, qui
ad laevam: in quo nos et Berichus, vir apud Scythas nobilis, sed
Berichus superiore loco. Nam Onegesius in sella ad dextram regii
thori, et e regione Onegesii duo ex Attilae filiis sedebant. Senior
enim in eodem, quo pater, throno, non prope, sed multum infra
accumbebat, oculis prae pudore propter patris praesentiam semper
in terram coniectis. Omnibus ordine sedentibus, qui Attilae erat a
poculis ingrediens pateram vini tradit. Hanc ubi suscepit, proximum
ordine salutavit, qui salutatione honoratus surrexit, neque prius eum
sedere fas erat, quam merum degustans, aut etiam ebibens,
poculum pocillatori redderet. Sedenti autem Attilae eodem modo, qui
convivio intererant, pocula suscipientes et post salutationem
degustantes, honorem exhibebant. Unicuique vero unus pocillator
aderat, quem, quum pincerna Attilae exiret, introire suo ordine
oportuit. Secundo et reliquis deinceps ad hunc modum honore
affectis, Attilas nos quoque eodem modo salutavit secundum
ordinem sellarum. Tum omnibus salutationis honore delato,
pincernae recesserunt. Mensae vero iuxta Attilae mensam erant
erectae, excipiendis tribus et quatuor, aut etiam pluribus convivis
idoneae, quorum unusquisque poterat minime transgressus sedium
ordines ex ferculis, quod sibi libitum erat, desumere. Deinde primus
in medium accessit Attilae minister, patinam carnibus plenam ferens.
Post ipsum qui panem ministrabant et opsonia mensis apposuerunt.
Sed ceteris quidem barbaris et nobis lautissima coena praeparata
erat et in discis argenteis reposita, Attilae in quadra lignea, et nihil
praeter carnes. Moderatum pariter in reliquis omnibus sese
praebebat. Convivis aurea et argentea pocula suppeditabantur,
Attilae poculum erat ligneum. Simplex admodum illius vestis nulla re,
nisi munditie, ornata erat. Neque eius ensis, neque calceorum
barbarorum ligamina, neque eius equi frena, ut reliquorum
Scytharum, auro aut lapidibus aut alia quacunque re pretiosa erant
ornata. Ut opsonia primorum ferculorum fuere consumpta,
surreximus, neque prius quisquam nostrum ad sedem suam est
reversus, quam sibi traditam pateram vini plenam, servato priore
ordine, Attilam salvum et incolumem precatus, ebibisset. Eo ad hunc
modum honore culto, sedimus. Tum nova fercula cuique mensae
sunt illata, quae alia continebant esculenta, ex quibus ubi omnes,
quoad satis esset, comedissent, eodem modo surreximus, et epoto
calice rursus consedimus. Adveniente vespere, facibusque accensis,
duo Scythae coram Attila prodierunt, et versus a se factos, quibus
eius victorias et bellicas virtutes canebant, recitarunt. In quos
convivae oculos defixerunt; et alii quidem versibus delectabantur,
aliis bellorum recordatio animos excitabat, aliis manabant lacrymae,
quorum corpus aetate debilitatum erat, et vigor animi quiescere
cogebatur. Post cantus et carmina Scytha nescio quis mente captus
absurda et inepta nec sani quicquam habentia effundens risum
omnibus commovit. Postremo Zercon Maurusius introivit. Edecon
enim illi persuaserat, ut ad Attilam veniret, omnem operam et
studium pollicitus, quo uxorem recuperaret. Hanc enim, cum illi
Bleda faveret, in barbarorum regione acceperat, eamque in Scythia,
ab Attila ad Actium dono missus, reliquerat. Sed hac spe frustratus
est, quia Attilas illi succensuit, quod ad sua remigrasset. Itaque tunc
arrepta festivitatis occasione progressus, et forma et habitu et
pronuntiatione et verbis confuse ab eo prolatis, Romanae Hunnorum
et Gothorum linguam intermiscens, omnes laetitia implevit et effecit,
ut in vehementem risum prorumperent. Sed Attilas semper eodem
vultu, omnis mutationis expers, et immotus permansit, neque
quicquam facere, aut dicere, quod iocum, aut hilaritatem prae se
ferret, conspectus est: praeter quam quod iuniorem ex filiis
introeuntem et adventatem, nomine Irnach, placidis et laetis oculis
est intuitus, et eum gena traxit. Ego vero cum admirarer, Attilam
reliquos suos liberos parvi facere, ad hunc solum animum adiicere,
unus ex barbaris, qui prope me sedebat et Latinae linguae usum
habebat fide prius accepta, me nihil eorum, quae dicerentur,
evulgaturum, dixit, vates Attilae vaticinatos esse, eius genus, quod
alioquin interiturum erat, ab hoc puero restauratum iri. Ut vero
convivium ad multam noctem protraxerunt, non diutius nobis
compotationi indulgendum esse rati exivimus.
