See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/45273343

Multidimensional assessment of quality of life of patients with diabetes

Article in Polski Merkuriusz Lekarski · June 2010

Source: PubMed

CITATIONS READS

6 7,532

2 authors:

Jolanta Lewko Elzbieta Krajewska-Kułak

Medical University of Bialystok 293 PUBLICATIONS 2,553 CITATIONS
76 PUBLICATIONS 504 CITATIONS
SEE PROFILE
SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Jolanta Lewko on 01 June 2014.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

486
Wielowymiarowa ocena jakości życia chorych na cukrzycę
JOLANTA LEWKO, ELŻBIETA KRAJEWSKA-KUŁAK
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, kierownik: prof. dr hab. med. E. Krajewska-Kułak
Wielowymiarowa ocena jakości życia chorych na cukrzycę
Lewko J., Krajewska-Kułak E.
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Zakład Zintegrowanej Opieki
Medycznej
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, prowadzącą do wielu powikłań,
w której można oceniać i aktywnie stymulować subiektywne poczu-
cie jakości życia. W pracy dokonano przeglądu standaryzowanych
narzędzi do subiektywnej oceny jakości życia uwarunkowanej sta-
nem zdrowia, skal jakość życia specyficznych dla cukrzycy oraz skal
służących do oceny funkcjonowania psychicznego chorych na cu-
krzycę. Na podstawie systematycznej, wielowymiarowej oceny ja-
kości życia chorych na cukrzycę można uzyskiwać cenne informa-
cje o deficytach w tych obszarach funkcjonowania chorego, w któ-
rych konieczne jest wprowadzenie zmian.
Słowa kluczowe: jakości życia, cukrzyca, kwestionariusze, depresja
Pol. Merk. Lek., 2010, XXVIII, 168, 486
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, prowadzącą do wielu
powikłań, w której można kontrolować i aktywnie stymulo-
wać subiektywne poczucie jakości życia [10]. Dzięki sys-
tematycznej ocenie jakości życia u chorych na cukrzycę
można uzyskiwać cenne informacje w tych obszarach funk-
cjonowania, w których konieczne jest wprowadzenie zmian.
Ocena jakości życia jest istotna przy opracowywaniu no-
wych metod leczenia i edukacji chorych oraz przy określe-
niu ich skuteczności [25]. Podczas pełnej oceny chorych
na cukrzycę powinno się prowadzić badanie obejmujące
m.in. stosunek do choroby, oczekiwania co do leczenia i
jego wyników, nastrój, jakość życia (ogólną i związaną z
cukrzycą), sytuację finansową i społeczną oraz stan emo-
cjonalny chorego, jak również wywiad w kierunku chorób
psychicznych [29].
Celem pracy była charakterystyka standaryzowanych na-
rzędzi do subiektywnej oceny jakości życia uwarunkowanej
stanem zdrowia, skal jakość życia specyficznych dla cukrzy-
cy oraz skal służących do oceny funkcjonowania psychicz-
nego chorych na cukrzycę.
POJĘCIE JAKOŚCI ŻYCIA W NAUKACH
MEDYCZNYCH
Ocena jakości życia stanowi przedmiot badań z zakresu filo-
zofii, psychologii, socjologii oraz medycyny [7]. Przykładami
teoretycznych modeli jakości życia są „Model dobrego życia”
Lawtona, pierwszy zintegrowany model jakości życia, jaki
powstał oraz „Model jakości życia” Centrum Promocji Zdro-
wia Uniwersytetu w Toronto. Model Lawtona zakłada, że ja-
kość życia obejmuje cztery podstawowe obszary:
– kompetencje behawioralne,
– obiektywne środowiska,
– psychologiczny dobrostan,
– postrzeganą jakość życia.
J. Lewko, E. Krajewska-Kułak
Multidimensional assessment of quality of life of patients
with diabetes
Lewko J., Krajewska-Kułak E.
Medical University of Bialystok, Poland, Department of Integrated
Medical Care
Diabetes is a chronic, leading to many complications which can be
assessed and actively encourage a feeling of subjective quality of
life. The paper is a review of standardized tools to assess subjective
quality of life contingent upon the state of health, quality of life scale
specific for diabetes and scales for assessing the psychological func-
tioning of patients with diabetes. Based on a systematic, multidi-
mensional assessment of quality of life for people with diabetes can
obtain valuable information about the deficits in those areas of the
patient, in which changes are needed.
Key words: quality of life, diabetes, questionnaires, depression
Pol. Merk. Lek., 2010, XXVIII, 168, 486
Na „Model jakości życia” składają się trzy dziedziny:
– „istnienie” opisujące fizyczną, psychiczną i duchową eg-
zystencję człowieka,
– „przynależność”, czyli kontakty ze środowiskiem zewnętrz-
nym,
– „stawanie się”, to cele, nadzieje i aspiracje jednostki [10].
Na początku lat 90. XX wieku wprowadzono pojęcie ja-
kości życia uwarunkowanej stanem zdrowia – HRQOL
(ang. health-related quality of life), które zyskało wielu zwo-
lenników, jak też przeciwników, uważających, że kwestio-
nariusze te nie do końca odzwierciedlają czym jest jakość
życia.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje jakość
życia jako „kompleksowy sposób oceniania przez jednostkę
jej stanu zdrowia fizycznego, emocjonalnego, samodzielno-
ści w życiu i stopnia zależności od otoczenia, a także relacji
ze środowiskiem, osobistych wierzeń i przekonań do środo-
wiska” [32].
Jakość życia zależna od stanu zdrowia lub jakość życia
wyznaczana stanem zdrowia oznacza, że przedmiotem oce-
ny są zagadnienia decydujące o jakości życia, co jest bezpo-
średnio związane ze zdrowiem. W ocenie jakości życia wy-
znaczonej stanem zdrowia, należy wziąć pod uwagę:
– możliwości funkcjonalne człowieka obejmujące m.in.:
zdolności do aktywności związanej z zaspakajaniem
potrzeb dnia codziennego, udział w życiu społecznym,
kontynuowanie lub podejmowanie nowych ról społecz-
nych, sprawność emocjonalną, intelektualną, pozycję
ekonomiczną;
– sposób postrzegania własnej choroby, poziom dobrego
samopoczucia, satysfakcję z życia;
– objawy chorobowe i kondycję społeczną wynikające ze
stanu klinicznego chorego oraz wieku.
Ferrans i Powers definiują jakość życia jako indywidualne
postrzeganie dobrostanu psychicznego wynikającego z za-
dowolenia lub niezadowolenia z wymiarów życia, które są
ważne dla danej osoby [12].
Wielowymiarowa ocena jakości życia chorych na cukrzycę 487

