MGA HULWARANG ORGANISASYON NG TEKSTO
Mga layunin
● Natutukoy ang kahalagahan ng pagkilala sa
hulwaran ng teksto
● Nasusuri at napatutunayan ang hulwaran ng
teksto
● Nakabubuo ng mga pangungusap o pahayag ayon
sa hinihinging hulwaran
Malaki ang naitutulong sa pag-unawa sa binabasang teksto
o materyales kung nalalaman ang kayarian ng katha. Ang
ganitong kaalaman ay makatutulong din sa pagsulat.
(7) Mga pamamaraan sa pagsasaayos ng teksto
1. Kahulugan
2. Pag-iisa-isa (Enumeration)
3. Pagsusunod-sunod (sequential, chronological,
procedural)
4. Pagsusuri
5. Paghahambing
6. Sanhi at bunga
7. Suliranin at solusyon
KAHULUGAN
● Tumutukoy ito sa ibig sabihin o nais ipahayag o
iparating ng isang salita, testamento, o parirala.
● Karaniwang binibigyan ng kahulugan ang isang
bagay para mas maunawaan ito o mas maging
agaw pansin para sa iba.
● Nagkakaroon ng kahulugan o paggawa ng
kahulugan sa isang bagay dahil mahirap itong
maunawaan o masyado itong matalinghaga.
Antropolohiya
● Ang pag-aaral sa tao.
● Galing sa dalawang salitang Griyego
● Anthropos = tao at logos na nangangahulugang
pag- aaral
● Sa biglang malas, ito'y mas malawak na
kahulugan sapagkat ang ganitong
pagpapakahulugan ay pagsakop ng antropolohiya
sa iba't ibang disiplina:
a. Sosyolohiya
b. Sikolohiya
c. Agham pulitika
d. Ekonomiks
e. Kasaysayan
f. Agham bayolohikal
g. Pilosopiya.
● Ang antropolohiya ay naghahanap ng mga
kasagutan sa mga tanong na patuloy na
bumabagabag sa tao.
● Nais nitong mabatid kung kailan, saan, at bakit
sumibol ang tao sa mundo, paano, at bakit
nagbabago ang tao mula noong unang panahon
hanggang sa ngayon, bakit magkaiba ang mga
pisikal na kaanyuan ng mga tao, bakit magkaiba
ang mga kinamumulatang gawi ng lipunan noong
unang panahon at ngayon.
“Ang Global Warming”
Ang global warming ay ang pagtaas ng
temperatura na nagiging sanhi ng patuloy at pasidhing
pag-init ng atmospera ng mundo. Sa paglipas ng panahon,
ang average na average na temperatura ng atmospera ay
tumaas ng 0.74 - 0.18°C. Ayon sa pag-aaral na isinagawa ng
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC),
lumalabas na ang pagtaas ng temperatura ng mundo ay
dahil sa patuloy na pagtaas ng konsentrasyon ng mga
greenhouse gas sa atmospera.
Isa pang penomena na maituturing na idudulot ng
global warming ay pagiging aktibo ng mga bulkan at
matinding sikat ng araw. Batay sa modelo ng IPCC, ang
temperatura ng mundo ay tumaas mula 1.1 at hinuhulaang
tataas pa hanggang 6.4°C. Ito ay mula 1990 hanggang
2100. Ang pagtaas na ito ng temperatura ang nagiging sanhi
ng pag-iiba-iba ng panahon at pagiging extreme ng
kondisyon ng panahon tulad ng pagtaas ng sea level,
matinding buhos ng ulan, pagkalusaw ng yelo (polar ice caps
at glaciers), bagyo, at malakas na unos.
Malaki rin ang magiging epekto nito sa mga
pananim, sa mga hayop, at iba pang mga buhay na nilalang
na maaaring maging dahilan ng extinction ng iba't ibang
species. Ang global warming ay magiging dahilan din ng
paglaganap ng iba't ibang sakit, magkakaroon ng tagtuyo't
pagbaha, coral reef bleaching, forest fires, at iba pa.
Ang global warming ay hindi na isang mito lamang
kundi isang katotohanang paparating na unti-unti na nating
nararamdaman. Isa itong pagbabadya na maaaring
dumating ang panahon na ganap nang mabura ang mga
buhay na nilalang sa mundo.
