‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫و‬
‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ اﻟﺒﻼﻟﯽ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رﯾﮕﯽ اﺣﻤﺪی‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫ﮐﻼم أﻫﻞ اﻟﺠﻨﺔ وﺗﺨﺎﺻﻢ أﻫﻞ اﻟﻨﺎر‬ ‫ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ‪:‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ اﻟﺒﻼﻟﯽ‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رﯾﮕﯽ اﺣﻤﺪی‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬

‫ﻋﻘﺎﯾﺪ ﮐﻼم – ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ – ﻣﻌﺎد )ﺣﯿﺎت ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ(‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫دی )ﺟﺪی( ‪۱۳۹۴‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬رﺑﯿﻊ اﻷول ‪ ۱۴۳۷‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin. com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ...................... ................................‬أ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪١ ................... ................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪٣ ............................. ................................‬‬

‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ‪٧ ....................... ................................‬‬

‫ﺳﺨﻨﺎن ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎران‪٧ .................‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻋﻤﺎل‪١٠ ...........................................................‬‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪١١ .................................................‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻋﺮش اﻟﮫﯽ ﺟﺎی ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ ‪١١ .....................‬‬
‫ﻣﯿﺰان و ﺣﺴﺎب ‪١٣ .................................................................‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ دﻟﺨﻮاه ‪١٥ ...................................................................‬‬
‫ﻣﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ و ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن دﻧﯿﺎ‪١٦ .............................................‬‬
‫ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻣﻦ دﻧﯿﺎ ‪١٨ ...................................................‬‬
‫ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ازﮐﻔﺎر ‪٢٠ .........................................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ھﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎھﺪه ﺑﮫﺸﺖ از ﻧﺰدﯾﮏ ‪٢٢ ......................‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﺠﺎت دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ‪٢٦ ...................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﮫﺸﺖ ‪٢٧ ............................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺑﮫﺸﺖ ‪٢٨ .....................................‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪٢٩ ..................................‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫ب‬

‫ھﺠﻮم ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دروازهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪٢٩ ..............................‬‬

‫ﺣﻮادث ﺑﻌﺪ از ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ‪٣١ ................................................‬‬
‫درﺟﺎت ﻗﺎرﯾﺎن ﻗﺮآن‪٣٢ ............................................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﺮار در ﺑﮫﺸﺖ‪٣٤ ...............................‬‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ذﺑﺢ ﻣﺮگ‪٣٥ ................................................................‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ ﺑﺎ دوزﺧﯿﺎن‪٤٣ ...........................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن و دوزﺧﯿﺎن‪٤٦ ...................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن و دوزﺧﯿﺎن‪٤٩ ...................................‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺳﺮاغ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪٥١ .....................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮﯾﺶ در ﺑﮫﺸﺖ ‪٥٣ ..........................‬‬
‫ﺑﺎدھﺎی ﺷﻤﺎل‪٥٤ ...................................................................‬‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ‪٥٤ ............................................‬‬
‫ﻧﻐﻤﻪھﺎ و ﺗﺮاﻧﻪھﺎی ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ‪٥٦ ...........................................‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن از روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ‪٥٦ ..........................‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ‪٥٩ ................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎھﺪهی ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪٦٠ ......................‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻋﺎھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ‪٦٠ ...........‬‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﮐﻢرﺗﺒﻪﺗﺮﯾﻦ ﺑﮫﺸﺘﯽ‪٦٢ ..................................................‬‬
‫اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪٦٤ ................................‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ دﯾﺪار ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر‪٦٥ .......................................................:‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن ‪٦٧.................. ................................‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ ﺑﻌﺪ از دﻣﯿﺪن در ﺻﻮر‪٦٧ ...................................................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ‪٧٠ ........................................:‬‬
‫ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ واروﻧﻪ ﺣﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ! ‪٧٢ .............................................‬‬
 ‫ج‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ و اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪٧٢ .............‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ ھﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎھﺪهی آﺗﺶ دوزخ‪٧٦ ...........................................‬‬
‫ﺟﺪال ﺑﯿﮫﻮده‪٧٩ ....................................................................‬‬
‫آﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪٨٠ ....................................................‬‬
‫آرزوی ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ‪٨١ ............................‬‬
‫اﻇﮫﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪٨٢ .....................................................‬‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮه و ﻏﻮﻏﺎ ھﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺎﻣﻪی اﻋﻤﺎل‪٨٤ ................................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه دوزﺧﯿﺎن در ﻣﺴﯿﺮ دوزخ‪٨٦ ................................. :‬‬
‫زاری و ﻻﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪٨٧ ............................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪٨٧ ........................................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ھﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎن ﺷﯿﻄﺎن‪٨٩ ............................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن ﻟﺤﻈﻪای ﻗﺒﻞ از ﭘﺮﺗﺎب در دوزخ ‪٩٠ ........................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ھﻨﮕﺎم ﺳﻘﻮط در دوزخ‪٩١ .....................................‬‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮه و ﻏﻮﻏﺎ در ﺻﺤﻦ دوزخ‪٩٣ ..............................................‬‬
‫ﺑﺎز ھﻢ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ‪٩٥ ............................................................‬‬
‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ﺑﺎ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ‪٩٧ ............................................‬‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻧﮫﺎﯾﯽ‪١٠٢ ..................................................................‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ‪١٠٥ .............................. ................................‬‬

‫ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ‪١٠٧ .................. ................................‬‬

 ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫إن اﳊﹶﻤﺪﹶ ﷲ ﻧﹶﺤﻤﺪه ﹶوﻧﹶﺴﺘﻌﻴﻨﻪ ﹶوﻧﺴﺘﻐﻔﺮه ﹶوﻧﹶﻌﻮ ﹸذ ﺑﺎﷲ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹸﴍور أﻧﻔﺴﻨﺎ ﹶو ﹺﻣﻦ‬ ‫ﱠ‬
‫أﺷﻬﺪﹸ أن ﻻ اﹺﻟﻪ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﹶﺳ ﱢﻴﺂت أﻋﲈﻟﻨﺎ‪ ،‬ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﳞﺪه اﷲﹸ ﹶﻓﻼ ﹸﻣﻀ ﱠﻞ ﹶﻟﻪ ﹶو ﹶﻣ ﹾﻦ ﹸﻳﻀﻠﻞ ﹶﻓﻼ ﻫﺎدي ﹶﻟﻪ ﹶو ﹶ‬
‫أن ﳏﹸ ﱠﹶﻤﺪﹰ ﻋﹶﺒﺪه ﹶو ﹶرﺳﻮ ﹸﻟﻪ أﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫إﻻ اﷲ ﹶوأﺷ ﹶﻬﺪﹸ ﱠ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ را آﻓﺮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ اﺑﻮاﻟﺒﺸﺮ‪ ،‬آدم‬
‫را ﺧﻠﻖ ﮐﺮد و در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﮑﺎن داد‪ .‬و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ آدم و ھﻤﺴﺮش ﺣﻮا را‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮاﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎری ﮐﻪ از آن ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ از ﺑﮫﺸﺖ اﺧﺮاج ﮐﺮد و‬
‫ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن وﻋﺪه داد ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻨﺒﺎر آنھﺎ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن از‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺎﻟﻖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره وارد ﺑﮫﺸﺘﺸﺎن ﺳﺎزد و ھﺮﮐﺲ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ او را ﺑﻪ دوزخ اﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ھﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻨﯽ آدم در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ رھﮕﺬری ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻔﺮی‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻄﺮﻧﺎک و ﭘﺮﭘﯿﭻ و ﺧﻢ در ﭘﯿﺶ دارد‪ .‬ﺳﻔﺮی ﮐﻪ از رﺣﻢ ﻣﺎدر آﻏﺎز‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬و ﭘﺎﯾﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪ دوزخ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﻄﺮت ﺳﺎﻟﻢ‬
‫َ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺣﻖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﺎ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ در‬
‫ﻣﺤﯿﻂھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬آﺳﯿﺐھﺎﺋﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﻄﺮت ﭘﺎک و ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽرﺳﺪ و آن را از‬
‫ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن آدﻣﯽ ﮐﻪ ھﻤﭽﻮن راھﺰﻧﺎن ﺣﺮﻓﻪای در ﮐﻤﯿﻦ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ او را از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم واﻻی ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺧﺪا و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ‬
‫و آﺧﺮت‪،‬ﺑﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﻧﻔﺲ وﺷﯿﻄﺎن‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ در دام ﺣﯿﻠﻪھﺎی ﻧﻔﺲ و ﺷﯿﻄﺎن از ﻗﻠﻪی‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﻪ ﻟﺠﻨﺰارھﺎی ﻓﺴﺎد و ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ﺑﻪ‬

‫ﺳﯿﺎھﭽﺎلھﺎی آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ھﻮس ﺑﻠﻌﯿﺪن ﺗﻤﺎم‬
‫ﮐﺮه زﻣﯿﻦ را داﺷﺘﻪاﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ اﻧﺴﺎنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻢ ﮔﺮﺳﻨﻪی ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ھﻤﺴﺎﯾﻪی ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯽ در ﺳﺎﯾﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﮐﺮدار و ﮔﻔﺘﺎر و‬
‫اﺧﻼق ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ را درھﻤﯿﻦ دﻧﯿﺎ ﻗﺒﻞ از آﺧﺮت‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺣﻖ و ﻟﮕﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ و ﺣﻖ ﮐﺸﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺟﮫﻨﻢ و ﻋﺬابھﺎی‬
‫اﻟﮫﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﯽزﯾﺒﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻧﻌﻤﺖھﺎ و ﻟﺬتھﺎی ﻣﺸﺮوع‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﻮاره ﺑﮫﺸﺖ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوداﻧﻪی ﭘﺲ از ﻣﺮگ را ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮای آن‪ ،‬آﻣﺎده ﺳﺎزد‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ دوزخ‪ ،‬و دﯾﮕﺮ‬
‫ﻋﺬابھﺎی اﺧﺮوی را ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﺠﺎت از آنھﺎ ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﭽﻪی ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻮﺷﺸﯽ اﺳﺖ در ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‪ .‬اﻣﯿﺪوارم روزاﻧﻪ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮق و ﺳﻮز و ﮔﺪاز‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ و ﯾﺎ ﻣﺴﺠﺪ و ﯾﺎ ﺑﺼﻮرت‬
‫ً‬
‫دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ اﯾﻦ روش ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺠﺎ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬از اﺳﺘﺎد ﺑﺰرﮔﻮار ﺣﺎج ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﻧﺎﺗﻮزاﯾﯽ ﮐﻪ زﺣﻤﺖ وﯾﺮاﯾﺶ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از دوﺳﺖ و ﺑﺮادری ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﮐﺘﺎب را در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻨﺪه ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪.‬‬
‫وأﺟﺮﻫﻢ ﻋﲆ اﷲ‬
‫اﺑﻮﺣﺴﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رﯾﮕﯽ اﺣﻤﺪی‬
‫)ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ﭼﺎﻧﻌﻠﯽ(‪.‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫إن اﳊﹶﻤﺪﹶ ﷲ ﻧﹶﺤﻤﺪه ﹶوﻧﹶﺴﺘﻌﻴﻨﻪ ﹶوﻧﺴﺘﻐﻔﺮه ﹶوﻧﹶﻌﻮ ﹸذ ﺑﺎﷲ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹸﴍور أﻧﻔﺴﻨﺎ ﹶو ﹺﻣﻦ‬ ‫ﱠ‬
‫أﺷﻬﺪﹸ أن ﻻإﹺﻟﻪ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﹶﺳ ﱢﻴﺂت أﻋﲈﻟﻨﺎ‪ ،‬ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﳞﺪه اﷲﹸ ﹶﻓﻼ ﹸﻣﻀ ﱠﻞ ﹶﻟﻪ ﹶو ﹶﻣ ﹾﻦ ﹸﻳﻀﻠﻞ ﹶﻓﻼ ﻫﺎدي ﹶﻟﻪ ﹶو ﹶ‬
‫أن ﳏﹸ ﱠﹶﻤﺪﹰ ﻋﹶﺒﺪه ﹶو ﹶرﺳﻮ ﹸﻟﻪ أﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪. .‬‬
‫إﻻ اﷲ ﹶوأﺷ ﹶﻬﺪﹸ ﱠ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن اﻧﺴﺎن در دﻧﯿﺎ دو ﮔﻮﻧﻪاﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺳﺒﺐ‬
‫ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ ﺧﺪا ﺷﺪه و زﻣﯿﻨﻪی ورود ﺑﻪ دوزخ‬
‫را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫دوزﺧﯿﺎن در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﺷﮏ ﺧﻮن ﺟﺎری ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و دﭼﺎر اﻧﻮاع‬
‫ﻋﺬابھﺎ و ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ از ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ و ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﻤﯽدارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ از روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و‬
‫ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و از دﻋﺎھﺎی ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪای ﮐﻪ‬
‫در ﻧﯿﻤﻪھﺎی ﺷﺐ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن دوزﺧﯿﺎن را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ از ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫در ﺑﻨﺪ آﺗﺶ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪َ ﴿ :‬ما َسلك� ۡم ِ� َسق َر ‪] ﴾٤٢‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪» .[۴۲ :‬ﭼﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دوزخ اﻧﺪاﺧﺖ؟«‪.‬‬
‫دﯾﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻧﻮﺑﺖ‬
‫آنھﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬رﯾﺸﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‬
‫َ ۡ َ ۡ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ َّ َ ۡ َ ُ َ‬
‫حكون ‪] ﴾٣٤‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۳۴ :‬‬ ‫﴿فٱ�وم ٱ�ِين ءامنوا مِن ٱلكفارِ يض‬
‫»ﭘﺲ اﻣﺮوز ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺧﻨﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ُ َ‬ ‫ََ ۡ ََٓ‬
‫ك يَنظ ُرون ‪] ﴾٢٣‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۲۳ :‬‬
‫﴿� ٱ�را ِ ِ‬
‫�‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤‬‬

‫»ﺑﺮ ﺗﺨﺖھﺎی ﻣﺠﻠﻞ )ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺑﻪ زﯾﺒﺎﺋﯽھﺎی آﻧﺠﺎ( ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ«‪.‬‬

‫َ ۡ ُ ّ َ ۡ ُ َّ ُ َ ُ ْ ۡ ُ َ‬
‫ار َما �نوا َ�ف َعلون ‪] ﴾٣٦‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۳۶ :‬‬‫﴿هل ثوِب ٱلكف‬
‫»آﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺰای اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن داده ﻧﺸﺪ؟«‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ‬
‫ﻋﺬاب دوزخ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ھﻮاھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮدهای زﯾﺒﺎ و ﻣﻨﻘﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﭼﺸﻢ آﻧﺎن از دﯾﺪن ﺻﺤﻨﻪھﺎی دوزخ‪ ،‬ﮐﻮرﮔﺸﺘﻪ و ارادۀﺷﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﺲ‬
‫ﺳﺮﮐﺶ‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﺎزﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را درﻣﯿﺎن‬
‫ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ را آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ از آنھﺎ دﯾﺪن‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﭘﺲ از ﺑﺎزدﯾﺪ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﻘﺪر زﯾﺒﺎﺳﺖ ﮐﻪ«‬
‫ھﺮﮐﺲ از آن‪ ،‬اﻃﻼع ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺪان روی ﺧﻮاھﺪ آورد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺎ‬
‫ً‬
‫ﭘﺎرهای از ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ‪ ،‬ﺣﺼﺎر ﻧﻤﻮد و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺮود و آن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ‬
‫اﺣﺪی وارد آن ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ دوزخ را دﯾﺪ‪ ،‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ از آن اﻃﻼع‬
‫ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬وارد آن ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دوزخ را در ﺣﺼﺎر و ﭘﺮدهای از‬
‫ً‬
‫ﻟﺬتھﺎ و ھﻮاھﺎ ﻗﺮار داد و ﻣﺠﺪدا از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر‪،‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ھﻤﻪی ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ ﺑﻪﺳﻮی آن رھﺴﭙﺎر ﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬
‫ﭘﺲ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮدهی زﯾﺒﺎ و ﺷﮫﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روی دوزخ ﮐﺸﯿﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮ راه ﻓﺮزﻧﺪان آدم ﻗﺮار دارد و آنھﺎ را از رﻓﺘﻦ ﺑﺴﻮی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽدارد و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬آﻧﻘﺪر در درﯾﺎی ﺷﮫﻮت و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻓﺮو‬

‫‪ -١‬ﺗﺮﻣﺬی و ﺑﺎ ﺗﺤﺴﯿﻦ ارﻧﺎووط‪.‬‬

 ‫‪٥‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫روﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻟﺬتھﺎ و ﺧﻮش‬

‫ﮔﺬراﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت و ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب و دوزﺧﯽ در ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ داﻣﻨﻪ ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎ زﻣﺎن ﺻﺪر‬
‫اﺳﻼم و ﻋﮫﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود و اﻧﺪک ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎی ﻓﺮاوان ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی از ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪی ﮐﻪ آن را ﻧﺸﺎﻧﻪی ﺗﻤﺪن و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﺷﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺎز زﻧﺪ‪ ،‬او را ﻣﺘﺤﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا‪ ،‬و ﻣﺘﻌﺼﺐ‬
‫ً‬
‫و ‪ ..‬ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ اﺗﮫﺎﻣﺎت دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ وی از‬
‫ﮐﺎروان ﺗﻤﺪن اﺳﺖ ﺑﻪ او وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻮﺷﺸﯽ اﺳﺖ ھﻤﮕﺎم ﺑﺎ داﻋﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﯾﺎد‬
‫ﻣﻌﺎد و ﺟﮫﺎن آﺧﺮت ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از ﮔﻔﺘﮕﻮی دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه و در ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪھﺎﯾﯽ از دوزﺧﯿﺎن ﮐﻪ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ و ﺗﻮأم ﺑﺎ‬
‫ﺟﺪالھﺎی ﻓﺮاوان و ھﻤﺮاه آه و ﻓﻐﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﮫﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ دوزخ از ورای اﯾﻦ ﭘﺮده زﯾﺒﺎ و ﻗﺸﻨﮓ ﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻓﺮزﻧﺪان آدم را ﺧﯿﺮه و ﻗﻠﺐھﺎﯾﺸﺎن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻧﻤﻮده و ﺑﺴﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﺴﻮی ﺧﻮد رھﺴﭙﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﻮﭼﮏ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬آن را ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮای‬
‫ھﺪاﯾﺖ ھﻮاﭘﺮﺳﺘﺎن ﻗﺮار دھﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎک ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎروی آورﻧﺪ‪ .‬و داﻋﯿﺎن اﻟﯽ اﻟﻠﻪ را ﻧﯿﺰ در ﺗﺤﻤﻞ ھﺮﭼﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎ و رﻧﺞھﺎ‪ ،‬در راه ﺧﺪا و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻓﺮدوس ﺑﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه‬
‫اﺑﺪی ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎری و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎران‬

‫ون َما َ� ُثوا ْ َ� ۡ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�وم �قوم ٱلساعة �قسِم ٱلمج ِرم‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ي� ٰ َن لق ۡد �ِث ُت ۡم‬ ‫ِين أُوتُوا ْ ٱ ۡلع ۡل َم َوٱ� َ‬
‫ۡ‬ ‫ون ‪َ ٥٥‬وقَ َال ٱ َّ� َ‬
‫َ َ َ َٰ َ َ ُ ْ ُ ۡ َ ُ َ‬
‫ساعةٖ� ك�ل ِك �نوا يؤفك‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫� ۡم ُك ُ‬ ‫ۡ‬
‫َّ َ ٰ َ ۡ ِ ۡ َ ۡ َ َ ٰ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ ٰ َّ ُ‬ ‫َ‬
‫نت ۡم � � ۡعل ُمون‬ ‫ث و�كِن‬ ‫ث� ف�ذا يوم ٱ�ع ِ‬ ‫ب ٱ�ِ إِ� يوم ٱ�ع ِ‬ ‫ِ� كِ�ٰ ِ‬
‫َ ُ ُۡ ََۡ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ۡ ُ‬
‫ِين ظل ُموا معذ َِر� ُه ۡم َو� ه ۡم �ستعت ُبون ‪] ﴾٥٧‬اﻟﺮوم‪-۵۵ :‬‬ ‫‪� ٥٦‬يوم� ِ ٖذ � ينفع ٱ�‬
‫‪.[۵۷‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و روزی ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺰ ﻟﺤﻈﻪای‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﯿﻨﻄﻮر اﯾﻨﺎن از راه ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اھﻞ ﻋﻠﻢ و اﯾﻤﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺪان اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺪر‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد )در دﻧﯿﺎ و ﺑﺮزخ( ﺗﺎ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺑﻮدهاﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ روز‬
‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ در آن روز‪ ،‬ﻣﻌﺬرت‬
‫ﺧﻮاھﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺤﺎل آﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻮدی ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ و ﻧﻪ از آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﺳﺘﻤﮑﺎران در اﺛﺮ ﺻﺤﻨﻪھﺎی‬
‫ﺗﮑﺎندھﻨﺪهای ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎرش را ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺖھﺎ و ﻣﻌﺒﻮدان ﺑﺎﻃﻠﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺖھﺎی ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬اﻋﻢ از‬
‫ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎدی ﮔﺮی‪ ،‬ﻻﺋﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺻﮫﯿﻮﻧﯿﺴﺘﯽ و ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻃﺎﻏﻮتھﺎی ﺑﺸﺮی در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬و ھﻤﯿﻨﮑﻪ ﭘﺮدهھﺎی‬
‫ﻏﻔﻠﺖ‪ ،‬از روی دﯾﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ داﻋﯿﺎن راه‬
‫ﺣﻖ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ آنھﺎ را ﺑﺴﻮی آن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨‬‬

‫روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﮫﺰا و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﭼﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ و ﺟﺒﺮان‬

‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮدی ﺑﺤﺎﻟﺸﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺮای ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﺮدن رھﺒﺮان ﻗﺪرت ﻃﻠﺐ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﺎرھﺎﯾﯽ زدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫رھﺒﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ھﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ آنھﺎ در ﯾﮏ ﻣﮑﺎن اﯾﺴﺘﺎده و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﺎداش ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮاناﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ھﻢ ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد ﮐﺎری ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ‪،‬‬
‫راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ را ھﻢ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺴﺪود ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ آن و‬
‫اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺻﻒ ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎران در آﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﮫﺎﻧﻪﺗﺮاﺷﯽ و دروغ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻋﺬر ﻣﻮﺟﮫﯽ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺗﻨﮕﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن اﺳﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺮای اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬راھﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدن ﺑﻪ دروغ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ذات‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎری ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز ﻣﻮرد ﻗﺒﻮلﺷﺎن ﻧﺒﻮد و ﺑﺎ‬
‫داﻋﯿﺎﻧﺶ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫َ َ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ َ َ ُ ْ َ ۡ َ َ‬
‫� َساعةٖ﴾‬ ‫﴿و�وم �قوم ٱلساعة �قسِم ٱلمج ِرمون ما �ِثوا �‬
‫»آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺑﻪ دروغ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪهاﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای اﯾﻤﺎن آوردن ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻼم ﻣﻨﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت آنھﺎ ﺑﺎ ﻋﺬر ﺧﻮاھﯽ‬
‫ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺟﻠﻮه دھﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﮫﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﻧﺠﺎت از ﻋﺬاب‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺬر ھﻢ ﻧﺎﻣﻮﺟﻪ و‬
‫َ َ َ َ ُ ْ َۡ ُ َ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ دروغ و ﺑﯿﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ك� ٰل ِك �نوا يُؤفكون﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ً‬

‫اﯾﻦھﺎ در دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ھﻤﯿﻦ دروغھﺎ از ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻋﻤﺮی را ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل‬
 ‫‪٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫در دﻧﯿﺎ ﺳﭙﺮی ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و آن را ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﻮی زﺷﺖ آنھﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ھﻤﺎن ﺧﻮی و‬
‫ﺧﺼﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﻤﯽﭘﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ از اﻧﺴﺎنھﺎ‬
‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺪﺳﺖ ھﻤﯿﻦ ﻣﺠﺮﻣﺎن‬
‫و ﺑﯿﺪادﮔﺮان‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺗﻌﺬﯾﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﯾﻨﮏ ﺑﺎ ﺻﺪای رﺳﺎ ﻋﻠﯿﻪ آنھﺎ‬
‫ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺪاھﺎ دﯾﺮوز در دﻧﯿﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮدھﺎن‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺪ و زﻧﺪان و ﮔﺎھﯽ اﻋﺪام‪ ،‬ﻣﮫﺮ ﺳﮑﻮت‬
‫ﻧﮫﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ آوار ﺟﮫﻞ و ﻇﻠﻤﺖ دﻓﻦ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫در ھﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َٰ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ون ‪ ٢٦‬ب َما َ� َف َر � َر ّ� َو َج َعل� م َِن ٱل ُمك َرم َ‬
‫ِ� ‪﴾٢٧‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿�ليت قو ِ� �علم‬
‫]ﯾﺲ‪.[۲۷ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ای ﮐﺎش‪ ،‬ﻗﻮم ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻣﺮا آﻣﺮزﯾﺪه و از‬
‫زﻣﺮه ُﻣﮑ ّﺮﻣﯿﻨﻢ ﻗﺮار دادهاﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ وﻗﺖ آن رﺳﯿﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﺪاھﺎی ﺧﻔﻪ ﺷﺪه و زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬از اﺳﺎرت‬
‫رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻌﻨﻮان ﮔﻮاه‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ دروﻏﮕﻮﯾﺎن‪ ،‬اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪َ ﴿ :‬وقَ َال ٱ َّ� َ‬
‫ِين‬
‫أُوتُوا ْ ٱ ۡلع ۡل َم َوٱ ۡ� َ‬
‫ي� ٰ َن لَ َق ۡد َ� ۡث ُت ۡم � ك َِ�ٰب ٱ َّ� ِ إ َ ٰ� يَ ۡو ِم ٱ ۡ�َ ۡع َ َ َ ُ ۡ ۡ‬
‫ث‬‫ث ف� ٰذا يَ ۡوم ٱ�َع ِ‬
‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ٰ َّ ُ ۡ ُ ُ َ َ َ َ‬
‫نت ۡم � � ۡعل ُمون ‪] ﴾٥٦‬اﻟﺮوم‪.[۵۶ :‬‬ ‫و�كِن�م ك‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﻪ آنھﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاھﻨﺪ داد ﮐﻪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﺸﯿﺖ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺪت زﯾﺎدی ﻣﺎﻧﺪهاﯾﺪ و اﯾﻨﮏ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ روزی ﻗﯿﺎﻣﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و آن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﻮاھﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ آنھﺎ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺻﺪای‬
‫ُ‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻔﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﻨﮓ و ﻋﺬرﺷﺎن ﻧﺎﻣﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪:‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٠‬‬
‫َ ُ ُۡ ََۡ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ۡ ُ‬
‫ِين ظل ُموا معذ َِر� ُه ۡم َو� ه ۡم �ستعت ُبون ‪] ﴾٥٧‬اﻟﺮوم‪:‬‬ ‫﴿�يوم� ِ ٖذ � ينفع ٱ�‬
‫‪.[۵۷‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬در آن روز ﻣﻌﺬرت ﺧﻮاھﯽ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺳﻮدی ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ و از‬
‫آﻧﺎن در ﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻋﻤﺎل‬

‫اﺳﺮاﻓﯿﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺎر دوم در ﺻﻮر ﻣﯽدﻣﺪ‪ .‬اﺟﺴﺎد ﻣﺮده و‬
‫ُ َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ﺧﺎک ﺷﺪه‪ ،‬دوﺑﺎره ﺟﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪﴿ :‬فإِذا ه ۡم � َِيام‪ ٞ‬يَنظ ُرون﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪.[۶۸ :‬‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َ ‪َ ُّ ٞ‬‬
‫﴿ك��هم جراد منت ِ�﴾ ]اﻟﻘﻤﺮ‪» .[۷ :‬ﻧﺎﮔﺎه ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ و ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻧﮕﺎر آﻧﺎن ﻣﻠﺦھﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧﺪ«‪ .‬ھﻤﮕﯽ ﺑﺮھﻨﻪ و ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﺷﺪه‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ھﻢ اﮐﻨﻮن‬
‫از ﻣﺎدر ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﺮﺳﻮ ﮐﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯽ ﭼﺸﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﺎردھﺎ اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫ﺟﻦ و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﺻﺤﺮای ﭘﮫﻨﺎور ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﺳﯿﻞ ﻣﻮاج اﻧﺴﺎنھﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و ﮔﺮوھﯽ ﻻل و ﻋﺪهای ﻧﺎﺷﻨﻮا و ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺮﻧﮕﻮن‪ ،‬ﺣﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوھﯽ از ﻧﯿﮑﺒﺨﺘﺎن و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪان را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﺳﻮاراﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﻋﺪهای از آﻧﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ‪ ،‬ﺑﺮای ادای ﻓﺮﯾﻀﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺴﻮی‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺎداش‪ ،‬در ﭘﯿﺶ روی و در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻮر ﺑﻪ ھﻤﺮاه دارﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﺤﻘﻖ ھﻤﺎن وﻋﺪه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺎم ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ« ‪» .١‬آنھﺎﯾﯽ را‬ ‫اﻟﻈﻠَﻢ إ َﻰﻟ ال ْ َﻤ َﺴﺎﺟ ِﺪ ﺑﺎﻨﻟُّﻮر َّ‬
‫اﺘﻟ ِّ‬ ‫ُّ‬ ‫»� َ ِّﺮﺸ ال ْ َﻤ َّﺸﺎ� َ‬
‫� ِﻰﻓ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ ﺑﺴﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ در ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﮋده ﺑﺎد«‪ .‬از ھﺮ ﻃﺮف‪ ،‬ﻧﻮر و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ آنھﺎ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﺑﻮداوود و ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ آﻟﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬

 ‫‪١١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ھﻤﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ در ﺻﺤﺮای ھﻤﻮار ﻣﺤﺸﺮ‪ ،‬ﮔﺮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺪﺳﺘﻮر ﭘﺮوردﮔﺎر‪،‬‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻻی ﺳﺮ آﻧﺎن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و زﻣﯿﻦ از ﺷﺪت‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺠﻮش ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬از ﺟﺴﻢھﺎ ﻋﺮق ﺑﮕﻮﻧﻪای ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺘﺮ‬
‫داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ در ﻋﺮقھﺎی ﺧﻮد‬
‫ﻓﺮو ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺗﺎ زاﻧﻮ و ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺎ ﮐﻤﺮ و ﻋﺪهای ﺗﺎ ﮔﻮشھﺎﯾﺸﺎن در ﻋﺮق‪،‬‬
‫ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪.١‬‬
‫روز ﺳﺨﺖ و دﺷﻮاری اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ روز ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﻨﭽﺎه ھﺰار ﺳﺎل دﻧﯿﺎ‪ .‬اﻧﺴﺎنھﺎ ﺳﺨﺖ در ﻣﻀﯿﻘﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫آه و ﻧﺎﻟﻪ ﺳﺮﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬ھﻤﻪ ﭘﺮﯾﺸﺎن و آﺷﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻧﺎﮔﺎه ﺻﺪای دﻟﮑﺸﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎﯾﻨﺪ ﺑﮕﻮش ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬و آن ﺻﺪای ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‬
‫الﻤﺘَﺤﺎﺑَّﻮن‪ِ ،‬ﺠﺑَﻼﻲﻟ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ‪ ،‬ﻃﻨﯿﻦ اﻧﺪاز ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬أﻳﻦ ُ‬
‫َّ َّ ِّ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬
‫ﻻﻇﻞ إﻻ ِﻇ�« ‪» .٢‬ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ آنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ھﻢ‬ ‫أﻇﻠﻬﻢ ِﺑ ِﻈ� ﻳﻮم ِ‬‫اﻴﻟﻮم ِ‬
‫دوﺳﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ؟ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﻼل و ﻋﻈﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺮوز ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪای ﺟﺰ ﺳﺎﯾﻪ ﻣﻦ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬آنھﺎ را در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻋﺮش ﺧﻮد ﺟﺎی ﻣﯽدھﻢ«‪.‬‬
‫و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ آنھﺎ در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻋﺮش اﻟﮫﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و از ﮔﺮﻣﺎی ﻃﺎﻗﺖ‬
‫ﻓﺮﺳﺎی آن روز ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم و ﺳﻮزان‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻋﺮش اﻟﻬﯽ ﺟﺎی ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‬

‫‪» -۱‬إﻻﻣﺎم اﻟﻌﺎدل« ﭘﯿﺸﻮای ﻋﺎدل و ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬

‫ﺑﺸﺮی‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻇﻠﻢ و‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﺗﻌﺪی روا ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺒﺎدة اﷲأ« ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬رﺷﺪ‬ ‫‪» -۲‬ﺷﺎب ﻧ ﹶﹶﺸﺄﰲ ﹺﻋ ﹺ‬
‫ﹲ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ ﺟﺰ او و راه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺟﺰ راه‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ آن ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫و ﺷﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽھﺎی ﻣﻌﺼﯿﺖآﻣﯿﺰ و ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﺑﺎ زﻧﺎن و ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻏﺮب‪،‬‬
‫رﺷﺪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ » -۳‬ﹶر ﹸﺟ ﹲﻞ ﹶﻗ ﹾﻠ ﹶﺒ ﹸﻪ ﹸﻣ ﹶﻌ ﹶﻠ ﹲﻖ ﺑﹺﺎﳌﹾﹶ ﹶﺴﺎﺟﺪ« ﻣﺮدی ﮐﻪ دﻟﺒﺴﺘﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون از آن ﺑﺴﺮ َﺑﺮد‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪھﺎی‬
‫ﺧﺪا ﺑﻮده و ﺟﺴﻤﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻓﺖ و آﻣﺪھﺎی ﻣﮑﺮر ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺟﺪ‬
‫را آﺑﺎد ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﭘﺎرهای از اوﻗﺎتﺷﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ و در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ آن ﺑﻪ آراﻣﺶ روﺣﯽ و رواﻧﯽ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫آنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻣﻮزهای ﺑﯿﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ روزھﺎی ﺟﻤﻌﻪ‬
‫و ﻋﯿﺪﯾﻦ ﺑﻪ آن ﺳﺮ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫أﺧﺎف اﷲ« ﻣﺮدی ﮐﻪ‬
‫ﹸ‬ ‫ﻨﺼﺐ ﹶو ﹶﲨ ﹴ‬
‫ﺎل ﹶﻓ ﹶﻘ ﹶﺎل‪ :‬ﱢإﲏ‬ ‫ذات ﹶﻣ ﹴ‬
‫‪ » -۴‬ﹶو ﹶر ﹸﺟ ﹲﻞ ﹶدﻋﺘﻪ إﻣﺮأ ﹲة ﹸ‬
‫زﻧﯽ زﯾﺒﺎ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم‪ ،‬او را ﺑﺴﻮی ﺧﻮد ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ وﻟﯽ آن ﺟﻮان از‬
‫اﺧﺎف‪ ،‬اﷲ« را‬
‫ﹸ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮﺗﺶ ﺳﺮ ﺑﺎز زﻧﺪ و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ زﯾﺒﺎی »إﲏ‬
‫ﺑﺰﺑﺎن آورد )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻦ از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ(‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ زﻧﯽ از زﻧﺎن‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﻤﻮل و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم و زﯾﺒﺎ‪ .‬ﮐﻪ ﺟﻤﺎل‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﺟﻠﺐ ﻣﺮدان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﻗﻀﺎوت ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﯾﻦ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﯽ ﺑﺎ اوﺻﺎف ﻓﻮق‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ را ﮐﻪ در اوج ﺷﮫﻮت ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬زﻟﯿﺨﺎ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫َۡ َ َ َ‬
‫ت لك﴾ ﺑﮕﻮﯾﺪ و او را ﺑﺴﻮی ﺧﻮد ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻌﻄﻠﯽ؟ وﻟﯽ آن‬ ‫﴿هي‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫أﺧﺎف اﷲ«‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﺎر ھﺮ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﹸ‬ ‫ﺟﻮان‪ ،‬اﻋﺮاض ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ » ﹼإﲏ‬
‫ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد ﻣﮕﺮ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﺷﮫﺎﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ‬
‫و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺗﺎر و ﭘﻮد وﺟﻮد آنھﺎ رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﻮاره ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ روح و روان آنھﺎ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﮔﺮدد و ﺗﻘﻮای اﻟﮫﯽ را ﭘﯿﺸﻪی ﺧﻮد ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از ﻟﺬاﯾﺬ ﻧﺎﻣﺸﺮوع و‬
‫زود ﮔﺬر‪ ،‬ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺔ ﹶﻓﺄﺧﻔﺎﻫﺎ ﹶﺣﺘﱠﻰ ﹶﻻ ﹶﺗ ﹾﻌ ﹶﻠ ﹶﻢ ﹺﺷ ﹶﲈ ﹸﻟﻪ ﺑﲈ أﻧ ﹶﻔ ﹶﻘ ﹾﺖ ﹶﻳ ﹺﻤﻴﻨﹸﻪ«‪.‬‬
‫‪» -۵‬رﺟ ﹲﻞ ﺗﹶﺼﺪﱠ ﹶق ﺑﹺﺼﺪﹶ ﹴ‬
‫ﹶ‬ ‫ﹶ‬ ‫ﹶ ﹸ‬
‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ و ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺻﺪﻗﻪ دھﺪ‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﭼﻪ دادهاﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﻔﺎق وی‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎی ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ رﯾﺎ و ﺗﻈﺎھﺮ‪.‬‬
‫ﺟﻼن ﹶﲢﺎﺑﺎ ﹺﰲ اﷲ« دو ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﺿﺎی ﺧﺪا ﺑﺎ ھﻢ دوﺳﺖ‬‫ﹺ‬ ‫‪ » -۶‬ﹶر‬
‫ﺷﺪه و در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮدﻧﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ او از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ » -۷‬ﹶرﺟﻞﹲ ﹶذﻛﹶﺮ اﷲ ﹶﺧﺎﻟﻴ ﹰﺎ ﹶﻓ ﹶﻔ ﹶ‬
‫ﺎﺿ ﹾﺖ ﻋﹶﻴﻨﺎه« ﻣﺮدی ﮐﻪ در ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا‬
‫اﺷﮏ ﺑﺮﯾﺰد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر و رﺣﻤﺖھﺎ و‬
‫ﻋﺬاﺑﺶ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﺿﻌﻒھﺎ و ﮔﻨﺎھﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﯾﺎد‬
‫آورد‪ .‬آﻧﮕﺎه اﺷﮏ از دﯾﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﺎری ﮔﺮدد‪ .‬و اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ ذﮐﺮی‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ و اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ زﺑﺎن‪،‬‬
‫ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﯿﺰان و ﺣﺴﺎب‬
‫دادﮔﺎه ﻋﺪل اﻟﮫﯽ ﮐﺎرش را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار و ﻧﯿﮑﺒﺨﺖ و ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﻘﯽ و ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ھﻤﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﮔﺬرا و آﺳﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﮐﻔﺎر‪ ،‬دﻗﯿﻖ و ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در رواﯾﺘﯽ ﻋﺎﯾﺸﻪل از‬
‫آنﺣﻀﺮت ج ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از او‬
‫ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ھﻼ ک ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪ .‬ﻣﻦ )ﻋﺎﯾﺸﻪ( ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻔﺮﻣﻮده ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﺪﺳﺖ راﺳﺖ داده ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﺎن آﺳﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺣﺴﺎب‪ ،‬در‬
‫ً‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ‪َ ،‬ﻋﺮﺿﻪ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﺴﺎب دﻗﯿﻖ‪ ،‬زﯾﺮا ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ً‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪ .‬ﻗﺮﻃﺒﯽ در ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﻟﻌﺮض« ﯾﻌﻨﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﺪا ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫آنھﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﯾﮑﺎﯾﮏ اﻋﻤﺎل آنھﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻮاری‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻋﯿﻮب و ﮔﻨﺎھﺎن آنھﺎ را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و در‬
‫آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ‪ .١‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪» ،‬ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ« ﻗﺮار‬
‫دارد ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺴﺎب ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ ﮐﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ و ﮔﺬﺷﺘﯽ در آن دﯾﺪه‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪ .٢‬در ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺤﻮه ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻨﺶ را ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و از او ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻓﻼن ﮔﻨﺎه را ﺑﺨﺎﻃﺮ داری؟ و ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از‬
‫دﯾﮕﺮی ﮔﻨﺎھﺎن او را ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ .‬ﺑﻨﺪه‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آری و‬
‫ً‬
‫ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﺘﺮاف‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ھﻼ ک ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬ای ﺑﻨﺪه ﻣﻦ( ھﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ در دﻧﯿﺎ ﻋﯿﺐھﺎی ﺗﻮ را از ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم‪،‬‬
‫ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدم اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﺗﻮ را ﻣﻮرد آﻣﺮزش ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ‪.‬‬
‫َ‬
‫ُ ُ ۡ ۡ‬
‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َ�قول ٱ�ش َ� ٰ ُد‬
‫َ ٰٓ ُ َ ٓ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ّ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َّ َ َ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾ ]ﻫﻮد‪.[۱۸ :‬‬ ‫ِ‬ ‫�ؤ�ءِ ٱ�ِين كذبوا � ر� ِ ِه ۚم �� لعنة ٱ�ِ � ٱ‬

‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪.‬‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و ﮔﻮاھﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻨﺎن ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‪ ،‬دروغ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ھﺎن! ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺎد«‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ دﻟﺨﻮاه‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺮﺣﺒﺨﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬در دﻧﯿﺎ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺖ‬
‫را ﭘﻮﺷﯿﺪم و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ از آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺗﺎزه در ﮐﺎﻟﺒﺪش دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫ً‬
‫ﮐﺎﻣﻼ در ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬و اﯾﻨﮏ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺪرﻧﮓ از‬
‫ﻓﺮط ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻧﺒﻮه ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﺮاه‬
‫ﻧﺎﻣﻪی اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻮرا ﻣﯽﮐﺸﺪ و ھﻤﻪ را ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ّ َ َ ُ َّ َُ‬ ‫َ ُٓ ۡ ْ َ‬
‫ۡ‬
‫﴿هاؤ ُم ٱق َر ُءوا كِ�ٰب ِ َي ۡه ‪ ١٩‬إ ِ ِ� ظننت � ِ� م� ٍق حِسا�ِيه ‪] ﴾٢٠‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۲۰-۱ :‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬
‫»ای اھﻞ ﻣﺤﺸﺮ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺮا ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎﺑﯽ وﺟﻮد دارد و ﻣﻦ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺧﻮاھﻢ ﺷﺪ«‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪای ﭘﯿﺶ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ از وی ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و‬
‫ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ راﺣﺘﯽ از ﻋﺬاب‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺷﺎدی ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎﻟﺶ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ راﺳﺘﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻨﺎنﮐﻪ از ﻓﺮط ﺷﺎدی ﺑﻪ ھﺮ‬
‫َ ُٓ ۡ ْ َ‬
‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬هاؤ ُم ٱق َر ُءوا كِ�ٰب ِ َي ۡه﴾ »ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﻧﺎﻣﻪی ﻋﻤﻞ ﻣﺮا‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ« زﯾﺮا ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪاش ﺣﺎﻣﻞ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﭼﻮن از ﻃﺮف ذات ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﻮاری ﺑﺪﺳﺘﺶ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪیھﺎ را ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ ﺧﺪا‬
‫ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ وی اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫را ﻧﯿﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺰ دﺳﺘﻮر او از ھﺮ دﺳﺘﻮر دﯾﮕﺮی روی ﮔﺮدان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ھﻤﻮاره دوﺳﺘﺪار ﺧﺪا و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻮده و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ورزﯾﺪه‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٦‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﺧﺪا‪ ،‬از ﺧﻮردن رﺑﺎ و ﺷﺮاﺑﺨﻮاری و ارﺗﮑﺎب ﻓﺤﺸﺎء‪،‬‬
‫اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻢ روا ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺴﯽ ﺷﮫﺎدت دروغ‬
‫َ‬
‫ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ َﻋﻠﻢ ﻃﻐﯿﺎن ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ھﻤﮑﺎری ﻧﻨﻤﻮده و ﺑﺎ‬
‫ﮔﻨﺎھﮑﺎران و ﺷﮫﻮت ﭘﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬دوﺳﺖ و ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ دوﺳﺘﺪار و‬
‫ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮏ و داﻋﯿﺎن اﻟﯽ اﻟﻠﻪ ﺑﻮده‪ .‬زﺑﺎﻧﺶ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ‬
‫ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬دروغ و ﻧﺎﺳﺰا و ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺸﺪه ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﻠﺒﺶ از ھﺮ‬
‫ﻧﻮع ﺷﮏ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺑﻐﺾ و ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﭘﺎک و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﺎ‬
‫اﻃﻤﻨﯿﺎن از ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد‪ ،‬ھﻤﮕﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ رﺳﺘﮕﺎری ﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪ آن را آرزو‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ آری اﯾﻦ رﺳﺘﮕﺎری در ﺳﺎﯾﻪ ھﺪف واﻻﺋﯽ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎن ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‬
‫ﺧﻠﻖ ﺷﺪهاﻧﺪ و در اﺛﺮ ﮐﻮﺷﺶھﺎی ﻣﺪام و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای آﺧﺮت‪،‬آﻧﺮا‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آوردهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺮﺗﻮی ﮐﺸﻤﮑﺶھﺎ و رﻗﺎﺑﺖھﺎی دﻧﯿﻮی ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮایﺣﺼﻮل ﻟﺬات ﻓﺎﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺠﺎرت ﯾﺎ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و‪ ..‬ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ َ َ‬
‫﴿فل َيت َناف ِس ٱل ُم َت َ�ٰ ِف ُسون﴾ ]اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪ .[۲۶ :‬ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آوردن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ و ﺑﮫﺸﺘﯽ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ و ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن دﻧﯿﺎ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ‬ ‫ُ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُّ ْ َ ْ َ ْ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ �ﻴُﺼﺒَﻎ‬‫ﺎر ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ‬
‫ِ‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ﻞ‬
‫آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻳﺆ� ِﺑﺄ�ﻌ ِﻢ أﻫ ِﻞ اﺪﻟ�ﻴﺎ ِﻣﻦ أ ِ‬
‫ﻫ‬
‫َّ َ ْ َ ً ُ َّ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ً َ ُّ َ َ َّ َ َ ٌ َ‬
‫ْ‬
‫ﻴﻢ � ُّﻂ‬‫ﺎر ﺻﺒﻐﺔ �ﻢ �ﻘﺎل ﻳﺎ ا�ﻦ آدم ﻫﻞ رأﻳﺖ ﺧ�ا �ﻂ ﻫﻞ مﺮ ﺑِﻚ ﻧ ِﻌ‬ ‫ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬
‫ْ َّ َ ْ ُ‬ ‫َْ‬ ‫ُّ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ ِّ َ ُ ْ َ َ َ ِّ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ �ﻴُﺼﺒَﻎ‬ ‫ﺎس ﺑُﺆ ًﺳﺎ ِﻰﻓ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ﺪ‬ ‫ا� ﻳﺎ رب‪ .‬و�ﺆ� ِﺑﺄﺷ‬‫�ﻴﻘﻮل ﻻ و ِ‬
‫َ َّ ٌ َ‬ ‫َ‬
‫ْ َ َّ َ ُ َ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ‬ ‫ًَ‬
‫ﺖ ﺑُﺆ ًﺳﺎ � ُّﻂ ﻫﻞ َم َّﺮ ِﺑﻚ ِﺷﺪة � ُّﻂ‬ ‫َﺻﺒْﻐﺔ ِﻰﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ �ﻴﻘﺎل ﻪﻟ ﻳﺎ ا�ﻦ آدم ﻫﻞ رأﻳ‬
‫َ‬
‫ﺖ ِﺷ َّﺪ ًة � ُّﻂ« ‪.١‬‬‫ﻻ َرأَﻳ ْ ُ‬ ‫َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ ِّ َ َ َّ ُ ُ ٌ َ ُّ َ َ‬
‫ا� ﻳﺎ رب ﻣﺎ مﺮ ِﻰﺑ ﺑﺆس �ﻂ و‬ ‫�ﻴﻘﻮل ﻻ و ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن دﻧﯿﺎ را در آﺗﺶ‪ ،‬ﻏﻮﻃﻪ‬
‫داده‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ آﻧﮕﺎه از او ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! آﯾﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن آﺳﺎﯾﺸﯽ‬
‫دﯾﺪهای؟ و از ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪهای؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ھﯿﭻ رﻓﺎه‬
‫و آﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺪﯾﺪهام‪ .‬ﭘﺲ از او ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن دﻧﯿﺎ را ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ درﻣﯿﺎن ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ ﺳﭙﺲ از او‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم؟ آﯾﺎ ھﯿﭽﮕﺎه دﭼﺎر ﻓﻘﺮ و ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﺑﻮدهای؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ رﻧﺞ و ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﻓﻘﺮی ﻧﺪﯾﺪهام«‪.‬‬
‫» ﹶا ﹾﻧ ﹶﻌ ﹾﻢ« واژه ﺗﻔﻀﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯿﮑﻪ از ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ آﺳﺎﯾﺶ دﻧﯿﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﻮده و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺛﺮوت‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنھﺎی ﻣﺠﻠﻞ‪ ،‬ﺳﻮاریھﺎی‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺧﺪﻣﻪ و ﺳﻔﺮهھﺎی رﻧﮕﯿﻦ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻟﺒﺎسھﺎی زرﺑﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺟﻮاھﺮات ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ رﻗﺎﺻﻪ و‪ ..‬در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﭘﺲ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﻧﻮازﺷﮕﺮ آﺗﺶ دوزخ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ھﻔﺘﺎد ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻮزﻧﺪهﺗﺮ از آﺗﺶ‬
‫دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﻧﺎزﻧﯿﻨﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ از اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎی دوزخ‪ ،‬ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺎرھﺎی ﺧﻄﺮﻧﺎک‪ ،‬درﺧﺖ ﺗﻠﺦ و ﺧﺎر دار زﻗﻮم و آب ﺟﻮﺷﺎن ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮش رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰد وﺳﮫﻞﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺖ از ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶھﺎی آﺗﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﻐﺰ ﺳﺮ را ﺑﺠﻮش ﻣﯽآورد و ﺻﺪاھﺎی‬
‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ دوزخ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪھﺎﯾﺶ ﺑﺠﺎن ھﻢ اﻓﺘﺎده و ﺑﺎ ﺷﻮق ﺑﺮای ﺑﻠﻌﯿﺪن‬
‫ﺷﮑﺎر ﺗﺎزهای زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٨‬‬

‫از اﯾﻨﺮو ﺟﺎی ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد دﻧﯿﺎ‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ را ﮔﻢ‬
‫ﮐﻨﺪ و ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی آن را ﯾﮑﺒﺎره ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﺴﭙﺎرد و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﯿﭻﮔﺎه رﻧﮓ آﺳﺎﯾﺶ را ﻧﺪﯾﺪه و ھﺮﮔﺰ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻧﺼﯿﺒﺶ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫اﺑﻦ ﻋﻼن ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻇﺎھﺮا اﯾﻨﻄﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﻨﺎﻇﺮ ھﻮﻟﻨﺎک ﻋﺬاب‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ را ﮔﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ً‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی دﻧﯿﺎ را ﺑﻔﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرد‪ .‬ﭼﻮن واﻗﻌﺎ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﺮأت دروغ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم آﺳﺎﯾﺶ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی دﻧﯿﺎ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ھﻤﺎن ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻋﺬاب آﺧﺮت‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﯽﭘﻨﺪارد و آﻧﮕﺎه ﭼﻨﯿﻦ اﻇﮫﺎر‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ« ‪.١‬‬

‫ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻣﻦ دﻧﯿﺎ‬

‫ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻮد را‬
‫ﻣﯿﺎن زﻣﯿﻨﯽ ﭘﮫﻨﺎور ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﺧﺎﮐﺶ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻣﺸﮏ و زﻋﻔﺮان و‬
‫ﺳﻨﮓ رﯾﺰهھﺎﯾﺶ از ﯾﺎﻗﻮت و ﺟﻮاھﺮات ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ اﺳﺖ و ﺧﯿﻤﻪھﺎی ﻣﺮﺗﻔﻊ و‬
‫ﻗﺼﺮھﺎی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺴﺎر درﺧﺘﺎن‬
‫ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آنھﺎ آب زﻻل و ﺷﯿﺮو‬
‫ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن دارد و دوﺷﯿﺰﮔﺎن زﯾﺒﺎ و ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن‬
‫ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻮر ﭼﮫﺮهاش ﻓﻀﺎ را روﺷﻦ و ﻋﻄﺮ‬
‫وﺟﻮدش زﻣﯿﻦ را ﻣﻌﻄﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﺎﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دارد ﮔﺮاﻧﺘﺮ از ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺎدی دﻧﯿﺎﺳﺖ و ھﺰاران ﻧﻌﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ از وﺻﻒ ﯾﮑﺎﯾﮏ آنھﺎ‬
‫ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪ ،‬آنﭼﻨﺎن ﺗﻮﺟﻪاش ﺑﺴﻮی آنھﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺘﯽ در دﻧﯿﺎ ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﺟﺤﺎف ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻧﺎﺣﻖ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ زﯾﺮا او ﺗﻤﺎم ﺳﺨﺘﯽھﺎی دﻧﯿﺎ‬

‫‪ -١‬دﻟﯿﻞ اﻟﻔﺎﻟﺤﯿﻦ‪.‬‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬درﺑﺪری‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖھﺎ‪ ،‬زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬و اﺳﺘﮫﺰا و‬
‫رﯾﺸﺨﻨﺪ اھﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎﺗﺶ را در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن ﻟﺤﻈﻪی‬
‫ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ و اﻧﺪک ﻣﯽﭘﻨﺪارد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬
‫ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬در آن ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬آنﭼﻨﺎن او را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﺑﻔﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرد‪.‬‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﻓﻘﯿﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻣﻦ ﺧﺪا را در آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﺘﯽھﺎی دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوداﻧﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﻧﻈﯿﺮ آن را ھﯿﭻﮔﺎه ﻧﺪﯾﺪه و ﻧﺸﻨﯿﺪه و ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻮرش را‬
‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬آرزو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪای ﮐﺎش ﻣﺎ ھﻢ در دﻧﯿﺎ ﺑﺴﺎن ھﻤﯿﻦ ﺑﻨﺪه ﻣﻮﻣﻦ‪،‬‬
‫رﻧﺞھﺎ و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﺸﻤﻮل ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎداش ﻋﻈﯿﻢ‬
‫و ﺑﺎ ارزﺷﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ُّ َ ْ ُ ْ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت ﺷﯿﻮا و ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮه اﺳﺖ‪» :‬ﻳَ َﻮد أﻫﻞ اﻟ َﻌﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ‬
‫ﺖ ﻗُﺮ َﺿ ْ‬ ‫َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َّ ُ ُ َ‬
‫ﻮد ُﻫ ْﻢ َﺎﻛﻧَ ْ‬ ‫ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺖ ِﻰﻓ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎﻣ ِﺔ ِﺣ� �ﻌﻄﻰ أﻫﻞ اﺒﻟﻼ ِء اﺜﻟﻮاب لﻮ أن ﺟﻠ‬ ‫ِ‬
‫ْ‬
‫ُّ ْ َ َ َ‬
‫�ﺾ« ‪.١‬‬‫ﺎر ِ‬
‫اﺪﻟ�ﻴﺎ ﺑِﺎلﻤﻘ ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اھﻞ آﺳﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران‬
‫ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آرزو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎش در دﻧﯿﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺪﻧﺸﺎن ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽﺷﺪ«‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ دﯾﺮ ﺷﺪه و زﻣﺎن اﯾﻦ آرزوھﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻋﻤﺮ‬
‫ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎی اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺻﺮف ھﻮا و ھﻮس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﮏ راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫دﻧﯿﺎ‪،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻓﺮﺻﺖ ﺿﺎﯾﻊ ﺷﺪه ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻧﯿﺰ‬
‫ﮐﺎرﮔﺸﺎ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬و آنھﺎ ﭼﺎرهای ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﺪاﻣﺖ ﺑﻪ‬

‫‪ -١‬ﺗﺮﻣﺬی و ﺑﺎ ﺗﺤﺴﯿﻦ آﻟﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢٠‬‬
‫َ َ‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﺳﺮزﻧﺶھﺎی اﻟﻠﻪ ﮔﻮش ﻓﺮا دھﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أ َو ل ۡم‬
‫َ َ َ َّ َ َ َ ٓ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬ ‫َ َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫�‬ ‫ِل�ٰلِم َ‬
‫ِ‬ ‫� َع ّ ِم ۡر�م َّما َ� َتذك ُر �ِيهِ من تذكر وجاء�م ٱ�ذِير ۖ فذوقوا �ما ل‬
‫َّ‬
‫�﴾ ]ﻓﺎﻃﺮ‪.[۲۷ :‬‬ ‫ص ٍ‬ ‫مِن ن ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﻘﺪر ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻤﺮ ﻧﺪاده ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺪ‬
‫ً‬
‫ﮔﯿﺮد‪ .‬و آﯾﺎ ﺑﯿﻢ دھﻨﺪه ﭘﯿﺶ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﭽﺸﯿﺪ )ﻋﺬاب را( اﺻﻼ ﺑﺮای‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮان ﯾﺎر و ﯾﺎوری ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ازﮐﻔﺎر‬

‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد رواﯾﺖ ﻣﻔﺼﻠﯽ داردﮐﻪ ﺑﺨﺶھﺎﺋﯽ از آن را در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ :‬آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‪،‬‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬آنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﺑﺠﺰ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن و آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺰﯾﺮ و ﻣﺴﯿﺢ و دﯾﮕﺮان را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﻪ ﯾﮑﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ً‬
‫ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ از آﻧﺠﺎ رھﺴﭙﺎر دوزخ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن ﮐﻪ درﻣﯿﺎن آنھﺎ ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎر‬
‫و ﺑﺪﮐﺎر وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻧﺎﺣﯿﻪای دﯾﮕﺮ و در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه روی‬
‫دوزخ‪ ،‬ﭘﻞ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ اھﻞ ﺷﻔﺎﻋﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ داده ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫آنھﺎ در ﮐﻨﺎر ﭘﻞ ﻗﺮار ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن ﺑﺪه‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن ﺑﺪه ‪.١‬‬
‫آری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد واﺑﺴﺘﮕﯽ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد از‬
‫آنھﺎ ﺑﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا آﻧﺎن از اﻃﺎﻋﺖ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻔﺲ و ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ روز ﺟﺪاﯾﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﮐﻨﺎر آنھﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در دﻧﯿﺎ‬

‫‪ -۱‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺧﻮد را ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺟﺪاﯾﯽ از آنھﺎﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد‬
‫َّ َ َ‬
‫� ُد ق ۡو ٗما‬‫را ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ �﴿ :‬‬
‫ُ َ ٓ ُّ َ َ ۡ َ ٓ َّ َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ ْ ٓ ُ‬ ‫َ َّ ۡ‬ ‫ۡ‬
‫و�ۥ َول ۡو �ن ٓوا َءابَا َءه ۡم‬‫يُؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر يوادون من حاد ٱ� ورس‬
‫َۡ َ ۡ َ ٓ َ ُ ۡ َۡ ۡ ََٰ ُ ۡ َۡ َ َ َ‬
‫�� ُه ۡم﴾ ]اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۲۲ :‬‬ ‫أو ��ناءهم أو إِخ��هم أو عشِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ را ﻧﺨﻮاھﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش دﺷﻤﻨﯽ‬
‫ورزﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن ﭘﺪران ﯾﺎ ﭘﺴﺮان ﯾﺎ ﺑﺮادران و ﯾﺎ ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪی‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺷﮫﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﻼم‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬رواﺑﻂ ﻧﺴﺒﯽ و ﺧﻮﻧﯽ‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎﺣﻞ اﯾﻤﺎن‪ ،‬از ھﻢ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺴﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ رواﺑﻂ و ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺣﺰب ﺧﺪا و ﺣﺰب ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬اﺻﻄﮑﺎک ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺸﺮک ﺧﻮد ﺑﺎ‬
‫ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﻼﻃﻔﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺣﺰب ﯾﺎد ﺷﺪه‪،‬‬
‫درﮔﯿﺮی رخ دھﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎی ﻧﺴﺒﯽ و ﺧﻮﻧﯽاز ھﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﯾﺎران ﺑﺎ وﻓﺎ و ﺷﺠﺎع آنﺣﻀﺮت ج‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺟﺮاحس‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﺰرﮔﻮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺷﻤﺸﯿﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدن ﭘﺪر ﻣﺸﺮک ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮫﺎد و او را از ﭘﺎی درآورد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖس‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪش ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن را ﮐﻪ در ﺻﻒ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ ،‬ﮔﺮدﻧﺶ را ﻗﻄﻊ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫و ﯾﺎ ﻃﺒﻖ رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮس در ھﻤﯿﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺮادرش را ﮐﻪ در‬
‫ﺻﻒ دﺷﻤﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺣﻤﺰه‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪ ،‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه و‬
‫ﺣﺎرثش ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎی ﺧﻮﻧﯽ و ﻧﺴﺒﯽ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢٢‬‬

‫ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﭘﺎ زدﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎﻧﻮن ﮔﺮم ﺧﺎﻧﻮاده ﺟﺪﯾﺪی ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎد و‬

‫اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺪاﮐﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫راه دﯾﻦ و اﯾﻤﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪ ‪.١‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻬﺸﺖ از ﻧﺰدﯾﮏ‬

‫ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ را ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻣﯽآورﻧﺪ و در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺴﻮی آدم÷‬
‫ﻣﯽروﻧﺪ و از او ﮐﻪ ﭘﺪرﺷﺎن اﺳﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ ھﺮﭼﻪ‬
‫زودﺗﺮ درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﻪ روﯾﺸﺎن ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ .‬آدم÷‪ ،‬اﻇﮫﺎر ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻦ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون راﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮد را‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺰد اﺑﺮاھﯿﻢ÷ ﮐﻪ ﺧﻠﯿﻞ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬اﺑﺮاھﯿﻢ÷ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری از ﻣﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ÷ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮوﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ÷ ﻧﯿﺰ ﻋﺬر ﻣﯽآورد و آنھﺎ را ﻧﺰد ﻋﯿﺴﯽ÷ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﻧﺰد‬
‫ﺳﺮور و ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ج ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ھﻤﻪ‬
‫ﻧﺰد آنﺣﻀﺮت ج ﺷﺮﻓﯿﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﭼﻮن‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﺷﻔﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺐ اﯾﺸﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﻖ اﻣﺖ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻔﻮ و‬
‫ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺼﻮرت دو‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬در دو ﻃﺮف ﭘﻞ ﺻﺮاط ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮد ﺷﻔﺎﻋﺖ‬

‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫‪٢٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻋﺒﻮر ﺑﺮ روی ﭘﻞ ﺻﺮاط آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺬﺷﺘﻦ ھﺮ ﮐﺲ‬
‫از روی آن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻠﺶ دارد‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮق و‬
‫ﻋﺪهای ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎد و ﻋﺪهای اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان‪ ،‬از روی آن ﻣﯽﮔﺬرﻧﺪ‪ .‬در دو‬
‫ﻃﺮف ﭘﻞ ﺻﺮاط‪،‬ﺧﺎرھﺎی ﺗﯿﺰ آھﻨﯿﻦ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ از اﻧﺴﺎنھﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺼﻮرت اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان از آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ زﺧﻢ و ﺧﺮاش‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻋﺪهای از ﻣﯿﺎن‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﻌﻠﺖ ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ﺗﯿﺮھﺎ و ﺧﺎرھﺎی ﯾﺎد ﺷﺪه در ﺟﺴﻢﺷﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ آﺗﺶ‪،‬‬
‫ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آنﺣﻀﺮت ج ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﭘﻞ ﺻﺮاط اﯾﺴﺘﺎده و ﺷﺎھﺪ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ از ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن ﺑﺪه‪ .‬ﭘﺮودﮔﺎرا!‬
‫ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن ﺑﺪه! ‪.١‬‬
‫ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺑﺮای دوﺳﺘﺪاران ﺧﻮد ﭘﺮ ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻧﺎن ﻣﯽرود‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪﺳﻮی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن‬
‫آن‪ ،‬از ﺑﺬل ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮﯾﺶ درﯾﻎ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آری! اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﺎداش ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺎ‬
‫ﺟﺎن و دل‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و ھﺮ ﻧﻮع آزﻣﺎﯾﺸﯽ را از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺷﻌﺎرﺷﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪» :‬ﹶﻗﺪﱠ ر اﷲ ﻣﺎﺷﺎء ﹶﻓ ﹶﻌ ﹶﻞ«‪» .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ او‬
‫ﳊﻤﺪﹸ ﷲ ﻋﹶﲆ ﻛ ﹺﹸﻞ ﺣﺎل« »در ھﺮ ﺣﺎل ﻣﺎ ﺷﮑﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ«‪» .‬ا ﹶ‬
‫ۡ ُ‬ ‫ح ۡسبُ َنا ٱ َّ ُ‬
‫� َون ِۡع َم ٱل َو� ِيل﴾ ]آلﻋﻤﺮان‪» .[۱۷۳ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای‬ ‫ﮔﺰار ﭘﺮودﮔﺎرﯾﻢ« ﴿ َ‬

‫ﻣﺎ ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮔﺎرﺳﺎز اﺳﺖ«‪ .‬و از اﯾﻦ رھﮕﺬر ھﯿﭻﮔﺎه اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺳﺮ ﻣﻮﯾﯽ از راه راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﺪﻧﺪ و از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮏ ﺧﺪا ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ھﻤﻮاره در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢٤‬‬
‫َّ ٓ َ‬ ‫َّ َّ‬
‫ﻣﯽآوردﻧﺪ و ھﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﴿إِنا ِ�ِ ��ا إ ِ ۡ�هِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ج ُعون﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۵۶ :‬ﻣﺎ از آن ﺧﺪاﺋﯿﻢ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی اوﺳﺖ«‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫�ٰ ِ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺸﺎن ﺑﺮود و اﺟﺎزه ﻧﺪھﺪ ﮐﻪ‬
‫آنھﺎ ﺑﺨﻮد زﺣﻤﺖ دھﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﮔﺎم ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را از زﺑﺎن ﻗﺮآن ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َ َ ُ َ ُ َ ُ ّ ََّ‬ ‫َُۡ َ‬
‫اب‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫ِ�‬ ‫ل‬ ‫ون‬ ‫د‬ ‫وع‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ذ‬‫ٰ‬ ‫�‬ ‫‪٣١‬‬ ‫يد‬
‫ٍ‬ ‫ع‬
‫ِ‬ ‫� بَ‬ ‫ِ‬ ‫ت ٱ َۡ‬
‫� َّن ُة ل ِۡل ُم َّتق َ‬
‫� َ� ۡ َ‬ ‫ِ‬ ‫ِف‬ ‫﴿وأزل‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ۡ ُ ُ َ‬ ‫ُّ‬ ‫َ ََٓ َ ۡ‬ ‫خ ِ َ َّ ۡ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َّ ۡ َ‬ ‫َ‬
‫ِيب ‪ ٣٣‬ٱدخلوها‬ ‫ب من ٍ‬ ‫ب وجاء بِقل ٖ‬ ‫� ٱلرح� ٰن ب ِٱلغي ِ‬ ‫يظ ‪ ٣٢‬من‬ ‫حفِ ٖ‬
‫َ ُ َّ َ َ ٓ َ َ َ َ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ُۡ ُ‬
‫�ِس� ٰ�ٖ� � ٰل ِك ي ۡوم ٱ�لودِ ‪ ٣٤‬لهم ما �شا ُءون �ِيها َو��نا م ِز�د ‪] ﴾٣٥‬ق‪-۳۱ :‬‬
‫‪.[۳۵‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮای ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد و از آﻧﺎن دور ﻧﺨﻮاھﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و ﺑﻪ ھﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﻣﻌﺼﯿﺖ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﺤﺎﻓﻆ دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻋﺪه داده ﻣﯽﺷﺪ )ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻧﮫﺎن‪ ،‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﺘﺮﺳﺪ و ﺑﺎ دﻟﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺰد او ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ وارد‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز روز ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ھﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫آنھﺎ ھﺴﺖ و اﻓﺰون ﺑﺮ آن ﻧﺰد ﻣﺎ ﻧﻌﻤﺖھﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﭼﻪ اﺣﺘﺮام و ﮔﺮاﻣﯽداﺷﺘﯽ!‬
‫ت ٱ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ َّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ُۡ َ‬
‫يد﴾ ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺰدﯾﮏ آورده ﻣﯽﺷﻮد‪» .‬ﻏﲑ‬ ‫�نة ل ِلمتقِ� �� بعِ ٍ‬ ‫﴿ َوأزل ِف ِ‬
‫ﺑﻌﻴﺪ« ﻓﺎﺻﻠﻪای ﻧﺪارد ﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺸﻘﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪﺳﻮی آن را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﻤﻪ ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻧﺎن ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫َّ ۡ َ َ َّ ۡ َ ٰ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ ُ َ ُ َ ُّ َ‬
‫ب‬ ‫يظ ‪ ٣٢‬من خ ِ� ٱلرح�ن ب ِٱلغي ِ‬ ‫اب حفِ ٖ‬‫ِ� أو ٍ‬‫﴿�ٰذا ما توعدون ل ِ‬
‫ً‬
‫ِيب‪ ﴾٣٣‬ﭼﻪ ﺻﻔﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﭼﻪ اﻟﻘﺎب ﻧﯿﮑﯽ! ﻇﺎھﺮا‬ ‫ن‬ ‫َو َجا ٓ َء ب َق ۡلب ُّ‬
‫م‬
‫ٍ‬ ‫ِ ٖ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻘﺮب‪ ،‬آنھﺎ را ﺑﺎ اﻟﻘﺎب‪ :‬اواب‪ ،‬ﺣﻔﯿﻆ و ﻣﻨﯿﺐ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﺸﺎن دارای ﻗﻠﺐھﺎی رﺋﻮﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ھﻤﻮاره دﺳﺘﻮرات ﺧﺪای‬
‫ﻧﺎدﯾﺪه را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﺮس و اﻣﯿﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و در‬
‫ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬
‫آری! ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺸﺮ‪ ،‬آن را دﯾﺪه و ﻧﻪ وﺻﻒ آن را آﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ ﺗﺼﻮر آن را ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم زﯾﺒﺎﯾﯽھﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﻪﺳﻮی ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد ﭘﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ و آنھﺎ را در آﻏﻮش ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫آﺗﺶ دوزخ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﺪای ﻣﮫﯿﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﯾﺶ آﻏﻮش ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺸﺎن ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﻞ ﺻﺮاط ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد و زﻣﺎن ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ھﻤﮕﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻧﺠﺎﺗﻤﺎن ﺑﺪه‪ .‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻧﺠﺎﺗﻤﺎن‬
‫ﺑﺪه‪ .‬از آنﺣﻀﺮت ج در ﻣﻮرد ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﻞ ﺻﺮاط ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﻠﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺷﯿﺐ دار و ﻟﻐﺰان ﮐﻪ در دو ﻃﺮف آن ﻗﻼبھﺎی ﺗﯿﺰآھﻨﯽ و ﺧﺎرھﺎی ﺳﻪ ﭘﮫﻠﻮ‬
‫ً‬
‫ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ..‬ﮐﻪ ﺷﺮح آن ﻗﺒﻼ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از آن‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﮐﻪ از ﭘﻞ ﺻﺮاط ﺳﻘﻮط ﮐﺮده و وارد دوزخ ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺎد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬و از ﺧﺪا ﺑﺮای آزادی آنھﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ھﯿﭻﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮای‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﺧﻮد آﻧﻘﺪر ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن ﻣﻮﻣﻦ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر دوزخ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮودﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﺠﺎدﻟﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭘﺮودﮔﺎرا! آنھﺎ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰاردﻧﺪ‪،‬‬
‫روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺣﺞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و ‪ ..‬ﺧﺪاﯾﺎ آنھﺎ را ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و‬
‫ﺑﺨﺸﺶ ﻗﺮار ﺑﺪه‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺎن ارج ﻣﯽﻧﮫﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮوﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ اھﻞ اﯾﻤﺎن ﺗﺸﺨﯿﺺ دادﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢٦‬‬
‫ً‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﺷﺎدی و ﺳﺮور‪ ،‬ﻓﻮرا رھﺴﭙﺎر دوزخ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ آﺗﺶ دوزخ ھﯿﭻ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از دوزﺧﯿﺎن ﻣﻮﻣﻦ را‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎﺳﺎق و زاﻧﻮ در آﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻋﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﭘﺮودﮔﺎرا! آنھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮدﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﻪ را ﺑﯿﺮون آوردﯾﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺎرھﻢ ﺑﺮوﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ذرهای ﺧﯿﺮ در وﺟﻮدش ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬آنھﺎ دوﺑﺎره ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽروﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﯽ از ﻣﻮﻣﻨﺎن‬
‫را ھﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮودﮔﺎرا! ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ذرهای ﺧﯿﺮ در وﺟﻮدش ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺘﯿﻢ ‪.١‬‬

‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﺠﺎت دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد‬

‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬داﻋﯿﺎن ﻣﻮﻣﻦ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﻓﮑﺮ ﻧﺠﺎت دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا در دﻧﯿﺎ ﻗﻠﺒﺎ دﻟﺴﻮز آنھﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟﯽ‬
‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎرﺷﺎن دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎم واﻻی ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ در ﺣﻖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ‬
‫و ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ذﻟﯿﻞ ﺷﺪه و از ﺷﺪت ﺗﺮس ﻋﺬاب‪ ،‬ﭼﺸﻢھﺎﯾﺸﺎن از‬
‫ﺣﺪﻗﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه و اﺿﻄﺮاب ﺑﺮ آنھﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ آنھﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪،‬‬
‫وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺮح آن در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﺳﻤﺎﺟﺖ ﺑﺮای‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺘﯿﺎز از ﺧﺪا ﺟﮫﺖ ﻧﺠﺎت آنھﺎ ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮای‬
‫ﺣﺼﻮل ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ذﮐﺮ ﭘﺎرهای از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ آنھﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و از درﮔﺎه‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﻄﻒ و ﮐﺮم ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎن و‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽھﺎی آنھﺎ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار دھﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪.‬‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫آری‪ ،‬اﯾﻦ دوزﺧﯿﺎن ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪،‬‬

‫ﺳﺮ ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنھﺎ را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ راه ﻏﻠﻂ‬
‫ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺑﺮ ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه‪ ،‬اﺻﺮار ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز‬
‫در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻃﻐﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﺣﻖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ھﻤﯿﻦ داﻋﯿﺎن‬
‫ﻣﻮﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه رﻓﯿﻌﯽ دﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﺧﻮد‬
‫ً‬
‫اﯾﻨﺎن ﻧﯿﺰ در ﻣﺤﻀﺮ ﭘﺮودﮔﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺑﺎ اﻋﺮاض از‬
‫ﻧﺼﺎﯾﺢ آنھﺎ و دﺷﻤﻨﯽ و اﺳﺘﮫﺰای اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ آنھﺎ اﯾﻨﻘﺪر ﺗﻨﮓ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ﺗﺠﻠﯿﻞ از ﻧﺼﺎﯾﺢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﯾﺸﺎن در دﻧﯿﺎ و دﻟﺴﻮزی و‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ آنھﺎ در آﺧﺮت‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺮھﻮن ﻣﺤﺒﺖھﺎی آنھﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫اﯾﺸﺎن در راه ﺣﻖ و ﭘﯿﺸﺒﺮد اھﺪاﻓﺸﺎن ﻣﺴﺎﻋﺪت و ھﻤﮑﺎری ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻬﺸﺖ‬

‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺟﺎم ﺑﺪ ﺧﻮد را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻟﻘﺎب ﺗﻮھﯿﻦ آﻣﯿﺰ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺗﻨﺪرو‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮا‪ ،‬ﻣﺘﺤﺠﺮ و ﺗﺮورﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺜﺎرﺷﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز‬
‫وﺟﻮدﺷﺎن ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ و ﺟﻠﻮی آنھﺎ‪ ،‬ﻧﻮر‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن )ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ( در ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮری‬
‫ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﭘﺎی ﺧﻮد را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ از‬
‫ُّ ُ‬ ‫ُ َ َۡ‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﴿ٱنظ ُرونا �قتَب ِ ۡس مِن نورِ� ۡم﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۳ :‬‬
‫»ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ )آھﺴﺘﻪ ﺑﺮوﯾﺪ( ﺗﺎ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ از روﺷﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﻢ«‬
‫ور�﴾‬ ‫� ۡم فَٱ ۡ�َ ِم ُسوا ْ نُ ٗ‬‫َ ۡ ُ ْ َ ََٓ ُ‬
‫جعوا وراء‬ ‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ِ�﴿ :‬يل ٱر ِ‬
‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪» .[۱۳ :‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ )و ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮوﯾﺪ( و از آﻧﺠﺎ ﻧﻮری ﺑﺪﺳﺖ‬
‫َّ ۡ َ ُ َ‬
‫�ة َو�ٰ ِه ُرهُۥ مِن ق َِبلِهِ‬ ‫آورﯾﺪ«‪﴿ .‬فَ ُ� َب بَ ۡي َن ُهم � ُسور َّ ُ�ۥ بَ ُ ۢ‬
‫اب بَاط ُِن ُهۥ �ِيهِ ٱلر‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ِ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٢٨‬‬

‫اب﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪» .[۱۳ :‬ﻣﯿﺎن آنھﺎ و ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺑﻘﺪرت ﺧﺪا‬ ‫ٱ ۡل َع َذ ُ‬
‫دﯾﻮاری ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﺑﺮای دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﻋﺬاب‬
‫ُ‬ ‫ُ َ ََ َ ُ‬
‫اﺳﺖ«‪َ �ُ ﴿ .‬نادو� ُه ۡم �ل ۡم ن�ن َّم َع� ۡم﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪» .[۱۴ :‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬
‫ُ ْ‬
‫�‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ در دﻧﯿﺎ ھﻤﺮاه ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾﻢ؟« ﴿قَالوا بَ َ ٰ‬
‫َ‬ ‫َ َ ٰ َّ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ ُ َ ُ ۡ َ َ َ َّ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ۡ ُ‬
‫ٓ‬
‫� َجا َء‬ ‫� ُم ٱ ۡ� َم ِ ُّ‬
‫ا� َح َّ ٰ‬ ‫و�كِن�م �تنتم أنفس�م وتر�صتم وٱرتبتم وغرت‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َّ َ َ َّ ُ‬
‫أمر ٱ�ِ وغر�م ب ِٱ�ِ ٱلغرور﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪» .[۱۴ :‬ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب ﮐﺮدﯾﺪ و درﻧﮓ ﻧﻤﻮدﯾﺪ و ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد راه دادﯾﺪ و آرزوھﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﮔﻮل زد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮگ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و ﻧﻔﺲ و‬
‫ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ را در ﻣﻮرد ﺧﺪا ﻓﺮﯾﺐ داد«‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﮔﺮوهﮔﺮوه وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ِين ٱ َّ� َق ۡوا ْ َر َّ� ُه ۡم إ ِ َ� ٱ ۡ َ‬
‫� َّنةِ ُز َم ًرا﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪ .[۷۳ :‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬ ‫ِيق ٱ َّ� َ‬
‫﴿ َوس َ‬
‫آنھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺮادراﻧﻪ ﺑﺎ ھﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﻧﯿﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎس ھﻤﺎن ﻣﺤﺒﺖھﺎ‪ ،‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻮرد دوزﺧﯿﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﻗﺮآن واژه »ﺳﻮق« را ﺑﮑﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﺳﻮق دادن‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﮫﺸﺖ و ﺳﻮق دادن دوزﺧﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﺮح ﻣﯽدھﺪ‪» :‬ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻪﺳﻮی آﺧﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎھﺸﺎن ﺳﻮق داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﮔﺮوھﯽ ﺷﺎدﻣﺎن و ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮی ﮐﺎﻣﻼ آﺳﻮده‪ ،‬ھﻤﺪوش ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺑﺪون ﺗﺮس و دﻟﮫﺮه‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻗﯿﺪ و زﻧﺠﯿﺮ و ﺑﺎ اﮐﺮاه ﺑﻪﺳﻮی دوزخ‪ ،‬راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﻨﺎر ھﻢ و ﺑﺼﻮرت ﮔﻠﻪھﺎی‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ‪ ،‬راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رﻧﺞ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ« ‪.١‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎی وﺟﻮدﺷﺎن ﻣﯽدرﺧﺸﺪ‪ ،‬در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻧﻮراﻧﯽ‪،‬‬
‫ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ آنھﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪،‬‬
‫ھﻤﺮاه ھﻔﺘﺎد ھﺰار ﺗﻦ از اﻣﺘﯿﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺴﺎن ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده‪،‬‬
‫ﻣﯽدرﺧﺸﺪ‪ ،‬در ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد آنﺣﻀﺮت ج در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫»ھﻔﺘﺎد ھﺰار ﺗﻦ از اﻣﺘﻢ در ﺣﺎﻟﯽ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده‪ ،‬ﻣﯽدرﺧﺸﺪ« ‪ ٢‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ در ﺣﺮﮐﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺴﺎن روﺷﻦﺗﺮﯾﻦ ﺳﺘﺎره آﺳﻤﺎن ﺧﻮاھﺪ درﺧﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ھﻤﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ وارد‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮد آنﺣﻀﺮت ج در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫دروازه ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮم و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮔﺸﻮدن آن را ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﮕﮫﺒﺎن ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮای‬
‫ھﯿﭻﮐﺴﯽ ﺑﺎز ﻧﮑﻨﻢ ‪.٣‬‬