NARZĘDZIA POMIARU JAKOŚCI ŻYCIA OGÓLNE
I SPECYFICZNE DLA CUKRZYCY
Narzędzia do pomiaru ogólnej jakości życia (ang. generic
scales) są w pewnym stopniu uniwersalne, ponieważ mogą
być wykorzystywane w różnych populacjach, w wielu choro-
bach oraz wśród zdrowych. Wskazane jest jednak wykorzy-
stywanie pomocniczo innych skal odnoszących się do danej
jednostki chorobowej [7]. Przykładami takich narzędzi są:
Short Form 20 (SF-20), Short Form 36v2 (SF-36v2), Sick-
ness Impact Profile (SIP), World Health Organization Quality
of Life Questionnaire (WHOQOL), WHOQOL Brief, EuroQol
(EQ-5D), Nottingham Health Profile (NHP). Dokładną cha-
rakterystykę poszczególnych narzędzi przedstawia tabela 1.
Za pomocą tych narzędzi można określić, jak chory ocenia
swoją jakość życia i jakie czynniki ją modyfikują. Wadą skal
ogólnych jest to, że w małym stopniu mogą dotyczyć aspek-
tów specyficznych dla danej jednostki chorobowej, a więc
mogą być mniej czułe na zmiany w obszarach, których nie
obejmują zawarte w nich pytania [22, 25].
Kwestionariusze specyficzne (ang. disease or dimension
specific) służą do oceny jakości życia w określonej jednost-
ce chorobowej i można je podzielić na dwie kategorie. Pierw-
sza koncentruje się na sferach funkcjonowania chorego (ang.
domain specific), druga dotyczy zjawisk wynikających z sa-
mej choroby (ang. disease specific) [7].
Skale jakości życia specyficzne dla cukrzycy pozwalają
ocenić obszary jakości życia, na jakie wpływ ma cukrzyca.
Pytania w nich zawarte dotyczą problemów zdrowotnych,
które mogą wystąpić u danego chorego, m.in.: oceny aktu-
alnego zdrowia, zadowolenia z leczenia, strach przed wstrzy-
kiwaniem insuliny, zapotrzebowanie na edukacje. Niektóre
z nich można stosować w obu typach cukrzycy [22]. Jakość
życia specyficzną dla cukrzycy można ocenić na przykła-
dzie wybranych skal: Diabetes Health Status Questionna-
ire (DHS), Diabetes Impact Measurement Scales (DIMS),
Quality of Life Index (QLI) Diabetes III Version, Diabetes
Treatment Satisfaction Questionnaire (DTSQ), Audit of Dia-
betes-Dependent Quality of Life (ADDQoL), The Diabetes
Activities Questionnaire (TDAQ), Diabetes Fear of Injecting
and Self-testing Questionnaire (D-FISQ), Diabetes Quality
of Life Clinical Trial Questionnaire (DQLCTQ), Diabetes Care
Profile (DCP). Szczegółową ich charakterystykę przedsta-
wia tabela 2.

