24/09/2023

Môn học
KINH TẾ LƯỢNG
Giảng viên
HOÀNG SƠN TÙNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

CHƯƠNG 1
NHẬP MÔN
KINH TẾ LƯỢNG

1
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

NỘI DUNG CHÍNH

Các khái niệm chung

Các loại dữ liệu trong kinh tế lượng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

1. CÁC KHÁI NIỆM CHUNG

2
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Khái niệm kinh tế lượng

• Thuật ngữ tiếng Anh “Econometrics” có nghĩa là đo lường kinh tế
• Kinh tế lượng bao gồm việc áp dụng thống kê toán cho các số liệu
kinh tế để củng cố về mặt thực nghiệm cho các mô hình do các nhà
kinh tế toán đề xuất và để tìm ra lời giải bằng số.
• Kinh tế lượng là sự phân tích về lượng các vấn đề kinh tế hiện thời,
dựa trên việc vận dụng đồng thời lý thuyết và thực tế được thực hiện
bằng các phương pháp suy đoán thích hợp.
• Theo nghĩa đơn giản, kinh tế lượng, liên quan đến việc áp dụng các
phương pháp thống kê trong kinh tế. Không như thống kê kinh tế,
trong đó các dữ liệu thống kê là chính yếu, kinh tế lượng được phân
biệt bằng sự hợp nhất của lý thuyết kinh tế, công cụ toán học và các
phương pháp luận thống kê

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Khái niệm kinh tế lượng

Ước lượng quan hệ kinh tế:
• Đo lường mức độ tác động của việc hạ lãi suất lên tăng trưởng.
• Ước lượng nhu cầu của một mặt hàng cụ thể
• Phân tích tác động của quảng cáo và khuyến mãi lên doanh số
Đối chiếu lý thuyết kinh tế với thực tế và kiểm định các giả thuyết
liên quan đến hành vi kinh tế
• Kiểm định giả thiết về tác động của chương trình khuyến nông
• Kiểm chứng độ co dãn theo giá của cầu về một mặt hang nào đó
• Có sự phân biệt đối xử về mức lương giữa nam và nữ hay không?
Dự báo các hành vi của các biến số kinh tế
• Dự báo doanh thu, chi phí sản xuất, lợi nhuận, nhu cầu tồn kho…
• Dự báo thâm hụt ngân sách, thâm hụt thương mại, lạm phát…
• Dự báo chỉ số VN Index hoặc giá một loại cổ phiếu cụ thể.

3
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Phương pháp luận của kinh tế lượng

Lý thuyết hoặc giả thiết Lập mô hình kinh tế Lập mô hình KTL

Ước lượng tham số Thu thập số liệu

Sai
Kiểm định
Xây dựng lại mô hình
giả thiết

Đúng

Quyết định chính sách Diễn dịch kết quả Dự báo

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Phương pháp luận của kinh tế lượng

• Bước 1: Nêu các giả thiết về mối quan hệ kinh tế cần phân tích
• Bước 2: Thiết lập các mô hình toán học mô tả mối quan hệ này (xác
định dạng hàm…)
• Bước 3: Thu thập số liệu => đòi hỏi kích thước mẫu khá lớn
• Bước 4: Ước lượng các tham số của mô hình => phương pháp ước
lượng thông thường là phương pháp OLS
• Bước 5: Phân tích kết quả => đánh giá kết quả nhận được có phù hợp
lý thuyết kinh tế hay không?
• Bước 6: Dự báo => dự báo trong các chu kỳ kế tiếp gồm dự báo giá
trị trung bình và dự báo giá trị cá biệt.
• Bước 7: Sử dụng mô hình để đề ra các chính sách kinh tế.

4
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Phương pháp luận của kinh tế lượng

Ví dụ: mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến động lực làm việc
𝑦 = 𝑓(𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 , 𝑥4 , 𝑥5 , 𝑥6 , 𝑥7 , 𝑥8 )
ĐỘNG LỰC LÀM VIỆC
CỦA NHÂN VIÊN

Điều kiện làm việc

Môi trường Chính sách Quan hệ

làm việc Cơ hội
phúc lợi công việc
thăng tiến
Chính sách Đặc điểm Sự ghi nhận đóng
tiền lương công việc góp cá nhân