‫ﻫﺠﻮم ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دروازهﻫﺎی ﺑﻬﺸﺖ‬

‫آری‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ ج ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﺸﺎن‪ ،‬ھﻔﺘﺎد ھﺰار ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ذﮐﺮﺷﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻣﺼﺮاع )ﻟﻨﮕﻪ( درب ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از‬

‫‪ -١‬ھﺎدی اﻻرواح‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٣٠‬‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﺷﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ھﺠﻮم ﮔﺴﺘﺮده ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ازدﺣﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از زﺑﺎن ﻣﺒﺎرک آنﺣﻀﺮت ج‬
‫ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ آﺧﺮﯾﻦ اﻣﺖ از ھﻔﺘﺎد اﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮﯾﻦ‬
‫آنھﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﺪ و اﻓﺰود ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎد ﺑﯿﻦ دو ﻣﺼﺮاع‬
‫)ﻟﻨﮕﻪ( درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬آﻧﺠﺎ را ﭘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد« ‪.١‬‬
‫در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﻤﻪی اﻣﺖھﺎ‪ ،‬ﭘﺸﺖ درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﻣﯿﺎن اﻣﺖھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺖ ﻣﻦ‬
‫ﻧﯿﻤﯽاز ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﺧﻮاھﺪ داد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﯾﮑﯽ‬
‫از اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﺧﯿﻤﻪھﺎ در‬
‫ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﯾﮏ‬
‫ﭼﮫﺎرم ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دوﺳﺖ دارﯾﺪ‬
‫ﯾﮏ ﺳﻮم ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬را ﺷﻤﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ دھﯿﺪ؟ ﻋﺮض ﮐﺮدﯾﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﻧﯿﻤﯽاز اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ ج در ﻗﺒﻀﻪی اوﺳﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ ﻧﺼﻒ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﮫﺸﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دھﺪ ‪.٢‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻓﻘﯿﺮ‪ ،‬در ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ از ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻏﻨﯽ ﺳﺒﻘﺖ‬
‫ً‬
‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و درﺟﺎﺗﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺖ و‬
‫ﺳﺎز زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ داﺷﺘﻪ و آن را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی آﺧﺮت‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن دادهاﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮی ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻓﺮادی ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم‬
‫دارﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎ دﯾﺪه اﺣﺘﺮام و ﻋﻈﻤﺖ ﺑﻪ آنھﺎ ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ وﺿﻊ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻼکھﺎی آﺧﺮت ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در دﻧﯿﺎ‬

‫‪ -١‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﯾﺪ و اﺣﻤﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪.‬‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫َ ََ‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﺗﻔﺎوت دارد‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِذا َو�ع ِ‬
‫ت‬
‫ٌ‬ ‫َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ ٌ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ َ‬
‫ٱل َواق َِعة ‪ ١‬ل ۡي َس ل َِو� َعت ِ َها �ذِبَة ‪ ٢‬خاف ِضة َّراف َِعة ‪] ﴾٣‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۳-۱ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺰرگ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد‪ .‬رﺧﺪادی ﮐﻪ ﻗﻄﻌﯽ و‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﮑﺬﯾﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآورد و ﮔﺮوھﯽ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد«‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم دﻧﯿﻮی ﮐﻪ از ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎم‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﭘﺴﺖ‬
‫و ﻣﻘﺎم ﺑﻮدهاﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﺪا را آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در آﺧﺮت‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت واﻻﯾﯽ دﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻮادث ﺑﻌﺪ از ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺟﻮان ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺳﻨﯽ ﺣﺪود ﺳﯽ ﺳﺎل‬
‫را ﺑﺨﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن زﯾﺒﺎ و دل اﻧﮕﯿﺰ و ﺟﺴﻤﺸﺎن ﻟﻄﯿﻒ و ﻧﺎزک‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﭼﺸﻢھﺎﯾﺸﺎن درﺷﺖ و ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪه ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪ .١‬ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻗﯿﺎﻓﻪای‪ ،‬دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫دادهاﻧﺪ‪ ،‬از ھﻤﺎن دروازه ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران از »ﺑﺎب ﺻﻼت«‪ ،‬ﻣﺠﺎھﺪﯾﻦ از »ﺑﺎب ﺟﮫﺎد« و روزه داران از »ﺑﺎب‬
‫رﯾﺎن« وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و در آن ﻣﯿﺎن‪،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﺪد‬
‫ﻋﺒﺎداﺗﺸﺎن‪ ،‬از ﺗﻤﺎم دروازهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ .٢‬ھﻤﯿﻨﮑﻪ وارد‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺼﺮهھﺎی زﯾﺒﺎ و ﻣﺠﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﺖھﺎی آنھﺎ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و‬
‫ﺧﺎﮐﺶ از زﻋﻔﺮان و ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهھﺎﯾﺶ از ﺟﻮاھﺮات ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رو ﺑﺮو‬

‫‪ -١‬اﺣﻤﺪ و آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٣٢‬‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬

‫درﺟﺎت ﻗﺎرﯾﺎن ﻗﺮآن‬

‫ْ ْ‬
‫آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺮآن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ِ » :‬اﻗ َﺮأ‬
‫ً َْ ُ‬ ‫َْ‬ ‫ُّ ْ َ َّ َ ْ َ‬ ‫ُ َ ِّ ُ‬ ‫َ ْ َ َ َ ِّ َ َ‬
‫آﻳﻪ �ﻘﺮؤﻫﺎ« ‪.٢‬‬ ‫�لﻚ ِﻋﻨﺪ آﺧﺮ‬‫وارﺗ ِﻖ ورﺗﻞ ﻛﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺮﺗﻞ ِﻲﻓ اﺪﻟﻧﻴﺎ ﻓﺈن ﻣ ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدی‪ ،‬اﻣﺮوز ھﻢ‬
‫آن را ﺗﻼوت ﮐﻦ و از ﭘﻠﻪھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮو‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﻮ ﻧﺰد آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪای‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻼوت ﺧﻮاھﯽ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺮآن ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از آن را‬
‫ﺣﻔﻆ و ﺗﻼوت ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺮ دﺳﺘﻮراﺗﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و آن را ﺳﺮﻣﺸﻖ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار داده ﺑﺎﺷﺪ ‪ .٣‬آﻧﮕﺎه ﻗﺎرﯾﺎن‪ ،‬از ھﺮ ﺳﻮ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻼوت ﻗﺮآن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﭘﻠﻪھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﻣﯽروﻧﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪای ﮐﻪ ﯾﺎد دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ و‬
‫اھﻞ ﻗﺮآن در ﺳﺘﯿﺰ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺟﺎی ﻧﺎﻓﺬ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻼم ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺸﺮی را‬
‫ﺑﻪ اﺟﺮا ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و داﻋﯿﺎن ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺮم ﻋﻮت اﻟﯽ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﺳﺘﮫﺰاء ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬از ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﻘﺎء درﺟﺎﺗﯽ‬
‫در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا آنھﺎ در دﻧﯿﺎ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا را ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده و ﺑﻪ ﺟﺎی آن‪ ،‬دﺳﺘﻮرات ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻤﺎن وﻗﺖ را ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﮫﺘﺮ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻠﺖھﺎ را اﺳﺘﺜﻤﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ آنھﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬دﺳﺖ ﺗﻌﺪی آنھﺎ را ﺑﺮای ﺗﺎراج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪھﺎی ﻣﻠﻞ ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه ﺑﺎز‬

‫‪ -١‬ﻃﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ‪.‬‬

‫‪ -٢‬اﺑﻮداوود و ﺑﺎ ﺗﺤﺴﯿﻦ ارﻧﺎووط‪.‬‬
‫‪ -٣‬دﻟﯿﻞ اﻟﻔﺎﻟﺤﯿﻦ‪.‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای را ﮐﻪ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ و ﻋﺮق ﺟﺒﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎنھﺎی ﺳﺘﻤﮕﺮی‪ ،‬ﺑﺠﺎی ارﺗﻘﺎ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺠﯿﺮھﺎی ھﻔﺘﺎد ﻣﺘﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺸﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺗﮕﺎهھﺎی‬
‫دوزخ را ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﺗﺎ دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﻃﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ ﻟﺒﺎسھﺎی آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺮ ﺗﻦ ﺧﻮاھﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺑﺴﻮزد‪ ،‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﺗﺎزهای ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬
‫آن ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﻌﻢ ﻋﺬاب را ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﮫﺘﺮ ﺑﭽﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫درﺟﺎﺗﺸﺎن در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪ .‬آنھﺎ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎری ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ‪،‬‬
‫ﻋﻠﺖ آن را ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﯾﺪ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻧﻤﻮده و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫َّ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ﺟﻞ ﻟَ َﺮﺘﺗَﻔ ُﻊ َ‬
‫درﺟﺘﻪ ﻲﻓ اﺠﻟَّﻨﻪ �ﻴَﻘﻮل �� ِﻲﻟ‬
‫َّ َّ َ‬
‫ارﺗﻘﺎء درﺟﺎت ﺷﻤﺎ ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ »إن الﺮ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫ﻫﺬا؟ َ�ﻴُ َﻘ ُﺎل ْ‬
‫ﻐﻔﺎر َوﺪﻟ ِك لﻚ« ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎﺳ ِﺘ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻌﺎدﺗﯽ ﻧﺼﯿﺐ ﭘﺪراﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را درﺳﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و آنھﺎ را وادار ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻗﺮآن و‬
‫ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﯽو ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ از ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت و‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻘﯽ درﯾﻎ ﻧﻮزرﻧﺪ و ﻣﺮاﻗﺐ دوﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ آنھﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ و‬
‫ﻣﺘﺪﯾﻦ ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ آنھﺎ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻧﺎﺑﺎب‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎدراﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﻧﺪ در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ درﺟﺎﺗﺸﺎن اﻓﺰوده ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫دﺧﺘﺮان ﻣﺘﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﯿﺎ و ﺑﺎ ﺣﺠﺎﺑﯽ را ﺑﻌﺪ از ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﻘﻠﯿﺪ و دﻧﺒﺎﻟﻪروی زﻧﺎن ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺣﻖ واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد اﺳﺘﻐﻔﺎر‬

‫‪ -١‬اﺣﻤﺪ و آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٣٤‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و دﻋﺎی ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ دﻓﺘﺮ اﻋﻤﺎل واﻟﺪﯾﻨﺸﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ درﺟﺎت‬
‫آنھﺎ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬اﻓﺰوده ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﺮار در ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ھﺮ ﯾﮏ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﺣﺴﻨﺎت ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺘﻨﻮع ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آنھﺎ )ﮐﻪ ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ(‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﺟﺎﯾﮕﺎھﺖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎﻓﺘﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا!‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آری‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻮاب ﻣﺮد ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدی ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺷﯿﻔﺘﻪ ﺧﺪا و در‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ آﺧﺮت ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ او را دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﻠﺒﺶ را از ھﺮ ﻧﻮع آﻟﻮدﮔﯽ ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ را در آن ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از زﺑﺎن‬
‫ﺎلﺮﺟﻞ ﻳُ َ‬
‫ﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ٍﺔ ِﻣﻦ‬ ‫ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻳُ ْﺆ� ﺑ َّ‬
‫ِ‬
‫ﺪت َﻣ ْ�لَﻚ؟ ﻓﻴﻘﻮل‪ :‬أي َرب ﺧ َ‬
‫�ْ‬ ‫ِّ‬ ‫َ َ َ َ َ‬
‫اﺑﻦ آدم! ﻛﻴﻒ وﺟ‬ ‫ﻘﻮل َﻪﻟ‪:‬ﻳﺎ َ‬ ‫َ َّ َ َ ُ‬
‫أﻫﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ �ﻴ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫ﺗﻤﻦ‪ .‬ﻓﻴﻘﻮل‪ :‬ﻳﺎ َر ِّب ! ﻣﺎ أﺳﺄل و ﻻ ّ‬ ‫ﻮل‪َ :‬ﺳ ْﻞ َو َّ‬‫ََُ ُ‬ ‫َْ‬
‫أﺗﻤ� إﻻ أن ﺗﺮد� إﻲﻟ‬ ‫� ٍل‪� .‬ﻴﻘ‬
‫ﻣ ِ‬
‫َّ َ‬ ‫َ ْ‬ ‫اﺪﻟﻧﻴﺎ ﻓَﺄﻗﺘﻞ ﻲﻓ َﺳبﻴﻠﻚ َﻋ ْ َ‬
‫ﻬﺎدةِ« ‪.١‬‬ ‫مﺮار‪ .‬ل ِ َﻤﺎ ﻳَ َﺮي ِﻣ ْﻦ ﻓﻀ ِﻞ الﺸ‬
‫ٍ‬ ‫ﺮﺸ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُّ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﺟﺎﯾﮕﺎھﺖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎﻓﺘﯽ؟‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ آرزوی‬
‫دﯾﮕﺮی داری ﺑﮕﻮ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎراﻟﮫﺎ! آرزوﯾﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﯽ ﺗﺎ ده ﺑﺎر در راه ﺗﻮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮم‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺪان‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻃﻌﻢ ﺷﮫﺎدت را ﭼﺸﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی ﻧﺎﺑﻮدی آﺧﺮت‪،‬‬
‫َّ‬ ‫ُْ‬
‫أﻫﻞ اﻨﻟَّﺎر‬‫آﺑﺎد ﺳﺎزد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﻣﻮردش ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻳﺆ� ِﺑﺎلﺮﺟﻞ ِﻣﻦ ِ‬
‫َ‬
‫� ٍل‪� .‬ﻴَﻘﻮل‬
‫َ ِّ َ َّ َ ْ‬
‫ﻣ‬ ‫ﺮﺷ‬ ‫!‬‫ب‬ ‫ر‬ ‫أي‬ ‫ﻘﻮل‪:‬‬ ‫ﺪت َﻣ ْ�لَﻚ؟ َ�ﻴَ‬ ‫َ َ َ َ َ‬
‫ﺟ‬‫و‬ ‫ﻴﻒ‬ ‫ﻛ‬ ‫آدم!‬ ‫ﻘﻮل َﻪﻟ‪ :‬ﻳﺎ َ‬
‫اﺑﻦ‬
‫ََ َ‬
‫�ﻴ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬
‫ﻄﻼع اﻷرض ذﻫﺒﺎ؟ �ﻴَﻘﻮل‪ :‬أي َر َّب َ� َﻌﻢ‪ .‬ﻓﻴﻘﻮل‪ :‬ﻛﺬﺑ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ‬
‫ﺖ ﻗﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻪﻟ‪ :‬أ�ﻔﺘَﺪي ِﻣﻨﻪ ِﺑ‬
‫ْ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َ ُّ‬ ‫َّ‬
‫�د إﻲﻟ اﻨﻟَّﺎر« ‪.١‬‬ ‫ﺳﺄﺘﻟﻚ أﻗﻞ ذلﻚ وأ�ﺮﺴ لﻢ �ﻔﻌﻞ ‪� .‬‬ ‫ُ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﺟﺎﯾﮕﺎھﺖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎﻓﺘﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﺑﺪ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ ﻃﻼ داﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﺪی ھﻤﻪ آن را ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از ﻋﺬاب‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻦ در دﻧﯿﺎ‪،‬ﮐﻤﺘﺮ و آﺳﺎنﺗﺮ از آن را از‬
‫ﺗﻮ ﺧﻮاﺳﺘﻢ وﻟﯽ ﺗﻮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪی ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﺑﻪ دوزخ‬
‫ﺑﺮﮔﺮاﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ذﺑﺢ ﻣﺮگ‬

‫ﺑﺎلﻤﻮت‬ ‫اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪریس از آنﺣﻀﺮت ج ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻳُ ْﺆ� َ‬

‫ُْ َ َ ُ ُ َ َْ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ ٌ ْ َ َ َ‬
‫ﺎﻛﻧﻪ ﻛبﺶ أمﻠ ٌﺢ �ﻴُﻨﺎدي ُﻣﻨﺎ ٍد ﻳﺎ أﻫﻞ اﺠﻟَﻨﺔ! ﻓيَﺮﺸﺋِﺒُّﻮن َو َ�ﻨﻈﺮون �ﻴَﻘﻮل ل ُﻬﻢ ﻫﻞ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُّ َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ ٌ َ َ َ‬ ‫َْ َ‬
‫�ﻌ ِﺮﻓﻮن ﻫﺬا؟ �ﻴَﻘﻮلﻮن � َﻌ ْﻢ ﻫﺬا ال َﻤﻮت‪َ .‬و�ﻬﻢ ﻗﺪ َرآه‪َّ � .‬ﻢ ﻳُﻨﺎدي ُﻣﻨﺎ ٍد ﻳﺎ أﻫﻞ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َْ َْ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُْ‬ ‫َ‬
‫اﻨﻟﺎر! ﻓيَﺮﺸﺋﺒُّﻮن َو َ�ﻨﻈ ُﺮون �ﻴَﻘﻮلﻮن ل ُﻬﻢ ﻫﻞ �ﻌ ِﺮﻓﻮن ﻫﺬا؟ �ﻴَﻘﻮل � َﻌ ْﻢ ﻫﺬا‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ ُّ ُ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َ‬
‫ﺆمﺮ ﻓﻴﺬﺑﺢ ﺑَ� اﺠﻟَﻨ ِﺔ َواﻨﻟﺎر ﺛﻢ ﻳُﻘﺎل ﻳﺎ أﻫﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ‬ ‫اﻟـﻤﻮت و�ﻬﻢ ﻗﺪ رآه �ﻢ ﻳ‬
‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َۡ ۡ َ ۡ‬
‫ﺧﻠﻮد ﻓﻼ مﻮت و�ﺎ أﻫﻞ اﻨﻟّﺎر ﺧﻠﻮد ﻓﻼ مﻮت‪ .‬ﺛﻢ ﻗﺮأ‪﴿ :‬وأنذِرهم يوم ٱ��ة ِ إِذ‬
‫َ‬ ‫َۡ َ ُ َ ۡ‬ ‫ُ َ َۡۡ ُ‬
‫� ٱ�م ُر َوه ۡم ِ� �فلةٖ َوه ۡم � يُؤم ُِنون ‪] ﴾٣٩‬ﻣﺮﯾﻢ‪ .[۳۹ :‬وأﺷﺎر ﺑﻴﺪه إﻰﻟ‬ ‫ق ِ‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٣٦‬‬

‫اﺪﻟﻧﻴﺎ« ‪.١‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻮﭼﯽ ﻓﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن و‬
‫ً‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ؟ آنھﺎ ﭼﻮن ﻗﺒﻼ ﻃﻌﻢ آن را‬
‫ﭼﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬آن را ﺧﻮب ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮگ را‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ در اﻧﻈﺎر ھﺮ دو ﮔﺮوه‪ ،‬ذﺑﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ زﻧﺪه ﺧﻮاھﯿﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ھﺮﮔﺰ ﻣﺮگ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮاﻏﺘﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ .‬راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻨﺠﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﯾﻦ آﯾﻪ ﺳﻮره‬
‫ﻣﺮﯾﻢ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ :‬آﻧﺎن را )ﻇﺎﻟﻤﺎن( از روز ﺣﺴﺮت ﺑﺎر )ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮐﺎر از ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺬرد و آﻧﺎن ﻋﻤﺮ )ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ را( در ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮده و‬
‫اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردهاﻧﺪ«‪.‬‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺮح آن در ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ھﺮ دو ﮔﺮوه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮگ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دارﻧﺪ و ھﯿﭽﮑﺪام آن را اﻧﮑﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا در دﻧﯿﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫روزی ﺧﻮاھﻨﺪ ُﻣﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ھﻤﻮاره ﺑﺎ ﯾﺎد آن‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮای ﻣﺮگ آﻣﺎده ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﮑﺮ زاد راه و ﺗﻮﺷﻪ آﺧﺮت ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ و‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬آﻣﺎده ﺳﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ج را آوﯾﺰه‬
‫ّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ َّ‬ ‫ْ‬
‫ﮔﻮش‪ ،‬ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أ�ﺮﺜوا ِذﻛ َﺮ ﻫﺎ ِدم ال�ات ال َﻤﻮت ﻓﺈﻧﻪ لﻢ‬
‫َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ٌ‬
‫أﺣﺪ ﻲﻓ ﺿﻴْ ٍﻖ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌيﺶ إﻻ وﺳﻌﻪ ﻋﻠﻴﻪ وﻻ ذﻛﺮه ﻲﻓ ﺳﻌﺔ إﻻ ﺿﻴَّﻘﻬﺎ‬ ‫ﻳﺬﻛﺮه‬
‫ﻋﻠﻴﻪ« ‪.٢‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺮگ را ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻤﺎم ﻟﺬات اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫اﮔﺮ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ آن را ﺑﻪ ﯾﺎد آورد‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺗﻮاﻧﮕﺮی ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮی‬
‫آن را ﺑﻪ ﯾﺎد آورد‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎري‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﯿﮫﻘﻲ‪ ،‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫»ﻃﯿﺒﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻨﺠﺎ آنﺣﻀﺮت ج ﻟﺬات ﻓﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪھﺎی ﻣﮫﻠﮏ ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰد ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻏﺮق در اﯾﻦ ﺷﮫﻮات و ﻟﺬات ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﻤﻮاره اﺑﺰار ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﮐﺎخ‬
‫ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺑﺪوزﻧﺪ و از ﺳﺮای ﺟﺎودان آﺧﺮت‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ‪.١‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎریای ﮐﻪ اﯾﺸﺎن آن را ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﺪان ﻣﺒﺘﻼ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ ﻧﮫﺎده و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﺎ آﻧﮑﻪ‬
‫ھﻤﻮاره ﺷﺎھﺪ ﻣﺮدن اﻧﺴﺎنھﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺗﺪﻓﯿﻦ و ﺗﺸﯿﯿﻊ آﻧﺎن ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻟﯽ در زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﻧﻤﯽآﯾﺪ و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از ﮐﻨﺎر اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻣﯽﮔﺬرﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﺸﺎن داروﯾﯽ‬
‫ﺟﮫﺖ ﻣﺪاوای اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﺗﺠﻮﯾﺰﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺮگ‪ ،‬ﺧﻄﺮی‬
‫ھﻮﻟﻨﺎک و ﺣﺎدﺛﻪای ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﯾﺎدی از آن ﻧﻤﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ً‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬دﭼﺎر ﺳﮫﻞاﻧﮕﺎری ﺷﺪه و آن را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ و اﺣﯿﺎﻧﺎ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از آن‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺸﺎن ﯾﮏ ﺳﻮ و ﺧﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ آ ﮐﻨﺪه از‬
‫ً‬
‫ﺷﮫﻮات و آرزوھﺎی ﺑﯿﮫﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻌﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎد و ذﮐﺮی‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺨﻮاھﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ازاﯾﻦ رو ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮕﺎﻧﻪ راه ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ھﻨﮕﺎم ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ ،‬ﻗﻠﺐ را ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﻌﻠﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻓﺎرغ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ﺣﺎل آﻣﺎده ﺷﺪن ﺑﺮای ﺳﻔﺮی‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد‬
‫ﻣﺮگ اﻓﺘﺎدﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺎت و ﺷﺎدﯾﮫﺎﯾﺘﺎن ﮐﺎھﺶ ﯾﺎﺑﺪ و ﻗﻠﺒﺘﺎن‬
‫دﭼﺎر ﺗﺮس و ﺧﺸﻮع ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻤﯽدر ﻣﻮرد رﻓﺘﮕﺎن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺮدن و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎک ﺳﭙﺮدن آنھﺎ و ﺑﻪ ُﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن‪ .‬ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن آن ﭼﮫﺮهھﺎی زﯾﺒﺎ و ﻧﺎزﻧﯿﻦ‪ ،‬در زﯾﺮ ﺧﺮوارھﺎ ﺧﺎک‬

‫‪ -١‬ﻓﯿﺾ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪.۸۴/۲ :‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٣٨‬‬

‫ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺰای ﺑﺪﻧﺸﺎن در اﻋﻤﺎق ﺣﻔﺮهھﺎی ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻼﺷﯽ و‬

‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﯾﺘﯿﻢ و ﺑﯽﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﺪه و ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﯾﺸﺎن در ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ و آﺛﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺤﻮ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬
‫»اﻣﺎم ﻗﺮﻃﺒﯽ« ﺗﻌﻠﯿﻖ زﯾﺒﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق دارد‪ .‬وی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ذﮐﺮ و‬
‫ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ ﺣﯿﺎت را ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ او را از اﯾﻦ‬
‫ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺰار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻧﻈﺮش را ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎودان ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮف‬
‫ﻣﯽدارد‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن از دو ﺣﺎل ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ و‬
‫ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮ و ﺷﺎداب‪ .‬در ﺻﻮرت ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ او آراﻣﺶ‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و از ﻓﺸﺎر دﺷﻮاریھﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﺎھﺪ‪ .‬زﯾﺮا او ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ھﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ رﻧﺞ و ﻣﺼﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬و ھﯿﭻ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻣﺮگ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫و در ﺻﻮرت دوم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻮاﻧﮕﺮی و ﺷﺎداﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن دﺳﺖ از ﻓﺨﺮ ﻓﺮوﺷﯽ و ﺗﮑﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮدارد و دل ﺑﻪ اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‬
‫ﻧﺒﻨﺪد‪ .‬زﯾﺮا ﯾﻘﯿﻦ دارد ﮐﻪ روزی ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و دﺳﺘﺶ را از‬
‫ھﻤﻪ ﻣﺎل و اﻣﻼﮐﺶ ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ‪.٢‬‬
‫درﺑﺎره ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮏ و ﻣﺨﻠﺺ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐھﺎ در ﮐﻨﺎر‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻞ« ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﮐﻮچ ﮐﺮدن‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻞ ﹶ‬
‫دروازه ﺑﺰرگ ﺷﮫﺮ » ﹶ‬
‫از دﻧﯿﺎ آﻣﺎده ﺳﺎزﯾﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﺷﮫﺮ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ آن ﺻﺪا را‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪ از ﺣﺎﻟﺶ ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ روزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ او ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮود‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺬﮐﺮة‪.‬‬
‫‪ -٢‬اﻟﺘﺬﮐﺮة‪.۱۶/۱ :‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﹺ‬
‫ﹶﺣﺘﹼـــــــﻰ أﻧﹶـــــــﺎخ ﺑﺒﺎﺑـــــــﻪ اﳉـــــــﲈل‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺣﻴــــﻞ ﹶوذ ﹾﻛـ ﹶ‬
‫ـــﺮه‬ ‫ﻣــــﺎ زﹶ ﹶال ﹶﻳ ﹾﻠﻬـ ﹸ‬
‫ـــﺞ ﱠ‬
‫‪١‬‬
‫ﹸ‬
‫اﻵﻣــــــﺎل‬ ‫ﹺ‬
‫ﻬــــــﻪ‬ ‫ﹶذا أﻫﺒــــــﺔ ﻟـــــــﻢ ﹸﺗ ﹾﻠ‬ ‫ﻓﺄﺻــــــــﺎﺑﻪ ﻣﺘﻴﻘﻈــــــــ ﹰﺎ ﻣﺘﺸــــــــﻤﺮا‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬او ھﻤﻮاره ﮐﻮچ ﮐﺮدن از دﻧﯿﺎ را زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪاش ﺷﺘﺮ را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ او را ﻋﺎزم ﺳﻔﺮ‪ ،‬آﻣﺎده‬
‫ﺷﺘﺮﺑﺎن )ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮگ( ِ‬
‫و در ﺣﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ آرزوھﺎی ﺑﯿﮫﻮده‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮﻟﺶ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد«‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﮔﻮش ﺟﺎن ﻣﯽﺳﭙﺎرﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﯾﺰﯾﺪ رﻗﺎﺷﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﮐﻮﻓﻪ‬
‫و از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺐھﺎ را در ﺧﻠﻮت و ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ او را در رواﯾ ِﺖ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد از‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪش ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮای ﯾﺰﯾﺪ! ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻣﺮﮔﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاھﺪ ﺧﻮاﻧﺪ و روزه ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺧﺪا را از ﺗﻮ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺧﻮاھﺪ ﺳﺎﺧﺖ؟ ﺳﭙﺲ اداﻣﻪ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ای ﻣﺮدم!‬
‫ﭼﺮا ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﯽ را ﮐﻪ از ﻋﻤﺮﺗﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﺮای ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ و ﻧﻮﺣﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ؟ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻣﺮگ او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﺒﺮ ﺑﺴﺘﺮ‬
‫اوﺳﺖ و ﺣﺸﺮات زﻣﯿﻦ‪ ،‬ھﻤﻨﺸﯿﻦ او و ﭘﺲ از آن‪ ،‬روز ھﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﯿﺎﻣﺖ‪،‬‬
‫در اﻧﺘﻈﺎرش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.«٢‬‬
‫»ﻣﺮگ« ﺧﻮاﺑﮕﺎه و ﺑﺴﺘﺮھﺎی ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را ﻧﺎھﻤﻮار و ﺧﺸﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﻮاب را از دﯾﺪﮔﺎﻧﺸﺎن رﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺳﺮاﯾﺪ‪:‬‬
‫وﻗﻠـــﺖ ﻟﻠـــﺪﻣﻊ أﺳـــﻌﺪﲏ ﻓﺄﺳـــﻌﺪﲏ‬ ‫إﲏ أرﻗــــﺖ وذﻛــــﺮ اﳌــــﻮت أرﻗﻨــــﻲ‬
‫»ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﯿﺪاری و ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ .‬ﺑﻪ اﺷﮏھﺎﯾﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا ﯾﺎری دھﯿﺪ آنھﺎ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺬﮐﺮة‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺠﺮوﺣﯿﻦ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪.۹۸/۳ :‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤٠‬‬

‫ﻧﯿﺰ درﯾﻎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ـــﻤ ﹶﲈت ﹶو ﹶﱂ ﹾ آﺳــﻒ ﹶﳍﹶــﺎ ﹶﻓ ﹶﻤــ ﹾﻦ؟‬
‫ــﻞ ا ﹾﻟ ﹶ‬
‫ﹶﻗ ﹾﺒ ﹶ‬ ‫ـــــﻚ ﻟﹺﻨﹶﻔﴘــــــ ﹸﻣ ﹾﺸــــــﻌﺮ ﹰاﺣﺰﻧ ﹰﺎ‬
‫إن ﱂ أﺑـ ﹾ‬
‫»اﮔﺮ ﺧﻮدم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ دارم‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻨﻢ‬
‫و اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﺸﻮم‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ؟«‪.‬‬
‫ﹾﹶ‬
‫ﺑــــﺎﳊﺰﹶ ن‬ ‫ــــﲈ أوﻻﹶه‬
‫ــــﻮت ﹶﻓ ﹶ‬
‫ﹸ‬ ‫ﹶو ﹶﻣــــﻦ ﹶﻳ ﹸﻤ‬ ‫ﻳــــﺎ ﹶﻣــــ ﹾﻦ ﹶﻳﻤــــﻮت ﹶو ﹶﱂ ﹾ ﹸﲢﹾﺰﻧــــﻪ ﹶﻣﻮ ﹶﺗ ﹸﺘــــﻪ‬
‫»ای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ روزی ﺑﻤﯿﺮی وﻟﯽ ﯾﺎد ﻣﺮگ‪ ،‬ﺗﻮ را اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮد ﺧﻮد ﺑﺮای ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ‬
‫ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻟﹺ ﹶـﻤ ﹾﻦ ﹸأروح ﻟﹺ ﹶـﻤ ﹾﻦ أﻏﺪ ﹶوﻟﹺ ﹶـﻤﻦ وﻟﹺـﻤﻦ؟‬ ‫ــــــﻤﻦ أ ﹾﺛﻤــــــﺮ أﻣــــــﻮاﱄ ﹾ‬
‫وأﲨﹶﻌﻬــــــﺎ‬ ‫ﻟـ ﹶ‬
‫ﹺ‬

‫»ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻢ و ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ھﻤﻪ‬
‫دوﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟«‪.‬‬
‫ﹺ ‪١‬‬
‫اﻟـــﺬﻗﻦ؟‬ ‫ﻔـــﺮ ﹺﰐ ﺗ ﹾ‬
‫ﹸـــﺮ ﹶب اﳋﹶـــﺪﹼ ﻳﻦ ﹶو ﱠ‬ ‫ﹸﺣ ﹶ‬ ‫ﻟـــ ﹶﻤ ﹾﻦ ﺳــﲑ ﹶﻓ ﹸﻊ ﰊ ﻧﹶﻌﴚــ و ﹶﻳ ﹾ ﹸ‬
‫ﱰﻛﻨــﻲ ﰲ‬
‫»ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزهام را ﺑﺮ دوش ﻣﯽﮔﯿﺮد و در ﺣﻔﺮهای ﺗﻨﮫﺎﯾﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد ﮐﻪ ﭼﮫﺮهام ﺧﺎک آﻟﻮد ﺷﻮد؟«‪.‬‬
‫َ‬
‫ﻋﺠﺐ ﺷﻔﻘﺘﯽ در ﺳﺨﻨﺎن »ﻟﻔﺎف« ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬
‫دﻟﺪادﮔﺎن دﻧﯿﺎ و ﻏﺎﻓﻼن آﺧﺮت و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮگ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﻣﻐﺮور!‬
‫ﻣﺮگ و َﺳﮑﺮات و ﺟﺎم ﻧﺎﮔﻮار آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ! و ﭼﻪ ﺑﺎ اﻧﺼﺎف‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﻠﺐھﺎ اﯾﺠﺎد وﺣﺸﺖ ﮐﻨﺪ و از دﯾﺪﮔﺎن اﺷﮏ ﺟﺎری ﺳﺎزد و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﮔﺮم را از‬
‫ھﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻟﺬتھﺎ و اﻣﯿﺪھﺎ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ دھﺪ‪.‬‬
‫ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! آﯾﺎ ھﯿﭽﮕﺎه در اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻓﺮورﻓﺘﻪای ﮐﻪ روزی اﯾﻦ ﺟﮫﺎن‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺪھﺶ‪.۱۸۲ :‬‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮی؟ و اﯾﻦ ﻣﻨﺰل زﯾﺒﺎ و ﻣﮑﺎن‬
‫وﺳﯿﻊ را رھﺎ ﻣﯽﺳﺎزی و ﺑﻪ ﺗﮏ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﯽروی؟ ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮادر و دوﺳﺘﺎن ﺻﻤﯿﻤﯽات ﺗﻮ را ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ؟ و ﺑﺠﺎی‬
‫ﻟﺤﺎف ﻧﺮم و اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺧﺮوارھﺎ ﺧﺎک ﺑﺮ ﺳﺮت ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ؟ ای آﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮت در راه‬
‫ﺟﻤﻊآوری ﻣﺎل و ﺑﻨﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺮف ﺷﺪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا از آﻧﮫﻤﻪ ﻣﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﮐﻔﻦ ﮐﻪ آنھﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻓﺮﺳﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻋﺎﯾﺪت ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‬
‫و ﺟﺴﻢ ﻧﺎزﻧﯿﻦات ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺷﺪ آن ھﻤﻪ ﻣﺎل ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدی؟ آﯾﺎ ﺗﻮ را از ﻣﺮگ و ﺣﻮادث ﻧﺎﮔﻮار ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺮگ‪ ،‬ﻧﺠﺎت داد؟ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ھﻤﻪ را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﻗﺪر ﺗﻮ را‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬واﮔﺬار ﻧﻤﻮدی و ﺧﻮدت ﺑﺎ ﮐﻮﻟﻪﺑﺎری از ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﮐﺴﯽ رھﺴﭙﺎر ﺷﺪی ﮐﻪ ﻋﺬرت را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد ‪.١‬‬
‫و اﯾﻦ‪» ،‬اﺑﻮﻋﺘﺎھﯿﻪ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻓﻼن از ﻣﺮگ را ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و‬
‫ﻣﯽﺟﻨﺒﺎﻧﺪ ﺗﺎ از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺪارﺷﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ‬
‫ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻣﺮدم آن را ﻧﺪﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺳﺨﺖ در ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﯿﺪ ﻣﯽداﻧﺪ‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺮگ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻋﻤﺪا ﻣﺮگ‬
‫را ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده و از آن‪ ،‬ﯾﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮآﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﺻﺮف ﮐﺎم ﺟﻮﯾﯽھﺎ و ﻟﺬتھﺎی زودﮔﺬر دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﺎد‬
‫ﻣﺮگ‪ ،‬ﺷﺎدیھﺎﯾﺸﺎن را ﺗﻠﺦ و ﺗﯿﺮه ﺳﺎزﻧﺪ‪» .‬اﺑﻮﻋﺘﺎھﯿﻪ« ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮﻣﯽآورد و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺳﺮاﯾﺪ‪:‬‬
‫أﻧﺴـــــــــﻴﺖ اﻟﻔـــــــــﺮاق ﻟـــــــــﻸوﻻد‬ ‫أﺗﻨﺎﺳـــــــﻴﺖ أم ﻧﺴـــــــﻴﺖ اﻟــــــــﻤﻨﺎﻳﺎ‬
‫ٌ‬
‫»آﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ زدهای ﯾﺎ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﻣﺮگ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدهای؟ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهای ﮐﻪ روزی‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺗﺮک ﺧﻮاھﯽ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺬﮐﺮة ﻗﺮﻃﺒﻲ‪.۱۸-۱۷ :‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤٢‬‬

‫ﺑـــــــــﲔ ذل وﺣﺸـــــــــﺔ واﻧﻔـــــــــﺮاد‬ ‫أﻧﺴـــــﻴﺖ اﻟﻘﺒـــــﻮر إذ أﻧـــــﺖ ﻓﻴﻬـــــﺎ‬