Tabela 1. Skale ogólne do oceny jakości życia

Table 1. Generic quality of life questionnaires
Skala
Short Form 20 (SF-20)
Short Form 36v2 (SF-36v2)
Sickness Impact Profile (SIP)
World Health Organization Quality
of Life Questionnaire (WHOQOL)
WHOQOL Brief
EuroQol (EQ5D)
Nottingham Health Profile (NHP)
Charakterystyka
Zawiera 6 podskal dotyczących zdrowia fizycznego, psychicznego, roli i funkcjonowania społecznego
oraz postrzegania zdrowia przez badanego [4, 22].
Zawiera 36 pytań, 8 skal oceniających jakość życia w wymiarze funkcjonowania fizycznego, psychicznego,
odczuwanego bólu, zdrowia ogólnego, posiadanej energii, funkcjonowania społecznego i zdrowia psychicznego [4, 34]
Mierzy jakość życia w wymiarze funkcjonalny chorego w 12 obszarach życia. Kwestionariusz składa się z 136 pozycji,
w których wyróżniono: dziedzinę fizyczną, psychospołeczną i zbiór kategorii niezależnych. Punktacja dla kategorii,
dziedziny i całości SIP wynosi 0-100. Wyższa punktacja oznacza gorszą jakość życia, a wysokie parametry
psychometryczne zostały potwierdzone w wielu badaniach [2, 4, 22, 18]
Składa się ze 100 pytań, zawierających się w 24 podskalach i 6 dziedzinach (zdrowia fizycznego, stanu psychologicznego,
poziomu niezależności, relacji społecznych, dziedziny środowiskowej i duchowej. Odpowiedzi udzielane
są na 6-stopniowej skali Likerta, większa wartość liczbowa odpowiada lepszej jakości życia [22, 31, 36]
Krótsza wersja WHOQOL Brief zawiera 26 pozycji i umożliwia otrzymanie profilu jakości życia w czterech dziedzinach,
punktacja dziedzin ma kierunek pozytywny co oznacza, że – im większa liczba punktów, tym lepsza jakość życia [17, 35]
Ocenia ogólną jakość życia wedłu 5 kryteriów, takich jak: mobilność, samoopieka, codzienna aktywność, ból i niepokój.
To wiarygodny, powszechnie stosowany kwestionariusz dostarczający prosty i opisowy wskaźnik stanu zdrowia [4, 22, 27]
Skala zbudowana z 2 części, pierwsza zawiera 6 wymiarów subiektywnego stanu zdrowia, druga dotyczy wpływu
aktualnego stanu zdrowia na 7 sfer życia, im wyższy wynik, tym gorsza jakość życia [4, 22]

