Machine Translated by Google

2 KRÓTKA HISTORIA ANTROPOLOGII

Spędziłem ponad 8 miesięcy w jednej wiosce na Trobrianddzie i to mi pokazało, jak

nawet taki biedny obserwator jak ja może uzyskać pewną ilość wiarygodnych
informacji, jeśli zapewni sobie odpowiednie warunki do obserwacji.
— Bronisław Malinowski (list do AC Haddona, maj 1916)

Podobnie jak inne nauki społeczne, antropologia ma dość niedawne korzenie.

Jako dyscyplina akademicka rozwinęła się pod koniec XIX i na początku XX
wieku, ale ma ważnych prekursorów w historiografii, geografii, piśmiennictwie
podróżniczym, filozofii i prawoznawstwie wcześniejszych czasów.
Istnieje wiele sposobów pisania historii antropologii, podobnie jak w każdym
społeczeństwie mogą istnieć konkurencyjne wersje historii narodowej lub
mitów pochodzenia, promowane przez grupy lub jednostki o rozbieżnych interesach.
Historia nie jest przede wszystkim produktem samej przeszłości, ale jest raczej
kształtowana przez troski teraźniejszości. Gdy te obawy się zmieniają, przeszłe
wydarzenia i osoby przesuwają się z pierwszego planu na drugi i będą
rozumiane i oceniane na nowe sposoby. W przeglądzie stanu techniki w (głównie)
Amerykańska antropologia kulturowa Bruce Knauft (1996) rozróżnia co
najmniej cztery „genealogie teraźniejszości” – cztery różne sposoby wyjaśnienia
obecnej sytuacji. Kolejny czterokrotny podział widoczny jest w książce One
Discipline, Four Ways (Barth et al. 2005), która opisuje różnice między
trajektoriami antropologii amerykańskiej, brytyjskiej, francuskiej i niemieckiej,
ujawniając, że teraźniejszość może mieć wiele alternatywnych źródeł. Ta
dwuznaczność przeszłości ma wpływ nie tylko na pisanie historii intelektualnej,
ale sama w sobie jest również przedmiotem badań antropologicznych, którymi
zajmiemy się później.
Innymi słowy, nie może być całkowicie obiektywnej, neutralnej historii
antropologii (ani czegokolwiek innego), niemniej jednak niniejszy rozdział jest
autorskie
Press.
Prawa
2010.
Pluto
amerykańskie
obowiązujące
dozwolonego
dozwolonego
autorskie.
zastrzeżone.
zwyjątkiem
powielane
wydawcy,
prawo
Wszelkie
użytku
formie
żadnej
przez
zgody
mogą
prawa
lub
bez
być
Nie
w
próbą przedstawienia krótkiego i – na ile to możliwe – stosunkowo
niekontrowersyjnego opisu rozwoju tematu.

PROTO-ANTROPOLOGIA

Jeśli antropologia jest nauką o zróżnicowaniu kulturowym, jej korzenie sięgają

czasów starożytnych Greków. Historyk Herodot (V wpne) spisał szczegółowe
opisy ludów „barbarzyńskich” na wschód i północ od Półwyspu Greckiego,
porównując ich zwyczaje i wierzenia z ludami

10
EBSCO Publishing : Kolekcja eBooków (EBSCOhost) - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST.
PSYCHOLOGII
AN: 367908; Eriksen, Thomas Hylland.; Małe miejsca, duże problemy: wprowadzenie do antropologii społecznej i kulturowej Konto: ns082320.main.ehost
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 11

Ateny i grupa filozofów znana jako sofiści byli być może pierwszymi filozoficznymi
relatywistami, argumentującymi (jak zrobiło to wielu dwudziestowiecznych antropologów),
że nie może być prawdy absolutnej, ponieważ, jak byśmy to powiedzieli dzisiaj, prawda
jest związana z kontekstem. Jednak ich zainteresowanie zmiennością ludzką i różnymi
wartościami kulturowymi nie miało charakteru naukowego, głównie dlatego, że
Herodotowi brakowało teorii, podczas gdy sofistom brakowało materiału empirycznego.
Bardziej wiarygodnym przodkiem jest tunezyjski intelektualista Ibn Khaldun (1332–
1406), niezwykły geniusz, który wyprzedził nauki społeczne o kilka stuleci. Jego główne
dzieło, Muqaddimah („Wprowadzenie do historii”), zostało napisane w latach następujących
po 1375 roku i zawiera bogactwo spostrzeżeń dotyczących prawa, edukacji, polityki i
gospodarki. Niemniej jednak główne osiągnięcie Khalduna leży w jego niereligijnych
ramach teoretycznych, w których podkreśla różne formy spójności społecznej jako
kluczową zmienną w wyjaśnianiu zmian historycznych i dojściu do władzy nowych grup.