• Dạng hàm của mối liên hệ không được nói rõ

• Phương trình có thể thừa nhận mà không dựa trên mô hình kinh tế

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Phương pháp luận kinh tế lượng

Mô hình kinh tế lượng về động lực làm việc cần phải đảm bảo:
• Dạng hàm phải được định rõ
• Các biến có thể phải xấp xỉ bởi các đại lượng khác Các yếu tố tác động
Môi trường đến động lực làm
Động lực làm việc Chính sách việc nhưng không
phúc lợi Cơ hội quan sát được
làm việc
thăng tiến

𝑌 = 𝛽0 + 𝛽1 𝑋1 + 𝛽2 𝑋2 + 𝛽3 𝑋3 + 𝛽4 𝑋4 + 𝛽5 𝑋5 + 𝛽6 𝑋6 + 𝛽7 𝑋7 + 𝛽8 𝑋8 + 𝜀

Điều kiện
Đặc điểm
làm việc Sự ghi nhận Quan hệ
Chính sách công việc
đóng góp công việc
tiền lương
cá nhân

5
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

2. Các loại dữ liệu trong kinh

tế lượng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu trong kinh tế lượng

• Dữ liệu là kết quả quan sát của các biến (biến là đặc điểm của đơn
vị tổng thể); thể hiện thông tin về một đặc tính cụ thể,
• Căn cứ vào đặc điểm tính chất, ta có 2 loại dữ liệu (biến):
• Biến định tính (qualitative variable) còn gọi là biến phân loại
(categorical variable) giúp cho việc phân loại các đối tượng nghiên
cứu thành các nhóm khác nhau và được nhà nghiên cứu mã hóa
thành các con số 0, 1, 2, 3,... Các con số này chỉ mang tính chất quy
ước, không phải là giá trị thực của biến.
• Biến định lượng (quantiative variable) những biến mà các giá trị
của chúng là các con số giá trị thực.
• Biến định tính/định lượng được quyết định bởi dữ liệu của nó chứ
không phải tên biến.

6
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu trong kinh tế lượng

• Căn cứ vào nguồn gốc của dữ liệu, chúng ta chia dữ liệu thành hai
loại dữ liệu sơ cấp và dữ liệu thứ cấp.
• Dữ liệu sơ cấp là dữ liệu do người nghiên cứu thu thập được chưa
qua xử lý hoặc qua xử lý rồi nhưng vẫn trong trạng thái nguyên thủy
của nó. Trong thống kê, còn có khái niệm khác là dữ liệu được công
bố bởi chính tổ chức đã thu thập chúng hoặc dữ liệu sơ cấp là dữ liệu
do chính bản thân người nghiên cứu thu thập được. Ví dụ, GDP, GNP,
lạm phát do Tổng cục thống kê cung cấp được gọi là dữ liệu sơ cấp.
• Dữ liệu thứ cấp là dữ liệu được tổng hợp từ các nguồn dữ liệu sơ
cấp hoặc dữ liệu đã có sẵn.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu trong kinh tế lượng

• Căn cứ vào nguồn gốc của dữ liệu, chúng ta chia dữ liệu thành hai
loại dữ liệu sơ cấp và dữ liệu thứ cấp.
• Dữ liệu sơ cấp là dữ liệu do người nghiên cứu thu thập được chưa
qua xử lý hoặc qua xử lý rồi nhưng vẫn trong trạng thái nguyên thủy
của nó. Trong thống kê, còn có khái niệm khác là dữ liệu được công
bố bởi chính tổ chức đã thu thập chúng hoặc dữ liệu sơ cấp là dữ liệu
do chính bản thân người nghiên cứu thu thập được. Ví dụ, GDP, GNP,
lạm phát do Tổng cục thống kê cung cấp được gọi là dữ liệu sơ cấp.
• Dữ liệu thứ cấp là dữ liệu được tổng hợp từ các nguồn dữ liệu sơ
cấp hoặc dữ liệu đã có sẵn.
• Căn cứ vào hình thức trình bày dữ liệu chúng ta chia dữ liệu thành
3 loại:
• Dữ liệu chuỗi thời gian (time serial data),
• Dữ liệu chéo (cross data)
• Dữ liệu bảng (pannel data).