Tabela 2. Wybrane skale jakość życia specyficzne dla cukrzycy

Table 2. Selected diabetes AS specific instruments
Skala
Diabetes Health Status
Questionnaire (DHS)
Diabetes Impact Measurement
Scales (DIMS)
Quality of Life Index (QLI)
Diabetes III Version
Diabetes Treatment Satisfaction
Audit of Diabetes-Dependent
Quality of Life (ADDQoL)
The Diabetes Activities
Questionnaire (TDAQ)
Diabetes Fear of Injecting
and Self-testing Questionnaire
(D-FISQ)
Diabetes Quality of Life Clinical
Trial Questionnaire (DQLCTQ)
Diabetes Care Profile (DCP)
Charakterystyka
Zawiera 20 symptomów związanych z cukrzycą oraz 6 pozycji oceniających aktualne zdrowie i energię według
pięciostopniowej skali Likierta [22]
Służy do pomiaru stanu zdrowia u dorosłych chorych na cukrzycę typu 1 i 2. Poszczególne dziedziny zawierają
symptomy w relacji do cukrzycy, satysfakcję z roli społecznej i dobrostan psychiczny [4, 16, 22]
Indeks Jakości Życia Ferrans i Powers w wersji III dla cukrzycy zawiera 34 punkty, pozwala na ocenę jakości życia
w wymiarze dobrostanu psychicznego według czterech dziedzin: zdrowia i funkcjonowania, socjoekonomicznej,
psychologicznej i rodzinnej [4, 20]
Zawiera 6 punktów dotyczących różnych aspektów zadowolenia z leczenia ocenianych na 7-punktowej skali oraz
indywidualne pytania dotyczące hipo- i hiperglikemii [22] Kwestionariusz ten okazał się pomocny w rozumieniu
i pomiarze nowych sposobów i strategii leczenia w cukrzycy [6]
To narzędzie specyficzne do oceny wpływu cukrzycy na 18 dziedzin życia [6]
Składa się z 13 pytań punktowanych na 100-milimietrowej linii (VAS), zawiera dwie podskale oceniające leczenie
i styl życia w opinii chorego [22]
Kwestionariusz zbudowany z 30 pytań, w jego skład wchodzą dwie skale: skala strachu przed wstrzykiwaniem
insuliny (FSI) oraz skala strachu przed samokontrolą glikemii (FST) [22]
Kwestionariusz był oceniany w międzynarodowych testach klinicznych wśród chorych na cukrzycę typu 1 i 2.
Zbudowany jest z pytań badających zdrowie fizyczne, energię, zdrowie psychiczne, satysfakcję z leczenia oraz
łatwość przystosowania się do leczenia, częstotliwość objawów występującą u chorego. Zalecany jest do badania
satysfakcji chorego z nowych, alternatywnych form leczenia [28]
Mierzy psychologiczne i edukacyjne potrzeby indywidualnych osób chorych na cukrzycę, jak również zdolność
do samoopieki oraz wsparcie [4, 22]
488 J. Lewko, E. Krajewska-Kułak