PAG-IISA-ISA (ENUMERATION)
● Tumutukoy sa talaan o listahan ng mga ideya,
katotohanan, o detalye tungkol sa pangunahing
ideya.
● Ang ayos ng mga detalye o ideya ay maaaring
magkapalitan na hindi mababago ang kahulugan,
karaniwang hulwaran sa pag-oorganisa ng teksto,
at ang mga impormasyon ay isa-isang itinatala at
tinatalakay.
● Madalas na nakaayos ito nang ayon sa tamang
pagkakasunod-sunod, may pagkakataon din na
ang isang malawak na paksa ay hinahati-hati sa
mas maliit na paksa at isa-isa itong binibigyan ng
pamagat at madalas din gamitin ang pag-iisa-isa o
enumerasyon sa mga pagsusulit na obhektibo
kapag ang proseso o mga hakbang ang hinihingi
sa mga aytem.
“Paano Pumasa sa mga Pagsusulit?”
Nahihirapan ka bang pumasa sa mga pasusulit?
Nais mo bang malaman ang mga bagay na dapat gawin
upang maging mabisa ang iyong pagsasaulo? Kung
talagang desidido kang ipasa ang iyong pasusulit, kunin ang
iyong mga aklat at iba pang review materials, at basahin ito
isang linggo bago pa ang pagsusulit. Kailangang paulit-ulit
mong basahin ang iyong aralin, ngunit kailangan ng sapat na
tulog. Huwag uminom ng kape bago ang pagsusulit.
Narito ang ilan pang mga hakbang:
● Una, huwag kumain ng mga pagkaing mamantika
at iwasang uminom ng softdrinks.
● Pangalawa, gumising nang maaga at magbasa.
Mas epektibo ang memorya sa madaling araw.
Kumain ng masusustansyang pagkain tulad ng
berde at madahong gulay.
● Pangatlo, magpahinga. Iwasang magmadali.
Kapag hindi sapat ang oras na inukol sa
pag-aaral, maaaring ikaw ay magkaroon ng mental
block.
“Mga Dahilan ng Pagkahuli at Pagliban sa Klase ng mga
Mag-aaral”
Sinasabing ang edukasyon ay karapatan ng lahat
at hindi pribilehiyo ng iilan. Ngunit sa kabila nito, marami pa
ring mag-aaral ang madalas mahuli at lumiliban sa klase,
lalo na sa unang oras ng kanilang klase. Isa ito sa mga
dahilan kung bakit ang isang mag-aaral ay nakatatanggap
ng mababang marka sa kanyang pag-aaral.
Totoong maraming paraan upang maiwasang
mahuli o lumiban sa klase. Kailangang sumunod sa iskedyul
na itinakda upang magkaroon ng organisadong panahon at
maiwasang mahuli sa klase. Talagang kung bibigyan lamang
ng pansin ang mga bagay na ito, tiyak na magbubunga ito
ng pag-unlad di lamang sa ating sarili, kundi sa ating bansa
na walang hinahangad kundi ang kagalingan ng kanyang
kabataan.
Isang pag-aaral ang isinagawa ng mga mag-aaral
sa Kolehiyo ng Maritime Engineering sa UPHS-Laguna
upang mabatid ang mga kadahilanan kung bakit marami ang
nahuhuli at lumiliban sa klase, lalo na sa unang oras ng
pagkaklase.
Ayon sa pag-aaral, upang maiwasan ang mahuli o magliban
sa klase, iminumungkahi ang mga sumusunod:
● Matulog nang maaga para hindi tanghaliin sa
paggising sa umaga;
● Pumasok nang maaga sa paaralan para
maiwasan ang trapik sa daan;
● Iwasang maglaro ng kompyuter at pagbibilyar
upang hindi mahuli at magliban sa klase;
● Iwasan ang paggala sa mga mall; at
● Panatilihing malakas ang resistensya upang hindi
magkasakit.
Kayumanggi sa Filipino 2
SY 2007 - 2008
PAGSUSUNUD-SUNOD (SEQUENTIAL,
CHRONOLOGICAL, O PROCEDURAL)
● Masasabing ito ang pinakasimpleng paraan ng
pagsasaayos ng teksto.
● Ang mga ideya at mga detalye nito ay isa-isang
inilalahad o tinatalakay sa teksto.