Die exorto, Onegesium adivimus dicentes, nos dimitti oportere,
neque nobis diutius tempus terendum esse. Ille, Attilam quoque in
ea esse voluntate, et nos dimittere constituisse, respondit. Itaque
non multo post consilium procerum de his, quae Attilas statuerat,
habuit, et litteras, quae Imperatori redderentur, digessit. Aderant
quoque, quorum curae epistolas scribere incumbebat, inter quos erat
Rusticius, vir e superiore Mysia ortus, qui ab hostibus captus, cum
dicendi facultate valeret, barbaro operam in conscribendis epistolis
navabat. Dimisso consilio, ab Onegesio precibus contendimus, ut
Syllae uxori et eius liberis, qui in expugatione urbis Ratiariae una
cum matre in servitutem redacti erant, libertatem restitueret. Et vero
ab his liberandis minime abhorrebat, sed eorum libertatem magna
pecuniae summa a nobis emptam volebat. Itaque nos eum supplices
orare et obtestari, ut, habita eorum pristinae fortunae ratione,
praesentis calamitatis commiseratione moveretur. Ille, ut Attilam
adiit, mulierem pro quingentis aureis liberam dimisit et eius filios
dono ad Imperatorem misit. Interea Recan, Attilae uxor, in aedes
Adamis, qui eius res domesticas curabat, nos ad coenam invitavit.
Ab eo una cum pluribus Scythiae principibus comiter excepti sumus
et iucundis sermonibus et magnifico epularum apparatu. Tum
unusquisque eorum, qui aderant, surgens, Scythica comitate
poculum plenum nobis porrexit, et eum, qui ante se biberat,
amplexus et exosculatus, illud excepit. A coena nos in tentorium
nostrum recipientes, somnum cepimus. Postridie iterum nos Attilas
ad coenam invitavit, et eodem, quo prius, ritu ad eum accessimus et
ad hilaritatem nos convertimus. Tum autem non senior ex filiis Attilae
in eius thoro una cum ipso accumbebat, sed Oebarsius, eius
patruus. Per totum convivii tempus nos blandis sermonibus
appellans Imperatori dicere iussit, ut Constantio, quem ad eum
Aetius, ut ab epistolis esset, miserat, uxorem daret eam, quam illi
promisisset. Etenim Constantius una cum Attilae legatis ad
Theodosium venerat, et se operam daturum, ut pax longo tempore
inter Romanos et Hunnos servaretur, dixerat, modo sibi uxorem
locupletem matrimonio copularet. Huic petitioni Imperator annuerat,
et Saturnini filiam, viri et opibus, et genere clari et ornati, se illi nuptui
daturum promiserat. Saturninum autem interemerat Athenais seu
Eudocia, (utroque enim nomine vocabatur,) neque Imperatori ad
exitum perducere, quod promiserat, per Zenonem, virum
consularem, licuit. Is enim olim magna Isaurorum multitudine
stipatus, urbi Constantinopoli, quae bello premebatur, praesidio
fuerat. Qui quum orientalium exercituum dux esset, puellam custodia
eduxit, et Rufo cuidam, uni ex suis necessariis, despondit. Hac
puella sibi subtracta, Constantius barbarum orabat, ne sibi factam
contumeliam negligeret, sed perficeret, ut sibi uxor daretur aut ea,
quae erepta fuerat, aut etiam alia, quae dotem adferret. Quamobrem
per coenae tempus barbarus Maximinum Imperatori dicere iussit,
non oportere Constantium spe ab ipso excitata falli, et ab Imperatoris
dignitate alienum videri, mendacem esse. Haec Attilas Maximino
mandavit, propterea quod Constantius illi ingentem pecuniae
summam pollicitus erat, si uxorem e Romanis puellis locupletem
duceret. Sub nocte a coena discessimus.