W celu uzyskania szczegółowych danych dotyczących
jakość życia chorych na cukrzycę zaleca się stosowanie ogól-
nej skali jakości życia i specyficznej dla choroby. Przed przy-
stąpieniem do badań należy ustalić cel i zakres badań, a
następnie wybrać odpowiednie narzędzie badawcze.
OCENA FUNKCJONOWANIA PSYCHICZNEGO
CHORYCH NA CUKRZYCĘ
Zaburzenia lękowe i depresja są przedmiotem wielu badań
przeprowadzonych wśród chorych na cukrzycę ze względu
na jej związek z dużymi deficytami związanymi z samoopie-
ką dotyczącą kontroli glikemii, brakiem konsekwencji w sto-
sowaniu diety cukrzycowej i aktywności fizycznej. Tabela 3
charakteryzuje wybrane narzędzia badawcze oceniające
funkcjonowanie psychiczne chorego na cukrzycę.
Samopoczucie psychiczne chorego wpływa niemal na
wszystkie aspekty postępowania terapeutycznego i pielęgna-
cyjnego. Istotną rolą członków zespołu terapeutycznego jest
rozwijanie poczucia wpływu chorego na własną chorobę oraz
kształtowanie i utrzymanie stylu radzenia sobie z cukrzycą
zorientowanego na rozwiązywanie problemów związanych z
chorobą.
CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE JAKOŚĆ ŻYCIA
CHORYCH NA CUKRZYCĘ
Poniższa analiza przedstawia przegląd czynników, które mają
wpływ na funkcjonowanie chorych na cukrzycę, których po-
znawanie powinno przyczyniać się do poprawy jakości opie-
ki nad chorym. Na subiektywną ocenę jakości życia chorych
na cukrzycę mają wpływ czynniki kliniczne, jak i społeczno-
demograficzne [20]. Glasgow i wsp. badając chorych na cu-
krzycę przy użyciu kwestionariusza SF-20 wykazali, że na
gorszą jakość życia miały wpływ takie czynniki, jak: niski po-
ziom edukacji, starszy wiek, płeć żeńska, typ ubezpieczenia
społecznego, liczba powikłań cukrzycy, liczba chorób współ-
istniejących oraz niski poziom aktywności fizycznej podczas
czynności dnia codziennego [14]. Sprawność funkcjonalna
chorego jest istotnym determinantem jakości życia chorych
na cukrzycę [3]. Ponadto jakość życia istotnie obniża: płeć
żeńska, neuropatia autonomiczna lub obwodowa, brak ak-
tywności fizycznej, podwyższony wskaźnik BMI, objawy de-
presji i lęku.
Wyniki wskazują, że lęk, objawy depresji, a także neuropa-
tii występują częściej u starszych chorych na cukrzycę typu 2.
Wykazano istotne korelacje między czynnikami psychologicz-
nymi, neuropatią, BMI i aktywnością fizyczną [8].
Wändell i wsp. w badaniach przeprowadzanych wśród
starszych chorych na cukrzycę stwierdzili, że osoby chorują-
ce długo mają gorszą jakość życia niż obserwuje się w gru-
pie kontrolnej populacji ogólnej, szczególnie w odniesieniu
do funkcjonowania fizycznego. Czynności dnia codziennego
osłabiają zarówno zaburzenia fizyczne, jak i emocjonalne.
Komplikacje miażdżycowe i pozanaczyniowe, takie jak: mię-
śniowo-szkieletowe i choroby psychiczne są predykatorami
gorszej jakości życia (HRQoL). Niewystarczająca kontrola
metabolizmu ma związek z osłabionym funkcjonowaniem
poznawczym [33].
Bradley i wsp. oceniając dobrostan psychiczny i satysfak-
cję z leczenia chorych przyjmujących tabletki stwierdzili, że
niski dobrostan psychiczny ma związek z nadwagą, natomiast
świetna satysfakcja z leczenia miała związek z małym stęże-
niem HbA1c i prawidłową masą ciała [5]. W badaniach prze-
prowadzonych przy użyciu ADDQoL wśród chorych na cu-
krzycę typu 1 i 2 w prawie każdym przypadku potwierdzono
negatywny wpływ cukrzycy na jakość życia we wszystkich
dziedzinach, mimo że u chorych zaobserwowano wysoki
poziom satysfakcji z leczenia. Dominujący wpływ na jakość
życia miało przestrzeganie diety postrzegane przez chorych
jako bardzo restrykcyjne [6].
W badaniach Światowej Organizacji Zdrowia – WHS
(World Health Survey) przeprowadzonych wśród 245 404 re-
spondentów z 60 krajów wszystkich regionów świata stwier-
dzono, że depresja współistniejąca z chorobami przewlekły-
mi (cukrzyca, astma, dusznica bolesna, reumatoidalne za-
palenie stawów) znacznie obniża ogólny stan zdrowia bada-
nej populacji. Po czynnikach socjoekonomicznych i ogólnej
kondycji zdrowotnej, depresja miała duży wpływ na gorsze
zdrowie i było to powiązane z występowaniem chorób prze-
wlekłych. Średnio u 9,3-23,0% badanych z jedną lub kilkoma
chorobami przewlekłymi współistniała depresja [24].
W badaniach populacyjnych przeprowadzonych w Połu-
dniowej Australii w grupie 3010 osób depresje stwierdzono u
24% badanych chorych na cukrzycę i 17% badanych bez
cukrzycy. Jakość życia w wymiarze funkcjonowania fizycz-
nego i psychicznego według skali SF-36 była statystycznie
niższa wśród chorych na cukrzycę i depresję w stosunku do
respondentów chorych na cukrzycę bez depresji [15].
Prawdopodobieństwo wystąpienia depresji u chorych na
cukrzycę jest dwukrotnie wyższe niż w populacji ogólnej.
Uważa się, że w dowolnie określonym punkcie czasowym u
około 33% chorych na cukrzycę występują objawy depresji
wymagające leczenia. Szacuje się, że dwie na trzy osoby