● Karaniwang chronological ang pagkakaayos ng
pangyayari (ayon sa pagkakasunud-sunod ng
panahon).
● Isa ring anyo ng paraang ito ang paghahati-hati sa
maliliit na subtopic ng teksto o paksa.
● Sa paraang ito kailangan ng paglilista ngunit ang
mga naitalang detalye ay susuriin pa.
● Ang mga sangkap na sinusuri ay pinaghihiwalay at
ipinaliliwanag.
● Karaniwang ginagamit ang ganitong pagsusuri sa
pagsulat ng puna, paglalahad ng talambuhay, at
pagsulat ng tesis.
“Ang Aking Pagsilang”
Sa simula pa lang ay naging maalingasngas na
ang aking pagsilang. Dalawang hilot ang umaantabay sa
aking pagsipot sa maliwanag. Ibig ng isa ay isilang akong
kakambal ng iba pang wikain sa Pilipinas, samantalang ang
ikalawa ay naghangad na maging kakambal ako ng Tagalog.
Iginuhit ba ni tadhana na isilang akong kayakap ng Wikang
Tagalog?
Akala ko ay natapos na ang mga iringan nang
ipasya ng mga dalubwika ng Surian ng Wikang Pambansa
na Tagalog ang maging batayan ko noong 1937. Akala ko,
sapagkat ipinagkatiwala nila ako sa mga dalubwika,
anumang magiging pasya ay magiging katanggap-tangap sa
kanila. Hindi pala. Naging simula lamang iyon ng hindi
matapus-tapos na pagbabangayan ng mga makawika.
PAGSUSURI
● Sa paraang ito kailangan ng paglilista ngunit ang
mga naitalang detalye ay susuriin pa.
● Ang mga sangkap na sinusuri ay pinaghihiwalay at
ipinaliliwanag.
● Karaniwang ginagamit ang ganitong pagsusuri sa
pagsulat ng puna, paglalahad ng talambuhay, at
pagsulat ng tesis.
...tulad din ng ibang salaysay, sa
pakikipagsapalaran nasusukatang kapangyarihan,
katatagan, at kakisigan ng pangunahing tauhang lalaki. Sa
Epikong Hinilawod, ang panaginip ni Humadapnon tungkol
sa babaeng maaari niyang maging asawa ang nagbunsod sa
kanya upang maglayag. Maaaring ibatay ang pangyayaring
ito sa teorya ni Freud na ang mga panaginip ay siyang
pinaglalagusan ng mga pagnanasang sinisikil, at dapat
dalumatin ang mga imaheng simbolikal na nakapaloob sa
mga ito. Ang represyon ay isang paraan ng pagtutuon ng
lakas sa ibang bagay, subalit ipinagkakanulo ito ng ating
mga kilos at panaginip. Sa mga pangyayaring naranasan
nina Agyu at Humadapnon, ang pananaig ng betugtug ay
lalong pinairal ng mga bida upang patunayan na rin ang
kanilang kapangyarihan.
Hango sa sanaysay na Gehem vs. Betugtug.
Dominasyon at Marhinalisasyon ng Kapangyarihan
sa Usapin ng Kasarian.
Heidi C. Atanacio, BANWA
PAGHAHAMBING
● Sa paraang ito, may dalawang bagay, kaisipan, o
pangyayari ang pinaghahambing.
● Iba-ibang anyo ang nagagamit sa pamamaraang
ito.
● Maaaring iukol ang isang talata para sa A at
isunod ang isang talata para naman sa B, at
ipagpatuloy ito hanggang matapos ang teksto.
● Maaari namang ang isang talata ay hatiin sa
dalawa. Ang kalahati ay iukol sa pagtalakay sa
kaisipan A, at ang ikalawa ay para sa kaisipan B.
“Demokrasya Laban sa Diktadurya”
Kaiba sa lahat ang pamahalaang Demokratiko. Sa
ilalim nito, ang makapangyayari ay ang kagustuhan ng
nakararami. Dito ang mga mamamayan ay pantay-pantay sa
harap ng batas at ang mga pagkakataon para umunlad ay
bukas para sa lahat. Ginagarantiyahan ng pinakamataas na
batas ng bansa, ang Konstitusyon, ang kalayaan sa
pananampalataya, kalayaan sa pamamahayag at pagsasabi
ng niloloob, ang kalayaan sa pagsasalita, kalayaan sa
mapayapang pagpupulong, at iba pang karapatan ng mga
mamamayan.