‫»آﯾﺎ ﻗﺒﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﯽآوری آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ و ﺑﺎ ﺧﻮاری و وﺣﺸﺖ در آن‬
‫ﺟﺎی ﺧﻮاھﯽ ﮔﺮﻓﺖ؟«‬
‫ﺗﺮﻗــــــﻰ ﻋــــــﻦ اﳊﺸــــــﺎ واﻟﻔــــــﺆاد‬ ‫أي ﻳــــﻮم ﻳــــﻮم اﻟﻔــــﺮاق وإذ ﻧﻔﺴــــﻚ‬
‫»ﭼﻪ روزی ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد آن روز ﺟﺪاﺋﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ روﺣﺖ از ﺟﺴﻢ و دل‬
‫ﺑﯿﺮون ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ؟«‪.‬‬
‫ﻣــــــﻦ اﻟﻨــــــﺰع ﰲ أﺷــــــﺪ اﳉﻬــــــﺎد‬ ‫أي ﻳـــــﻮم ﻳـــــﻮم اﻟﻔـــــﺮاق وإذ أﻧـــــﺖ‬
‫»ﭼﻪ روزی ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد آن روز ﺟﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ ﺳﮑﺮات ﻣﺮگ‪ ،‬دﺳﺖ و‬
‫ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﺧﻮاھﯽ ﮐﺮد؟«‪.‬‬
‫ﺣــــــــــﺮ اﻟﻮﺟــــــــــﻮه واﻷﺟﻴــــــــــﺎد‬ ‫أي ﻳـــﻮم ﻳـــﻮم اﻟــــﴫاخ وإذ ﻳﻠﻄﻤـــﻦ‬
‫»ﭼﻪ روزی ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد آن روز ﺟﯿﻎ و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻪ زﻧﺎن آزاده ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ زد؟«‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﺎﻓﻘــــــﺎت اﻟﻘﻠــــــﻮب واﻷﻛﺒــــــﺎد‬ ‫ﺑﺎﻛﻴــــﺎت ﻋﻠﻴــــﻚ ﻳﻨــــﺪﺑﻦ ﺷــــﺠﻮا‬
‫»و ﺑﺮﺗﻮ ﺑﺎ ﻏﻢ و اﻧﺪوه‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ و ﻧﻮﺣﻪ ﺳﺮاﺋﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﻠﺐھﺎ و ﺟﮕﺮھﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺎن ﻣﯽﺧﻮرد و ﻣﯽﻟﺮزد«‪.‬‬
‫آری! ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻣﺮگ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﻮچ در آﻣﺪه و در ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ذﺑﺢ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و آن را اﻧﮑﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا آن را ﻧﺸﻨﺎﺳﻨﺪ؟!‬
‫ﻣﮕﺮ ھﻤﯿﻦ ﻣﺮگ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ دلھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﯽﻗﺮار‪ ،‬آراﻣﺶ آنھﺎ را ﺳﻠﺐ و‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎﻣﺸﺎن ﺗﻠﺦ و ﻧﺎﮔﻮار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد؟ ﻣﮕﺮ ﻣﺮگ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ‬
‫آنھﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﺪام و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬آﺳﺘﯿﻦ ﺧﻮد را ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎﻻ زده و ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﺒﺎدرت ورزﯾﺪه و ﺧﻮد را ﻗﺒﻞ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن آن‪،‬‬

‫‪ -١‬دﯾﻮان اﺑﻮﻋﺘﺎھﯿﻪ‪.‬‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬
‫ً‬
‫ﺑﺮای ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻣﮫﯿﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎنھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای‪ ،‬در آﻧﺮوز ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺎداش از ﭘﺮودﮔﺎرﺷﺎن ﻣﮋدهی‬
‫»ﺧﻠﻮد ﻓﻼﻣﻮت« )ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﺎﻧﺪن( را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺮدﻧﺪ؟‬
‫دوزﺧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺮگ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از آن در دﻧﯿﺎ آن را‬
‫ً‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺪا آن را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ زﻧﺪه ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ھﯿﭻﮔﺎه‬
‫ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺠﮫﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﭼﻨﺎن روزی‬
‫)ﻗﯿﺎﻣﺖ( آﻣﺎده ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ و در اﻣﺮ ﺗﻮﺑﻪ و اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ‪ ،‬اﻣﺮوز و ﻓﺮدا‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦھﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺰاواراﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮودﮔﺎر‪ ،‬ﻣﮋده »ﺧﻠﻮد ﻓﻼﻣﻮت«‬
‫»ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﺎﻧﺪن« را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﻧﺎراﺣﺖ و ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻮع ﭘﺎداش ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﺎﻧﺪن ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬درﻣﯿﺎن ﺷﺎدیھﺎ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺘﻨﻮع‪ ،‬و‬
‫دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ‪ ،‬زﻧﺪه و ﺟﺎودان ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﯾﮏ روز و ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ‬
‫از ﺷﺪت درد و رﻧﺞ ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد از ﺧﺪا آرزوی ﻣﺮگ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻣﺮﮔﯽ ﮐﻪ دﯾﺮوز در دﻧﯿﺎ آن را از ﯾﺎد ﺑﺮده ﯾﺎ ﻋﻤﺪا ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫از آن ﻓﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ آرزوھﺎﯾﺸﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ آرزوی آنھﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺨﻮاھﺪ داد و آنھﺎ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ‬
‫در رﻧﺞ و ﻋﺬاب ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن در ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ ﺑﺎ دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺟﻤﻼت ﻧﻮﯾﺪ ﺑﺨﺶ »ﺧﻠﻮدﻓﻼﻣﻮت« را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﺎﻧﺪن آنھﺎ در ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺪاﯾﯽ از ﻏﯿﺐ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﺸﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ و اﯾﻦ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺒﺘﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ در‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤٤‬‬

‫دﻧﯿﺎ ھﻤﻮاره ﺑﺮ اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آزﻣﻨﺪ ﺑﻮدﯾﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻮاع‬
‫ﻓﺘﻨﻪھﺎ و آزﻣﺎﯾﺸﺎت‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﺮدﺑﺎری ﻧﺸﺎن دادﯾﺪ و از ﻟﺬتھﺎی ﻧﺎﻣﺸﺮوع و‬
‫َ ُ ُ ٓ ْ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َّ ُ ُ ۡ ُ ُ َ‬
‫وها ب َما ُك ُ‬
‫نت ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﯿﺪ ﴿ونودوا أن ت ِل�م ٱ�نة أورِ�تم‬
‫َ ُ َ‬
‫� ۡع َملون﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪» .[۴۳ :‬ﻧﺪا داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﮫﺸﺘﯽ اﺳﺖ )ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه داده ﺷﺪه ﺑﻮد و ھﻢ اﯾﻨﮏ( آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫دادهاﯾﺪ ﺑﻪ ارث ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮوﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد دوزﺧﯿﺎن ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ از ﻧﺎﺣﯿﻪی آﻧﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﮫﺰاء و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﻪ وﻋﺪهاش وﻓﺎ ﻧﻤﻮد و آنھﺎ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﯿﺎد ﻣﯽآوردﻧﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ دﻟﺴﻮزاﻧﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ و آنھﺎ را از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﮐﺠﺎ ﺑﻮد ﮔﻮش‬
‫ﺷﻨﻮا؟! اﮐﻨﻮن ﮐﻪ آنھﺎ ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﯿﺪان ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺻﺪداﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ رخ دوزﺧﯿﺎن ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آنھﺎ را ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﭘﺎرهای از ﮔﻔﺘﮕﻮی آنھﺎ را ﺑﺎ ھﻢ‬
‫َ َ َ ٰٓ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ َّ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪﴿ :‬ونادى أص�ب ٱ�نةِ أص�ب ٱ�ارِ أن قد وجدنا ما وعدنا‬
‫ُّ َ َ ّٗ َ َ ۡ َ ُّ َّ َ َ ُّ ُ َ ّٗ‬
‫َر�نا حقا �هل َوجدتم ما َوعد َر�� ۡم حقا﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪.[۴۴ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬دوزﺧﯿﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ آﻧﭽﻪ را ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن‬
‫)ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﺑﻪ ﻣﺎ وﻋﺪه داده ﺑﻮد ھﻤﻪ را ﺣﻖ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ھﻢ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻖ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ؟«‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬دوزﺧﯿﺎن ﺑﺎ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ و رﺳﻮاﯾﯽ ﺟﺰ اﻋﺘﺮاف‪ ،‬راه‬
‫دﯾﮕﺮی در ﭘﯿﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آﺗﺶ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﺣﺮارت‬
‫آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﺑﺎنھﺎﯾﺸﺎن ﻻل ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد آﻧﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ اھﻞ ﺣﻖ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬درﮔﯿﺮ ﺑﺸﻮﻧﺪ و ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪» :‬ﻗﺎﻟﻮا ﹶﻧ ﹶﻌﻢ« »ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ«‬

‫ھﻤﻪ را‪ ،‬ﻋﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻋﻘﺎب ھﻮﻟﻨﺎک و ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ھﻤﻪ ﺳﻮاﻻت را ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬دﯾﺮی ﻧﻤﯽﭘﺎﯾﺪ‬
‫َ َ َّ َ َ ّ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺻﺪای دﻟﺨﺮاش دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﮔﻮش دوزﺧﯿﺎن ﻣﯽرﺳﺪ ﴿فأذن ُمؤذِنۢ بَ ۡي َن ُه ۡم‬
‫و� َها ع َِوجاٗ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ُ ُّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫َ َّ ۡ َ ُ َّ َ َ َّ‬
‫يل ٱ�ِ و�بغ‬‫أن لعنة ٱ� ِ � ٱل�ل ِ ِم� ‪ ٤٤‬ٱ�ِين يصدون عن سب ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫َوهم ب ِٱ�خ َِرة ِ � ٰفِ ُرون ‪] ﴾٤٥‬اﻷﻋﺮاف‪.[۴۵-۴۴ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻧﺪا دھﻨﺪهای درﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﻧﺪا ﺳﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺎد! آن ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ )ﻣﺮدم را( از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ )ﺑﺮ‬
‫راﺳﺘﺎی ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺪ و ﻣﺎﻧﻊ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در دلھﺎی ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﮏ و‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎزﻧﺪ( و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن راه ﺧﺪا را ﮐﺞ و‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﻧﺸﺎن دھﻨﺪ و آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ )و ﺑﻪ ﺟﮫﺎن‬
‫دﯾﮕﺮی اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ(«‪.‬‬
‫ﺷﮫﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﻼم‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪ‬
‫»ﻇﺎﻟﻤﯿﻦ« در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎ واژه »ﮐﺎﻓﺮﯾﻦ« ھﻢ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﺘﺮادف آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﻪ‬
‫ﺑﻌﺪی آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را از راه ﺧﺪا ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و در اﻧﺪﯾﺸﻪ راهھﺎی ﮐﺞ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ راهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آنھﺎ راﺳﺘﯽ‬
‫ُ َ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و آنھﺎ ﺑﻪ آﺧﺮت و روز واﭘﺴﯿﻦ ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﴿ َ� ۡبغو� َها ع َِو ٗجا﴾‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ روﺷﻦ و ﺑﺰرﮔﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﺎن راه ﺧﺪا در ﭘﯽ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺠﯽ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻧﻪ راﺳﺘﯽ را‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ راه راﺳﺖ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ راه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎن راه اﻟﻠﻪ و ﻗﺎﻧﻮن او ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻮای آن‪ ،‬ھﻤﮥ‬
‫راهھﺎ‪ ،‬ﮐﺞ و ﺑﯿﺮاھﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ از آن ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻼش‬
‫ﺑﺮای ﮐﺠﯽ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻼشھﺎ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﻪ آﺧﺮت ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﻘﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ روزی ﺑﺎ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤٦‬‬

‫ﭘﺮودﮔﺎر ﺧﻮد روﺑﺮو ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ھﯿﭽﮕﺎه دﯾﮕﺮان را از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻧﺨﻮاھﺪ‬
‫داﺷﺖ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا را ﺗﺮک ﮔﻮﯾﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺮاھﻪ ﺑﺮود ‪.١‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و از دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﺳﺌﻮال ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﭘﺲ‬
‫از دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آنھﺎ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺤﻨﻪ دﯾﮕﺮی از ﮔﻔﺘﮕﻮی آنھﺎ را در اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫َ‬
‫َ َّ‬ ‫َّ ٓ ۡ َ َ ۡ َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ ٌَ‬ ‫ُ ُّ َ ۡ‬
‫ت‬‫� ‪ �ِ ٣٩‬ج�ٰ ٖ‬ ‫اﺳﺖ‪� �﴿ :‬ف� بِما كسبت رهِينة ‪ ٣٨‬إِ� أص�ٰب ٱ� ِم ِ‬
‫َ ُ ْ َ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ِ� ‪َ ٤١‬ما َسلك� ۡم ِ� َسق َر ‪ ٤٢‬قالوا ل ۡم نك م َِن‬ ‫ون ‪َ ٤٠‬عن ٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬ ‫ََ َ َُٓ َ‬
‫يتساءل‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬
‫� ‪َ ٤٥‬و� َّنا‬ ‫�ا ٓ�ض َ‬‫ُ َّ َ ُ ُ َ ۡ َ‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫َ َ ُ ُۡ‬ ‫ۡ َ ّ َ‬
‫ٱل ُمصل ِ� ‪َ ٤٣‬ول ۡم نك �طعِ ُم ٱل ِمسكِ� ‪َ ٤٤‬و�نا �وض م َع ٱ ِ ِ‬
‫� َ�تَى ٰ َنا ٱ ۡ�َقِ ُ‬‫ِين ‪َ ٤٦‬ح َّ ٰٓ‬ ‫ُ َ ّ ُ َۡ ّ‬
‫� ‪] ﴾٤٧‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۳۷-۳۸ :‬‬ ‫ن�ذِب �ِيو ِم ٱ� ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ھﺮ ﮐﺴﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ )در دوزخ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد و( ﮔﺮوﮔﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﯾﺎران ﺳﻤﺖ راﺳﺘﯽ )ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎناﻧﺪ(‪ .‬آﻧﺎن‬
‫در ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و )از دوزﺧﯿﺎن( ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺷﻤﺎ‬
‫را ﺑﺪوزخ ﮐﺸﺎﻧﺪه و ﺑﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪) :‬در دﻧﯿﺎ( از زﻣﺮه‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺧﻮراک ﻧﻤﯽدادﯾﻢ‪ .‬و ﻣﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن )ھﻤﻨﺸﯿﻦ و ھﻤﺪم( ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻓﺮو رﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬و روز ﺳﺰا و‬
‫ﺟﺰا )ﻗﯿﺎﻣﺖ( را دروغ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﻤﺎن آﻣﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬رھﺎﯾﯽ دﺳﺖ راﺳﺘﯽھﺎ از ﻗﯿﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮھﻮن ﺑﺰرﮔﻮاری ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽھﺎی آنھﺎ را ﺑﺮﮐﺖ ﻣﯽدھﺪ و‬
‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬و اﻋﻼم اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.۱۲۹۲/۳ :‬‬

 ‫‪٤٧‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ دو ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬روزی ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺴﺘﯽ روﺑﺮو ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺸﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ از دﯾﺪ آﻧﺎن‪ ،‬ھﯿﭻ ارزﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺪه ﻣﯿﺪان ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺣﻖ ﺑﺠﺎﻧﺐ از ﻣﺠﺮﻣﺎن ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪َ ﴿ :‬ما‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫َسلك� ۡم ِ� َسق َر﴾ »ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺷﻤﺎ را ﺑﺪوزخ اﻧﺪاﺧﺖ؟« و از ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬دﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺮ دل ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮی ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺠﺮﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫اﯾﻨﮏ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺮﮐﺶ آنھﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﻣﯽﺑﺴﯿﺎر ﭘﺴﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻃﻮری ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺗﺼﻮر‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ در آن ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﺻﻔﺤﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪه و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ اﻋﺘﺮاف ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﻣﻔﺼﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺟﺮاﯾﻢ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ورودﺷﺎن ﺑﻪ دوزخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮد و ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ‬
‫از دﯾﮕﺮی ﺑﺮای ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺷﺮح ﻣﯽدھﻨﺪ‪:‬‬
‫ك م َِن ٱل ۡ ُم َصلّ َ‬
‫ِ�﴾ »از زﻣﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻧﺒﻮدﯾﻢ«‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬
‫َۡ َ ُ‬
‫‪﴿ -۱‬لم ن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اھﻤﯿﺖ ﻧﻤﺎز در اﺳﻼم‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن و دﻟﯿﻞ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و اﻧﮑﺎر آن‪ ،‬ﮐﻔﺮ و دوری از ﺻﻒ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ِ�﴾‪» .‬و ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺧﻮراک ﻧﻤﯽدادﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ك ُ� ۡطع ُم ٱل ۡم ۡسك َ‬
‫ََۡ َ ُ‬
‫‪﴿ -۲‬ولم ن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ در اﻣﺮ اﯾﻤﺎن و ﻧﻤﺎز و ﺣﻖ ﺧﺪا ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻧﯿﺰ زﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ در ﺟﺎھﺎی ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺣﺎﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن در‬
‫آن ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٤٨‬‬

‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﺎوت و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاردی‬

‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﺒﺎھﺎت ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﻔﺎق و ﺳﺨﺎوت ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫�ا ٓ�ض َ‬‫َۡ‬ ‫ُ َّ َ ُ ُ َ‬
‫�﴾ »و ﻣﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮاﯾﺎن‬ ‫‪َ ﴿ -۳‬و�نا �وض م َع ٱ ِ ِ‬
‫)ھﻤﻨﺸﯿﻦ و ھﻤﺪم( ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻓﺮو رﻓﺘﻪاﯾﻢ«‪ .‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ آنھﺎ ﺑﺎ اﻣﺮ ﻋﻘﯿﺪه و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزی‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯿﺎﻧﺪﯾﺸﺪ ﯾﺎ دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺑﭙﺮدازد و ﻣﻐﺰ و روان‬
‫ﺧﻮد را از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮﯾﯽ ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪،‬‬
‫ارزشھﺎی ﺧﻮد را ﺗﺸﺨﯿﺺ دھﺪ و ﻣﺸﻌﻠﯽ ﺑﺮﻓﺮاز راه زﻧﺪﮔﯽ در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪی ﻣﮫﻤﯽﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ آن‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﺤﻘﯿﺮ آﻣﯿﺰ و ﺑﭽﻪﮔﺎﻧﻪ ﮐﺮد؟‬
‫�ا ٓ�ض َ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ َّ َ ُ ُ َ‬
‫�﴾ »و روز ﺳﺰا و ﺟﺰا )ﻗﯿﺎﻣﺖ( را دروغ‬ ‫‪َ ﴿ -۴‬و�نا �وض م َع ٱ ِ ِ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ« و اﯾﻦ رﯾﺸﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮازﯾﻦ و ارزشھﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺎﻣﻔﮫﻮم ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و‬
‫دوران ﺣﯿﺎت‪ ،‬در ﻧﻈﺮش ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬زﯾﺮا او ھﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ‬
‫روز را ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻮاﻗﺐ اﻣﻮر‬
‫ﻧﻤﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺮو ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﺶ ﺑﮫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﺧﺮت از دﺳﺘﺶ ﻣﯽرود و‬
‫دﭼﺎر ﻓﻼﮐﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫آنھﺎ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﭙﺮی ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎز و اﯾﻤﺎﻧﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
 ‫‪٤٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﮐﻤﮏ ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﮫﺰاء ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻋﻘﯿﺪه و اﯾﻤﺎن‪ ،‬ھﻢ‬

‫َ َّ ٰٓ َ َ‬
‫� �تى ٰ َنا‬ ‫ﺻﺪا ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ‪ ..‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﴿ح‬
‫�﴾ ﻣﺮگ ﺳﺮ رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪھﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ داد‪ .‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و‬ ‫ٱ ۡ�َقِ ُ‬
‫ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﺑﻪ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﻮﻧﻪ اﻣﯿﺪ رھﺎﯾﯽ از ﻋﺬاب را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ل�فع َ‬ ‫َ َ َ ُ َّ‬ ‫َ َ َ‬
‫� ‪] ﴾٤٨‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪» .[۴۸ :‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻔﺎع ﮔﻨﻨﺪﮔﺎن‪،‬‬ ‫﴿� َما تنف ُع ُه ۡم ش�ٰعة ٱ ٰ ِ ِ‬
‫ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺸﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ«‪ .‬ﺗﻨﮫﺎ اﻣﯿﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻣﺠﺮﻣﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد و ﺑﺮای آنھﺎ ﺳﻔﺎرﺷﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺼﻮرت واﺿﺢ و ﺷﻔﺎف‬
‫ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﻨﺪهای در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮض ھﻢ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﻖ آﻧﺎن ﺳﻔﺎرش ﮐﺴﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪.١‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و دوزﺧﯿﺎن‬

‫آه و ﻓﻐﺎن و ﮔﺮﯾﻪ و زاری از ﭘﺸﺖ دﯾﻮاری ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اھﻞ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﻗﺮار‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺮف آن ﺑﺮای ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﻃﺮف دﯾﮕﺮش ﺑﺮای‬
‫دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ رﻧﺞ و ﻋﺬاب ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬دوزﺧﯿﺎن از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن آب و آذوﻗﻪ‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ از ﺷﺪت ﺗﺸﻨﮕﯽ ﮐﻪ زﺑﺎنھﺎﯾﺸﺎن را ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ و ﺣﻠﻘﻮمھﺎﯾﺸﺎن را‬
‫ﺧﺸﮏ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﮑﺎھﻨﺪ‪ .‬آری ھﻤﯿﻦ زﺑﺎنھﺎ و ﺣﻠﻘﻮمھﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﺮوز‬
‫در دﻧﯿﺎ ﺑﺮای اﻋﺘﺮاض‪ ،‬اﺳﺘﮫﺰاء و ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن اھﻞ ﺣﻖ و آرﻣﺎنھﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﺑﺤﺮﮐﺖ در ﻣﯽآﻣﺪ و ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪،‬‬
‫ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲھﺎ و دﯾﮕﺮ رﺳﺎﻧﻪھﺎی ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﮔﻤﺮاه ﮐﻦ‪ ،‬اﺳﻼم را ھﺪف ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ آﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺧﺪا را از ﺟﺴﻢ و ﺟﺎﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮام‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.۳۷۶۱/۶ :‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٥٠‬‬
‫َ َ َ ٰٓ َ ۡ َ ٰ ُ َّ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ َ ۡ‬
‫� َّنةِ أن‬ ‫ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ دور ﺳﺎزﻧﺪ‪﴿ :‬ونادى أص�ب ٱ�ارِ أص�ب ٱ‬
‫َ ُ ْ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ ٓ ْ َّ َّ َ َ َّ َ ُ َ َ َ‬
‫أ�ِيضوا علينا مِن ٱلماءِ أو مِما رزق�م ٱ�ۚ قالوا إِن ٱ� حرمهما �‬
‫ۡ َ‬
‫� ٰفِر َ‬
‫�ن ‪] ﴾٥٠‬ﻻأﻋﺮاف‪.[۵۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ٱل‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬دوزﺧﯿﺎن ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪاری از آب ﯾﺎ از‬
‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺼﯿﺐ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪھﯿﺪ‪ .‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن )در‬
‫ﺟﻮاب( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آب و ﭼﯿﺰھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮام ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از‬
‫آنﺣﻀﺮت ج ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ آب دادن )ﺑﻪ ﺗﺸﻨﻪ ﻟﺒﺎن(‬
‫اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ دوزﺧﯿﺎن از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن آب ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ در‬
‫ِين ُه ۡم ل َ ۡه ٗو� َولَ ِع ٗبا َو َغ َّر ۡ� ُه ُم ٱ ۡ َ‬
‫� َي ٰوةُ‬ ‫ِين ٱ َّ�َ ُذوا ْ د َ‬
‫اداﻣﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ َّ� َ‬
‫ُّ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ٰ ُ ۡ َ َ َ ُ ْ َ ٓ َ َ ۡ ۡ َ ٰ َ َ َ َ ُ ْ َ ٰ َ َ ۡ َ َ‬
‫ح ُدون‬ ‫ٱ��يا ۚ فٱ�وم ننسٮهم كما �سوا ل ِقاء يو ِم ِهم �ذا وما �نوا ��تِنا �‬
‫‪] ﴾٥١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۵۱ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ )دﻧﺒﺎل دﯾﻦ ﺣﻖ راه ﻧﯿﻔﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ( ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ‬
‫و ﺑﺎزی را آﺋﯿﻦ ﺧﻮد ﮐﺮدﻧﺪ )و دﯾﻦ را ﻣﺴﺨﺮه ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ(‬
‫و زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ آﻧﺎن را ﮔﻮل زد )و ﺟﮫﺎن ﻋﺎﺟﻞ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را از ﺟﮫﺎن آﺟﻞ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ(‪ .‬ﭘﺲ اﻣﺮوز اﯾﺸﺎن را از ﯾﺎد ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﻪ اﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ روزی را از ﯾﺎد ﺑﺮدﻧﺪ و آﯾﺎت )دﯾﺪﻧﯽ و ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ( ﻣﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺮاﻏﯽ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ ﺣﺮﻣﺎن و دوری از رﺣﻤﺖھﺎی اﻟﮫﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ آنھﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ آنھﺎ‬

‫‪ -١‬ﺑﯿﮫﻘﻲ‪ ،‬ﺷﻌﺐ اﻹﯾﻤﺎن‪.‬‬

 ‫‪٥١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮدار آنھﺎ ﯾﺎ ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﻟﮫﻮ و ﺑﯿﮫﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ آنھﺎ را از ﮐﺎرھﺎی ﺟﺪی و ﻣﮫﻢ ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺖ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﺎزی اﻃﻔﺎل ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻧﻔﻊ دﯾﻨﯽ ﯾﺎ دﻧﯿﻮی ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ھﻮاھﺎ و ﻟﺬات ﺣﻼل و ﺣﺮام دﻧﯿﺎ‪ ،‬آنھﺎ را ﻓﺮﯾﻔﺖ و از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﺮوز آنھﺎ از رﺣﻤﺖھﺎی ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم و ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‬
‫ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ در ﻋﺬاب ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ ‪.١‬‬
‫َ َ ْ َٓ‬ ‫»ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ« در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪی ﴿فَٱ ۡ�َ ۡو َم نَ َ‬
‫نسٮ ٰ ُه ۡم ك َما � ُسوا ل ِقا َء يَ ۡو ِم ِه ۡم‬
‫َ َ‬
‫�ٰذا﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪ .[۵۱ :‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﺸﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﮑﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ھﯿﭽﮕﺎه از‬
‫درﯾﺎی ﺑﯿﮑﺮان ﻋﻠﻢ وی ﭼﯿﺰی ﺑﺪور ﻧﺨﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ن�﴾ ]ﻃﻪ‪» .[۵۲ :‬ھﻤﻪ‬ ‫ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �﴿ :‬ك َِ� ٰب َّ� يَض ُّل َر ّ� َو َ� يَ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ�‬ ‫ِ‬
‫ﭼﯿﺰ ﻧﺰد ﺧﺪا‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽرود و ﻧﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ھﺪف از ﻧﺴﯿﺎن‪ ،‬ﭘﺎداش ﺑﻪ ﻣﺜﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ آنھﺎ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده و اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮراﺗﺶ را‬
‫ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرد و ﻧﺎدﯾﺪه‬
‫� فَأَ َ‬
‫�سٮ ٰ ُه ۡم﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ‪ .[۱۹ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﴿� َ ُسوا ْ ٱ َّ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ از ﻧﻈﺮ ﺧﯿﺮ و رﺣﻤﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪهاﻧﺪ ﻧﻪ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻋﺬاب و ﻣﺼﯿﺒﺖ ‪.٢‬‬

‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺳﺮاغ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‬

‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ‪ ،‬اوﻗﺎت ﺧﻮش ﺧﻮد را در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻠﺦ‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﺮاﻏﻲ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن اﻟﻌﻈﯿﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٥٢‬‬

‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از آن ﺑﮫﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و از ﻧﻌﻤﺖھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن‬

‫ﺷﺪه ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﮔﺮدھﻢآﯾﯽھﺎی ﺧﻮد از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن‬
‫آﻣﺪه و ﺑﺮ اﯾﺸﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ون ‪ ٥٠‬قَ َال قَا ٓ� ‪ٞ‬ل ّم ِۡن ُه ۡم إ ّ� َ� َن � قَر ‪ٞ‬‬
‫ََ َ َُٓ َ‬ ‫� َ� ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ََََۡ َۡ ُ ُ ۡ ََ‬
‫�ن‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬‫ء‬ ‫ا‬‫س‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫ض‬ ‫ٖ‬ ‫ع‬ ‫﴿فأ�بل �عضهم‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ك لَم َن ٱل ۡ ُم َص ّ ِد� َ‬ ‫َ ُ ُ َ َّ َ‬
‫ِ� ‪ ٥٢‬أءِذا مِت َنا َو� َّنا ت َر ٗابا َوعِ�ٰ ًما أءِنا‬ ‫ِ‬ ‫‪� ٥١‬قول أءِن‬
‫َ ُ َ‬
‫ل َمدِينون‪] ﴾٥٣‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۵۳-۵۰ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﻌﻀﯽ )از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن( رو ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ )ﮐﻪ ھﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺣﺎل ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ و در دﻧﯿﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟( ﯾﮑﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ )در دﻧﯿﺎ( داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ از زﻣﺮۀ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎور دارﻧﺪ )ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ و ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎﺑﯽ ھﺴﺖ؟( آﯾﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﯾﻢ وﺧﺎک و اﺳﺘﺨﻮان ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و‬
‫ﺳﺰا و ﺟﺰا ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؟«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ دوﺳﺖ وی‪ ،‬روز واﭘﺴﯿﻦ را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫ھﻤﻮاره ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ‪ ،‬از دوﺳﺖ ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺎوری ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و ﺧﺎک ﺷﺪن اﺳﺘﺨﻮانھﺎ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮای‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ و ﺳﺰا و ﺟﺰای اﻋﻤﺎل‪ ،‬زﻧﺪه و ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ؟! اﮐﻨﻮن اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮد ﺑﮫﺸﺘﯽ‪ ،‬در ﺣﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎد دوﺳﺖ ﻗﺪﯾﻤﯽﺧﻮد‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺟﻮﯾﺎی ﺣﺎﻟﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﮑﺎر و ﻋﻘﺎﯾﺪ اﻧﺤﺮاﻓﯽ وی(‬
‫ً‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﻘﯿﻨﺎ در دوزخ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫نتم‬‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ﺑﮫﺸﺘﯽاش را ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪﴿ :‬قَ َال َه ۡل أَ ُ‬
‫ٓ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ُّم َّطل ُِعون‪] ﴾٥٤‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪ .[۵۴ :‬ﻣﯽآﯾﯿﺪ ﺑﺎ ھﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﴿فٱ َّطل َع ف َر َءاهُ ِ� َس َواءِ‬
‫حي ِم ‪] ﴾٥٥‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪ .[۵۵ :‬آﻧﮕﺎه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﮐﻪ درﻣﯿﺎن دوزخ ﺑﺎ‬ ‫� ِ‬ ‫ٱ َۡ‬
‫ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﻓﻼن! اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ‬
 ‫‪٥٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺮا از ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎﻧﺖ دور ﻧﻤﯽﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد‬
‫َ َ‬
‫ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﺒﮫﻪ و وﺳﻮﺳﻪھﺎﯾﺖ ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺧﻮد دﭼﺎر اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزی‪﴿ :‬قال‬
‫� َ‬ ‫َ ََۡ ۡ َ ُ َ ّ َ ُ ُ َ ُۡ ۡ َ‬ ‫ِدت لَ ُ ۡ‬
‫َّ‬ ‫َ َّ‬
‫�ن ‪﴾٥٧‬‬ ‫ِين ‪ ٥٦‬ولو� ن ِعمة ر ِ� لكنت مِن ٱلمح ِ‬
‫ِ‬ ‫د‬‫�‬ ‫تٱ� ِ إِن ك‬
‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۵۷-۵۶ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﻧﯿﺰ وارد )دوزخ( ﮐﻨﯽ‪ .‬و اﮔﺮ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻟﻢ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن )ﻣﺜﻞ ﺗﻮ ﺑﺰور ﺑﺮای ﺣﺴﺎب‬
‫اﺣﻀﺎرﻣﯽﺷﺪم(«‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ردﯾﻒ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ زور ﺑﺮای ﺣﺴﺎب اﺣﻀﺎر‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ دوﺳﺘﺶ را در ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ و ﺧﻮد و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺨﻠﺺ ﺧﺪا را درﻣﯿﺎن ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ از‬
‫ََ َ َۡ‬
‫� ُن ب َم ّيت َ‬
‫� ‪٥٨‬‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬أ�ما‬
‫� ‪ ٥٩‬إ َّن َ�ٰ َذا ل َ ُه َو ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ ٰ َ َ َ ۡ‬
‫� ُن ب ُم َع َّذ� َ‬
‫يم ‪﴾٦٠‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫إِ� موتتنا ٱ�و� وما‬
‫‪١‬‬
‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪. [۶۰-۵۸ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ دوﺑﺎره ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﻣﺮد‪ .‬ﺟﺰ ھﻤﺎن ﯾﮏ ﻣﺮدن و ﻋﺬاب‬
‫داده ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﺷﺪ؟! ﺣﻘﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎری ﻋﻈﯿﻤﯽاﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮﯾﺶ در ﺑﻬﺸﺖ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد‪ ،‬رواﯾﺘﯽ از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﺐر ُ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ّ َّ ُ ً ُ َ ُ َّ‬ ‫َّ‬
‫�ﺎح‬ ‫ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬إن ﻲﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﺳﻮﻗﺎ ﻳﺄﺗﻮﻧﻬﺎ ﻞﻛ ﻤﺟﻌ ٍﺔ �ﺘ ِﻬ ِ‬
‫ُ ْ ً َ َ ً‬
‫ﺎﻻ َ� َ ْ‬ ‫ﺤﺜُﻮا ﻲﻓ ُوﺟﻮﻫﻬﻢ و �ﻴَﺎﺑﻬﻢ َ� َ ْ‬
‫ََ ْ‬ ‫ّ‬
‫� ِﺟ ُﻌﻮن إﻲﻟ‬ ‫�دادون ﺣﺴﻨﺎ و ﻤﺟ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫الﺸﻤﺎل �ﺘ‬
‫َ‬ ‫ً‬ ‫ُ‬ ‫ُ ْ َ‬
‫أﻫﻠﻴﻬﻢ ﻓﻴﻘﻠ َﻦ ﻗﺪ ازدد� ْﻢ ﺑﻌﺪﻧﺎ ُﺣﺴﻨﺎ وﻤﺟﺎﻻ ﻓﻴﻘﻮلﻮن‪ :‬واﷲ وأﻧﺘﻢ ﻟﻘﺪ ازددﺗﻢ‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٥٤‬‬

‫ﺑﻌﺪﻧﺎ ﺣﺴﻨﺎ وﻤﺟﺎﻻ« ‪.١‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﮫﺸﺖ دارای ﺑﺎزاری اﺳﺖ ﮐﻪ روزھﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن از آن‬
‫دﯾﺪن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎدی از ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﯽوزد و ﺑﺮ ﭼﮫﺮه و ﻟﺒﺎسھﺎﯾﺸﺎن ﻋﻄﺮ‬
‫ﻣﯽاﻓﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ آن‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎﻟﺸﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻟﺸﺎن‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪاز اﯾﻨﮑﻪ از ﻧﺰد ﻣﺎ‬
‫رﻓﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎﻟﺘﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮھﺮان ﻧﯿﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﺪا ﮐﻪ زﯾﺒﺎﺋﯽ و ﺟﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎدﻫﺎی ﺷﻤﺎل‬
‫ً‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎدھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﯽوزﻧﺪ ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺮﻣﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﺑﮫﻤﺮاه دارﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻃﻐﯿﺎن آب درﯾﺎھﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ آن‪ ،‬ھﺰاران اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده‪،‬‬
‫ﺑﯽﺳﺮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎدھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺷﻤﺎل‪ ،‬در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽوزﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎدھﺎی دﻧﯿﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آنھﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ھﻨﮕﺎم وزﯾﺪن آن‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺮس ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ‬
‫ﭼﮫﺮهای ﺑﺎز از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺮﺧﻮرد آن‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺪن و ﻟﺒﺎسھﺎی‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ زﯾﺒﺎﺋﯽ آنھﺎ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪای ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻟﺸﺎن ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل آنھﺎ‬
‫اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻧﯿﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺣﻮران ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‪ ،‬در ﻣﻮرد زﯾﺒﺎﯾﯽ زﻧﺎن و ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٥٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬
‫ْ ٌ‬ ‫َ َّ َ‬
‫اﻃﻠ َﻌﺖ امﺮأة ِﻣ ْﻦ �ﺴﺎ ِء أﻫﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ رواﯾﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬لﻮ‬
‫ََ‬
‫ﻰﻠﻋ َرأﺳﻬﺎ َﺧ ْ ُ‬ ‫ْ ً‬ ‫ََ ْ‬ ‫َّ‬
‫�‬ ‫لﻤﻸت ﺑيﻨﻬﺎ ِر�ﺎ واﺿﺎءت ﻣﺎ ﺑيﻨﻬﻤﺎ وﺘﻟﺎﺟﻬﺎ‬ ‫رض‬
‫اﺠﻟﻨ ِﺔ إﻰﻟ اﻷ ِ‬
‫ﻣ َﻦ ُّ‬
‫اﺪﻟﻧﻴﺎ وﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ« ‪.١‬‬ ‫ِ‬
‫ً‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻓﺮﺿﺎ اﮔﺮ زﻧﯽ از زﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮ دﻧﯿﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻸ ﻣﯿﺎن زﻣﯿﻦ‬
‫و آﺳﻤﺎن از ﺑﻮی ﺧﻮﺷﺶ ﻣﻌﻄﺮ ﮔﺸﺘﻪ و از ﻧﻮر ﭼﮫﺮهاش‪ ،‬روﺷﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪھﺎی ﻣﺎدیاش ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﺎج ﺳﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﯽارزد«‪.‬‬
‫ﺷﻮھﺮان ﺑﮫﺸﺘﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺷﯿﻔﺘﻪ و دﻟﺒﺎﺧﺘﻪی زﻧﺎن زﯾﺒﺎی ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ؟ ﭼﮫﺮهی آﻧﺎن ﺑﻘﺪری ﺷﻔﺎف و درﺧﺸﻨﺪه‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻮھﺮان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ را در رﺧﺴﺎر‬
‫آﺋﯿﻨﻪ ﮔﻮن آنھﺎ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺮدی از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻣﺤﻮ ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺷﮕﻔﺘﯽھﺎی ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻮری ﺑﺮ او‬
‫وارد ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﻼم ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ﺑﺴﻮی او ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﮫﺮهاش را در‬
‫رﺧﺴﺎر او ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ھﺴﺘﯿﺪ؟ دوﺷﯿﺰه ﺟﻮان‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ھﺪﯾﻪای اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داری‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﯽ ﺷﺪهام«‪ .‬ﺗﺎج و زﯾﻮرآﻻت ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ و ﮔﺮدن دارد ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻧﮕﯿﻦ آنھﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪی ﻣﯿﺎن ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب را روﺷﻦ ﺧﻮاھﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ھﻔﺘﺎد ﻻﯾﻪ ﻟﺒﺎس )زرﺑﺎﻓﺖ و اﺑﺮﯾﺸﻢ( ﺑﺮ ﺗﻦ دارد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع‬
‫آنھﺎ ﺑﻪ ﻇﺮاﻓﺖ ﮔﻞ ﺷﻘﺎﯾﻖ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻐﺰ اﺳﺘﺨﻮان ﭘﺎھﺎﯾﺶ از ﻻﺑﻼی آن‬
‫ﻟﺒﺎسھﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﻃﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺟﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺣﺴﻦ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٥٦‬‬

‫ﻧﻐﻤﻪﻫﺎ و ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎی ﺣﻮران ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫دﯾﮕﺮان در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﻪھﺎی ﻣﺒﺘﺬل ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و آوای ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﮔﻮش‬
‫ﻓﺮا ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦھﺎ ﮔﻮشھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ھﺮ ﻧﻮع ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ و‬
‫ﻏﻀﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آﯾﺎت ﮐﻼم اﻟﻠﻪ ﻣﺠﯿﺪ و اﺣﺎدﯾﺚ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﯿﮏ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺎداش‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻐﻤﻪھﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ و دل اﻧﮕﯿﺰی ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن ﭘﺎک و‬
‫زﯾﺒﺎﯾﺸﺎن ﺳﺮوده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮش ﺟﺎن ﻣﯽﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬زﻧﺎن ﺑﮫﺸﺘﯽ ﺑﺮای‬
‫ﺷﻮھﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺎ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ھﯿﭻﮐﺲ ﻧﻈﯿﺮ آن را ﻧﺸﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آواز‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ زﻧﺎن ﺧﻮب و زﯾﺒﺎﯾﯽ ھﺴﺘﯿﻢ و ھﻤﺴﺮان ﻣﺮدان ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻣﺎ‬
‫آرام ﺑﺨﺶ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﺟﻮان و ﺷﺎداب و زﻧﺪه ﺧﻮاھﯿﻢ ﻣﺎﻧﺪ و‬
‫ﺷﻮھﺮان ﻣﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎ اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ ﭼﻮن از ﻣﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻤﯽزﻧﺪ ‪.١‬‬
‫ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻮشھﺎﯾﺶ را از ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاھﺎ و ﻧﻮاھﺎی‬
‫ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺎک و ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻋﻮض‪ ،‬آﻧﺠﺎ از ﺻﻮت زﯾﺒﺎی‬
‫ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻟﺬت ﺧﻮاھﺪ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن از روزﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬

‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﮐﻪ در دﻧﯿﺎﯾﯽ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ و ﻣﺘﻨﻮع ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮ آن را‬
‫ﻗﺒﻼ ﻧﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ دﯾﺪهاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﻮش ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﺷﺎن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬روزھﺎی دﺷﻮار زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻧﺴﺎنھﺎ‬

‫‪ -١‬رواه ﻃﺒﺮاﻧﻲ‪ :‬رﺟﺎﻟﻪ رﺟﺎل اﻟﺼﺤﯿﺢ‪.‬‬

 ‫‪٥٧‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﭼﻨﯿﻦاﻧﺪ‪ ،‬در روزھﺎی ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ و آﺳﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد ﮔﺬﺷﺘﻪھﺎی ﺳﺨﺖ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﺰان ﻋﻈﻤﺖ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﻣﯽﺗﻮان در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ رﺳﻮل‬
‫ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ‬
‫ﺧ َﺮﻓَ ْ‬ ‫ُّ ُ ُ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ﺖ‬ ‫اﻟﻠﻪ ج ﺳﻨﺠﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ل ْﻮ أن َﻣﺎ ﻳُ ِﻘﻞ ﻇﻔ ٌﺮ ِم َّﻤﺎ ِﻰﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﺑﺪا ﻟﺰﺘ‬
‫ْ َ َّ َّ َ َ َ‬ ‫َْ‬ ‫َ َ ْ َ َّ َ ُ ً‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َْ َ َ َ‬
‫اﻃﻠ َﻊ �ﺒَﺪا‬ ‫ﺟﻼ ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ‬ ‫ات َواﻷ ْر ِض ولﻮ أن ر‬ ‫َّ َ َ‬
‫ﻪﻟ ﻣﺎ �� ﺧﻮاﻓِ ِﻖ الﺴﻤﻮ ِ‬
‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺎو ُر ُه ﻟ َﻄ َﻤ َﺲ َﺿ ْﻮ َء الﺸ ْﻤ ِﺲ ﻛ َﻤﺎ � ْﻄ ِﻤ ُﺲ الﺸ ْﻤ ُﺲ َﺿ ْﻮ َء اﻨﻟُّ ُﺠﻮمِ « ‪.١‬‬‫ﺳ‬‫أَ َ‬
‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اﮔﺮ از آﻧﭽﻪ در ﺑﮫﺸﺖ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎﺧﻦ‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻇﺎھﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﮫﺎر ﺳﻮی زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻣﺰﯾﻦ و آراﺳﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬در دﻧﯿﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ .‬روﺷﻨﺎﯾﯽ دﺳﺖھﺎﯾﺶ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ داد ھﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎ ﻃﻠﻮع ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن دﯾﮕﺮ را ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺧﻮد ﺣﺪس ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ آنھﺎ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﺎل و اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ؟‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻗﺘﯽ آنھﺎ روزھﺎی دﺷﻮار زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و ﺳﺨﺘﯽھﺎﺋﯽ را ﮐﻪ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺑﺮ زن و ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﯿﺎد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮی آﺳﻮده و ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬
‫ك ٌ‬‫َ َ ُ ْ ۡ َ ۡ ُ َّ َّ ٓ َ ۡ َ َ َ َّ ۡ َ َ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ ‪ُ َ ٞ‬‬
‫ور‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬وقالوا ٱ�مد ِ�ِ ٱ�ِي أذهب �نا ٱ�زنۖ إِن ر�نا لغفور ش‬
‫ب َو َ� َ� َم ُّس َنا � َ‬
‫ِيها‬ ‫ِي أَ َح َّل َنا َد َار ٱل ۡ ُم َق َ‬
‫امةِ مِن فَ ۡضلِهِۦ َ� َ� َم ُّس َنا � َ‬
‫ِيها نَ َص ‪ٞ‬‬ ‫‪ ٣٤‬ٱ َّ� ٓ‬

‫وب ‪] ﴾٣٥‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۳۵-۳۴ :‬‬ ‫لُ ُغ ‪ٞ‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪاوﻧﺪی را ﺳﺰاﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻢ و اﻧﺪوه را‬

‫‪ -١‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي و آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٥٨‬‬

‫از ﻣﺎ زدود‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ آﻣﺮزﻧﺪه و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ در‬

‫ﭘﺮﺗﻮ ﻓﻀﻞ و ﻟﻄﻒ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺎ را در ﺳﺮای اﻗﺎﻣﺖ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎری ﺟﺎی داد‪ .‬در آن‬
‫ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ روﺣﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺨﻮاھﺪ داد«‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ از ﯾﮏ ﺳﻮ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ واز ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ‬
‫ك ٌ‬ ‫َّ َ َّ َ َ َ ُ ‪ُ َ ٞ‬‬
‫ور﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻏﻔﻮر اﺳﺖ زﯾﺮا‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر‪﴿ :‬إِن ر�نا لغفور ش‬
‫ﮔﻨﺎھﺎﻧﻤﺎن را ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬و ﺷﮑﻮر اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻧﯿﮑﯽھﺎﯾﻤﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫آنھﺎ را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﺧﺖ و از ﻓﻀﻞ و ﺑﺰرﮔﻮاری ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫از ﮐﺮدارﻣﺎن و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻮﻗﻊﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ اﮔﺮ ﻋﻔﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺣﺎل ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎت از ﭼﻨﮕﺎل ﻋﺬاب و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ‬
‫ِي أ َ َح َّل َنا َد َار ٱل ۡ ُم َق َ‬
‫امةِ﴾ ﭘﺮوردﮔﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺳﺮاﯾﯽ‬ ‫ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮاری ﺑﻮد‪﴿ .‬ٱ َّ� ٓ‬
‫ﺟﮫﺖ اﻗﺎﻣﺖ داﺋﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺳﺮاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽھﺎی ﻓﺮاوان و‬
‫آﺳﺎﯾﺶ ھﻤﯿﺸﮕﯽ و ﻋﺪم رﻧﺞ و ﮐﺪورت‪ ،‬ھﺮ ﮐﺲ ﺧﻮاھﺎن ﺳﮑﻮﻧﺖ در آن‬
‫ب َو َ� َ� َم ُّس َنا � َ‬
‫ِيها لُ ُغ ‪ٞ‬‬
‫وب﴾ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ در آن‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪َ �َ �َ ﴿ .‬م ُّس َنا � َ‬
‫ِيها نَ َص ‪ٞ‬‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ راه ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺪن ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ روح و روان آزرده‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﻧﻪ ﮐﺴﯽ از ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن زﯾﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﻮه ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‬
‫ً‬
‫دارای ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮﺣﺎل و ﺑﺎﻧﺸﺎط ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﻏﻢ و اﻧﺪوه‪ ،‬از اﻧﻮاع وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ آنھﺎ ﺗﺪارک دﯾﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺮه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻨﻄﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺧﻮاب وﺟﻮد‬
‫ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺮای رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺟﺴﻤﯽو روﺣﯽ و ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آوردن ﻧﺸﺎط و آراﻣﺶ ﻣﺠﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ھﯿﭽﮕﺎه ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﯿﺎز‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺧﻮاب ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺮگ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﺑﮫﺸﺖ از ﻣﺮگ و ﻣﺮدن ﺧﺒﺮی ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٩‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‬

‫در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻢ و اﻧﺪوه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺮای ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬و آن از دﺳﺖ دادن ﺳﺎﻋﺖھﺎ و‬
‫ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺪون ﯾﺎد ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﭙﺮی ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺎش ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺎ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ اﻣﺮوز از ﻣﺰاﯾﺎ و‬
‫ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از زﺑﺎن‬
‫َّ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫َ‬
‫ﻳﺘﺤﺮﺴ أﻫﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﻲﻠﻋ ِﺷﻲﺌ‬ ‫ﻣﺒﺎرک آنﺣﻀﺮت ج ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻟ ْﻦ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ّ‬
‫إﻻ ﻲﻠﻋ ﺳﺎﻋ ِﺔ ّم َّﺮت ِﺑﻬﻢ لﻢ ﻳَﺬﻛﺮو اﷲﻷ ﻓﻴﻬﺎ« ‪.١‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺗﺄﺳﻒ ﻧﻤﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮای‬
‫ﻟﺤﻈﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﺪون ذﮐﺮ و ﯾﺎد اﻟﻠﻪ ﺳﭙﺮی ﮐﺮدهاﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺎوی‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻓﺘﺮ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﺮای آنھﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﻨﺪ و ﭼﺸﻤﺸﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪھﺎﯾﯽ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﯾﺎد اﻟﻠﻪ ﺳﭙﺮی‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ در ﺑﮫﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺪون ﯾﺎد ﺧﺪا‬
‫ً‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮر وی ﺗﻤﺎم ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﯾﻘﯿﻨﺎ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﺎد ﺧﺪا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﺶ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﻀﺎی ﮐﺴﺐ ﺧﯿﺮ و‬
‫ﺷﺮ در اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﮔﻮش‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬دﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻢ و ﺷﺮﻣﮕﺎه‪.‬‬
‫ھﺮﮐﺲ اﯾﻦ اﻋﻀﺎ را ﺑﺎ ﯾﺎد اﻟﻠﻪ و آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮑﺎر ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ وﯾﮋهای ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ھﺮ ﮐﺲ آنھﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﯿﻞ ﺧﻮد و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﭘﺮودﮔﺎر‪ ،‬ﺑﮑﺎر ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻇﻠﻢ ﮐﺮده‬

‫‪ -١‬ﻃﺒﺮاﻧﻲ و آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٦٠‬‬

‫و ﺑﺠﺰ ﺣﺴﺮت و ﻧﺪاﻣﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻋﺎﯾﺪش ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪.١‬‬

‫ﺳﺨﻦ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪهی ﻣﯿﻮهﻫﺎی ﺑﻬﺸﺖ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﻣﺸﺎھﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎد ﻣﯿﻮهھﺎی دﻧﯿﺎ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫ً‬
‫ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ ﺑﺎ ﻣﯿﻮهھﺎی دﻧﯿﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ وﻟﯽ از ﻧﻈﺮ ﻇﺎھﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻢ ﺷﺒﺎھﺖ‬
‫َ‬ ‫ُ ْ ۡ‬ ‫ُ َّ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻗﺮآن در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �﴿ :‬ما ُرزِقوا مِن َها مِن � َم َر� ٖ‬
‫�بِها﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[25 :‬‬
‫ّر ۡز ٗقا قَالُوا ْ َ�ٰ َذا ٱ َّ�ِي ُرز ۡ� َنا مِن َ� ۡب ُل َو ُ�تُوا ْ بهِۦ ُمتَ َ ٰ ٗ‬
‫ِ‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﯿﻮهھﺎی آن )ﺑﮫﺸﺖ( ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻋﻄﺎ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﻧﺼﯿﺒﻤﺎنﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آنھﺎ را‬
‫آوردهاﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻃﺒﺮی‪ ،‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎھﻨﮕﯽ و ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ و ﻣﯿﻮهھﺎی دﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻧﻈﺮ رﻧﮓ و‬
‫ً‬
‫ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ دارﻧﺪ وﻟﯽ از ﻧﻈﺮ ﻃﻌﻢ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ‬
‫ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﮫﺘﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.٢‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻋﺎﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ‬

‫َۡ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وأ� َبل‬
‫َ‬
‫� ‪َ � ٢٦‬م َّن‬ ‫� أَ ۡهل َِنا ُم ۡشفق َ‬ ‫ون ‪ ٢٥‬قَال ُ ٓوا ْ إِنَّا ُك َّنا َ� ۡب ُل ِ ٓ‬ ‫ََ َ َُٓ َ‬
‫� َ� ۡع ٖض يتساءل‬ ‫َ� ۡع ُض ُه ۡم َ َ ٰ‬
‫ِِ‬
‫وم ‪ ٢٧‬إنَّا ُك َّنا مِن َ� ۡب ُل نَ ۡد ُعوهُ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱلۡ َ ُّ‬
‫�‬ ‫� َعلَ ۡي َنا َو َوقَٮ ٰ َنا َع َذ َ‬
‫اب ٱ َّ‬
‫لس ُم ِ‬ ‫ٱ َّ ُ‬
‫ۖ ِ‬ ‫ِ‬
‫ٱ َّلرح ُ‬
‫ِيم ‪] ﴾٢٨‬اﻟﻄﻮر‪.[۲۸-۲۵ :‬‬

‫‪ -١‬ﻓﯿﺾ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮي ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﮐﺮ‪.‬‬
 ‫‪٦١‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن( رو ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ‬

‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ )در دﻧﯿﺎ( درﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن ﺑﯿﻤﻨﺎک )از ﺧﺸﻢ ﺧﺪا و‬
‫ﺣﺴﺎب( ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﻖ ﻣﺎ ﻟﻄﻒ ﮐﺮد و از ﻋﺬاب ﺳﺮاﭘﺎ ﺷﻌﻠﻪ‬
‫دوزخ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺗﻤﺎن داد‪ .‬ﻣﺎ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ )در دﻧﯿﺎ( ﻓﻘﻂ او را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬واﻗﻌﺎ او ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪا را در ﻣﺸﮑﻼت ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ھﻤﻮاره دﺳﺖ‬
‫ﺗﮑﺪی و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﻮی او دراز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺧﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن ﺑﮕﺮداﻧﺪ و راه ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮایﺷﺎن ھﻤﻮار ﺳﺎزد‪ .‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ آنھﺎ ھﺪاﯾﺖ ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻤﻮاره آن را در‬
‫ت‬‫ِين َ� ۡ� َع ۡم َ‬
‫ص َ� ٰ َط ٱ َّ� َ‬ ‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َتقِ َ‬
‫يم ‪ِ ٦‬‬
‫ۡ َ ّ‬
‫ﻧﻤﺎزھﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪﴿ :‬ٱهدِنا ٱ ِ‬
‫لضآلّ َ‬ ‫َ َ ۡ ۡ َ َ َّ‬ ‫َ َۡ ۡ َ ۡ َۡ ۡ ُ‬
‫ِ� ‪.﴾٧‬‬ ‫وب علي ِهم و� ٱ‬
‫� ٱلمغض ِ‬ ‫علي ِهم � ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا!( ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ھﺪاﯾﺖ ﮐﻦ‪ ،‬راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫آنھﺎ اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدهای ﻧﻪ راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آنھﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪای و ﻧﻪ راه‬
‫ﮔﻤﺮاھﺎن«‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎد دﻗﺎﯾﻘﯽ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﯿﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮودﮔﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﺎک ﻧﮫﺎده و در‬
‫ﺣﺎل ﺳﺠﺪه ﺑﺎ ﺧﺪای ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪو ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎھﺎن و‬
‫ﺗﻘﺼﯿﺮات ﺧﻮﯾﺶ و از ﺑﯿﻢ ﻓﺮﺟﺎم ﺑﺪ‪ ،‬در ﭘﯿﺸﮕﺎھﺶ اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﻢ‬
‫ﺷﺐھﺎﺋﯽ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ در دل آنھﺎ )ﺷﺐھﺎ( ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از او ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ و ﻋﺎﻓﯿﺖ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮫﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اﯾﻨﺠﺎ راز ﭘﯿﺮوزی و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦھﺎ در دﻧﯿﺎ ھﻤﻮاره ﺑﺎ ﺗﺮس و دﻟﮫﺮه زﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮس از آﻧﺮوز ﺑﺰرگ و ﺗﺮس از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ وی‪ .‬آﻏﻮش‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٦٢‬‬
‫ً‬
‫ﮔﺮم ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﻇﺎھﺮا ﻣﺤﻞ اﻣﻦ و آﺳﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬آنھﺎ را از ﯾﺎد ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ‬
‫ﻧﮑﺮد و ﺳﺮﮔﺮم ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻏﻔﻠﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺮو ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﻨﺖ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و از ﻋﺬاب ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪنھﺎ را ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﺪ و ﺑﺪاﺧﻞ آنھﺎ ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن داد‪ .‬اﯾﻦ اﺣﺴﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺗﻘﻮا را‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮده و ﺧﺪا ﺗﺮﺳﯽ را ﭘﯿﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﻀﻞ و ﮐﺮم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﺣﺪی ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ راه ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از دﺳﺖ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﺎری ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﮔﻮاھﯽ ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ او ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﻮان‪،‬‬
‫دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا را اﺟﺮا ﻧﻤﻮده و اﯾﻨﮏ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﮐﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ« ‪.١‬‬

‫ﺳﺨﻨﺎن ﮐﻢرﺗﺒﻪﺗﺮﯾﻦ ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫اﺑﻮﺳﻌﯿﺪس از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ درﺟﻪ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻣﻨﯽ اﺧﺘﺼﺎص دارد ﮐﻪ ﻣﺪتھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ در ﺑﻨﺪ‬
‫آﺗﺶ ﺑﺴﺮ ﺑﺮده و ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻣﻘﺮر‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬درﺧﺘﯽ را ﺑﯿﺮون از دوزخ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﯿﻨﮑﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ آن درﺧﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬اﻟﺘﻤﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺳﺎﯾﻪ آن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ‬
‫از آن‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﮑﻨﯽ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪات ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﯿﺰ‬
‫دﯾﮕﺮی ﺗﻤﻨﺎ ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او را از دوزخ ﺑﯿﺮون‬
‫ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﺑﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ آن درﺧﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬درﺧﺖ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺳﺎﯾﻪ‪ ،‬دارای ﻣﯿﻮه ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر از ﺧﺪا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ او را زﯾﺮ درﺧﺖ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺟﺎی دھﺪ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﻪ آن‪،‬‬
‫ً‬
‫از ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﺎول ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺠﺪدا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫دﯾﮕﺮی ﻧﺨﻮاھﯽ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪات ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻏﯿﺮ از آن‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫‪٦٣‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫ﻃﻠﺐ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ زﯾﺮ آن درﺧﺖ اﻧﺘﻘﺎل‬

‫دھﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺪری دورﺗﺮ‪ ،‬درﺧﺘﯽ را ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﯾﻪ و ﻣﯿﻮه‪ ،‬در زﯾﺮ آن‪،‬‬
‫آب ﺧﻨﮏ ﻧﯿﺰ ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ ،‬ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﻋﮫﺪ ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺑﻪ ﺳﺎﯾﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞام ﮐﻦ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﻪ و ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ از آب ﺧﻨﮏ ﺟﺎری در زﯾﺮ آن‪ ،‬ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﭼﯿﺰی از ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﯽ‪ .‬ﺑﺮای ﭼﻨﺪﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﺎر ﻗﻮل ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﺨﻮاھﺪ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ دروازهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﻣﺮا ﻧﺰد‬
‫دروازهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺟﺎی ده ﺗﺎ از دور‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖھﺎی درون آن را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬او را در ﺟﻮار دروازھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬ھﻤﯿﻨﮑﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺶ از دور‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی درون ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬آنﭼﻨﺎن ﺷﯿﻔﺘﻪ و‬
‫دﻟﺒﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺻﺮار از ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪ ،‬او را در ﮔﻮﺷﻪای از ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﺟﺎی دھﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪهی ﻣﻦ! وارد ﺷﻮ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺎل ﺗﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦھﺎ ھﻤﻪ ﻣﺎل ﻣﻦ؟! ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ھﻢ ھﺮﭼﻪ دﻟﺖ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻃﻠﺐ ﮐﻦ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮدش ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦھﺎ و ده ﺑﺮاﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺎل ﺗﻮ‪.‬‬
‫و ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ دو ﺗﻦ از ھﻤﺴﺮاﻧﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت زﯾﺒﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺶ ﻣﯽروﻧﺪ‪ » :‬ﹶاﳊﻤﺪﹸ ﷲﹺ ا ﱠﻟﺬي ﹼا ﹶ‬
‫ﺣﻴﺎك ﹶﻟﻨﺎ ﹶو ﹶاﺣﻴﺎﻧﺎ ﹶﻟﻚ« »ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﺮ ﺧﺪاﯾﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﺮای ﻣﺎ و ﻣﺎ را ﺑﺮای ﺗﻮ آﻓﺮﯾﺪ«‪ .‬اﯾﻦ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﺗﺎزه وارد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ و‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ درﺟﻪی ﺑﮫﺸﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ و آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﺬاب دوزخ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن دو ﮐﻔﺶ آﺗﺸﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ آن‪ ،‬ﻣﻐﺰ ﺳﺮ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٦٤‬‬

‫ﺑﺠﻮش ﻣﯽآﯾﺪ« ‪.١‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺨﺸﺶ ﻋﻈﯿﻤﯽاز ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻣﻮﻣﻨﺎن ردهی ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯿﺰان ﻟﻄﻒ و ﮐﺮم‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺮب درﺑﺎرش ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ از ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﺬاب دوزخ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن دو ﮐﻔﺶ آﺗﺸﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﻐﺰ ﺳﺮ را ﺑﺠﻮش در‬
‫ﻣﯽآورد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﻮرد ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب دوزخ‪ ،‬ﺣﺪس زد‪.‬‬
‫َ َْ ْ ُ‬
‫ت ﻟﻌﺒَﺎد َى َّ‬
‫الﺼﺎﺤﻟ َ‬
‫�‬ ‫ِِ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أﻋﺪد ِ ِ ِ‬
‫َ َ َ ْ ٌ ََ ْ َ َ ُ ُ ٌ َ َ ْ َ َ َ َ َ ََ َ ْ ََ‬
‫ﺮﺸ«‪.‬‬
‫ﺐ� ٍ‬ ‫ﻣﺎ ﻻ �� رأت وﻻ أذن ﺳ ِﻤﻌﺖ وﻻ ﺧﻄﺮ ﻰﻠﻋ ﻗﻠ ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرم )ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ( ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ‬
‫آﻓﺮﯾﺪهام ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﭼﺸﻤﯽآنھﺎ را دﯾﺪه و ﻧﻪ ﮔﻮﺷﯽ آنھﺎ را ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ‬
‫در ﮔﻤﺎن ﮐﺴﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺪارک‬
‫دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺻﺪق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﭼﺸﻤﯽآﻧﺮا دﯾﺪه و ﻧﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﯽ ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ در ﻗﻠﺐ ﮐﺴﯽ ﺧﻄﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪس ﺧﺪری از آنﺣﻀﺮت ج ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻳﺎ أﻫﻞ اﳉﻨﺔ!« »ای ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن« آنھﺎ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ‪» :‬ﻟﺒﻴﻚ« ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ از ﻣﻦ راﺿﯽ ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا‬
‫راﺿﯽ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻧﻌﻤﺖھﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار دادهاﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﮫﺘﺮ از آن را ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪھﻢ؟ آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﮫﺘﺮی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﯿﺪ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬از‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٦٥‬‬ ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫اﯾﻦ ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ از ﺷﻤﺎ اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬و ھﯿﭽﮕﺎه ﻧﺎراض‬
‫ﻧﺨﻮاھﻢ ﺷﺪ« ‪.١‬‬
‫اﯾﻦ اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ را‬
‫ﻣﮫﺎر ﻧﻤﻮده و در ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻀﺎی اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ‬
‫رﺿﺎ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﺨﻮﺑﯽ درک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮدﯾﺖ و‬
‫ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از ﺗﺴﻠﯿﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻧﻮاع‬
‫ﻣﺸﮑﻼت را در راه اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ وﻗﺖ آن رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﮫﺎی زﺣﻤﺖھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﮐﻠﻤﻪ زﯾﺒﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻋﻤﺮی ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‪ ،‬در ﻋﺒﺎدت ﺑﺴﺮ ﺑﺮده و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده و از ﻋﺰﯾﺰﺗﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن آن‪ ،‬ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ آرزوی ﻗﻠﺒﯽ‬
‫آنھﺎ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت زﯾﺒﺎ ﺑﺮآورده ﻣﯽﺳﺎزد‪» :‬أﺣﻞ ﹶﻋ ﹶﻠ ﹾﻴﻜﹸﻢ ﻓﻼ أﺳﺨﻂ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬
‫ﺑﻌﺪه أﺑﺪ ﹰا« ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ھﻤﯿﺸﮕﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن آراﻣﺸﯽ‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺖ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺟﺎﺋﯽ ﺑﺮای ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮس و دﻟﮫﺮه ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮس از ﻧﻔﺎق و ﺗﺮس از ﻓﺮﺟﺎم ﺑﺪ و ﺗﺮس از ﻋﺬاب دوزخ و‪.. ..‬‬
‫َّ ُ َ ُ‬
‫ھﻤﮕﯽ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮی آﺳﻮده‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬إِنا ك َّنا � ۡبل‬
‫�﴾ ]اﻟﻄﻮر‪» .[۲۶ :‬ﻣﺎ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ‪ ،‬درﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد‪،‬‬ ‫� أَ ۡهل َِنا ُم ۡشفق َ‬
‫ِٓ‬
‫ِِ‬
‫ﺳﺨﺖ )از اﯾﻦ روز( ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺤﻞ ﺳﺮور و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪان اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻟﺤﻈﻪ دﯾﺪار ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر‪:‬‬

‫ﺻﮫﯿﺐس ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٦٦‬‬

‫وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در آن اﺳﺘﻘﺮار ﻣﯽﯾﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آنھﺎ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ دارﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دادهام‪ ،‬ﺑﺪھﻢ؟ آنھﺎ در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺷﻤﺎ روی ﻣﺎ را ﺳﻔﯿﺪ ﮐﺮدی و از آﺗﺶ ﺳﻮزان‬
‫دوزخ ﻧﺠﺎت دادی و وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﯽ؟! آﻧﮕﺎه ﺣﺠﺎب )ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻟﻖ و ﻣﺨﻠﻮق( ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد )و‬
‫آنھﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺟﻤﺎل ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ( ھﯿﭻﯾﮏ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از دﯾﺪار ﭘﺮودﮔﺎر ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.١‬‬
‫آری‪ .‬آنھﺎ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﻟﻠﻪ را دﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫• ھﻤﻪ آﻧﭽﻪ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻟﻠﻪ و در راه اﻟﻠﻪ از دﺳﺖ‬
‫دادﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﺣﺘﯽ از ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان و ﮐﺴﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﺮﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫• در راه اﻟﻠﻪ اﻧﻮاع ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫• در ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ از ﺗﺮس اﻟﻠﻪ اﺷﮏھﺎ رﯾﺨﺘﻨﺪ و در ﻧﻤﺎزھﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﯿﻤﻪ‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﺎھﺎﯾﺸﺎن ورم ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫• اﯾﻨﮫﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه اﻟﻠﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ او را دﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﺣﺎل و اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ؟!‪.‬‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﮫﺘﺮ و ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺟﻤﺎل ﭘﺮودﮔﺎر وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬
‫َ ُ ْ ۡ‬ ‫ُ ْ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ َ ‪َ ۡ ُّ ٞ‬‬
‫ح ‪ٞ‬م َّم َع� ۡم � َم ۡر َح َب ۢ� ب ِ ِه ۡ ۚم إِ� ُه ۡم َصالوا ٱ�َّارِ ‪ ٥٩‬قالوا بَل‬ ‫﴿�ٰذا ف ۡوج مقت ِ‬
‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ ُ َ‬
‫نت ۡم ق َّد ۡم ُت ُموهُ �َاۖ فبِئ َس ٱلق َر ُار ‪ ٦٠‬قالوا َر َّ� َنا َمن ق َّد َم‬ ‫نت ۡم � َم ۡر َح َب ۢ� بِ�مۖ أ‬ ‫أ‬
‫ٗ ُ َ ُ‬ ‫ض ۡع ٗفا ِ� ٱ�َّار ‪َ ٦١‬وقَالُوا ْ َما َ�َا َ� نَ َر ٰ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َ‬
‫ى رِ َجا� ك َّنا � ُع ُّدهم‬ ‫ِ‬ ‫�َا �ٰذا فزِدهُ عذ ٗابا ِ‬
‫َّ َ ٰ َ َ َ ّ ‪ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ٰ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ ۡ ًّ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ّ َ َۡۡ‬
‫مِن ٱ��ارِ ‪�� ٦٢‬ذ�هم سِخرِ�ا أم زاغت �نهم ٱ�ب�ر ‪ ٦٣‬إِن �ل ِك �ق‬
‫ََ ُ َ ۡ‬
‫اص ُم أه ِل ٱ�َّارِ ‪] ﴾٦٤‬ص‪.[۶۴-۵۹ :‬‬ ‫�‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رؤﺳﺎی ﮐﻔﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪(:‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﺮوه اﻧﺒﻮه ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر و زور ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮش‬
‫ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮﺷﯽ ﻧﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ آﺗﺶ دوزخ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﭘﯿﺮوان(‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣﺪﯾﺪ و ﺧﻮﺷﯽ ﻧﺒﯿﻨﯿﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ را ﺑﮫﺮهی ﻣﺎ ﮐﺮدﯾﺪ‪ .‬وه ﭼﻪ ﻣﻘﺮ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺪی اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻋﺬاﺑﯽ را ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬
‫ﻋﺬاب او را در آﺗﺶ دوزخ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدان‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﭼﺮا ﮐﺴﺎﻧﯽ را‬
‫ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ اﯾﺸﺎن را از زﻣﺮه ﺑﺪان و ﺑﺪﮐﺎران ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآوردﯾﻢ؟‬
‫آﯾﺎ ﻣﺎ اﯾﺸﺎن را ﺣﻘﯿﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻣﯽو ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ً‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎ اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ و ﻗﻄﻌﺎ ﻧﺰاع و‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ دوزﺧﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ ﺑﻌﺪ از دﻣﯿﺪن در ﺻﻮر‬

‫ََ ُ ْ‬ ‫ُ َ‬ ‫‪ُ َ َ ٞ‬‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فَإ َّ� َما ِ َ‬
‫� َز ۡج َرة َ� ٰح َِدة فإِذا ه ۡم يَنظ ُرون ‪ ١٩‬وقالوا‬ ‫ِ‬
‫ُ َ ّ َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬
‫َ� ٰ َو ۡ�لَ َنا َ�ٰ َذا يَ ۡو ُم ٱ ّ�ِين ‪َ ٰ �َ ٢٠‬ذا يَ ۡو ُم ٱل َف ۡصل ٱ�ِي ك ُ‬
‫نتم بِهِۦ ت�ذِبُون ‪٢١‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٦٨‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫ون ٱ� ِ‬ ‫۞ٱح�وا ٱ�ِين ظلموا وأز�جهم وما �نوا �عبدون ‪ ٢٢‬مِن د ِ‬
‫َ َ ُ ۡ َ‬
‫�ٔولون ‪ ٢٤‬ما ل�م �‬
‫َ ُ ُ ۡ َّ ُ َّ ۡ ُ ُ َ‬
‫حي ِم ‪ ٢٣‬وق ِفوهمۖ إِ�هم م‬ ‫� ِ‬ ‫ص َ� ٰ ِط ٱ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ‬
‫فٱه ُدوه ۡم إ ِ ٰ� ِ‬
‫َ‬
‫� َ� ۡع ٖض‬ ‫ون ‪َ ٢٦‬وأ ۡ� َب َل َ� ۡع ُض ُه ۡم َ َ ٰ‬ ‫َۡ ُ ُ ََۡۡ ُ ۡ َ ۡ ُ َ‬
‫ا�ون ‪ ٢٥‬بل هم ٱ�وم مستسل ِم‬
‫ََ َ ُ َ‬
‫�ن‬
‫َ ُ ْ َ َّ ۡ َ ُ ُ ْ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬
‫َ ٓ َّ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ َ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ََ َ َ َ‬ ‫ٓ‬
‫� ‪ ٢٨‬قالوا بل لم ت�ونوا‬ ‫يتساءلون ‪ ٢٧‬قالوا إِن�م كنتم ت�تو�نا ع ِن ٱ� ِم ِ‬
‫ح َّق‬ ‫� ‪ ٣٠‬فَ َ‬ ‫�م ّمِن ُس ۡل َ�ٰ�ۖ بَ ۡل ُك ُ‬
‫نت ۡم قَ ۡو ٗما َ�ٰغ َ‬ ‫َ َ َ َ ََ َ َۡ ُ‬
‫ِ� ‪ ٢٩‬وما �ن �ا علي‬ ‫ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ‬
‫َ َّ‬ ‫� ۡم إنَّا ُك َّنا َ� ٰو َ‬ ‫ََ ۡ َۡ َٰ ُ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ۡ ُ َ ّ َ ٓ َّ َ َ ٓ ُ َ‬
‫�ن ‪ ٣٢‬فإِ� ُه ۡم يَ ۡو َم� ِ ٖذ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫و‬‫غ‬ ‫أ‬ ‫ف‬ ‫‪٣١‬‬ ‫ون‬ ‫علينا قول ر�ِنا ۖ إِنا �ا�ِق‬
‫َّ َ ُ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ون ‪ ٣٣‬إنَّا ك َ� ٰل َِك َ� ۡف َع ُل بٱل ُم ۡجرم َ‬ ‫ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫َۡ َ‬
‫ِ� ‪ ٣٤‬إِ� ُه ۡم �ن ٓوا إِذا �ِيل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ش‬ ‫م‬ ‫اب‬
‫ِ‬ ‫ذ‬ ‫ِ� ٱلع‬
‫ۡ‬
‫َّ ُ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َُ ۡ َ َ‬
‫َ‬ ‫ٓ‬
‫�ون ‪] ﴾٣٥‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۳۵-۱۹ :‬‬ ‫لهم � إِ� ٰه إِ� ٱ� �ستك ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺗﻨﮫﺎ ﯾﮏ ﺻﺪا ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺎه آﻧﺎن )ﺳﺮ از ﮔﻮر ﺑﺪر آورده و(‬
‫ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ و ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﻣﺎ! اﯾﻦ روز ﺟﺰا اﺳﺖ! )و ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد( اﯾﻦ روز داوری و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﺳﺖ ھﻤﺎن روزی ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ دروﻏﺶ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﯾﺪ‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﺘﻢ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان )ﮐﻔﺮﭘﯿﺸﻪ( آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺮاه آﻧﭽﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻤﻊآوری ﮐﻨﯿﺪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا )ھﺮ ﭼﻪ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﻪ را ﯾﮑﺠﺎ‬
‫ﮔﺮد آورﯾﺪ( ﭘﺮﺳﺘﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه آﻧﺎن را ﺑﻪ دوزخ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﺎن را ﻧﮕﻪ‬
‫دارﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ای ﻣﺸﺮﮐﺎن( ﺷﻤﺎ ﭼﺮا ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﯾﺎری‬
‫ﻧﻤﯽدھﯿﺪ؟ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن اﻣﺮوز ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﯿﻊ و ﺗﺴﻠﯿﻢاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ رو ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ )ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان(‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ آﻣﺪﯾﺪ و از راه دﻟﺴﻮزی ﺑﻪ زور ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدﯾﺪ‪) .‬آنھﺎ در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﯽاﯾﻤﺎن ﺑﻮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﻪ و‬
‫ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮﮐﺶ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻋﺬاب ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن ﮔﺮﯾﺒﺎن ﮔﯿﺮ ھﺮ دوی ﻣﺎ ﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﭽﺸﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﮔﻤﺮاه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺷﻤﺎ را ھﻢ ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﺎن در ﻋﺬاب‪ ،‬ﺑﺎ‬
 ‫‪٦٩‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ھﻢ و ﻣﺸﺘﺮکاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺰھﮑﺎران رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪) .‬ﭼﺮا ﮐﻪ( وﻗﺘﯽ‬
‫ﺑﺪاﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻣﻌﺒﻮدی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺧﻮﯾﺶ‬
‫را ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ(«‪.‬‬
‫ﺷﮫﯿﺪ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﻼم‪ ،‬ﺳﯿﺪﻗﻄﺐ در ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﺎت در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺻﺪای ﻣﮫﯿﺐ و رﻋﺪ آﺳﺎ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ھﻢ زدن ﺳﺮ داده‬
‫ﺷﻮد »زﺟﺮه« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ واژه در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺪت‪،‬‬
‫ُ َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ھﻮل و ھﺮاس آﻧﺮوز را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻠﻮه دھﺪ ﴿فإِذا ه ۡم يَنظ ُرون﴾ ﻧﺎﮔﮫﺎن و ﺑﺪون‬
‫اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪون اﺣﻀﺎرﯾﻪ‪ ،‬ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪه و ﺑﮫﺖ زده ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ و‬
‫ِين﴾ وای ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪ؟! ‪.١‬‬ ‫﴿ َ� ٰ َو ۡ�لَ َنا َ�ٰ َذا يَ ۡو ُم ٱ ّ‬
‫�‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ٰ� :‬‬
‫ِ‬
‫در ھﻤﺎن ﺣﺎل وﺣﺸﺖ و ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ‪ ،‬ﺻﺪاﯾﯽ از ﻏﯿﺐ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺸﺎن را ﻧﻮازش‬
‫ُ َ ّ َ‬
‫نتم بِهِۦ ت�ذِبُون﴾ آری‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن روز‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪َ ٰ�َ ﴿ :‬ذا يَ ۡو ُم ٱ ۡل َف ۡصل ٱ َّ�ِي ُك ُ‬
‫ِ‬
‫ﻓﺼﻞ و ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯿﺎن ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﺮﺧﺎش‪ ،‬ﻣﻼﻣﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ھﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﺮای ﻓﺮار از‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ و ﻣﻮاﺧﺬه و ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺳﻌﯽ دارد ﮐﻪ ﺟﺮم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮدن دﯾﮕﺮان‬
‫ﺑﯿﻨﺪازد و ﺧﻮد را ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﻨﺪ! وﻟﯽ ﮐﻮر ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫اﺗﮫﺎﻣﯽﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺴﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺧﻮد را از آن‪ ،‬ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﻨﺪ و از ﻣﺠﺎزات‬
‫دادﮔﺎه ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﺪ و دﯾﮕﺮان را ﺑﺠﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ دام اﻧﺪازد‪.‬‬
‫َّ‬ ‫جرم َ‬ ‫ۡ‬
‫در اداﻣﻪ آﯾﺎت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إنَّا َك َ� ٰل َِك َ� ۡف َع ُل بٱل ُم ۡ‬
‫ِ� ‪ ٣٤‬إِ� ُه ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ُ ٓ ْ َ َ َ ُ ۡ َ ٓ َ ٰ َ َّ َّ ُ َ ۡ َ ۡ ُ َ‬
‫�ون ‪.﴾٣٥‬‬ ‫�نوا إِذا �ِيل لهم � إِ�ه إِ� ٱ� �ستك ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﺮﻣﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ :‬ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﺤﻖ ﺟﺰ ﭘﺮودﮔﺎر ﯾﮑﺘﺎی ﻋﺎﻟﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻧﮑﺎر و اﺳﺘﮑﺒﺎر‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٧٠‬‬

‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ :‬ھﯿﭻ ﻗﺎﻧﻮن و دﺳﺘﻮری ﺟﺰ ﺷﺮﯾﻌﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﺬﯾﺮش و اﺟﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎزھﻢ ﺗﮑﺒﺮ و اﺑﺎ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺰ‬
‫در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺣﻖ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود آورد و ﮐﺮﻧﺶ ﮐﺮد ﺑﺎزھﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎش ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آنھﺎ ﭘﺎ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﮫﺎده و داﻋﯿﺎن ﺣﻖ را ھﻤﻮاره ﺗﮫﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺪ و اﻋﺪام ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﺪﻓﺸﺎن از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻦ آنھﺎ )داﻋﯿﺎن( از ﺳﺮ راه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ دﯾﮕﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫آنھﺎ ﺳﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود آورﻧﺪ و ﺧﯿﻠﯽ راﺣﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻮاع ﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻣﮫﺮ ﺳﮑﻮت ﺑﺮ ﻟﺐ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ‬
‫ﺑﺠﺎی اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‪ ،‬از آنھﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ‪:‬‬

‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫ون ٱ� ِ‬‫ِ‬ ‫د‬ ‫ِن‬
‫م‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫ون‬‫﴿ٱح�وا ٱ�ِين ظلموا وأز�جهم وما �نوا �عبد‬
‫َ ُ ُ ۡ َّ ُ َّ ۡ ُ ُ َ‬
‫�ولون ‪] ﴾٢٤‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۲۴-۲۲ :‬‬ ‫حي ِم ‪ ٢٣‬وق ِفوهمۖ إِ�هم م ٔ‬ ‫� ِ‬‫ص َ� ٰ ِط ٱ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ‬
‫فٱه ُدوه ۡم إ ِ ٰ� ِ‬
‫ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻘﺘﺪر ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﻣﻮراﻧﺶ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬
‫ﴩوا« »ﮔﺮدآورﯾﺪ« ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ ﺳﺘﻤﮑﺎران‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و‬ ‫اﺣ ﹸ ﹸ‬
‫» ﹾ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدان ﺑﺎﻃﻞ آنھﺎ )ﭼﻪ از ﻧﻮع ﺳﻨﮓ و ﺑﺖ ﭼﻪ از ﻧﻮع اﻧﺴﺎنھﺎ و ﺟﻦھﺎ( را‬
‫از ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﻨﺪ و اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ھﻮﻟﻨﺎک و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل رﻗﺖاﻧﮕﯿﺰی اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﮕﺎن ﺑﺮھﻨﻪ و ﺧﺘﻨﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﺪه ﺣﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ھﯿﭻﯾﮏ از آﻧﺎن ﺣﺘﯽ در ﻓﮑﺮ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﺪام ﺑﺮھﻨﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﻀﯿﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﮫﻢﺗﺮ از‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻋﻀﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺸﻮﻧﺪ« ‪ .١‬ﺧﺪا ﯾﺎ ﭼﻪ ﺻﺤﻨﻪی‬

‫‪ -١‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ! اﺟﺘﻤﺎع ﻣﯿﻠﯿﺎردی ﺟﻦھﺎ و اﻧﺴﺎنھﺎ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن!‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎنھﺎ‪ ،‬ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ‪ ،‬از آدم ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن روی زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺎﻧﺸﺎن‪،‬‬
‫اﻣﺮاء و ﭘﺎدﺷﺎھﺎﻧﺸﺎن و‪ ..‬ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ و در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﮔﺮد آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢھﺎ ﺧﯿﺮه‬
‫و ﻣﺎت‪ ،‬و ﻗﻠﺐھﺎ ﺗﮫﯽ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻗﻠﺐ و دﯾﺪهی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻟﺸﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮﯾﺶ و ﻋﺪهای زﺑﺎن و ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ و‬
‫ﮔﺮوھﯽ ﺣﺲ ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ اوﺿﺎع آﺷﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورد و‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﮕﻮﯾﺪ وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮان را ﻧﻤﯽﺷﻨﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آن دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻻل و ﺑﯽزﺑﺎن ﺷﺪه‪ ،‬آه و‬
‫ﻓﻐﺎن ﻣﺮدم را ﻣﯽﺷﻨﻮد‪ ،‬و ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺮقھﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ )ﺑﺎ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻣﯿﻞ( از ﺑﺪنھﺎ ﺳﺮازﯾﺮﮔﺸﺘﻪ و اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺗﺎ ﺑﻨﺎ ﮔﻮش‬
‫ﻏﺮق ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورد و آه و ﻓﻐﺎن ﺳﺮ دھﺪ وﻟﯽ زﺑﺎﻧﺶ‬
‫ﯾﺎری ﻧﻤﯽدھﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﺬاﺑﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻣﯽﺷﻨﻮد و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎی‬
‫ﻣﯿﻠﯿﺎردھﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از ھﺮ ﺳﻮ ﺗﻨﻪ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﮔﺎھﯽ ﺿﺮﺑﻪای ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﺖ و ﮔﺎھﯽ ﺑﺮ ﭼﮫﺮه و ﮔﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﻤﺶ وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن درﻣﯿﺎن‬
‫اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺣﯿﺮان اﺳﺖ و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﯽزﻧﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﻮﺻﻠﻪاش ﺳﺮ‬
‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ّ َ َ َ َۡ ٓ َ ۡ َ ََۡ ُ‬
‫ص��﴾ ]ﻃﻪ‪[۱۲۵ :‬‬ ‫� وقد كنت ب ِ‬‫ب ل ِم ح�ت ِ� أ� ٰ‬ ‫ﻣﯽرود‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‪﴿ :‬ر ِ‬
‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! )ﻣﻦ در دﻧﯿﺎ( دارای ﭼﺸﻢ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﺮا ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺣﺸﺮ ﻧﻤﻮدی؟!«‪.‬‬
‫ﺷﮕﻔﺘﺎ! اﮐﻨﻮن ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ و از اﯾﻨﮑﻪ آنھﺎ را از ﺗﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯽ! ﭼﺮا در دﻧﯿﺎ از دو ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻨﺎﯾﺖ در ﺗﺸﺨﯿﺺ راه ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﮑﺮدی؟ ﭼﺮا ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ داﻋﯿﺎن راه ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﺴﻮی ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از آﻧﺎن اﻋﺮاض ﻣﯽﮐﺮدی و ﺑﺮ اداﻣﻪ ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﺮور ات اﺻﺮار‬
‫ﻣﯽورزﯾﺪی؟‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٧٢‬‬

‫اﮐﻨﻮن وﻗﺖ آن رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﮐﻮر ﺷﺪنھﺎ و ﻧﺪﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ‪،‬‬

‫ﭘﺎداش ﺑﻪ ﻣﺜﻞ داده ﺷﻮی و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ از ﻧﻌﻤﺖ ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎی ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﻣﺤﺮوم‬
‫ۡ‬ ‫َ َٰ َ َ َ ۡ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ‬
‫ِيت َهاۖ َو� َ� ٰل َِك ٱ�َ ۡو َم تُ َ ٰ‬
‫ن�﴾ ]ﻃﻪ‪.[۱۲۶ :‬‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﯽ‪﴿ :‬ك�ل ِك ��تك ءا� ٰتنا فنس‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ )ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ( آﯾﺎت ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪ و ﺗﻮ آنھﺎ را‬
‫ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﯽ‪ .‬اﻣﺮوز ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮی«‪.‬‬

‫ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ واروﻧﻪ ﺣﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ!‬

‫ﯾﮑﯽ از ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺷﮕﻔﺖزده ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬واروﻧﻪ ﺑﺮ روی ﺳﺮ و ﺻﻮرت راه ﺑﺮود؟‬
‫آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﻤﺎن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎھﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در‬
‫ﻣﯽآورد‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻋﺪهای را ﺑﺎ ﺳﺮھﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآورد ‪.١‬‬
‫َ ُ ُ ْ َ َ َّ َ ُ َّ َ َ‬
‫�د� ۡم إِ� عذابًا ‪] ﴾٣٠‬اﻟﻨﺒﺄ‪» .[۳۰ :‬ﭘﺲ ﺑﭽﺸﯿﺪ و ﻣﺎ ھﺮﮔﺰ‬ ‫﴿فذوقوا فلن ن ِز‬
‫ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻋﺬاب را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﻤﯽاﻓﺰاﺋﯿﻢ«‪.‬‬

‫دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ و اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬

‫َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُ َ ۡ َ ٓ ُ َّ َ َّ َ ُ ۡ ُ َ َ‬
‫وز ُعون ‪١٩‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�وم �� أعداء ٱ� ِ إِ� ٱ�ارِ �هم ي‬
‫َ َّ َ َ َ ٓ ُ َ َ َ َ َ ۡ ۡ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ ُ ُ ُ ُ َ َ ُ ْ‬
‫� إِذا ما جاءوها ش ِهد علي ِهم سمعهم و�ب�رهم وجلودهم بِما �نوا‬ ‫ح ٰٓ‬
‫َ َ ُ ْ ُ ُ ۡ َ َ ُّ ۡ َ َ ۡ َ َ ُ ٓ ْ َ َ َ َ َّ ُ َّ ٓ َ َ ُ َّ‬ ‫ُ َ‬
‫نط َق �‬ ‫َ� ۡع َملون ‪ ٢٠‬وقالوا ِ�لودِهِم ل ِم ش ِهد�م عليناۖ قالوا أنطقنا ٱ� ٱ�ِي أ‬
‫َ ۡ َ ُ َ َ َ َ ُ ۡ َ َّ َ َ َّ َ ۡ ُ َ ُ َ‬
‫��هِ ت ۡرجعون‪] ﴾٢١‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۲۱ :‬‬ ‫�ءٖ � وهو خلق�م أول مر� ٖ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و روزی ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮی آﺗﺶ دوزخ راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﻟﺒﻪ آن ﮔﺮد آورده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮشھﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻢھﺎ‪ ،‬و‬

‫‪ -١‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﭘﻮﺳﺖھﺎی اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ‬

‫ﭘﻮﺳﺖھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺷﮫﺎدت دادﯾﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪی ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر در آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﮔﻮﯾﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و‬
‫ھﻢ او در آﻏﺎز‪ ،‬ﺷﻤﺎ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪﺳﻮی او ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪهاﯾﺪ«‪.‬‬
‫در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ از آنﺣﻀﺮت ج رواﯾﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬روز‬
‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﺮم را ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻼﻧﯽ! ﻣﮕﺮ ﺗﻮ را در دﻧﯿﺎ ﻋﺰﯾﺰ ﻧﮑﺮدم؟ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺳﺮوری ﻧﺪادم؟ و ﺑﺮاﯾﺖ‬
‫ھﻤﺴﺮی ﻣﮫﯿﺎ ﻧﺴﺎﺧﺘﻢ و در اﺧﺘﯿﺎرت ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ؟ اﺳﺐ‪ ،‬ﺷﺘﺮ و ‪) ..‬اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫رﻓﺎھﯽ( ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺪادم؟ ﺑﻨﺪه در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻗﺒﻮل دارم‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﯽ ﮐﻪ روزی ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮاھﯽ ﮐﺮد؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺖ و ﺑﻪ ﮐﺘﺎبھﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽات اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻢ و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﺎز و روزه ﺑﻮدم‪ ،‬و از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮده ﺑﻮدی ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن اﻧﻔﺎق‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم و ‪ ..‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻤﻞ دﯾﮕﺮ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﺠﺎ در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ ﻧﯿﺰ! )دﺳﺖ از دروغ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﯽداری(‬
‫اﮐﻨﻮن از وﺟﻮد ﺧﻮدت ﮔﻮاه ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ! ﻣﮕﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﺮأت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻦ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ؟!‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﮫﺮ ﺳﮑﻮت ﺑﺮ دھﺎﻧﺶ زده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺠﺎی زﺑﺎن‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ‬
‫و دﯾﮕﺮ اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در ﻣﯽآﯾﻨﺪ ‪.١‬‬
‫ﺷﮕﻔﺘﺎ! ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﻃﺎﻏﻮت ﺑﺰرگ در ﺻﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دروغھﺎﯾﺶ‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽداد‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﻣﯿﺪان ﻣﺤﺸﺮ‪،‬‬
‫ﺧﺪا را ﺑﻔﺮﯾﺒﺪ! ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ اﺳﺮار و درون اﻧﺴﺎنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫�� ٱ ُّ‬
‫لص ُد ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ ٓ ََ ۡ َ ۡ ُ َ َ ُۡ‬
‫ور ‪] ﴾١٩‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۱۹ :‬‬ ‫� وما ِ‬ ‫﴿�علم خا�ِنة ٱ�� ِ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٧٤‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎه دز داﻧﻪی ﭼﺸﻢھﺎ و راز ﺳﯿﻨﻪھﺎ را ﻣﯽداﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺒﯿﻪ اﯾﻦ رواﯾﺖ‪ ،‬رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی در ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج‬
‫ﺗﺒﺴﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﺣﺎل اﻧﺴﺎﻧﯿﮑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺟﺰ اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺧﻮﯾﺶ‪،‬‬
‫ﮔﻮاھﯽ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ را ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮد ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺧﻮدت ﮔﻮاه ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺮاﻣﺎ ﮐﺎﺗﺒﯿﻦ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮫﺮ‬
‫ﺳﮑﻮت ﺑﺮ دھﺎﻧﺶ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬و اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ را ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ‬
‫ھﺮﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ زﺑﺎﻧﺶ را رھﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﺳﺎﯾﺶ‬
‫ﺷﻤﺎ در دﻧﯿﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺎری زدم ‪.١‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َۡ َ‬ ‫َۡ‬
‫ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺻﺮاﺣﺖ دارد‪﴿ :‬يَ ۡو َم �ش َه ُد عل ۡي ِه ۡم �لسِن ُت ُه ۡم َو�يۡدِي ِه ۡم‬
‫ََۡ ُ ُُ َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ‬
‫وأرجلهم بِما �نوا �عملون ‪] ﴾٢٤‬اﻟﻨﻮر‪» .[۲۴ :‬روزی ﮐﻪ زﺑﺎنھﺎ‪ ،‬دﺳﺖھﺎ و‬
‫ﭘﺎھﺎﯾﺸﺎن ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ«‪ .‬و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن و اﻋﻀﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﮔﻮاھﯽ دادﯾﺪ؟ آنھﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ را ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ درآورد ﮐﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮد روزی اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ ﮐﻪ از ھﻤﻪ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ او‬
‫ﮔﻮاھﯽ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﺟﺮأت ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻦ ﮔﻮاھﯽ‬
‫دھﺪ‪ .‬ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﻨﻮز ھﻢ ھﻤﺎن آﻗﺎ و ﺗﺎﺟﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ درآﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎورش ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﺳﺖھﺎﯾﻢ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﻟﻤﺲ ﮐﺮده و ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﭘﺎھﺎﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﯽ را ﮐﻪ ﺑﺴﻮی آن ﻗﺪم ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺷﺮﻣﮕﺎھﻢ ﮔﻨﺎھﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ؟! ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد‬
‫ﻣﯽزﻧﺪ و ﺑﻪ اﻋﻀﺎی ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﮔﻮاھﯽ دادﯾﺪ؟ آنھﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٧٥‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﻟﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا دارد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬

‫َ َ َ َ َّ ُ َّ ٓ َ َ َ ُ َّ‬
‫� َ ۡ‬
‫�ءٖ﴾ ]ﻓﺼﻠﺖ‪.[۲۱ :‬‬ ‫﴿أنطقنا ٱ� ٱ�ِي أنطق‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺎ را ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در آورد ﮐﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در‬
‫ﻣﯽآورد«‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺳﯿﺪﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻨﺠﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺴﺎنھﺎ‬
‫ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﻣﻨﮑﺸﻒ ﺷﺪه و ﺑﻪ آن ﭘﯽ ﺑﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﭘﺮده از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺪان ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﻋﻀﺎ و اﺟﺴﺎم آﻧﺎن«‪ .‬ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻋﻀﺎی‬
‫ﺑﺪﻧﺸﺎن در ﺗﺼﺮف ﺧﺪا درآﻣﺪه و از او ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﻋﻠﯿﻪ‬
‫آنھﺎ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺴﻠﻂ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد آﻧﺎن ﻧﻈﯿﺮ آن را ﺑﺮ اﻋﻀﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُ َ ۡ َ ٓ ُ َّ َ َّ َ ُ ۡ ُ َ َ‬
‫وز ُعون ‪] ﴾١٩‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۱۹ :‬‬‫و ﻧﺪارﻧﺪ‪﴿ .‬و�وم �� أعداء ٱ�ِ إِ� ٱ�ارِ �هم ي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬روزی ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮی آﺗﺶ راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻟﺒﻪ آن‬
‫ﮔﺮد آورده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻋﺠﯿﺐ و ھﻮلاﻧﮕﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺗﺴﻠﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﺮﻣﺎن از ﻋﻼﯾﻢ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﭼﮫﺮه دارﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﺎناﻧﺪ دﺷﻤﻨﺎن اﻟﻠﻪ! ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ و در‬
‫ﮐﻨﺎر ھﻢ ﮔﺮدآوری ﺷﺪه و ﺑﺴﺎن ﮔﻠﻪھﺎی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺴﻮی آﺗﺶ دوزخ ﺳﻮق‬
‫داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮی آﺗﺶ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﮔﻮاھﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮐﺴﯽ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآورد ﺑﺮای ﺷﮫﺎدت ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﺗﮑﻠﻢ از زﺑﺎنھﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ آنھﺎ‬
‫ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در دﻧﯿﺎ دروغ ﻓﺮاوان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﮫﺰا ﮐﺮدﻧﺪ و ‪..‬‬
‫اﯾﻨﮏ وﻗﺖ آن ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﮔﻮشھﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻢھﺎ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن و دﺳﺖ و ﭘﺎ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٧٦‬‬

‫ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ و ﭘﺮده از ﮐﺮدار زﺷﺖ‬

‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎن را دور از ﭼﺸﻢ ﺧﺪا و‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﯿﺖھﺎی ﭘﻠﯿﺪ و‬
‫اﻋﻤﺎل زﺷﺖﺷﺎن اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد را از دﯾﺪ ﭼﺸﻢ‪،‬‬
‫ﮔﻮش و ﭘﻮﺳﺖ و ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦھﺎ‪ ،‬اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻔﮑﺎک ﺑﺪن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﯿﺮوی ﺷﮕﻔﺘﯽ و‬
‫ﭼﻪ ﺗﺼﺮف ﻋﺠﯿﺒﯽ! ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺧﻮدش ﻧﺎﺗﻮان و‬
‫زﺑﻮن ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪهی آﺗﺶ دوزخ‬

‫َ‬ ‫� َف ُروا ْ لَن نُّ ۡؤم َِن ب َ� ٰ َذا ٱ ۡل ُق ۡر َ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ‬
‫ان َو�‬ ‫ِ‬ ‫ء‬ ‫ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وقال ٱ�ِين‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ج ُع َ� ۡعض ُه ۡم إ ِ ٰ�‬ ‫َ َّ ۡ َۡ‬ ‫َّ ُ َ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫� يَ َديۡهِ� َول َ ۡو تَ َر ٰٓ‬ ‫بٱ َّ�ِي َ� ۡ َ‬
‫ى إِذِ ٱل�ٰل ِمون موقوفون عِند ر� ِ ِهم ير ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ِ�‬ ‫نت ۡم لك َّنا ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫�وا ل ۡو� أ ُ‬ ‫ِين ٱ ۡس ُت ۡضعِ ُفوا ل ِ� َ‬
‫ِين ٱ ۡس َتك َ ُ‬ ‫َ� ۡعض ٱل َق ۡول َ� ُقول ٱ� َ‬
‫ٍ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ى َ� ۡع َد‬ ‫� ۡم َعن ٱل ُه َد ٰ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ ُ ٓ ۡ ُ َ َ ۡ َٰ ُ‬
‫�وا ل ِ�ِين ٱستضعِفوا ��ن صدد�‬ ‫ِين ٱ ۡستَك َ ُ‬ ‫‪ ٣١‬قَال ٱ� َ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َّ َ ۡ ُ ۡ ُ ْ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ ۡ‬ ‫�رم َ‬ ‫ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ ُ ُ ُّ ۡ‬
‫�وا بَل‬ ‫ِ� ‪ ٣٢‬وقال ٱ�ِين ٱستضعِفوا ل ِ�ِين ٱستك‬ ‫إِذ جاء�م� بل كنتم ِ‬
‫ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ٓ َ َّ ۡ ُ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ ُ ٓ َ َ ٗ َ َ َ ُّ ْ‬ ‫ۡ َّ‬
‫َمك ُر ٱ ۡ� ِل َوٱ�َّ َهارِ إِذ تأمرو�نا أن ن�فر ب ِٱ�ِ و�عل �ۥ أنداد�ۚ وأ�وا‬
‫َّ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ْ ۡ َ َ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ٓ َ ۡ َ َّ َ َ َ ْ َ ۡ ُ ۡ َ‬
‫ِين �ف ُر ۖوا هل � َز ۡون‬ ‫اق ٱ�‬‫اب وجعلنا ٱ�غ�ل ِ� أ�ن ِ‬ ‫ٱ�دامة لما رأوا ٱلعذ ۚ‬
‫ُ َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َّ‬
‫إِ� َما �نوا َ� ۡع َملون ‪] ﴾٣٣‬ﺳﺒﺄ‪.[۳۳-۳۱ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ای ﮐﺎش ﻣﯽدﯾﺪی آن زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎن در ﭘﯿﺸﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن )ﺑﺮای ﺣﺴﺎب( ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫اﻧﺪ و ھﺮ ﯾﮏ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮔﺮدن دﯾﮕﺮی ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و زﯾﺮ‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫‪٧٧‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫دﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان و ﺑﺎﻻدﺳﺘﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾﺪ )و ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاه‬

‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﺪ( ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﯾﻢ‪ .‬ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ھﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از آن ھﺪاﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‬
‫ﻣﮑﺎراﻧﻪ ﺷﻤﺎ در ﺷﺐ و روز ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از ھﺪاﯾﺖ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﯿﻢ‪ .‬در آن‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﺸﻨﺎﺳﯿﻢ و‬
‫اﻧﺒﺎزھﺎﯾﯽ را ﺑﺮای او ﻗﺮار دھﯿﻢ و )ﺳﺮاﻧﺠﺎم ھﺮ دو ﮔﺮوه( ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد را‬
‫ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻋﺬاب را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮدن ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﺰاﺋﯽ ﺟﺰ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‬
‫داده ﻣﯽﺷﻮد؟«‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺑﯿﻨﻮا‪ ،‬رھﺒﺮان ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﺘﮫﻢ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ ﴿ َ� ُقول ٱ� َ‬
‫ِين‬
‫ۡ ُ ۡ ُ ْ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َ ۡ َ ٓ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫ك َّنا ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ�﴾‪.‬‬ ‫ٱستضعِفوا ل ِ�ِين ٱستك�وا لو� أنتم ل‬
‫ً‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾﺪ و ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬زﯾﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک و ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﻧﮑﺒﺖ ﺑﺎر اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻣﺤﺸﺮ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ » :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﯾﻦھﻤﻪ ﻓﻼ ﮐﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ‬
‫ﺷﺪﯾﺪ«‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﯽﭘﺮده ﺑﺎ آنھﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮی‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ آنھﺎ ﺗﮫﺪﯾﺪﺷﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در دﻧﯿﺎ ھﻤﻮاره ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫زورﮔﻮﯾﺎن‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود ﻣﯽآورﻧﺪ و‬
‫آزادی‪ ،‬ﮐﺮاﻣﺖ و ﺑﯿﻨﺶ ﺧﺪادادی ﺧﻮد را ﻣﯽﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﻏﻼم ﺣﻠﻘﻪ ﺑﮕﻮش‬
‫آﻧﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮐﻨﻮن آنھﺎ در ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬
‫ارزشھﺎی ﻣﺎدی و زورﮔﻮﯾﯽھﺎ ﺧﺒﺮی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و از ﻃﺮﻓﯽ ﺧﻮد را ﻣﻮاﺟﮫﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﺮو ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ واھﻤﻪای ﺑﻪ زورﮔﻮﯾﺎن‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٧٨‬‬
‫ََۡ ٓ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫ك َّنا ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ�﴾ »اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﯾﻢ«‪.‬‬ ‫﴿لو� أنتم ل‬‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ۡ� :‬‬
‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺪﺗﺮی ﮔﺮﻓﺘﺎراﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ از‬
‫اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻨﺪ‪:‬‬
‫َ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َّ َ ۡ ُ ۡ ُ ٓ ْ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ٰ ُ‬
‫� ۡم َعن ٱل ۡ ُه َد ٰ‬
‫ى َ� ۡع َد‬ ‫ِ‬ ‫﴿قال ٱ�ِين ٱستك�وا ل ِ�ِين ٱستضعِفوا ��ن صدد�‬
‫�رم َ‬ ‫ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ ُ ُ ُّ ۡ‬
‫ِ� ‪] ﴾٣٢‬ﺳﺒﺄ‪.[۳۲ :‬‬ ‫إِذ جاء�م� بل كنتم ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از راه ھﺪاﯾﺖ‬
‫ﺑﺎز داﺷﺘﯿﻢ؟ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﮔﻤﺮاه ﺑﻮدﯾﺪ«‪.‬‬
‫دﻓﺎﻋﯿﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ واژهھﺎی زﯾﺒﺎی »ھﺪاﯾﺖ« ﻣﯽآراﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ‬
‫ﺧﻮد را از ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮھﺎﻧﻨﺪ در آﻧﺠﺎ )دﻧﯿﺎ( اﯾﻦ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ھﯿﭻ‬
‫ارزﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ آنھﺎ را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﺸﻮرت و ﻧﻈﺮ ﺧﻮاھﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻼ آدم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺣﯿﺎﻧﺎ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﺸﺎن ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﻤﯽﺷﺪ! وﻟﯽ اﻣﺮوز ﮐﻮرهھﺎی دوزخ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ از‬
‫آن زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان را اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺮم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫َ َۡ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض زﯾﺮدﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﮔﻮش ﻓﺮا دھﻨﺪ و در ﭘﺎﺳﺦ آنھﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ُ ��﴿ :‬ن‬
‫َ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ ُ ُ ُّ ۡ‬
‫�رم َ‬
‫ِ�﴾ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا‬ ‫صدد��م ع ِن ٱلهدى �عد إِذ جاء�م� بل كنتم ِ‬
‫در دﻧﯿﺎ رخ ﻣﯽداد‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن در ﮔﻮﺷﻪای ﮐﺰ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ را ﻧﻤﯽدادﻧﺪ! وﻟﯽ اﯾﻨﮏ آنھﺎ در ﺳﺮای آﺧﺮت ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺎﺋﯿﮑﻪ ﺑﯿﻢھﺎی دروﻏﯿﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﯿﻢھﺎی واﻗﻌﯽ داده و ارزشھﺎی‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻟﯽ و ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺟﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ارزشھﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ وﻗﺖ‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺸﻢھﺎ ﺑﺎز ﺷﻮد و رازھﺎی ﻧﮫﻔﺘﻪ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ‬
‫را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ را ﺑﺮ ﺳﮑﻮت‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و ﻧﯿﺮﻧﮓھﺎی ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان را ﮐﻪ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از راه ﺣﻖ و ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺤﺸﺎ و ﻣﻨﮑﺮاﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﯿﺮاھﻪ ﮐﺸﯿﺪن‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ھﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪َ ﴿ :‬وقَ َال ٱ َّ� َ‬
‫ِين‬
‫ۡ َ ۡ َ ٓ َ َّ ۡ ُ‬ ‫ۡ َّ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ ْ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ ۡ‬
‫�وا بَل َمك ُر ٱ ۡ� ِل َوٱ�َّ َهارِ إِذ تأ ُم ُرو� َنا أن ن�ف َر‬ ‫ٱستضعِفوا ل ِ�ِين ٱستك‬
‫َّ َ َ ۡ َ َ َ ُ ٓ َ َ ٗ‬
‫ندادا﴾‪.‬‬ ‫ب ِٱ�ِ و�عل �ۥ أ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻣﮑﺎراﻧﻪ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﯾﺪ و ﻣﺎ را دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺎﯾﻞ‬
‫ﺑﺸﻮﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺟﺪال ﺑﯿﻬﻮده‬
‫در ﻧﮫﺎﯾﺖ‪ ،‬ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﻨﺪﮐﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﮔﻼﯾﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل‬
‫ھﯿﭻﯾﮏ از آنھﺎ ﺳﻮدی ﻧﺪارد و ھﺮ ﮐﺪام ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﮑﺎﻓﺎت ﻋﻤﻞ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮوه ﻣﺴﺘﮑﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ زﺷﺖﮐﺎریھﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﻮدن زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮدھﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﮑﺎﻓﺎت ﺷﻮﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﯿﺮوی ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان و ﮔﻮش‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻮدن آنھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫آنھﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎﻟﺸﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻌﻤﺖ آزادی و ﺑﯿﻨﺶ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ آنھﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ را‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻧﻌﻤﺖ آزادی را از دﺳﺖ داده‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺑﯿﻨﺶ‬
‫ﻧﻮع‬
‫و ﺑﺼﯿﺮت ﺧﻮد را ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ِ‬
‫ﻣﺠﺎزات روﺑﺮو ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺬاب را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﻐﺾ ﮔﻠﻮﯾﺸﺎن را ﻣﯽﻓﺸﺎرد‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ُّ ْ َّ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ْ ۡ َ َ‬
‫﴿وأ�وا ٱ�دامة لما رأوا ٱلعذاب﴾‬
‫»ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﺪاﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﭘﻨﮫﺎن ﮐﻨﻨﺪ«!‪.‬‬
‫ﻏﻢ و اﻧﺪوه‪ ،‬دروﻧﺸﺎ ﻧﺮا ﻣﯽآزارد وﻟﯽ ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ آن را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨٠‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺲ دﺷﻮار و دردﻧﺎک آنھﺎ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬

‫َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َٰ َ ٓ َ ۡ‬
‫اق ٱ�ِين �فروا﴾ »ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﺮدن‬ ‫﴿وجعلنا ٱ�غ�ل ِ� أ�ن ِ‬
‫آنھﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت رازھﺎی ﻧﮫﻔﺘﻪی ھﺮ دو ﮔﺮوه‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﻢ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان و ھﻢ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آن ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ زورﮔﻮﯾﯽ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﻮدن دﯾﮕﺮان و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻨﺰل از ﻣﻘﺎم واﻻی‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ و ﻋﺪم ﺑﮫﺮهﮔﯿﺮی از آزادی و ﺑﯿﻨﺶ ﺧﺪادادی و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ زروﮔﻮﯾﺎن و ﻣﺘﺠﺎوزان‪ .‬ﺑﺪﯾﻦﺟﮫﺖ ھﺮ دو‪ ،‬ﺑﺎ ھﻢ و در ﮐﻨﺎر ھﻢ در‬
‫ﻋﺬاب ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد و اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﺎداش ﮐﺮداری ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ ‪.١‬‬

‫آﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ آورده ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ُ ُ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ َ َّ ُ ۡ َ ٰ ُ َ َ َّ ٰ َ ُ ّ‬
‫� ِۡك َر ٰ‬ ‫﴿ َوجا ْ ٓ‬
‫ى ‪�َ ٢٣‬قول‬ ‫ي َء يَ ۡو َم�ِذِۢ ِ�هن ۚم يوم� ِ ٖذ �تذكر ٱ ِ���ن و�� � ٱ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬
‫َُ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ� ٰلَ ۡيتَ� قَ َّد ۡم ُ‬
‫ِب عذابَ ُه ٓۥ أ َحد ‪َ ٢٥‬و� يُوث ُِق َوثاق ُه ٓۥ‬ ‫ا� ‪َ � ٢٤‬ي ۡو َم� ِ ٖذ � �عذ‬ ‫ت َِ َ‬
‫�ي ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ‪ٞ‬‬
‫أحد ‪] ﴾٢٦‬اﻟﻔﺠﺮ‪.[۲۴ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬در آن روز دوزخ را ﺣﺎﺿﺮ آورﻧﺪ )و ﻧﺸﺎن دھﻨﺪ(‪ .‬در آن روز‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﮐﯽ ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺣﺎل او دارد؟‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﮐﺎش ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد )ﭼﯿﺰی( ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ .‬در‬
‫آن روز ھﯿﭻﮐﺲ ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺴﺎن ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد‪ ،‬رواﯾﺘﯽ از آنﺣﻀﺮت ج ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ‬
‫َ ََْ‬ ‫ُ ِّ‬ ‫َ ََْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َْ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻳُﺆ� ِﺠﺑَ َﻬﻨ َﻢ ﻳَ ْﻮ َﻣﺌِ ٍﺬ ل َﻬﺎ َﺳﺒْ ُﻌﻮن أﻟﻒ ِز َﻣﺎمٍ َﻣ َﻊ ﻞﻛ ِز َﻣﺎمٍ َﺳﺒْ ُﻌﻮن أﻟﻒ‬
‫َ َ َ‬
‫َمﻠ ٍﻚ �ُ ُّﺮو� َﻬﺎ« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬آﺗﺶ دوزخ را در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ھﻔﺘﺎد ھﺰار اﻓﺴﺎر دارد و ھﺮ ﯾﮏ از‬

‫آنھﺎ ﺑﺪﺳﺖ ھﻔﺘﺎد ھﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽآورﻧﺪ«‪.‬‬

‫آرزوی ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺮم‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪھﺎی ھﻮﻟﻨﺎﮐﯽ در دوزخ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﺗﺶ‬
‫آن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﺴﺎن ﺣﯿﻮان درﻧﺪهای‬
‫ﻣﯽﻏﺮدو از ﺧﻼل ﺷﻌﻠﻪھﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﻣﻮﺟﻮدی وﺣﺸﺘﻨﺎک‬
‫ﮐﻪ دارای ﮔﺮدن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﺗﯿﺰ ﺑﯿﻦ و ﮔﻮش ﺷﻨﻮا و زﺑﺎن ﮔﻮﯾﺎ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآورد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﺑﻠﻌﯿﺪن ﺳﻪ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ‬
‫دارم‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮﯾﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﻣﺘﻤﺮدﯾﻦ و ﺳﺘﯿﺰ ﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺣﻖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮان و ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎزان ‪.١‬‬
‫ﺑﺎ دﯾﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪھﺎی ﺗﮑﺎن دھﻨﺪه و ھﻮﻟﻨﺎک‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺸﺪ و‬
‫ا�﴾ »ای ﮐﺎش‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ روزھﺎی دﻧﯿﺎ را آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ٰ �َ ﴿ :‬لَ ۡيتَ� قَ َّد ۡم ُ‬
‫ت َِ َ‬
‫�ي ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯿﻢ ﭼﯿﺰی ﺟﻠﻮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدم«‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ »ﺣﯿﺎت« را ﻣﻄﻠﻖ آورده‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ھﻤﺎن ﺣﯿﺎت آﺧﺮت اﺳﺖ ﻧﻪ آﻧﭽﻪ آن را در دﻧﯿﺎ زﻧﺪﮔﯽ و‬
‫َ َّ ٗ َ َ ُ َ‬
‫ون مِنَ‬ ‫َ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ َّ‬ ‫َۡ َُ َ‬
‫ﺣﯿﺎت ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪﴿ .‬أو �قول حِ� ترى ٱلعذاب لو أن ِ� كرة فأ�‬
‫ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬
‫سنِ� ‪] ﴾٥٨‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۵۸ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﻋﺬاب را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪای ﮐﺎش راه ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻣﯽداﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﻦ در زﻣﺮه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران در ﻣﯽآﻣﺪم«‪.‬‬
‫ﺷﮫﯿﺪ ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آرزوﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﮫﻮده ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﺑﺮآورده‬

‫‪ -١‬ﺗﺮﻣﺬي ﺑﺎ ﺗﺤﺴﯿﻦ ارﻧﺎووط ‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨٢‬‬

‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ و رﺟﻮﻋﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ھﻢ اﯾﻨﮏ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﺳﺮای ﻋﻤﻞ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎ را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﭙﺮی ﺷﺪن‪ ،‬دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺑﺰودی در‬
‫ٓ ۡ َ‬ ‫َ َٰ َ‬
‫� ق ۡد َجا َءتك‬ ‫ﻣﻮرد آن‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮزﻧﺶ و ﺗﻮھﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪﴿ :‬ب‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ ُ َ َ ۡ َ‬
‫َءا� ٰ ِ� فكذبت بِها وٱستك�ت و�نت مِن ٱل� ٰفِ ِر�ن ‪] ﴾٥٩‬اﻟﺰﻣﺮ‪. [59 :‬‬
‫‪١‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬آری‪ .‬آﯾﺎت و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی )ﻗﺪرت( ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪ وﻟﯽ ﺗﻮ آنھﺎ را‬

‫دروغ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯽ و اﺳﺘﮑﺒﺎر ﻧﻤﻮده از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻮدی«‪.‬‬

‫اﻇﻬﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺮم‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻋﺬابھﺎی ﻣﻮﻋﻮد را در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و از ﻧﺰدﯾﮏ ﻟﻤﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ از ﺷﺪت ﺣﺴﺮت و ﻧﺪاﻣﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﮔﺎز ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪای ﮐﺎش ﺳﺮﺑﺎزی از ﺳﺮﺑﺎزان‬
‫ﺧﺪا ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻨﺪهای از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭼﻮن ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫را ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ و اﻧﮕﯿﺰه ﮔﻤﺮاھﯽ ﺧﻮد را‬
‫َّ ُ َ َ ٰ َ َ ۡ َ ُ ُ‬
‫ول َ� ٰلَ ۡيتَ� ٱ َّ�َ ۡذ ُ‬ ‫ُّ‬
‫ت َم َع‬ ‫ِ‬ ‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ ﴿ .‬و َ� ۡو َم َ� َعض ٱلظال ِم � يديهِ �ق‬
‫َ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َّ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َّ ۡ ُ َ ً َ ٗ‬ ‫ٗ‬
‫� �ت ِ� لم ��ِذ ف�نا خل ِي� ‪ ٢٨‬لقد أضل ِ� ع ِن‬ ‫ٱ َّلر ُسو ِل َسبِي� ‪ٰ � ٢٧‬و�ل ٰ‬
‫َ ُ ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ َ َ َ َّ‬
‫�� ِن خذو� ‪] ﴾٢٩‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۲۹-۲۷ :‬‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ل ِِ� َ ٰ‬ ‫ٱ�ِك ِر �عد إِذ جاء ِ� � و�ن ٱ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و در آن روز‪ ،‬ﺳﺘﻤﮑﺎر‪ ،‬ھﺮ دو دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را از ﺷﺪت ﺣﺴﺮت‬
‫ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﯽﮔﺰد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش! ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ج )راه ﺑﮫﺸﺖ را(‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﺪم‪ .‬ای ﮐﺎش ﻣﻦ ﻓﻼﻧﯽ را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺪﺳﺘﻢ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﮔﻤﺮاه ﮐﺮد‪ .‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮار ﮐﻨﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫‪٨٣‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬در ذﯾﻞ آﯾﺎت ﻓﻮق ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺳﮑﻮﺗﯽ ﺑﺮ ھﻤﻪﺟﺎ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﯾﺎد اﺳﻒ ﺑﺎر و ﻧﺎﻟﻪھﺎی ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰش رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺒﯿﺮ و آھﻨﮓ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص آﯾﺎت‪ ،‬ﻣﻮﻗﻒ را ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ و اﺛﺮش را ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﺷﻨﻮﻧﺪه‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻏﻢ و اﻧﺪوه و ﻧﺪاﻣﺖ او ﺷﺮﯾﮏ اﺣﺴﺎس‬
‫لظال ُِم َ َ ٰ‬
‫� يَ َديۡهِ﴾ »ھﺮ دو دﺳﺘﺶ را ﮔﺎز ﻣﯽﮔﯿﺮد«‪،‬‬
‫َّ‬ ‫ُّ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﴿ َو َ� ۡو َم َ� َعض ٱ‬
‫ﭼﻮن ﯾﮑﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ھﺮﺑﺎر ﯾﮑﯽ را ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﺪاﻣﺖ را در دﺳﺘﺎﻧﺶ اﺣﺴﺎس و ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ھﺮ دو را‬
‫ﺑﺎ ھﻢ در دھﺎن ﻓﺮو ﺑﺮده‪ ،‬ﮔﺎز ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ و‬
‫ول َ� ٰلَ ۡيتَ� ٱ َّ�َ ۡذ ُ‬
‫ت َم َع‬
‫َُ ُ‬
‫دروﻧﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ اﺳﺖ‪�﴿ .‬ق‬
‫ِ‬
‫ٗ‬
‫ٱ َّلر ُسو ِل َسبِي�﴾ ]اﻟﻔﺮﻗﺎن‪» .[۲۷ :‬ای ﮐﺎش راه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و‬
‫ھﯿﭽﮕﺎه داﻣﻨﺶ را رھﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮدم و ﺑﯿﺮاھﻪ ﻧﻤﯽرﻓﺘﻢ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ دﯾﺮوز‬
‫رﺳﺎﻟﺘﺶ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻌﯿﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ را ﺑﻌﻨﻮان‬
‫َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َّ ۡ ُ َ ً َ ٗ‬
‫� �ت ِ� لم ��ِذ ف�نا خل ِي� ‪] ﴾٢٨‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪ .[۲۸ :‬واژه‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﴿� ٰو�ل ٰ‬
‫ﻓﻼن‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻓﺮد ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ دارد ﺗﺎ ﺷﺎﻣﻞ ھﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم را از‬
‫راه ﺧﺪا و ﭘﯿﺮوی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪،‬ﺑﺎز داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ۡ ٓ‬ ‫ّ ۡ‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ‬
‫﴿لق ۡد أضل ِ� ع ِن ٱ�ِكرِ َ� ۡع َد إِذ َجا َء ِ�﴾‪.‬‬
‫او ﻣﺮا از راه ﻗﺮآن ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ او ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮد ﯾﺎ از‬
‫َ ُ ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ َّ‬
‫�� ِن خذو�﴾ ﺣﻘﺎ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ھﻤﻮاره‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ل ِِ� َ ٰ‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﯿﻦ ﺷﯿﻄﺎن‪﴿ .‬و�ن ٱ‬
‫در ﺻﺪد رﺳﻮا ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ او را در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮارد ﺣﺴﺎس و ﺧﻄﺮﻧﺎک‪،‬‬
‫ﺷﺮﻣﻨﺪه و ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﮐﻨﺪ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨٤‬‬