Tabela 3. Pomiar psychologiczny wykorzystywany w populacji chorych na cukrzycę

Table 3. Psychological measures used in diabetes populations
Skala Charakterystyka
Hospital Anxiety and Depression Skala Lęku i Depresji składa się z dwóch podskal: depresji i lęku, z których każda zawiera po 7 stwierdzeń. Za każde
Scale (HADS) stwierdzenie przyznaje się od 0 do 3 punktów, maksymalna liczba punktów w podskali wynosi 21. W interpretacji
wyników przyjmuje się, że 8-10 punktów wskazuje na podejrzenie istnienia zaburzeń depresyjnych lub/i lękowych,
11 i więcej punktów, to możliwość istnienia zaburzeń depresyjnych lub/i lękowych. Im wyższa punktacja, tym większe
nasilenie zaburzeń: 11-14 punktów – nasilenie umiarkowane, 15-21 punktów – nasilenie znaczne [13]
Beck Depression Inventory (BDI) Skala Depresji Becka jest narzędziem szeroko stosowanym w badaniach klinicznych. Uzyskała ona również
standaryzację u chorych na cukrzycę [16]. Skala Becka ocenia występowanie i nasilenie 21 objawów w punktacji
od 1 do 3, wyższe wyniki świadczą o większym nasileniu depresji [4]
Zung Self-Rating Depression Skala Samooceny Depresji Zunga zawiera 20 pytań oceniających psychologiczne i somatyczne objawy depresji,
Scale (ZSDS) zakres punktacji wynosi od 20 do 80. Wynik powyżej 50 punktów wskazuje na objawy depresji [4]
Hamilton Depression Scale (HDS) Skala Depresji Hamiltona zbudowana jest z 21 pytań, pierwsze 17, to pytania diagnostyczne (HAMD-17). Umożliwia
ocenę takich objawów depresji, jak: obniżenie nastroju, niepokój, zaburzenia rytmu dobowego, zaburzenia snu,
spowolnienie psychomotoryczne, obniżenie libido, zaniżenie samooceny, poczucie winy, hipochondria, zmniejsznie masy
ciała, lęk psychiczny i somatyczny oraz współistniejące dolegliwości somatyczne. Punktacja skali 17-punktowej:
0-7 bez zaburzeń depresyjnych, 8-12 łagodna depresja, 13-17 depresja o nasileniu umiarkowanym, 18-29 ciężka
depresja, 30-52 bardzo ciężka depresja [4]
Acceptance of Illness Scale (AIS) Skala akceptacji choroby bada stopień akceptacji, zawiera stwierdzenia opisujące negatywne konsekwencje złego
stanu zdrowia. Zawiera 8 pytań z 5-punktową skalą odpowiedzi, punktacja skali wynosi od 8 do 40, przy czym,
im większa punktacja, tym lepsza akceptacja choroby [4, 11, 19]
 Wielowymiarowa ocena jakości życia chorych na cukrzycę
pozostają bez leczenia. Udowodniono niekorzystny wpływ
depresji na kontrolę glikemii i przebieg cukrzycy [23].
Lloyd i wsp. w swoich badaniach przedstawiają skalę
HADS jako odpowiedni instrument do prowadzenia badań
klinicznych u dorosłych chorych na cukrzycę. Skala HADS
pozwala wykazać silny związek pomiędzy kontrolą glikemii a
występowaniem lęku i depresji głównie w grupie mężczyzn.
Zauważono zależność pomiędzy płcią a kontrolą glikemii
(HbA1c) oraz z występowaniem depresji i lęku [21]. Rozpo-
wszechnienie depresji współistniejącej z cukrzycą było sta-
tystycznie wyższe u kobiet niż u mężczyzn [1]. W badaniach
de Groot i wsp. potwierdzono istotny związek między wystę-
powaniem depresji a zwiększeniem ciężkości choroby i jej
powikłań [9]. Skuteczne leczenie depresji może wpłynąć na
poprawę kontroli glikemii, efektywne leczenie insuliną i inne
parametry kliniczne oraz zmniejszenie ryzyka chorób układu
krążenia i w ten sposób spowodować poprawę jakości życia
[23].
Duży wpływ na jakość życia w cukrzycy mają przewlekłe
powikłania. Również stopa cukrzycowa jest poważnym po-