Inihahalal ng mga mamamayan ang mga pinunong
pinagkakatiwalaan nila ng kapangyarihan, at sila rin ang
nag-aalis sa mga pinunong nagmamalabis sa
kapangyarihan. Kaya nga masasabing, ang demokrasya ay
pamahalaan ng mga mamamayan, para sa mga
mamamayan, at sa kabutihan ng mga mamamayan.
Samantala ang isang pamahalaang nasa kamay
ng iisang tao lamang ay hindi demokrasya. Kung sa ilalim ng
pamahalaan ang layang matatawag ay laya ng kaalipinan,
na doon ang isip, puso, at bibig ay gapos ng isang
mapang-aping kapangyarihan, ang gayong pamahalan ay
hindi demokrasya kundi isang diktadurya. Sa isang
diktadurya, iisa ang batas... ang kalooban ng taong nasa
kapangyarihan.
SANHI AT BUNGA
● Ang sanhi at bunga o cause and effect sa wikang
Ingles ay isa sa mga konsepto ng pag-iisip na
ginagamit upang ipaliwanag ang relasyon ng
dalawang pangyayari
● Kung saan ang isa ay dahilan (sanhi) at ang isa ay
kinalabasan (bunga)
● Ang pag-unawa sa konsepto ng sanhi at bunga ay
mahalaga upang maunawaan ang mga pangyayari
sa ating paligid at makagawa ng tamang desisyon.
● May mga akda na ginagamitan ng sanhi at
pinagmulan para mabuo ito.
● May mga paksang naipaliliwanag o matatalakay
kung babanggitin ang pinanggalingan o sanhing
pinagmulan.
Sa mga nakalipas na dekada, ang populasyon sa
mga siyudad sa iba't ibang panig ng mundo ay patuloy na
lumalaki. Sa katunayan 50% ng populasyon sa buong
mundo ay nakatira sa mga lungsod. May iba't ibang dahilan
kung bakit nangyayari ito. Una, dahil sa patuloy na pagtaas
ng industriyalisasyon noong ika-19 na siglo, lumikha ito ng
mga trabaho para sa mga mamamayan tulad ng mga
pagawaan na nasa urban area.
Ang mga trabahong ito, na may kaakibat na
pangako ng benipisyong materyal ay siyang naghahalina sa
mga tao mula sa mga probinsya na subukin ang kapalaran
sa siyudad. Pangalawa, ang mga paaralan ay kadalasang
nasa sentro ng sibilisasyon, kaya iniiwan ng ibang pamilya
ang pagsasaka o pangingisda upang makapag-aral lamang
sa siyudad. Panghuli, habang lumalaki ang mga siyudad,
dumarami ang mga gusali katulad ng malls, sinehan, at iba
pang pasyalan na higit na nakatatawag ng interes sa mga
tao upang lumipat sa siyudad.
SULIRANIN AT SOLUSYON
● Sa mga sulating katulad nito, problema ang unang
inilalatag. Matapos malaman ng pangkalahatang
suliranin ay magkakaroon na ng paglalahad sa
mga paraan o solusyon na resulta ng pag-aaral.
“Mataas na Presyo ng Bigas, Mananatili Hanggang
Dalawang Taon”
Mananatili ang pagtaas ng presyo ng bigas
hanggang hindi natutugunan ang paparaming
pangangailangan ng mga mamamayan dahil na rin sa
paglobo ng populasyon at patuloy na paglilipat ng mga
sakahang lupa para sa pabahay at iba pang industriya, ayon
sa International Rice Research Institute (IRRI).
Upang maresolba ang suliraning ito, inirekomenda
ng IRRI na kailangang pagtuunan ng pansin ng publiko,
maging ng mga pribadong sektor, ang mga solusyong ito:
ang agronomic revolution sa produksyon ng bigas upang
tuluy-tuloy ang pag-ani; pagpapabilis ng paghahatid ng mga
post-harvest technologies; paggamit ng mga magandang
klase ng bigas; pagpapalawak at pagpapalakas ng
pananalisik sa rice breeding, at ang pagdi-develop ng mga
bagong siyentipiko na magtataguyod sa pananaliksik upang
mapaunlad ang industriya ng sakahan.