‫ﻣﺸﺎﺟﺮه و ﻏﻮﻏﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺎﻣﻪی اﻋﻤﺎل‬

‫َ َۡ‬ ‫َ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ َ‬ ‫َ َ َّ َ ۡ ُ َ َ‬
‫ا�ِۦ � َيقول � ٰل ۡيت ِ� ل ۡم أوت كِ�ٰب ِ َي ۡه ‪َ ٢٥‬ول ۡم أد ِر‬
‫و� كِ�ٰ َب ُهۥ �ِشِ َم ِ‬‫﴿وأما من أ ِ‬
‫ََ َ َ‬ ‫َ‬
‫َ ٓ ۡ َٰ َ‬ ‫َ‬ ‫َٰ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬
‫ا�َ ۡۜه ‪ ٢٨‬هلك � ِّ�‬ ‫� � ِّ� َم ِ‬ ‫اض َية ‪ ٢٧‬ما أ�‬ ‫ت ٱلق ِ‬ ‫ما ح َِسا� ِ َيه ‪� ٢٦‬ليتها �ن ِ‬
‫َ‬
‫ۡ َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َّ ۡ َ َ ُّ‬ ‫ُ ُ َ ُ ُّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫يم َصلوهُ ‪َّ � ٣١‬م ِ� سِلسِلةٖ ذ ۡر� َها‬ ‫ُسل َ�ٰن َِيه ‪ ٢٩‬خذوهُ �غلوهُ ‪� ٣٠‬م ٱ� ِ‬
‫ح‬
‫ٗ َ ۡ ُ ُ‬ ‫َ ُۡ َ‬
‫سبعون ذ َِرا� فٱسلكوهُ ‪] ﴾٣٢‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۳۱-۲۵ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و اﻣﺎ ﮐﺴﯽﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎﻟﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش ھﺮﮔﺰ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﻧﻤﯽﺷﺪ! و ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ!ای ﮐﺎش ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺮم‪ ،‬ھﻤﺎن ﻣﺮگ ﺑﻮد و ﺑﺲ‪.‬‬
‫داراﯾﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺮا ﺳﻮدی ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ و ﺑﻪ درد ﻣﻦ ﻧﺨﻮرد‪ .‬ﻗﺪرت ﻣﻦ از دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮﻓﺖ‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ (:‬او را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻏﻞ و ﺑﻨﺪ و‬
‫زﻧﺠﯿﺮش ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ دوزخ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ او را ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮی ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‬
‫و ﺑﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ ھﻔﺘﺎد ذراع درازا دارد«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻮﻗﻔﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺣﺴﺮﺗﯽ ﻣﻤﺘﺪ و آھﻨﮕﯽ رﻗﺖاﻧﮕﯿﺰ‬
‫و ﻧﺎ اﻣﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎق آﯾﺎت ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻒ‬
‫را ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﺟﻠﻮه ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪه ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ در ﮐﺎر‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ درد و رﻧﺞ را ﻧﮫﺎﯾﺘﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﺧﻮد از ﺷﮕﻔﺘﯽھﺎی ﻗﺮآن در ﻧﺤﻮهی اراﺋﻪ ﻣﻮاﻗﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪھﺎﺋﯽ را ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺑﺮﺧﯽ را ﮐﻮﺗﺎه‪،‬‬
‫ﺟﻠﻮه ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در آﯾﺎت ﻓﻮق ﺑﺮآﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪی ﺣﺴﺮتاﻧﮕﯿﺰ و‬
‫درد و رﻧﺠﯽ را ﮐﻪ در ﭘﯽ دارد ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﻨﺪ و آن را ﺑﺼﻮرت ﺷﻔﺎف ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺎ آھﻨﮓ ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد و آن اﻧﺴﺎن ﺑﯿﭽﺎره آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪای ﮐﺎش! در اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر‬
‫ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﻧﺎﻣﻪی اﻋﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺴﺎب ﺧﻮد را‬
 ‫‪٨٥‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬وای ﮐﺎش! ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ و وﺟﻮدش ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ‬
‫ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﮔﺮدآوری ﻧﻤﻮده و ﺑﺪان‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻨﮏ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮدی ﺑﺤﺎﻟﺶ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎل‬
‫و ﺛﺮوﺗﻢ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎری ﻧﮑﺮد‪ .‬ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺘﻢ از دﺳﺖ رﻓﺖ‪ ..‬ﻧﻪ ﻣﺎل و ﺛﺮوت‬
‫ﺑﺎﻋﺚ دوری ﻋﺬاب ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺬاب را دﻓﻊ‬
‫ﮐﺮد )ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ..‬ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪ (..‬ھﺎء ﺳﺎﮐﻦ و ﻗﺒﻞ از آن ﯾﺎء ﻋﻠﺖ و ﻗﺒﻞ از آن اﻟﻒ ﻣﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ھﻢ داده‪ ،‬ﺣﺴﺮت و رﻧﺞ و درد ﺻﺤﻨﻪ را ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﺎه از ﺑﺎﻻ دﺳﺘﻮر ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮری ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﻪ از آن‪،‬‬
‫ُ ُ َ ُ ُّ‬
‫ھﻮل و ھﺮاس ﻣﯽﺑﺎرد‪﴿ :‬خذوهُ �غلوهُ ‪» ﴾٣٠‬او را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ‬
‫ُ‬ ‫ُ َّ ۡ َ َ ُّ‬
‫يم َصلوهُ ‪» ﴾٣١‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ داﺧﻞ دوزﺧﺶ اﻧﺪازﯾﺪ« ﴿� َّم‬ ‫ح‬
‫ﮐﺸﯿﺪ«‪�﴿ .‬م ٱ� ِ‬
‫ۡ َ َۡ ُ َ َ ُۡ َ َ ٗ َ ُ ُ‬
‫ا� فٱ ۡسلكوهُ ‪ ﴾٣٢‬ﭼﻪ ھﻮﻟﻨﺎک اﺳﺖ! و ﭼﻪ‬ ‫ِ� سِلسِلةٖ ذر�ها سبعون ذِر‬
‫ﺗﺮﺳﻨﺎک و ﮐﺸﻨﺪه! و ﭼﻪ ﻋﻈﻤﺘﯽ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ! » ﹸﺧﺬوه«‬
‫دﺳﺘﻮری از ﺑﺎﻻ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﭽﺎره‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ و ﻧﺎﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﻟﺮزه در‬
‫ﻣﯽآورد‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﻦ‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ از ھﺮ ﺳﻮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺸﺮه ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ » .‬ﹶﻓ ﹸﻐﻠﻮه« ھﺮ ﮐﺪام از ھﻔﺘﺎد ھﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬زودﺗﺮ ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺪ ﻏﻞ را ﺑﻪ‬
‫ُ َّ ۡ َ َ ُّ‬
‫يم َصلوهُ ‪ ﴾٣١‬ﮔﻮﯾﯽ ﻣﺎ ھﻢ اﮐﻨﻮن ﺷﺎھﺪ ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫ح‬
‫ﮔﺮدﻧﺶ ﻣﯽاﻧﺪازد ﴿�م ٱ� ِ‬
‫ھﺴﺘﯿﻢ و ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﺗﺶ او را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮐﺒﺎﺑﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ۡ َ َۡ ُ َ َ ُۡ َ َ ٗ َ ُ ُ‬ ‫ُ‬
‫ا� فٱ ۡسلكوهُ ‪ ﴾٣٢‬ﯾﮏ ذراع از‬ ‫﴿� َّم ِ� سِلسِلةٖ ذر�ها سبعون ذِر‬
‫زﻧﺠﯿﺮھﺎی دوزخ ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﮐﻠﻤﻪ »ﺳﺒﻌﯿﻦ« ھﻮل و ھﺮاس‬
‫و ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬارد ‪» .١‬ﺧﺬوه« ﻋﯿﻦ ھﻤﺎن ﮐﻠﻤﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ او در‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪. ۳۶۸/۶ :‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨٦‬‬

‫دﻧﯿﺎ ﺑﺮای داﻋﯿﺎن راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦھﺎ را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ دار آوﯾﺰﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ .‬و‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ وﯾﮋه‪ ،‬آنھﺎ را ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺗﻌﺬﯾﺐ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎن ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺎداش ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮد و ﻋﺬاﺑﯽ‬
‫از ﺟﻨﺲ ھﻤﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺠﺎھﺪ ﺑﺰرگ‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮس ﺑﻪ ﺣﺠﺎج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ھﺮ ﻧﺤﻮی ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮاھﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه دوزﺧﯿﺎن در ﻣﺴﯿﺮ دوزخ‪:‬‬

‫َ ۡ َ َ ُ ُ ۡ ُ َ ُ َ َ ۡ ُ َ َ ٰ ُ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬يوم �قول ٱلم�ٰ ِفقون وٱلم�ٰ ِف�ت ل ِ�ِين ءامنوا‬
‫ب‬ ‫ور�ۖ فَ ُ� َ‬ ‫� ۡم فَٱ ۡ�َ ِم ُسوا ْ نُ ٗ‬
‫ُّ ُ ۡ َ ۡ ُ ْ َ َ ٓ َ ُ‬
‫جعوا وراء‬ ‫ُ ُ َ ََۡ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ٱنظرونا �قتبِس مِن نورِ�م �ِيل ٱر ِ‬
‫اب ‪١٣‬‬ ‫� ُة َو َ�ٰه ُرهُۥ مِن ق َِبلِهِ ٱ ۡل َع َذ ُ‬ ‫اب بَاط ُِن ُهۥ �ِيهِ ٱ َّلر ۡ َ‬‫بَ ۡي َن ُهم � ُسور َّ ُ�ۥ بَ ُ ۢ‬
‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬
‫� ۡم َوتَ َر َّ� ۡصت ۡمُ‬ ‫ُ َ ُ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ َّ َ ُ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰ َ َ ٰ َّ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ ُ َ ُ‬
‫�نادو�هم �لم ن�ن مع�مۖ قالوا ب� و�كِن�م �تنتم أنفس‬
‫�م بٱ َّ�ِ ٱ ۡل َغ ُر ُ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ۡ ُ ُ ۡ َ َ ُّ َ َّ ٰ َ ٓ َ َ ۡ ُ َّ َ َ َّ ُ‬
‫ور ‪١٤‬‬ ‫ِ‬ ‫ا� ح� جاء أمر ٱ�ِ وغر‬ ‫وٱرتبتم وغرت�م ٱ�م ِ‬
‫ۡ‬
‫َ َّ َ َ َ ُ ۚ ْ َ َ ٰ ُ‬ ‫‪َ ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ‬ ‫َ ۡ‬
‫�‬‫ار ۖ ِ َ‬‫� ُم ٱ�َّ ُ‬ ‫فٱ�َ ۡو َم � يُؤخذ مِن� ۡم ف ِۡديَة َو� مِن ٱ�ِين �فروا مأوٮ‬
‫� ‪] ﴾١٥‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۵-۱۳ :‬‬ ‫� ۡمۖ َو� ۡئ َس ٱل ۡ َم ِص ُ‬
‫ََٰۡ ُ‬
‫مولٮ‬
‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬روزی ﮐﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ از ﻧﻮر ﺷﻤﺎ روﺷﻨﯽ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‬
‫)و ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮوﯾﺪ( و ﻧﻮری ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ! در اﯾﻦ ﺣﺎل ﻧﺎﮔﮫﺎن دﯾﻮاری ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‬
‫زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دری دارد‪ ،‬داﺧﻞ آن رو ﺑﻪ رﺣﻤﺖ اﺳﺖ و ﺧﺎرج آن رو ﺑﻪ‬
‫ﻋﺬاب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ )در دﻧﯿﺎ( ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﯾﻢ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬و ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻼ ﮐﺮدﯾﺪ و ﭼﺸﻢ ﺑﺮاه‬
‫ﻣﺎﻧﺪﯾﺪ و ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ورزﯾﺪﯾﺪ و آرزوھﺎ و ﭘﻨﺪارھﺎ ﺷﻤﺎ را ﮔﻮل زد و اھﺮﯾﻤﻦ‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر ﺷﻤﺎ را ﻓﺮﯾﺐ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﺮوز ھﻢ از ﺷﻤﺎ و‬
‫ھﻢ از ﮐﺎﻓﺮان ﻋﻮض و ﻏﺮاﻣﺘﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫زاری و ﻻﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‬

‫در آن روز‪ ،‬ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ را ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ و ﺣﯿﺮان ﻣﯽﯾﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ذﻟﺖ‬
‫ُ ُ‬
‫و ﺧﻮاری دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬يَ ۡو َم َ�قول‬
‫ُّ ُ‬ ‫ۡ ُ َ ٰ ُ َ َ ۡ ُ َ ٰ َ ٰ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ ۡ‬
‫ام ُنوا ٱنظ ُرونا �ق َتب ِ ۡس مِن نورِ� ۡم﴾ »ای‬ ‫ٱلم�فِقون وٱلم�فِ�ت ل ِ�ِين ء‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻮر ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮوﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ھﺮﺳﻮ ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮری روﺷﻦ‪ ،‬ﻟﻄﯿﻒ و ﺷﻔﺎف را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮای‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﻋﻤﺮی در ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺴﺮ ﺑﺮدهاﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ از آن ﻧﻮر‪ ،‬ﺑﮫﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ آن‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮﺷﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آنھﺎ‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و زاری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﺻﺪای‬
‫ْ‬ ‫ٓ ُ َ ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ ۡ‬
‫ج ُعوا َو َرا َء� ۡم فٱ�َ ِم ُسوا﴾‬
‫دﻟﺨﺮاﺷﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ِ�﴿ :‬يل ٱر ِ‬
‫»ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﻮری را ﺑﺮای ﺧﻮد ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻮر‪ ،‬ﻃﻨﺰ و ﺗﺬﮐﺮی ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻧﻔﺎق و‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎﯾﺸﺎن ﭘﺲ ﭘﺮده و در ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫»ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ« ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﺎقآﻣﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﺪ‪ .‬ﺟﺎی ﻋﻤﻞ‬
‫آﻧﺠﺎ اﺳﺖ و ﻧﻮر از آﻧﺠﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺎی ﺣﺴﺎب اﺳﺖ و از ﻧﻮر‪،‬‬
‫ﺧﺒﺮی ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻤﺮی را در دﻧﯿﺎ در ﮐﻨﺎر ھﻢ‬
‫ﮔﺬراﻧﯿﺪه و در ﯾﮏ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺴﺮ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در آن روز )ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﺑﯿﺪرﻧﮓ ﺑﯿﻦ‬
‫آنھﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬زﯾﺮا آن روز ﺑﻪ روز ﻓﺼﻞ و ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﺸﮫﻮر اﺳﺖ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٨٨‬‬
‫َّ ۡ َ ُ َ‬
‫�ة َو�ٰ ِه ُرهُۥ مِن ق َِبلِهِ‬ ‫﴿فَ ُ� َب بَ ۡي َن ُهم � ُسور َّ ُ�ۥ بَ ُ ۢ‬
‫اب بَاط ُِن ُهۥ �ِيهِ ٱلر‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ِ‬
‫ۡ َ‬
‫ٱل َعذاب﴾ »درﻣﯿﺎن آﻧﺎن دﯾﻮاری زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺳﻮی آن‪ ،‬رﺣﻤﺖ و‬ ‫ُ‬
‫در اﯾﻦ ﺳﻮی آن‪ ،‬ﻋﺬاب وﺟﻮد دارد«‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از‬
‫ورای آن‪ ،‬ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺻﺪاﯾﺸﺎن رد و ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ آﯾﺎت‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َّ َ ُ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪�﴿ :‬لم ن�ن مع�م﴾ »ﻣﮕﺮ ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ و در ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﯾﻢ؟« ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ روی ﯾﮏ زﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬و در آن ُﻣﺮدﯾﻢ‪ .‬و‬
‫اﮐﻨﻮن روی ھﻤﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪهاﯾﻢ؟‬
‫ُ ْ‬
‫�﴾ »آری درﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬قَالوا بَ َ ٰ‬
‫ُ‬ ‫َ َ ٰ َّ ُ ۡ َ َ ُ َ ُ‬
‫نت ۡم أنف َس� ۡم﴾ »ﻟﮑﻦ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد را دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﺳﺎﺧﺘﯿﺪ«‪ .‬و‬ ‫﴿و�كِن�م �ت‬
‫َ‬
‫از ﺷﺎھﺮاه ھﺪاﯾﺖ ﺑﺪور ﻣﺎﻧﺪﯾﺪ ﴿ َوت َر َّ� ۡص ُت ۡم﴾ »و از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﺑﺎز اﯾﺴﺘﺎدﯾﺪ«‪.‬‬
‫و ھﯿﭽﮕﺎه از ﺧﻮد ﻋﺰم و اراده ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َّ َ ٓ َۡ‬ ‫َ‬
‫� جا َء أم ُر‬‫ا�﴾ »و آرزوھﺎی ﺑﯿﮫﻮرده ﻓﺮﯾﺒﺘﺎن داد« ﴿ح ٰ‬ ‫� ُم ٱ ۡ� َم ِ ُّ‬ ‫َ َ َّ ۡ ُ‬
‫﴿وغرت‬
‫َّ‬
‫ٱ�ِ﴾ »ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ« و ﻓﺮﺻﺖ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ور﴾ »و ﺷﯿﻄﺎن ﺷﻤﺎ را در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ داد«‪.‬‬ ‫�م بٱ َّ� ِ ٱ ۡل َغ ُر ُ‬ ‫َ َ َّ ُ‬
‫﴿وغر‬
‫ِ‬
‫ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ﺑﺰرگ ھﻤﺎن ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﻈﺮ ﻓﮑﺮی ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻤﻮد و آزﻣﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪای ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ اداﻣﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪﴿ :‬فٱ�َ ۡو َم � يُؤخذ‬
‫ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ ۡ ۡ َ ‪ُ ٰ َ ۡ َ ْ ۚ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ٞ‬‬
‫� َم ۡولٮ ٰ� ۡمۖ َو�ِئ َس‬ ‫� ُم ٱ�َّ ُ‬
‫ار ۖ ِ َ‬ ‫مِن�م ف ِدية و� مِن ٱ�ِين �فروا مأوٮ‬
‫� ‪» ﴾١٥‬اﻣﺮوز از ﺷﻤﺎ و از ﮐﺎﻓﺮان ھﯿﭻ ﻏﺮاﻣﺘﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬ ‫ٱل ۡ َم ِص ُ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻤﺎ دوزخ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ«‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪهی‬
 ‫‪٨٩‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫اﯾﻦ ﺟﻤﻼت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ‪.١‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎن ﺷﯿﻄﺎن‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ دوزخ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن‪.‬‬
‫� ُؤا ْ ل َِّ� َ‬ ‫َ َ َ ُ ْ َّ َ ٗ َ َ َ ُّ‬
‫لض َع َ ٰٓ‬
‫ِين‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد آن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�رزوا ِ� ِ �ِيعا �قال ٱ‬
‫َ‬
‫ون َ� َّنا م ِۡن َع َذاب ٱ َّ� ِ مِن ۡ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ ُ َّ َ ُ ۡ َ َ ٗ َ َ ۡ َ ُ ُّ ۡ ُ َ‬
‫�ءٖ �‬ ‫ِ‬ ‫ٱستك�وا إِنا كنا ل�م �بعا �هل أنتم مغن‬
‫َ ُ ْ َ ۡ َ َ ٰ َ َّ ُ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ٓ ٌ َ َ ۡ َ ٓ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ََ‬
‫قالوا لو هدٮنا ٱ� لهدي� ٰ�مۖ سواء علينا أج ِز�نا أم ص�نا ما �ا مِن‬
‫� ۡم َو ۡع َد ٱ ۡ َ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ٰ ُ َ َّ ُ َ ۡ َ ۡ ُ َّ َّ َ َ َ َ ُ‬ ‫َّ‬
‫� ّ ِق‬ ‫ِيص ‪ ٢١‬وقال ٱلشي�ن لما ق ِ� ٱ�مر إِن ٱ� وعد‬ ‫� ٖ‬
‫َّ ٓ َ َ َ ُ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َ َ َ َ َ َ ُ‬
‫� عل ۡي�م ّمِن ُسل َ�ٰ ٍن إِ� أن دع ۡوت� ۡم‬ ‫ووعدت�م فأخلفت�مۖ وما �ن ِ‬
‫ُ ۡ َ َ ٓ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ُ ُ ٓ ْ ُ َ ُ َّ ٓ َ ۠ ُ ۡ‬ ‫ََ َُ ُ‬ ‫َ ۡ َ َُۡۡ‬
‫�خِ�م وما أنتم‬ ‫و� ولوموا أنفس�م� ما �نا بِم ِ‬ ‫فٱستجبتم ِ�� ف� تلوم ِ‬
‫اب أَ ِ�م‪ٞ‬‬ ‫� ل َ ُه ۡم َع َذ ٌ‬‫ل�ٰلِم َ‬‫َ ۡ ُ َّ َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ۡ َّ ّ َ َ ۡ ُ َ ٓ َ ۡ َ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ون مِن �بل ۗ إِن ٱ‬ ‫� ِ� إ ِ ِ� �فرت بِما أ��تم ِ‬ ‫بِم ِ‬
‫‪] ﴾٢٢‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪.[۲۲-۲۱ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬در آن روز( ھﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﻇﺎھﺮ و آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻌﯿﻔﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺰرگ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ )در دﻧﯿﺎ( ﭘﯿﺮوان ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﭼﯿﺰی از ﻋﺬاب ﺧﺪا را از ﺳﺮ ﻣﺎ ﺑﺮدارﯾﺪ؟ آنھﺎ )در ﭘﺎﺳﺦ(‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎ را ھﺪاﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪) .‬ھﻢ اﯾﻨﮏ( ﭼﻪ ﺑﯽﺗﺎﺑﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﭼﻪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‬
‫و راه ﻧﺠﺎت و ﮔﺮﯾﺰی ﺑﺮای ﻣﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬و ﺷﯿﻄﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ )و ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه‬
‫راﺳﺘﯿﻨﯽ داد و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه دادم و ﺧﻼف وﻋﺪه ﮐﺮدم و ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.۳۴۸۶ /۶ :‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٩٠‬‬

‫ﺗﺴﻠﻄﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ را دﻋﻮت ﻧﻤﻮدم ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ دﻋﻮﺗﻢ را‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺳﺮزﻧﺶ ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﻢ و ﻧﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﻦ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﻣﺮوز از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا‬
‫ﻗﺒﻼ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﺪ ﺗﺒﺮی ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺎﻓﺮان ﻋﺬاب‬
‫دردﻧﺎﮐﯽ دارﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن ﻟﺤﻈﻪای ﻗﺒﻞ از ﭘﺮﺗﺎب در دوزخ‬

‫َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ُّ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ٰٓ ۡ ُ ْ َ َ‬
‫ى إِذ ُوق ِفوا � ٱ�َّارِ �قالوا � ٰل ۡيت َنا ن َرد َو�‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ولو تر‬
‫َ ُ ْ ُُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ِ� ‪ ٢٧‬بَل بَ َدا ل ُهم َّما �نوا �فون‬ ‫ون م َِن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬‫ُ َ ّ َ َٰ َ ّ َ َ َ ُ َ‬
‫ت ر�ِنا ون�‬ ‫ن�ذِب �� ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َّ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ َ ُّ‬
‫مِن � ۡبل ۖ َول ۡو ُردوا ل َعادوا ل َِما � ُهوا �ن ُه �� ُه ۡم ل� ٰذِبُون ‪] ﴾٢٨‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۲۸ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اﮔﺮ ﺗﻮ آﻧﺎن را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﯽ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮐﻨﺎر آﺗﺶ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش! ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و )در آﻧﺠﺎ( آﯾﺎت‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ و از زﻣﺮه ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻼ ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﺎن آﺷﮑﺎر ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ھﻢ ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﺪه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن‬
‫دروﻏﮕﻮﯾﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻔﺎر را ﮐﻪ ﮐﻨﺎر‬
‫آﺗﺶ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‪ ،‬آﻧﮫﻤﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ و ﭘﺪﯾﺪهھﺎی ھﻮلاﻧﮕﯿﺰ را‬
‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬آنھﺎ از دﺳﺖ ﭘﺎﭼﮕﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫َ ٰ َ ۡ َ َ ُ َ ُّ َ َ ُ َ‬
‫� ّذ َ‬
‫ِب﴾ ‪.١‬‬ ‫﴿�ليتنا نرد و� ن‬
‫از ﻣﯿﺎن ﺑﻘﯿﻪ آرزوھﺎ‪ ،‬اﯾﻦ آرزو واﻗﻌﺎ ﺗﻌﺠﺐآور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ون م َِن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ�﴾ »و آﻧﺠﺎ در زﻣﺮه ﻣﻮﻣﻨﺎن درآﯾﯿﻢ«‪ .‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﯾﮏ‬
‫ََ ُ َ‬
‫﴿ون�‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.‬‬

 ‫‪٩١‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﻣﻮﻣﻨﺎن و ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ در ﺳﺘﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ھﻤﻮاره داﻋﯿﺎن ﺗﻮﺣﯿﺪ و‬
‫اﯾﻤﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﭼﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ آرزوی اﯾﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ وﻗﺖ ﭼﻨﯿﻦ آرزوﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا در دﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؟! ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮﺿﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺎزھﻢ ھﻤﺎن راه ﻗﺒﻠﯽ را در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬
‫آری‪ .‬ﻧﻔﺎق ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺘﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ھﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻔﺎق‪ .‬ﺣﺘﯽ اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﺪﮔﺎﻧﺸﺎن زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬دﺳﺖ از ﺳﺮ آنھﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ راز دلھﺎﯾﺸﺎن آ ﮔﺎه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ و دروغ‪ ،‬از ﻋﺬاﺑﺶ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ! ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻔﺮ و ﻧﻔﺎﻗﺸﺎن ﮐﻪ در‬
‫َ ُ‬ ‫َ ُ ْ ُُۡ َ‬ ‫َ‬
‫دﻧﯿﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮد اﯾﻨﮏ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد ﴿بَ َدا ل ُهم َّما �نوا �فون مِن � ۡبل﴾‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺎن ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻤﺎن و‬
‫ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺗﺮس ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫َ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ و ﮐﺎر ﻧﯿﮏ‪ ،‬از آن‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬ول ۡو‬
‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ُ ْ َۡ‬ ‫ُّ ْ َ ُ ْ‬
‫ُردوا ل َعادوا ل َِما � ُهوا �ن ُه �� ُه ۡم ل� ٰذِبُون﴾ »ﻓﺮﺿﺎ اﮔﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ً‬

‫ﺑﺎزھﻢ ھﻤﺎن راه ﻗﺒﻠﯽ را در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻘﻮط در دوزخ‬

‫ِيل ل َ ُه ۡم َ� ۡ� َن َما ُك ُ‬ ‫َ َ‬ ‫يم ل ِۡل َغاو َ‬ ‫ت ٱ َۡ‬ ‫َ‬
‫نتمۡ‬ ‫�ن ‪ ٩١‬و�‬ ‫ِ‬
‫ح ُ‬ ‫� ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و ُ� ّ ِرز ِ‬
‫ِيها ُهمۡ‬ ‫ك ۡبك ُِبوا ْ � َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َُُۡ َ‬
‫�ون ‪ ٩٣‬ف‬ ‫ون ٱ�ِ هل ين�ون�م أو ينت ِ‬ ‫�عبدون ‪ ٩٢‬مِن د ِ‬
‫َ َّ‬ ‫َ ُ ْ َ ُ ۡ َ ََۡ ُ َ‬ ‫َ ُُ ُ ۡ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬
‫اوۥن ‪ ٩٤‬وجنود إِبل ِيس أ�عون ‪ ٩٥‬قالوا وهم �ِيها �ت ِصمون ‪ ٩٦‬تٱ�ِ إِن‬ ‫وٱلغ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫��م ب َر ّب ٱل َ�ٰلم َ‬ ‫َ ّ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ‬
‫� ‪َ ٩٨‬و َما أضل َنا إِ� ٱل ُم ۡج ِر ُمون‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫� ‪ ٩٧‬إِذ �س ِو‬ ‫ُّ‬
‫كنا ل ِ� ض� ٰ ٖل مب ِ ٍ‬
‫َ َ َ َّ َ َ ٗ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫� ‪َ ١٠٠‬و َ� َ‬ ‫‪َ �َ ٩٩‬ما َ�َا مِن َ ٰ‬
‫ِي� ‪ ١٠١‬فل ۡو أن �َا ك َّرة � َنكون م َِن‬ ‫ِيق � ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫د‬ ‫ص‬ ‫�فع َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َّ َ ٰ َ َ ٗ ۖ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ُ ُّ ۡ‬ ‫ۡ ۡ َ‬
‫ٱل ُمؤ ِمن ِ� ‪ ١٠٢‬إِن ِ� �ل ِك �ية وما �ن أ��هم مؤ ِمن ِ� ‪] ﴾١٠٣‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۱۰۳-۹۱ :‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٩٢‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و دوزخ ﺑﺮای ﮔﻤﺮاھﺎن آﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﺠﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﻣﻌﺒﻮدھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا‪.‬‬
‫آﯾﺎ آنھﺎ ﺷﻤﺎ را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ؟ ﭘﺲ از آن‪،‬‬
‫آﻧﺎن )ﻣﻌﺒﻮدان( ھﻤﺮاه ﮔﻤﺮاھﺎن )ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن( ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﻪ دوزخ ﺳﺮﻧﮕﻮن‬
‫اﻓﮑﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ھﻤﻪ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺷﯿﻄﺎن‪ .‬آﻧﺎن در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎ در ﮔﻤﺮاھﯽ آﺷﮑﺎری ﺑﻮدهاﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﭘﺮودﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ‪ .‬و ﻣﺎ را ﺟﺰ ﺑﺰھﮑﺎران )ﮐﺴﯽ‬
‫ً‬
‫دﯾﮕﺮ( ﮔﻤﺮاه ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪) .‬اﻣﺮوز( ﻣﺎ اﺻﻼ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ‪) .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ( دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽو دﻟﺴﻮزی ھﻢ ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﮐﺎش ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺟﮫﺎن ﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ در زﻣﺮه ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﻣﯽآﻣﺪﯾﻢ«‪.‬‬
‫يم﴾ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﺗﺶ‪ ،‬آﺷﮑﺎر و ﻇﺎھﺮ‬ ‫ح ُ‬ ‫ت ٱ َۡ‬
‫� ِ‬
‫َ‬
‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﴿ َو ُ� ّ ِرز ِ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد و از داﺧﻞ ﺷﻌﻠﻪھﺎﯾﺶ ﮔﺮدن ﺑﻠﻨﺪی ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآورد‪ .‬ﮐﻪ دارای‬
‫ﺻﺪای رﻋﺪ آﺳﺎ و ﺗﺮﺳﻨﺎک ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺗﺮس‪ ،‬ﺟﺎنھﺎ ﺑﻪ ﻟﺐ ﻣﯽرﺳﺪ« ‪ .١‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ ﻣﻌﺒﻮداﻧﯽ ﮐﻪ )ﺑﺠﺰ ﺧﺪا( آنھﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﺪ و ﺳﻮد و زﯾﺎن ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن آنھﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ؟ آﯾﺎ اﮐﻨﻮن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ھﯿﭻ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎری‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻨﺪ؟ ﺑﻪ آنھﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺌﻮاﻻت داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻗﮫﺎر در آن روز‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ھﯿﭻﮔﺎه ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت‬
‫ﺧﺸﻢ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ُ َ ُ ُّ‬
‫ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﭘﺮودﮔﺎر‪﴿ :‬خذوهُ �غلوهُ ‪» ﴾٣٠‬او را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و‬
‫ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﮑﺸﯿﺪ« ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ وﺻﻔﯽ ﻣﻮھﺎی ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﭘﺎھﺎی‬
‫ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ را ﮐﻪ در زﻧﺠﯿﺮھﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.‬‬

 ‫‪٩٣‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬
‫ُ َّ ۡ َ َ ُّ‬
‫يم َصلوهُ ‪» ﴾٣١‬او را در‬ ‫ح‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﺠﺪد ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬م ٱ� ِ‬
‫َ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ‬
‫ِيها ه ۡم‬ ‫آﺗﺶ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ دو آﯾﻪ‪ ﴿ :‬فك ۡبك ُِبوا �‬
‫َ ُُ ُ ۡ َ ََۡ َ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬
‫� ُعون ‪ ﴾٩٥‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ رھﺒﺮاﻧﺸﺎن‬ ‫اوۥن ‪ ٩٤‬وجنود إِبل ِيس أ‬ ‫وٱلغ‬
‫ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﺴﻮی ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک ﺳﻮق دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻢ در دوزخ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« ‪.١‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮐﻨﻮن ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﮐﻪ در دوزخ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﺖھﺎﯾﺸﺎن‬
‫��م ب َر ّب ٱ ۡل َ� ٰلَم َ‬ ‫ۡ َُ ّ ُ‬ ‫َ َ ُّ‬ ‫ُ َّ َ‬ ‫َ َّ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬تٱ�ِ إِن كنا ل ِ� ض� ٰ ٖل مب ِ ٍ‬
‫� ‪ ٩٧‬إِذ �س ِو‬
‫‪] ﴾٩٨‬اﻟﻌﺸﺮاء‪ .[۹۸-۹۷ :‬ﺑﺠﺎی ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﮐﺮﻧﺶ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺎد ﺧﺪا ھﻢ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﯾﻢ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻤﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻋﺘﺮاف‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﻨﺎھﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه دﯾﮕﺮان ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦھﺎ از راه ﺣﻖ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ روی ﺑﯿﺎورﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻮﺷﺶھﺎﺑﯽ ﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺟﺮم ﺧﻮﯾﺶ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫�فع َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫� ‪ ﴾١٠٠‬وای ﺑﺮ ﻣﺎ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪهای دارﯾﻢ‬ ‫﴿� َما �َا مِن ٰ ِ ِ‬
‫و ﻧﻪ دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽو دﻟﺴﻮزی‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻌﺒﻮدان ﺑﺎﻃﻞ را ﯾﺎرای ﺳﻔﺎرش اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻪ از دﺳﺖ دوﺳﺘﺎن ﮐﺎری ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺎﺟﺮه و ﻏﻮﻏﺎ در ﺻﺤﻦ دوزخ‬

‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻣﺎن را ﮔﺮوه ﮔﺮوه در آن ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫دوزخ‪ ،‬آزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‪» :‬ﻫﻞ ﻣﻦ ﻣﺰﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻞ ﻣﻦ ﻣﺰﻳﺪ«‪ .‬ﺑﺎز ھﻢ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪،‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٩٤‬‬

‫ﺑﺎزھﻢ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ رھﺒﺮان و ﺳﺮدﻣﺪاران ﮐﻔﺮ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺮوان و‬