wikłaniem zarówno cukrzycy typu 1, jak i 2, często prowa-
dzącym do amputacji kończyn dolnych, co znacznie pogar-
sza jakość życia, głównie dotyczącą funkcjonowania fizycz-
nego w stosunku do chorych bez owrzodzeń i populacji ludzi
zdrowych. Ribu i wsp. w swoich badaniach stwierdzili wy-
ższy wskaźnik BMI u chorych z owrzodzeniem stóp niż w
badanej populacji chorych na cukrzycę bez owrzodzeń i w
grupie porównawczej zdrowych [26].
Cukrzyca stwarza wiele życiowych wyzwań natury fizycz-
nej, takich jak: konieczność zdobywania wiedzy na temat
choroby, umiejętność samokontroli, wpływ choroby na orga-
nizm, a także wyzwania emocjonalne związane z faktem za-
chorowania, koniecznością zmiany stylu życia, planów ży-
ciowych, lęk przed powikłaniami i cierpieniem [30]. Nadrzęd-
nym zadaniem pracowników ochrony zdrowia jest profesjo-
nalne przygotowanie chorych do samoopieki i samopielęgna-
cji, szczególnie powikłań, jakie niesie choroba przewlekła.
PIŚMIENNICTWO
1. Anderson R.J., Freedland K.E., Clouse R.E. i wsp.: The prevalence of
comorbid depression in adults with diabetesa: a meta-analysis. Diabetes
Care, 2001, 24, 6, 1069-1078.
2. Bergner M., Bobbitt R.A., Carter W.B. i wsp.: The Sickness Impact Profi-
le: development and final revision of a health status measure. Med. Care.,
1981, 19, 8, 787-805.
3. Borowiak E., Rosiak K., Kostaka T.: Analiza porównawcza wpływu cu-
krzycy i przebytego zawału serca na jakość życia pacjentów. Probl. Pie-
lęg., 2009, 17, 2, 86-91.
4. Bowling A.: Measuring disease. A review of disease-specific quality of
life measurement scales. Open Universiy Press, Buckingham 1995.
5. Bradley C., Lewis K.S.: Measures of psychological well-being and treat-
ment satisfaction developed from the responses of people with tablet-
treated diabetes. Diabet. Med., 1990, 7, 5, 445-451.
6. Bradley C., Speight J.: Patient perceptions of diabetes and diabetes the-
rapy: assessing quality of life. Diabetes. Metab. Res. Rev., 2002, 18 ,
suppl. 3, 64-69.
7. Chrobak M., Ocena jakości życia zależnej od stanu zdrowia. Probl. Pie-
lęg., 2009, 17, 2, 123-127.
8. Chyun D.A., Melkus G. D.,Katten D.M. i wsp.: The association of psycho-
logical factors, physical activity, neuropathy, and quality of life in type 2
diabetes. Biol. Res. Nurs., 2006; 7, 4, 279-288.
View publication stats
489
9. de Groot M., Anderson R., Freedland K.E. i wsp.: Assiociation of depres-
sion and diabetes complications: meta-analysis. Psychosom. Med., 2001,
63, 619-630.
10. Dziurowicz-Kozłowska A.: Wokół pojęcia jakości życia. Psychologia Ja-
kości Życia, 2002, 1, 2, 77-99.
11. Felton BJ, Revenson TA, Hinrichsen GA.: Stress and coping in the expla-
nation of psychological adjustment among chronically ill adults. Soc. Sci.
Med., 1984, 18, 10, 889-898.
12. Ferrans C., Powers M.: Quality of life indeks. Development and psycho-
metric properties. Adv. Nurs. Sci., 1985, 8, 15-24.
13. Frank-Stromborg M., Olsen S.J.: Instrument for clinical health-care rese-
arch. 2nd edition. Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, Massachu-
setts 1997.
14. Glasgow R.E., Ruggiero L., Eakin E.G. i wsp.: Quality of life and associa-
ted characteristics in a large national sample of adults with diabetes. Dia-
betes Care, 1997, 20, 4, 562-567.
15. Goldney R.D., Phillips P.J, Fisher L.J. i wsp.: Diabetes, depression, and
quality of life: a population study. Diabetes Care, 2004, 27, 5, 1066-1070.