Tribus deinde diebus elapsis, muneribus donati dimissi sumus.
Attilas quoque Berichum, virum e Scythiae primoribus, multorum
vicorum in Scythia dominum, et qui in convivio superiore loco
sederat, nobiscum legatum ad Imperatorem misit. Hunc enim et alias
Romani pro legato admiserant. Nobis autem iter conficientibus et in
vico quodam commorantibus, captus est vir Scytha, qui a Romanis
explorandi gratia in barbaram regionem descenderat, quem crucis
supplicio affici Attilas praecepit. Postridie etiam dum per alios vicos
progrederemur, duo, qui apud Scythas serviebant, manibus vincti
post terga trahebantur, quod his, quos belli casus dominos fecisset,
vitam eripuissent. Hos, immissis inter duo ligna uncis praedita
capitibus, in cruce necarunt. Berichus vero, quamdiu Scythiam
peragravimus, eadem via nobiscum iverat, et placidus et amicus
visus erat. Ut Istrum traiecimus, propter quasdam vanas causas, a
servis ortas, nos inimicorum loco habuit. Et primum quidem equum,
quem Maximino dono dederat, ad se revocavit. Etenim Attilas omnes
Scythiae principes, qui in ipsius comitatu erant, donis Maximinum
ornare iusserat, et unusquisque certatim illi equum miserat, inter
quos et Berichus. At ille cum moderationis gloriam sibi comparare
studeret, ex equis oblatis paucos acceperat, reliquos reiecerat.
Berichus igitur equum, quem Maximino dederat, ademit, neque
deinceps eadem via ire aut coenari nobiscum voluit. Itaque
hospitalitatis tessera, in barbara regione contracta, eo usque
progressa est. Hinc per Philippopolim ad Adrianopolim nobis iter fuit.
In hac civitate quiescentes, Berichum rursus allocuti cum eo, quod
tamdiu erga nos silentium tenuisset, expostulavimus. Nec enim
ullam fuisse causam cur nobis irasceretur, quandoquidem in nulla re
cum offenderamus. Itaque eo placato et ad coenam invitato, ab
Adrianopoli movimus. In itinere Bigilam, qui in Scythiam revertebatur,
obvium habuimus: quo edocto, quae Attilas ad legationem nostram
responderat, coeptum iter continuavimus. Ut Constantinopolim
venimus, Berichum existimabamus iram abiecisse, sed agrestis et
ferae suae naturae minime est oblitus. Nam Maximinum insimulavit
dixisse, quum in Scythiam transiisset, Areobindi et Asparis,
exercituum ducum, auctoritatem apud Imperatorem nullius esse
ponderis, et cum barbarorum levitatem et inconstantiam notasset,
eorum gesta in nullo pretio habuisse.
Reversum Bigilam, quum in iis locis advenisset, ubi tum Attilas
commorabatur, circumstantes barbari ad id praeparati
comprehenderunt, et manus in pecunias, quas Edeconi adferebat,
iniecerunt. Quam ipsum ad Attilam adduxissent, is ex eo quaesivit,
cuius rei gratia tantum auri asportasset. Illi respondit, ut suis et
comitum suorum necessitatibus provideret, ne rerum necessariarum
inopia, aut equorum, aut aliorum animalium vecturae aptorum
penuria, quae per longa itinera deperierant, a studio obeundarum
legationum avocaretur. Praeterea ad redemptionem captivorum
pecuniam paratam esse. Multos enim ex Romanis a se magnopere
petiisse, ut propinquos suos redimeret. Cui Attilas: “Sed neque iam,
o turpis bestia, Bigilam appellans, ullum tibi tuis cavillationibus iudicii