‫زﯾﺮدﺳﺘﺎن آنھﺎ را ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ح ‪ٞ‬م َّم َع� ۡم﴾ ]ص‪.[۵۹ :‬‬ ‫َ َ َ ‪َ ۡ ُّ ٞ‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ٰ �﴿ :‬ذا ف ۡوج مقت ِ‬
‫اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ وارد دوزخ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم ﮐﻪ از ذﮐﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﮏ و از ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﯾﺎد آن را در ﺧﺎﻃﺮهھﺎ زﻧﺪه ﮐﻨﺪ ﺳﺨﺖ ﻣﺘﻨﻔﺮ و‬
‫ُ ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺑﯿﺰارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪َ �﴿ :‬م ۡر َح َب ۢ� ب ِ ِه ۡ ۚم إِ� ُه ۡم َصالوا ٱ�َّارِ﴾‬
‫]ص‪» .[۵۹ :‬ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮﺷﯽ ﻧﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬آنھﺎ وارد ﺷﻮﻧﺪه در دوزخاﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ورود آنھﺎ ﻏﻮﻏﺎ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﮔﺮدد و ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺮوان‪،‬‬
‫� ۡم أَ ُ‬
‫ُ‬ ‫َ ُ ْ َۡ َ ُ َ َ َ‬
‫نت ۡم‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﺮوران ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬قالوا بل أنت ۡم � م ۡرح َب ۢ� ب ِ ۖ‬
‫َۡ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َ‬
‫ق َّد ۡم ُت ُموهُ �َاۖ فبِئ َس ٱلق َر ُار ‪] ﴾٦٠‬ص‪» .[۶۰ :‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣﺪﯾﺪ و ﺧﻮﺷﯽ‬
‫ﻧﺒﯿﻨﯿﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﯽ را ﺑﮫﺮه ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﯿﺪ‪ .‬و ﭼﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه‬
‫ٗ‬ ‫َ ُ ْ َّ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ۡ َ َ‬
‫ض ۡعفا ِ� ٱ�َّارِ ‪﴾٦١‬‬ ‫ﺑﺪی اﺳﺖ«‪﴿ .‬قالوا َر�نا من قدم �َا �ٰذا فزِدهُ عذ ٗابا ِ‬
‫]ص‪» .[۶۱ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه وﻋﺬاﺑﯽ را ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺬاب او را در آﺗﺶ دوزخ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدان«‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﻢ و ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺑﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪َ ﴿ :‬ما‬
‫َ َّ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ ۡ ًّ َ ۡ َ َ‬
‫اغ ۡ‬ ‫َ‬
‫ى ر َج ٗا� ُك َّنا َ� ُع ُّد ُهم ّم َِن ٱ ۡ� ۡ َ‬
‫ََ َ ََ ٰ‬
‫ت‬ ‫�ارِ ‪�� ٦٢‬ذ�هم سِخرِ�ا أم ز‬ ‫�ا � نر ِ‬
‫َۡ َ‬ ‫َۡ‬
‫�ن ُه ُم ٱ�بۡ� ٰ ُر ‪] ﴾٦٣‬ص‪» .[۶۳-۶۲ :‬ﭼﺮا ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ )در دﻧﯿﺎ( اﯾﺸﺎن را در‬
‫ً‬
‫زﻣﺮه ﺑﺪﮐﺎران ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽآوردﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻢ؟آﯾﺎ ﻣﺎ )اﺷﺘﺒﺎھﺎ در دﻧﯿﺎ( اﯾﺸﺎن را‬
‫ﺣﻘﯿﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪) .‬اﮐﻨﻮن در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ( و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ )در دوزخاﻧﺪ و( ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫َّ َ ٰ َ َ َ ّ ‪ۡ َ ُ َ َ ٞ‬‬
‫اص ُم أه ِل ٱ�َّارِ ‪] ﴾٦٤‬ص‪ .[۶۴ :‬اﯾﻦ ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰاع‬‫﴿إِن �ل ِك �ق �‬
‫و ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ دوزﺧﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬رخ ﺧﻮاھﺪ داد‪.‬‬
 ‫‪٩٥‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺳﺮان ﮐﻔﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ ﺧﺪا را در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد در ﻋﺬاب ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‬
‫ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا در دﻧﯿﺎ ھﻤﻮاره آنھﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﯾﻮاﻧﮕﯽ و اﻓﺮاط و ﺗﺤﺠﺮ و‪ ..‬ﻣﺘﮫﻤﺸﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ؟ ﭼﺮا در ﻋﺬاب دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ در دﻧﯿﺎ ﻣﺎ آنھﺎ را‬
‫ﻓﺎﺳﻖ‪ ،‬زﺷﺖ ﮐﺮدار و ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ؟! ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ھﻤﺎن ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫آنھﺎ را ﺑﺪان ﻣﺘﮫﻢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮی از دوزخ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ آنھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ھﻢ اﮐﻨﻮن داﺧﻞ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ در ﻗﺼﺮھﺎی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و درﻣﯿﺎن درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ و ﻣﻌﻄﺮ‬
‫ﮐﻪ از زﯾﺮ آنھﺎ ﻧﮫﺮھﺎی ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺷﺮاب و ﺷﮫﺪ و آب زﻻل ﺟﺎری اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن در ﮐﻨﺎرﺷﺎن زﻧﺎن ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ و ﺧﻮش ﻗﯿﺎﻓﻪای وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﯿﻢ ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ اﻓﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺠﻠﯽ ﭼﮫﺮهاش ﺧﻮرﺷﯿﺪ را‬
‫ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ داد‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﺎرﻗﺪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را در دﻧﯿﺎ ﺑﺤﺮﮐﺖ‬
‫درآورﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﻮی ﺧﻮش آن‪ ،‬دﻧﯿﺎ ﻣﻌﻄﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮ ﻗﺪمھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺠﺎی ﺧﺎک‪،‬‬
‫زﻋﻔﺮان ﻓﺮش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ھﺮ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ دﯾﺪار ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﺸﺮف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ آنھﺎ در ﻧﻌﻤﺖھﺎﺋﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮ آن را ﺑﺸﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻢ دﯾﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﻮش ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ در ذھﻦ ﮐﺴﯽ ﺧﻄﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ در دوزخ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﻮده و ﻧﻔﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ار‬ ‫�س � ٱ�َّ‬ ‫�‬
‫ۡ‬
‫ٱ‬‫و‬
‫ۡ‬
‫ِ�م ّم َِن ٱ� ّن َ‬ ‫َۡ ُ‬
‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ِن‬‫م‬ ‫ت‬ ‫﴿قَ َال ٱ ۡد ُخلُوا ْ �ٓ أُ َم� قَ ۡد َخلَ ۡ‬
‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬
‫ِيها �ِيعا قال ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫� إذا ٱد َار�وا � َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت أخت َهاۖ َح َّ‬‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ت أُ َّمة‪ ٞ‬ل َعن ۡ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ�َّ َما َد َخلَ ۡ‬
‫ت أخ َرٮ ٰ ُه ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ٰٓ‬
‫ض ۡعف‬
‫‪ٞ‬‬
‫ِ� ِ‬
‫ۡ ٗ ّ َ َّ َ َ ُ ّ‬
‫ل‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫ار‬‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬‫م‬ ‫ا‬‫ف‬ ‫ع‬ ‫ض‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫�ٔاتِه ۡم َع َذ ٗ‬
‫اب‬ ‫� ُؤ َ�ٓءِ أَ َض ُّلونَا َ َ‬
‫ٰٓ‬ ‫ُ َ ٰ ُ ۡ َ َّ َ َ‬
‫ِ�ولٮهم ر�نا‬
‫ٖ‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ َ ُ ََ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ََ َ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ت أولٮ ٰ ُه ۡم ِ�خ َرٮ ٰ ُه ۡم � َما �ن ل� ۡم عل ۡي َنا مِن‬ ‫�ن � � ۡعل ُمون ‪ ٣٨‬وقال‬ ‫َو� ٰ ِ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٩٦‬‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َُ ُ ْ َۡ َ َ َ ُ ُ َ ۡ‬
‫نت ۡم ت�س ُِبون ‪] ﴾٣٩‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۹-۳۸ :‬‬‫فض ٖل فذوقوا ٱلعذاب بِما ك‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﮔﺮوهھﺎﯾﯽ از ﮐﺎﻓﺮان اﻧﺲ و ﺟﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺷﻮﯾﺪ‪) .‬آﻧﮕﺎه( ھﺮ وﻗﺖ ﮔﺮوھﯽ داﺧﻞ آﺗﺶ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﮔﺮوه ھﻤﺠﻨﺲ )ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد( را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﮫﻢ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‬
‫و ﮔﺮد ھﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻮﻗﺖ ﮔﺮوه ﺑﻌﺪی ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﯾﻨﺎن ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭘﺲ آﺗﺶ آﻧﺎن را ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﮔﺮدان‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺬاب ھﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ‪ :‬آنھﺎ ھﻢ اﮐﻨﻮن ﻟﺨﺖ و ﻋﺮﯾﺎن درﻣﯿﺎن ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ دوزخ‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮگ ﺑﺴﺮاﻏﺸﺎن ﻣﯽآﯾﺪ و ﻧﻪ در ﻋﺬاﺑﺸﺎن ﺗﺨﻔﯿﻔﯽ داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از ﺷﺪت درد و رﻧﺞ‪ ،‬آه و ﻓﻐﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻌﻦ و‬
‫ﻧﻔﺮﯾﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ھﺮ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮوه ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد را‬
‫ﻣﻘﺼﺮ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺟﺮم‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮدﺳﺘﺎن و ﭘﯿﺮوان ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﺗﻠﺨﯽ‬
‫ﻋﺬاب را ﭼﺸﯿﺪه و ﻟﻤﺲ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺎﮔﻮار ﭘﯿﺮوی ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از‬
‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ دﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ٗ‬
‫ض ۡعفا ّم َِن ٱ�َّارِ﴾ »ﺑﺎر اﻟﮫﺎ!‬
‫َ َ‬ ‫� ُؤ َ�ٓءِ أَ َض ُّلونَا َ َ‬
‫�ٔات ِ ِه ۡم عذ ٗابا ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪َ ﴿ :‬ر َّ� َنا َ ٰٓ‬
‫اﯾﻦھﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻤﺮاھﯽ و اﻧﺤﺮاف ﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﺮ ﻋﺬاﺑﺸﺎن ﺑﯿﻔﺰا«‪ .‬اﻣﺎ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دوزخ ﺟﺎﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ در آن ﺑﺮآورده ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫َّ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ‪ٞ‬‬ ‫ُّ‬
‫�ن � � ۡعل ُمون﴾‬ ‫ضعف َو� ٰ ِ‬ ‫ِ� ِ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ آﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻨﺪ‪﴿ :‬ل ٖ‬
‫»ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻋﺬاب ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬
‫َ‬
‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﻧﯿﺰ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪َ �﴿ :‬ما‬
‫َ ۡ‬ ‫َ َ َ ُ ََ‬
‫�ن ل� ۡم عل ۡي َنا مِن فض ٖل﴾ ﺷﻤﺎ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬
‫َُ ُ ْ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﺑﻮدﯾﺪ و ﺑﯿﺮاھﻪ رﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬و اﯾﻨﮏ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻣﺘﯿﺎزی ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺪارﯾﺪ‪﴿ .‬فذوقوا‬
‫َ‬ ‫َۡ َ َ َ ُ ُ َ ۡ‬
‫نت ۡم ت�س ُِبون﴾ ﺑﻪ ھﻤﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﻋﺬاب را ﺑﺨﺎﻃﺮ‬ ‫ٱلعذاب بِما ك‬
‫اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﭽﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن دوزخ‬

‫اﻣﺎم ﺗﺮﻣﺬی رواﯾﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آب ﺟﻮﺷﺎن‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮ دوزﺧﯿﺎن رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺟﺴﻤﺸﺎن ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﺷﮑﻢﺷﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﻪ ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰد و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اول ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫َْ‬
‫ﺮﺿ ُس اﻟﺎﻜ ِﻓ ِﺮ‬
‫در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ْ » :‬‬
‫ِ‬
‫ُْ ُ ُ َ َُ ْ َ َ َ َ‬ ‫َ َ ُ َْ‬
‫� ُة ﺛﻼ ٍث«‪.‬‬ ‫أ ْو ﻧﺎب اﻟﺎﻜ ِﻓ ِﺮ ِﻣﺜﻞ أﺣ ٍﺪ و ِﻏﻠﻆ ِﺟ ِ‬
‫�هِ م ِﺴ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬دﻧﺪان دوزﺧﯿﺎن ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻮه اﺣﺪ‪ ،‬و ﮐﻠﻔﺘﯽ ﭘﻮﺳﺘﺸﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ روز ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن دو ﮐﺘﻒ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ روز ﺑﺎ ﺳﻮاری ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺸﺎن ﻣﯽﺳﻮزد و زﻏﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﻣﺠﺪدا روﮐﺶ ﺗﺎزهای روی ﺟﺴﻤﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻃﻌﻢ ﻋﺬاب را‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آنھﺎ آرزوی ﻣﺮگ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن‪ ،‬از ﻋﺬاب‬
‫ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺳﺮدﺳﺘﻪ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ را ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد‬
‫ََ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َّ ُ َ‬ ‫ََ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َ ْ َ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪َ ﴿ :‬وناد ۡوا � ٰ َ� ٰل ِك ِ�َق ِض عل ۡي َنا َر ُّ�ك ۖ قال إِن�م � ٰكِثون ‪ ٧٧‬لق ۡد‬
‫َ ُ َ‬ ‫� ُ� ۡم ل ِلۡ َ‬ ‫ۡ َ ّ َ َ ٰ َّ َ ۡ‬
‫�ََ‬ ‫َۡ ُ‬
‫ح ّ ِق � ٰ ِرهون ‪] ﴾٧٨‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[78-77 :‬‬ ‫جئ�ٰ�م ب ِٱ� ِق و� ِ‬
‫�ن أ‬ ‫ِ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪٩٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ای ﻣﺎﻟﮏ! ﭘﺮودﮔﺎرت ﻣﺎ را ﺑﻤﯿﺮاﻧﺪ و ﻧﺎﺑﻮدﻣﺎن ﮐﻨﺪ )ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ‬
‫رﻧﺞ ﻧﺒﺮﯾﻢ(‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ( ﻣﺎ ﺣﻖ‬
‫را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آوردﯾﻢ وﻟﯽ اﮐﺜﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻖ را ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪﯾﺪ و آن را دﺷﻤﻦ‬
‫داﺷﺘﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺻﺪای ﻓﺮﯾﺎد دوزﺧﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎدی دﻟﺨﺮاش از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﺴﯿﺎر دور‪ .‬از ﭘﺸﺖ ﻣﯿﻠﻪھﺎ و درھﺎی‬
‫ﺑﺴﺘﻪ دوزخ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺳﺘﻤﮕﺮان و ﻣﺠﺮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎدھﺎ ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺠﺎت‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻣﺪاد و اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی‬
‫ﻣﻤﮑﻦ و ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎدھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ و‬
‫راﺣﺘﺸﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮگ ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﻪ آرزوﯾﯽ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻪ آرزوﯾﯽ؟! اﯾﻦ آرزو‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ از درد و ﻓﺸﺎر ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﯾﯽ دارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎدھﺎ و اﯾﻦ آرزوھﺎ‪ ،‬اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ را ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺬاب‪ ،‬ﻧﯿﺮوی ﺗﺸﺨﯿﺺ را از آنھﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺟﺴﻢھﺎ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻋﺬاب‪ ،‬آنھﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﯾﺎد ﺗﻠﺨﯽ‬
‫ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ‬
‫﴿� ٰ َ� ٰل ِك ِ�َق ِض عل ۡي َنا َر ُّ�ك﴾ اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ درﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻠﺦﺗﺮ و ﻧﺎﮔﻮارﺗﺮ‬
‫َ َ َّ ُ‬
‫اﺳﺖ و در آن‪ ،‬ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺷﻔﻘﺖ و ﺗﺮﺣﻤﯽﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪﴿ :‬قال إِن�م‬
‫َّ ُ َ‬
‫� ٰكِثون﴾ »ﺷﻤﺎ ھﻤﯿﻦﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد« ‪.١‬‬
‫آنھﺎ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب‪ ،‬روﺑﺮو ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺬابھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ‬
‫دﯾﺪهاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺷﻨﯿﺪهاﻧﺪ و ﻧﻪ در ﺧﺎﻃﺮﺷﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺷﺪت ﺣﺴﺮت و‬
‫ﻧﺪاﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آنﺣﻀﺮت ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دوزﺧﯿﺎن آﻧﻘﺪر ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﺷﮏ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫‪٩٩‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺑﺠﺎی اﺷﮏ‪ ،‬ﺧﻮن از دﯾﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در اﺛﺮ آن‪،‬‬

‫ﺷﮑﺎف ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ ‪ .١‬وﻟﯽ ﭼﻪ ﺳﻮد؟ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ اﺷﮏھﺎ و اﯾﻦ ﮔﺮﯾﻪھﺎ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻋﺬاب ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ ﻏﻮﻏﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮه اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﯾﺸﺎن ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َّ َ َ ُ ُ ُّ َ َ ٰٓ ُ ْ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َّ ُ َ ُ‬ ‫ۡ ََ َ ٓ َ‬
‫� ٓوا إِنا ك َّنا ل� ۡم‬ ‫حا ُّجون ِ� ٱ�ارِ �يقول ٱلضع�ؤا ل ِ�ِين ٱستك‬ ‫﴿�ذ �ت‬
‫َ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ ُ ّ ‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َ ٗ َ َ ۡ َ ُ ُّ ۡ ُ َ َ َّ َ‬
‫�بعا �هل أنتم مغنون �نا ن ِصيبا مِن ٱ�ارِ ‪ ٤٧‬قال ٱ�ِين ٱستك�وا إِنا �‬
‫َ َ‬
‫� َزنةِ َج َه َّن َم‬ ‫ِين ِ� ٱ�َّارِ ِ‬ ‫� ٱ ۡلعِ َبادِ ‪َ ٤٨‬وقَ َال ٱ َّ� َ‬ ‫َ ٓ َّ َّ َ َ ۡ َ َ‬
‫� َم َ� ۡ َ‬ ‫�ِيها إِن ٱ� قد ح‬
‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ۡ ُ ْ َ َّ ُ ۡ ُ َ ّ ۡ َ َّ َ ۡ ٗ ّ َ َ َ‬
‫اب ‪ ٤٩‬قال ٓوا أ َو ل ۡم تك تأ�ِي� ۡم‬ ‫ٱدعوا ر��م � ِفف �نا يوما مِن ٱلع ِ‬
‫ذ‬
‫َ َّ‬ ‫َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ ْ َ َ ُ َ ٰٓ ُ ْ ۡ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ُ ُ‬
‫�ؤا ٱل� ٰفِ ِر�ن إِ� ِ�‬ ‫� � قالوا فٱدع ۗوا وما د‬ ‫ت قالوا ب ٰ‬ ‫ُر ُسل�م ب ِٱ�َ ّيِ�ٰ �ِ‬
‫َ َ‬
‫ض� ٰ ٍل‪] ﴾٥٠‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۵۰-۴۷ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن در آﺗﺶ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺿﻌﻔﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ ﭘﯿﺮو ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻋﺬاب دوزخ را از ﻣﺎ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؟ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪) :‬ﺧﯿﺮ( ھﻤﻪ ﻣﺎ در‬
‫آن )دوزخ( ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن )ﭼﻨﯿﻦ( ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ‪) .‬آﻧﮕﺎه ھﻤﻪ دوزﺧﯿﺎن( ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﺗﺶ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن‬
‫دوزخ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاب را ﺑﺮای ﯾﮏ روز ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒ‬
‫ﺑﺪھﺪ‪ .‬آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺪا ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺑﺎ دﻻﯾﻞ روﺷﻦ ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ؟‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ )ﺧﺪا را( ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و دادو‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﺑﯿﮫﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﯾﺮدﺳﺘﺎن در ﮐﻨﺎر ارﺑﺎﺑﺎﻧﺸﺎن در آﺗﺶ ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺮو و دﻧﺒﺎﻟﻪ رو ﺑﻮدهاﻧﺪ و از ﺧﻮد‪ ،‬رأی و‬

‫‪ -١‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﺑﻪ ﺗﺤﺴﯿﻦ آﻟﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫اﺧﺘﯿﺎری ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺴﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﺮ ﻃﺮف ﺳﻮق داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺳﻔﺎرش ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﻋﺬابﺷﺎن ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻓﺮدی و اﺧﺘﯿﺎر و آزادی ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‬
‫وﻟﯽ آﻧﺎن از ﮐﺮاﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و از ﻣﻘﺎم واﻻﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ‬
‫ﻋﻄﺎ ﺑﻮد ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺧﻮد را ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و دﻧﺒﺎﻟﻪ رو ﻇﺎﻟﻤﺎن و‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ھﯿﭻﮔﺎه ﺣﺎﺿﺮﻧﺸﺪﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﻧﺎﻣﺸﺮوع‬
‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان »ﻧﻪ« ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﮑﺎر ﻧﺒﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ھﺮﮔﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﺳﻮق داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ! ﺗﻨﺰل آنھﺎ از ﻣﻮھﺒﺖھﺎی‬
‫اﻟﮫﯽ و ﭘﯿﺮوی ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا از ﻣﺴﺘﮑﺒﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺬری ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎھﺶ‬
‫ﻋﺬاب آﻧﺎن ﺑﺸﻮد‪ .‬ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن‪ ،‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ آنھﺎ را ﺑﺴﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮق ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ آنھﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺴﻮی آﺗﺶ ﺳﻮق ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬آنھﺎ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮوران ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫َ َ ۡ َ ُ ُّ ۡ ُ َ‬
‫ون َ� َّنا نَ ِص ٗ‬
‫يبا ّم َِن ٱ�َّارِ﴾‪.‬‬ ‫﴿�هل أنتم مغن‬
‫ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ در دﻧﯿﺎ واﻧﻤﻮد ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﺴﻮی ﺻﻼح و رﺳﺘﮕﺎری‬
‫ﺳﻮق ﻣﯽدھﯿﺪ‪ ،‬و از ﺣﻘﻮﻗﻤﺎن دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و از ھﺮ ﻧﻮع ﺿﺮر و زﯾﺎن و‬
‫دﺷﻤﻨﯽ ﻧﺠﺎﺗﻤﺎن ﻣﯽدھﯿﺪ! ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﮐﻪ از ﺳﺮزﻧﺶھﺎی زﯾﺮدﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﮓ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﭘﺲ از ﻋﻤﺮی اﺳﺘﮑﺒﺎر و ددﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﺷﮑﺴﺖ و ﺧﺎﻃﺮی آزرده اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻨﺪ‪:‬‬
‫ك َ ُ ْ َّ ُ ّ ‪َ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َّ َّ ٓ َ ٞ‬‬
‫� ٓوا إِنا � �ِيها إِن ٱ� قد ح� َم �� ٱلعِبادِ ‪] ﴾٤٨‬ﻏﺎﻓﺮ‪:‬‬
‫َ َ َّ َ ۡ َ ۡ‬
‫﴿قال ٱ�ِين ٱست‬
‫‪ .[۴۸‬اﯾﻨﺠﺎ ھﻤﻪ ﻧﺎﺗﻮان و درﻣﺎﻧﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﯾﺎر و ﯾﺎوری ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬در رﻧﺞ و ﻣﺼﯿﺒﺖ‬
‫ﺷﺮﯾﮑﯿﻢ‪ ،‬ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ در ﻋﺬاب ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻪ ﻟﺰوﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫َّ َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ۡ‬
‫� ٱلعِ َبادِ﴾ رأی‬ ‫ﺧﻮاھﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺬاب ﻣﺎ ﺑﺸﻮﯾﺪ؟!‪﴿ .‬إِن ٱ� قد ح�م �‬
‫ﻧﮫﺎﯾﯽ دادﮔﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻞ‪ ،‬ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﮑﺎن ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﭘﺮوﻧﺪه و‬
 ‫‪١٠١‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ھﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺨﻔﯿﻔﯽ ھﻢ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﮑﻤﯽرا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺎدر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﺪ؟ ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ھﺮدو ﮔﺮوه‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻠﺠﺄ و ﭘﻨﺎ ھﮕﺎھﯽ از ﻋﺬاب وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ رو ﺑﻪ‬
‫ﻧﮕﮫﺒﺎن دوزخ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ذﻟﺖ و ﺧﻮاری اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ زاری ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‬
‫ُ َُّ ۡ َ‬ ‫ۡ ْ‬ ‫َ َ‬
‫� َزنةِ َج َه َّن َم ٱد ُعوا َر َّ�� ۡم �فِف � َّنا يَ ۡو ٗما ّم َِن‬ ‫﴿ َوقَ َال ٱ َّ� َ‬
‫ِين ِ� ٱ�َّارِ ِ‬
‫َۡ َ‬
‫اب ‪] ﴾٤٩‬ﻏﺎﻓﺮ‪ .[۴۹ :‬ای ﻧﮕﮫﺒﺎن دوزخ! از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاب را‪ ،‬ﺣﺘﯽ‬ ‫ٱلعذ ِ‬
‫ﺑﺮای ﯾﮏ روز‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ ‪.١‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن دوزﺧﯿﺎن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ون﴾‬ ‫ۡ َ ُ ْ َ ََ ُ َ ُّ‬ ‫ً‬
‫ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺒﻼ ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬ٱخ�ٔوا �ِيها و� ت�ل ِم ِ‬
‫]اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ِ » .[۱۰۸ :‬ﺑﺘﻤﺮﮔﯿﺪ در آن و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮﺋﯿﺪ«‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رو ﺑﻪ‬
‫ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ‪ ،‬ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻋﺬاب را ﺑﺮای ﯾﮏ روز ھﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ‪ .‬آنھﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ۡ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ َ َ ُ َۡ ُ‬
‫ت﴾ »ﻣﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن اﻟﮫﯽ‬ ‫﴿أ َو ل ۡم تك تأ�ِي� ۡم ُر ُسل�م ب ِٱ�َ ّيِ�ٰ ِ‬
‫ُ ْ‬
‫�﴾‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﻧﺸﺪ؟« ﴿قَالوا بَ َ ٰ‬
‫ً‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬زﯾﺮا اﺻﻼ‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﯿﺰار و ﻣﺘﻨﻔﺮﯾﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ھﺮﭼﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺳﺮدھﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎدﺗﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و ﻧﻪ در ﻋﺬابﺗﺎن ﺗﺨﻔﯿﻒ داده ﺧﻮاھﺪ‬
‫َ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ۡ ُ ْ َ َ ُ َ ٰٓ ُ ْ ۡ َ‬
‫�ن إِ� ِ� ض� ٰل﴾ ]ﻏﺎﻓﺮ‪ .[۵۰ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫�ؤا ٱل� ٰفِ ِر‬ ‫ﺷﺪ‪﴿ :‬فٱدع ۗوا وما د‬

‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٠٢‬‬

‫آن را ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﻧﻪ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد ‪ .١‬ﻗﻄﻌﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮای دوزﺧﯿﺎن‪،‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار و ﻧﺎﮔﻮار ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آری‪ .‬اﯾﻦھﺎ ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﺮوز در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آنھﺎ را از ﺧﻮد ﻃﺮد ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و داﻋﯿﺎن راه‬
‫ﺧﺪا را ﺑﺠﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺴﻮی اﻃﺎﻋﺖ ﺣﻖ و ﺗﺮک ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲھﺎ و رﺳﺎﻧﻪھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽﺑﺮ آنھﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ در دادﮔﺎه ﻋﺪل اﻟﮫﯽ ﺑﺎ آنھﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻮض ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺣﮑﺎم ﺧﺪا و اﻋﺮاض از ﺣﻖ‪ ،‬آنھﺎ را ﻧﺎدﯾﺪه‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ در ِ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و درﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻋﺬاب )ﻧﻪ رھﺎﺋﯽ ﮐﺎﻣﻞ( و آنھﻢ‬
‫ﺑﺮای ﯾﮏ روز‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ و زاری و‬
‫ﻓﺮﯾﺎدھﺎﯾﺸﺎن ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﻤﯽدھﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻋﺘﺮاف ﻧﻬﺎﯾﯽ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﺳﺘﻤﮑﺎران ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از ﻗﺒﺮھﺎ‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﺳﺮﮐﻮﻓﺖ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ و ﺑﺎ اﺑﺮاز ﺗﺎﺳﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺧﻮﯾﺶ اﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﺘﺮاف ﻧﮫﺎﯾﯽ آنھﺎ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وارد دوزخ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻗﻠﺐھﺎی ﺳﺨﺘﺸﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز ھﯿﭻ ﻣﻮﻋﻈﻪ‪ ،‬ھﺸﺪار و ﻧﻮﯾﺪی در آنھﺎ اﺛﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬در آﻏﻮش ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ۠‬ ‫َ ُ ُ َ َ َ ۡ َ َ ٓ َ َ ۡ َ َّ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫﴿يَ ۡو َم ُ� َق َّل ُ‬
‫� َوأ َط ۡع َنا ٱ َّلر ُسو� ‪٦٦‬‬ ‫ب ُو ُجوه ُه ۡم ِ� ٱ�َّارِ �قولون � ٰليتنا أطعنا ٱ‬
‫ٓ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َّ َ ٓ َّ ٓ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ٓ َ َ َ َ َ ُّ َ َّ َ ۠‬
‫لسبِي� ‪َ ٦٧‬ر َّ� َنا َءات ِ ِه ۡم‬ ‫وقالوا ر�نا إِ�ا أطعنا ساد�نا و��اءنا فأضلونا ٱ‬
‫�� ‪] ﴾٦٨‬اﻷﺣﺰاب‪.[۶۸-۶۶ :‬‬ ‫ض ۡع َف ۡ� م َِن ٱ ۡل َع َذاب َوٱ ۡل َع ۡن ُه ۡم لَ ۡع ٗنا َكب ٗ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬روزی )را ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎز ﮐﻪ( ﭼﮫﺮهھﺎی اﯾﺸﺎن در آﺗﺶ زﯾﺮ و‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﺒﺮ‪.‬‬

 ‫‪١٠٣‬‬ ‫ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫رو و دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش! ﻣﺎ از ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﺎن‬

‫ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ .‬و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻣﺎ از ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮد ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬و‬
‫آﻧﺎن ﻣﺎ را از راه‪ ،‬ﺑﺪر ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮودﮔﺎرا! آنھﺎ را دوﭼﻨﺪان‬
‫ً‬
‫ﻋﺬاب ﮐﻦ و ﮐﺎﻣﻼ از رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺪور ﺑﺪار«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ روی ﭼﮫﺮهھﺎی ﺧﻮد در‬
‫آﺗﺶ ﻣﯽﻏﻠﻄﻨﺪ و ھﻤﭽﻮن ﺳﯿﺦ ﮐﺒﺎب‪ ،‬اﯾﻨﻄﺮف و آﻧﻄﺮف ﻏﻠﻄﺎﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮔﻮﻧﻪھﺎﺑﺸﺎن ﺑﺮ آﺗﺶ ﻧﮫﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در دل ﺗﻤﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش! در‬
‫دﻧﯿﺎ ﺧﺪا را ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و راه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ‪.١‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ رھﺒﺮی ﺳﺮدﻣﺪاران ﭘﯿﺮو ﺷﯿﻄﺎن‪،‬‬
‫راه ﺧﻄﺎ ﭘﯿﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺮو ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮی را ﺑﻪ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری و ﺑﺮدﮔﯽ‬
‫و ﺳﺮورﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺮی ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﺮﺧﺎش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮه ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮده در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺑﺎب ﺧﻮﯾﺶ ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض و ﭘﺮﺧﺎش‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ دﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻗﺒﻼ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫َ َ ۡ َ َّ ۡ َ َ ٰ ُ ُ َ ُ ْ َ ٰٓ َ َّ َ َ ُ ْ َ ُ‬
‫� ٓوا أنف َس ُه ۡم‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ومن خفت م�زِ�نهۥ فأو��ِك ٱ�ِين خ ِ‬
‫ََ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ ُ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ٰ ُ َ‬
‫ِيها � ٰل ُِحون ‪� ١٠٤‬ل ۡم ت� ۡن‬ ‫�ون ‪ ١٠٣‬تلفح وجوههم ٱ�ار وهم �‬ ‫ِ� جهنم � ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ّ َ‬ ‫َ‬
‫َ َٰ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ ُ‬
‫ت عل ۡي َنا‬ ‫نتم ب ِ َها ت�ذِبُون ‪ ١٠٥‬قالوا ر�نا غلب‬ ‫ك ُ‬ ‫� علي�م ف‬ ‫ءا� ِ� �ت ٰ‬
‫َ‬ ‫َ َ َّ َ‬ ‫ۡ َ ۡ‬ ‫ٓ َ ۡ‬ ‫ش ِۡق َو ُ� َنا َو ُ� َّنا قَ ۡو ٗما َضآلّ َ‬
‫ِ� ‪َ ١٠٦‬ر َّ� َنا أخ ِر ۡج َنا مِن َها فإِن ُع ۡدنا فإِنا �ٰل ُِمون ‪١٠٧‬‬
‫َ ُ ُ َ َ َّ َ ٓ‬ ‫� ّل ُِمون ‪ ١٠٨‬إنَّ ُهۥ َ� َن فَر ‪ٞ‬‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ْ َ ََ ُ َ‬
‫�ق ّم ِۡن ع َِبادِي �قولون ر�نا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫قال ٱخ�ٔوا �ِيها و� ت‬
‫َ َّ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ ۡ‬ ‫� ٱ َّ‬
‫ل� ٰ ِ� َ‬ ‫خُۡ‬ ‫َ‬
‫َ َ َّ َ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫�‬ ‫ِخ ِر ًّ�ا َح َّ ٰٓ‬ ‫ِ� ‪ ١٠٩‬فٱ�ذ�موهم س‬ ‫ءامنا فٱغفِر �ا وٱر�نا وأنت‬
‫ّ َ َُُۡ ُ َۡۡ َ َ َ َُ ْٓ‬ ‫َُ ُ ُّۡ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُ‬
‫حكون ‪ ١١٠‬إ ِ ِ� جز�تهم ٱ�وم بِما ص�وا‬ ‫�س ۡو� ۡم ذِك ِري و�نتم مِنهم تض‬ ‫أ‬

‫‪ -١‬اﺑﻦ ﮐﺜﺒﺮ‪.‬‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٠٤‬‬
‫َ َّ ُ ۡ َ ٓ َ‬
‫�� ُه ۡم ه ُم ٱلفا� ِ ُزون ‪] ﴾١١١‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۱۱۱-۱۰۳ :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺮازوھﺎی )اﻋﻤﺎل( آنھﺎ ﺳﺒﮏ و ﺑﯽارزش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎناﻧﺪ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺧﺴﺎرت ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ در دوزخ ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ دوزخ ﺻﻮرتھﺎی آﻧﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد )و ﺑﺮﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ( و‬
‫آﻧﺎن در آن ﺑﺎ ﭼﮫﺮهای در ھﻢ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ (:‬ﻣﮕﺮ آﯾﺎت ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺸﺪ و ﺷﻤﺎ آنھﺎ را دروغ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﯾﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﯿﺮه ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺎ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻣﺎ را از آﺗﺶ دوزخ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور و اﮔﺮ )ﺑﻌﺪ‬
‫از اﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و ﻋﺼﯿﺎن( ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﻮد‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺘﻤﺮﮔﯿﺪ در آن‪ ،‬و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪) .‬ﻣﮕﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ( ﮔﺮوھﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺒﺨﺶ و ﺑﻪ ﻣﺎ رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ و ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ رﺣﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﻤﺎ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎد‬
‫ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ اﯾﺸﺎن ذﮐﺮ و ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﺮا از ﯾﺎدﺗﺎن ﺑﺮده ﺑﻮد و ﮐﺎرﺗﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﺧﻨﺪﯾﺪن ﺑﺪاﻧﺎن ﺑﻮد و ﺑﺲ‪ .‬ﻣﻦ اﻣﺮوز‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺻﺒﺮی ﮐﻪ آنھﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎداﺷﺸﺎن دادم و آنھﺎ از رﺳﺘﮕﺎراناﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ« ﺑﺮای ﻣﺎ‬
‫اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺎ از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ و ﭘﯿﺮوی آن‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺎز زدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬از اﻧﺘﺨﺎب راه ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ و ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎن ھﻤﭽﻨﺎن در آﺗﺶ ﻋﺬاب‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و ھﺮ روز ﺑﺮ ﻣﯿﺰان‬
‫ﻋﺬاﺑﺸﺎن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ در آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اھﻞ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﮑﺎﻓﺎت ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺟﺮم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ھﺰار‬
‫ﺳﺎل ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ روز آﺧﺮت‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ھﺰار ﺳﺎل دﻧﯿﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﭘﺎﯾﺎن‬

‫ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮی‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺑﺎزی ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهھﺎ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻮر ا ﹾﻟ ﹺﻌﲔ« »ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻮر ﻋﯿﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ«‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»اﻟ ﹼﻠ ﹸﻬ ﹶﻢ زﹶ ﱢو ﹾﺟﻨﻲ ﹾ ﹸ‬
‫اﳊ ﹶ‬
‫ﺐ أﻧﺖ« »ﺑﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ھﺴﺘﯽ!« از ﺧﺪا‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺣﻮر ﻋﯿﻦ‬ ‫»ﺑﹺﺌﹾﺲ ﹾ ﹺ‬
‫اﳋﺎﻃ ﹸ‬ ‫ﹶ‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ رﯾﺰهھﺎ ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﻨﯽ؟!‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪی ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﺑﻪ آن دوﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن و‬
‫اﺟ ﹶﻌ ﹾﻠﻨﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺣﻮال ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬آه ﺳﺮدی ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﻟ ﹼﻠﻬﻢ ﹾ‬
‫ﹺ‬
‫اﳉﻨﱠﺔ« »ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﻣﺎ را از زﻣﺮه ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻗﺮار ده«‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫أﻫ ﹺﻞ ﹾ ﹶ‬‫ﻣ ﹾﻦ ﹾ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻟﯽ در اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎران ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺑﮫﺸﺖ ھﺴﺘﯿﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻃﺎﻟﺒﺎن واﻗﻌﯽ ﺑﮫﺸﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﺳﺘﯿﻦ ھﻤﺘﺸﺎن را ﺑﺎﻻ زده و در اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺧﯿﺮ و ﺧﺪا‬
‫ﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ھﻤﻮاره ﺑﺎ ﺗﺮس و اﻣﯿﺪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮس از ﻋﺬاب ﺧﺪا و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖھﺎﯾﺶ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ دوزﺧﯿﺎن و ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از ﻋﺬاﺑﺸﺎن را ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺪ و ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﺣﻮال آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺒﻞ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺻﺖ از دﺳﺖ ﺑﺮود ھﺮﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد و ﺑﺴﻮی ﺧﺪا‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺷﯿﻮه ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﻗﻠﺐھﺎی ﭘﺎک و ﺳﺎﻟﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫دلھﺎی زﻧﮓ زده و ﺳﻨﮓ ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﺣﻮال دوزﺧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﻐﯿﺎن و‬
‫َ‬ ‫َُ ُ‬
‫ﺗﻤﺮدﺷﺎن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و� ّوِ� ُه ۡم � َما‬
‫��﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪» .[۶۰ :‬ﻣﺎ آنھﺎ را ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﯿﻢ وﻟﯽ اﯾﻦ‬ ‫�د ُه ۡم إ َّ� ُط ۡغ َ�ٰ ٗنا َكب ٗ‬
‫يَز ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن ﺟﺰ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺳﻮدی ﺑﺤﺎﻟﺸﺎن ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ و ﻧﺸﺎﻧﯽ ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻋﺒﺮت‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ‬
 ‫آوای ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و ﻏﻮﻏﺎی دوزﺧﯿﺎن‬ ‫‪١٠٦‬‬

‫ف اﳌﹶ ﹾﺤ ﹸﻤﻮد‬
‫ﺑﺮدارﯾﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ‪ /‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﳋﹶ ﹾﻮ ﹸ‬
‫ﻣﺎﺣ ﹶﺠﺰﹶ ﹶك ﹾﻋ ﹾﻦ ﹶﳏ ﹺﹶﺎر ﹺم اﷲ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﺗﺮس واﻗﻌﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ را از ﺣﺮامھﺎی‬
‫ﹶ‬
‫اﻟﮫﯽ ﺑﺎز دارد« ‪ .١‬ﻧﻤﯽﮔﻮﺋﯿﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺮس‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪا را ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﯾﺄس و ﻧﺎاﻣﯿﺪی از رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﻓﻘﻂ اﻣﯿﺪوار ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮف ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮأم ﺑﺎ‬
‫َ ُ َ‬ ‫ون َر ۡ َ‬‫ََۡ ُ َ‬
‫� َت ُهۥ َو َ�خافون‬ ‫اﻣﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�رج‬
‫َ َ‬
‫عذابَ ُه ٓۥ﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪» .[۵۷ :‬ﺑﻪ رﺣﻤﺘﺶ اﻣﯿﺪواراﻧﺪ و از ﻋﺬاﺑﺶ ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ«‪ .‬اﺑﻦ‬
‫ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﯿﭻ ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪون ﺗﺮس و اﻣﯿﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮس از ﺧﺪا ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻣﻨﮫﯿﺎت و ﻣﻨﮑﺮات‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ دارد و‬
‫اﻣﯿﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﺎورد ‪.٢‬‬
‫َّ‬
‫ﺑﺎراﻟﮫﺎ! ﻣﺎ را از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ ﻗﺮار ده ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺷﻌﺎرﺷﺎن اﯾﻨﺴﺖ‪﴿ :‬إِنا‬
‫وسا َ� ۡم َطر ٗ‬ ‫اف مِن َّر ّ� َنا يَ ۡو ًما َ� ُب ٗ‬ ‫ََ ُ‬
‫�ر� ‪] ﴾١٠‬اﻻﻧﺴﺎن‪» .[۱۰ :‬ﻣﺎ از ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ُ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ آن روز ﺗﺮﺷﺮو و ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ«‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدای ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﭘﺎداش ﺧﻮﺑﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﯿﻢ و از ﻋﺬاب‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﯿﻢ و در زﻣﺮه اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ور� ‪َ ١١‬و َج َزٮ ٰ ُهم ب ِ َما‬ ‫� َ� ٰل َِك ٱ ۡ�َ ۡو ِم َولَ َّقٮ ٰ ُه ۡم نَ ۡ َ‬
‫� ٗة َو ُ ُ‬
‫� ٗ‬ ‫� َ َّ‬‫درآﺋﯿﻢ‪﴿ .‬فَ َوقَٮ ٰ ُه ُم ٱ َّ ُ‬

‫�ر� ‪] ﴾١٢‬اﻻﻧﺴﺎن‪» .[۱۲-۱۱ :‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را از‬ ‫�وا ْ َج َّن ٗة َو َحر ٗ‬
‫َص َ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺷﺮ و ﺑﻼی آن روز‪ ،‬ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽدارد و اﺑﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﺮﻣﯽو ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ و ﻟﺒﺎس اﺑﺮﯾﺸﻢ ﭘﺎداش ﺧﻮاھﺪ داد«‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ‪۱۳۷۹ :‬‬

‫ﻣﻌﮫﺪ داراﻟﺴﻨﺔ ﻟﻠﺪراﺳﺎت اﻹﺳﻼﻣﯿﺔ ‪ -‬ﮐﺎروان ‪ -‬ﭼﺎﺑﮫﺎر‬

‫‪ -١‬ﺗﮫﺬﯾﺐ ﻣﺪارج اﻟﺴﺎﻟﮑﯿﻦ‪.۲۷۱:‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.۲۸۴/۲ :‬‬
 ‫ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ‬

‫ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! آﯾﺎ ھﯿﭻﮔﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﯿﺪهای ﮐﻪ روزی‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﮫﺎن را‬
‫ﺗﺮک ﺧﻮاھﯽ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاھﯽ ﺷﺪ؟‬
‫و اﯾﻦ ﻣﻨﺰل زﯾﺒﺎ و ﻣﮑﺎن وﺳﯿﻊ را رھﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﮏ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﯽروی؟ و‬
‫ﺑﺠﺎی ﻟﺤﺎف ﻧﺮم اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺧﺮوارھﺎ ﺧﺎک ﺑﺮ ﺳﺮت ﺧﻮاھﻨﺪ رﯾﺨﺖ ؟‪. ..‬‬
‫ﮐﻤﯽدر ﻣﻮرد رﻓﺘﮕﺎن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮدن و ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮدن آنھﺎ و ﺑﻪ ﭘﺴﺖ‬
‫و ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن‪ .‬ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬و اﯾﻨﮑﻪ اﮐﻨﻮن آن ﭼﮫﺮهھﺎی زﯾﺒﺎ‬
‫و ﻧﺎزﻧﯿﻦ در زﯾﺮ ﺧﺮوارھﺎ ﺧﺎک ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺸﺘﻪ و اﺟﺰای ﺑﺪﻧﺸﺎن در اﻋﻤﺎق‬
‫ﺣﻔﺮهای ﮔﻮر‪ ،‬ﻣﺘﻼﺷﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﯽﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن ﺗﺼﺎﺣﺐ و ﺟﺎﯾﺸﺎن در ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