16. Hammond G.S., Aoki T.T.: Measurement of health status in diabetic pa-
tients. Diabetes impact measurement scales. Diabetes Care 1992, 15, 4,
469-477.
17. Jaracz K., Kalfoss M. Górna K. i wsp.: Quality of life in polish responders:
psychometric properties of the Polish WHOQOL – Bref. Scand. J. Car.
Sci., 2006, 20, 3, 251-260.
18. Jaracz K., Kosobudzki W.: Jakość życia chorych po udarze mózgu: wyni-
ki wstępne. Post. Rehabil.1999, 2, 45-54.
19. Juczyński Z.: Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. War-
szawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psy-
chologicznego; 2001.
20. Lewko J., Polityńska B., Kochanowicz J. i wsp.: Quality of life and its rela-
tionship to the degree of illness acceptance in patients with diabetes and
peripheral diabetic neuropathy. Adv. Med. Sci., 2007, 52, suppl. 1, 144-146.
21. Lloyd C.E., Dyer P. H., Barnrtt A.H.: Prevalence of symptoms of depres-
sion and anxiety in a diabetes clinic population. Diabet. Med., 2000, 17,
198-202.
22. Luscombe F.A.: Health-related quality of life measurement in typ 2 diabe-
tes. Value in Health 2000, 3, suppl., S15-S28.
23. Lustman P.J., Clouse R. E.: Część III: praktyczne wytyczne dotyczące
leczenia depresji u osób chorych na cukrzycę. Diabetol. Dypl., 2004, 1,
4, 20-26.
24. Moussavi S., Chatterji S., Verdes E. i wsp.: Depression, chronic dise-
ases, and decrements in health: results from the World Health Surveys.
Lancet, 2007, 370, 851-58.
25. Pietrzykowska E., Zozulińska D., Wierusz-Wysocka B.: Jakość życia cho-
rych na cukrzycę. Pol. Merk. Lek., 2007, 23, 136, 311-314.
26. Ribu L., Hanestad B.R., Moum T. i wsp.: A comparison of the health-
related quality of life in patients with diabetic foot ulcer, with a diabetes
group ad a nondiabetes group fom the general population. Qual. Life
Res., 2007, 16, 2, 179-189.
27. Ritz P., Cambell W.: Wpływ metforminy na jakość życia. W: Metformina
złoty standard. Kompendium naukowe. (red. Baileya C.J. i wsp.). Via
Medica, Gdańsk, 2008.
28. Shen W., Kotsanos J. G., Huster W.J. i wsp.: Development and validation
of the Diabetes Quality of Life Clinical Trial Questionnaire. Med. Care
1999, 37, suppl. 4, AS45-AS 66.
29. Standards of medical care in diabetes American Diabetes Association
Diabetes Care, 2005, 28, suppl. 1, 4-36.
30. Tatoń J.: Poradnik dla osób z cukrzycą typu 2 niewymagających leczenia
insuliną. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002.
31. The WHO Group. The World Health Organization Quality of Life Asses-
sment (WHOQOL): Develpment and General psychometric properties.
Soc. Sci. Med., 1998, 46, 12, 1569-1585.
32. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy zdrowia i choroby. Wydawnic-
two Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2000, 233-251.
33. Wändell P.E., Tovi J.: The quality of life of elderly diabetic patients. J.
Diabetes Complications, 2000, 14, 25-30.
34. Ware J.E., Kosiński M., Dewey J.E.: How to score Version 2 of the SF-36
Health Survey. Lincoln, RI: QualityMetric Incorporated, 2000.
35. Wołowicka L.: Jakość życia w naukach medycznych. Akademia Medycz-
na w Poznaniu. Poznań, 2001.
Otrzymano 9 marca 2010 r.
Adres: Jolanta Lewko, Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet
Medyczny w Białymstoku, 15-096 Białystok, ul. M. Skłodowskiej-Curie 7A,
tel./fax: (85) 748 55 28, e-mail: jola.lewko@wp.pl