7
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu chuỗi thời gian

• Dữ liệu chuỗi thời gian là dữ liệu của một hay nhiều biến được thu
thập ở các thời điểm khác nhau nhưng chỉ tại một địa điểm nhất định
• Vd: dữ liệu về số bệnh viện tại thành phố HCM từ năm 2000 đến
2006, GNP giai đoạn 2010 đến 2015,…).
• Đặc điểm tiêu biểu của chuỗi thời gian: xu thế và thời vụ
year CPI Lai_suat GTSX_CN PA
2007M1 111.0 6.5 49,212.0 12,000.0
2007M2 113.4 6.5 35,392.0 12,000.0
2007M3 113.1 6.5 45,154.0 12,000.0
2007M4 113.7 6.5 47,344.6 12,000.0
2007M5 114.5 6.5 47,953.4 12,000.0

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu chéo
• Dữ liệu chéo là dữ liệu của một hay nhiều biến được thu thập cho
nhiều đơn vị mẫu hoặc địa điểm mẫu tại cùng một thời điểm.
• Vd: số bệnh viện tại thành phố HCM, Nhà Trang, Đà Nẵng vào năm
2000
• Dữ liệu chéo thường gặp trong kinh tế vi mô ứng dụng
Tỉnh GTSX_CN GTSX_TM

Hà Nội 2345 1244

HCM 2436 1242

Đà Nẵng 3454 1222

Hải Phòng 2333 1111

8
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Dữ liệu bảng
• Dữ liệu bảng là dạng dữ liệu hỗn hợp theo không gian và thời gian.
VD: các số liệu về giá USD hàng ngày ở Hà Nội, Hải Phòng, Huế…
• Dữ liệu bảng có thể được dùng để kiểm soát những yếu tố không quan
sát được nhưng không đổi theo thời gian
• Dữ liệu bảng có thể được dùng để lập mô hình các trường hợp có biến
trễ của biến phụ thuộc
Năm Tỉnh GTSX_TM GTSX_CN
2009 Ha Noi 1242 4575
2010 Ha Noi 1222 4555
2011 Ha Noi 1111 4444
2009 HCM 2242 5575
2010 HCM 1422 4755
2011 HCM 1151 4484

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Ưu điểm của dữ liệu bảng

• Kỹ thuật ước lượng dữ liệu bảng có thể chính thức xem xét đến tính dị
biệt (tính không đồng nhất) đó bằng cách xem xét các biến số có tính
đặc thù theo từng cá nhân.
• Thông qua kết hợp các chuỗi theo thời gian của các quan sát theo
không gian, dữ liệu bảng cung cấp những dữ liệu có nhiều thông tin
hơn, đa dạng hơn, ít cộng tuyến hơn giữa các biến số, nhiều bậc tự do
hơn và hiệu quả hơn.
• Thông qua nghiên cứu các quan sát theo không gian lặp lại, dữ liệu
bảng phù hợp hơn để nghiên cứu tính động của thay đổi, dữ liệu bảng
thực hiện tốt hơn các nghiên cứu về những thay đổi xảy ra liên tục như
tỷ lệ thất nghiệp, di chuyển lao động.

9
 24/09/2023

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Ưu điểm của dữ liệu bảng

• Dữ liệu bảng có thể phát hiện và đo lường tốt hơn những ảnh hưởng
mà không thể quan sát trong dữ liệu chuỗi thời gian thuần túy (thời
gian là liên tục) hay dữ liệu chéo theo không gian thuần túy (không
gian là liên tục/chỉ một).
• Dữ liệu bảng vi mô tập hợp được rất nhiều cá nhân, doanh nghiệp hay
chủ thể sẽ có một sự đo lường chính xác hơn. Các ước lượng bị chệch sẽ
bị giảm hoặc triệt tiêu khi sử dụng dữ liệu bảng.
• Dữ liệu bảng giúp nghiên cứu những mô hình hành vi phức tạp hơn.
VD: các hiện tượng như lợi thế kinh tế theo qui mô và thay đổi kỹ thuật
có thể được xem xét thông qua dữ liệu bảng tốt hơn so với dữ liệu theo
chuỗi thời gian thuần túy hay theo không gian thuần túy.
• Đối với các biến vĩ mô, dữ liệu bảng có chiều thời gian dài hơn, chiều
không gian lớn nên có thể giải quyết vấn đề phân phối chuẩn của các
biến.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN HOTLINE: 18001568

Thành nhân trước thành danh www.vhu.edu.vn

Hết chương 1

10