W Europie zainteresowanie uczonych zróżnicowaniem kulturowym i naturą ludzką

powróciło w następnym stuleciu w wyniku nowej wolności intelektualnej renesansu i, co
być może nawet ważniejsze, nasilających się europejskich eksploracji i podbojów odległych
krain. Thomas Hobbes (XVII w.) i Giambattista Vico (XVIII w.) należeli do pierwszych
pokoleń myślicieli europejskich, którzy próbowali wyjaśnić zmienność kulturową i globalną
historię kultury, a także, w przypadku Montaigne'a, podjąć wyzwanie relatywizmu.
Filozofowie w XVIII wieku rozwijali teorie natury ludzkiej, filozofie moralne i teorie
społeczne, mając świadomość głębokich różnic kulturowych dzielących ludzkość. David
Hume (1711–1776), wraz z Adamem Smithem, najważniejszym myślicielem szkockiego
oświecenia, twierdził, że doświadczenie jest jedynym godnym zaufania źródłem rzetelnej
wiedzy. Filozofia empirystyczna Hume'a niemal natychmiast stała się źródłem inspiracji
dla wczesnych naukowców społecznych, których pionierzy nie ufali myśli i czystej
spekulacji, ale woleli raczej podróżować do samego świata społecznego, aby uzyskać
doświadczenie z pierwszej ręki poprzez zmysły (empiryczne oznacza dosłownie: oparte
na doświadczeniu”).

Wielu innych osiemnastowiecznych filozofów również wniosło istotny wkład w początki

systematycznych, porównawczych badań nad kulturą.
Najbardziej znanym jest prawdopodobnie Jean-Jacques Rousseau (1712–1778), który
postrzegał warunki społeczne „dzikich” jako utopijny ideał; ale równie interesujący jest
baron de Montesquieu (1689–1755), którego Lettres Persanes („listy perskie”, 1722) była
wczesną, fikcyjną próbą opisania Europy widzianej oczami nie-Europejczyków. Ponadto
wielka francuska Encyklopedia (1751–1772), redagowana przez Denisa Diderota (1713–
84) wraz z Jeanem d'Alembertem (1717–1783), zawierała wiele artykułów na temat
zwyczajów i wierzeń innych ludów. Jeden z jej najmłodszych autorów, markiz de Condorcet
(1743–1794), który zmarł w jakobińskim więzieniu, próbował połączyć matematykę i fakty
empiryczne, aby stworzyć ogólne prawa społeczne.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
12 Małe miejsca, duże problemy

W Niemczech w tym samym okresie miały miejsce różne, ale nie mniej ważne wydarzenia.
Johann Gottlieb von Herder (1744–1803), założyciel ruchu Sturm und Drang , który wkrótce
przekształcił się w romantyzm, rzucił wyzwanie francuskiej filozofii oświecenia, w szczególności
uniwersalistycznemu poglądowi Woltera, że istnieje jedna, uniwersalna, globalna cywilizacja.
Herder argumentował, że każdy lud (Volk) miał swój własny Geist lub „duszę”, a zatem prawo
do zachowania własnych, niepowtarzalnych wartości i zwyczajów, w sposób przypominający
późniejszy relatywizm kulturowy. Istotnie, do końca XVIII wieku sformułowano już kilka
teoretycznych kwestii, które wciąż podnoszono przez antropologów: uniwersalizm kontra
relatywizm (co jest wspólne dla ludzkości; co jest kulturowo specyficzne), etnocentryzm
kontra relatywizm kulturowy (osądy moralne a neutralne opisy innych ludów) oraz ludzkość
kontra (reszta) królestwa zwierząt (kultura kontra natura). Antropologia XXI wieku uczy, że te
i inne zasadniczo filozoficzne problemy najlepiej badać poprzez rygorystyczne i szczegółowe
badanie ludzi żyjących w istniejących społeczeństwach , a także stosując starannie
opracowane metody porównywania z oszałamiającą różnorodnością „zwyczajów i wierzeń”.

Po porównawczych rozważaniach Montesquieu na temat Persji i Francji minie kilka pokoleń,

zanim antropologia osiągnie ten stopień naukowego rygoru.

WIKTORIAŃSKA ANTROPOLOGIA

Cechą charakterystyczną dziewiętnastowiecznej antropologii była wiara w ewolucję społeczną

– idea, że społeczeństwa ludzkie rozwijały się w określonym kierunku – i związana z nią
koncepcja, że społeczeństwa europejskie były produktem końcowym długiego łańcucha
rozwojowego, który rozpoczął się od „dzikości” .
Idea ta była typowa dla epoki wiktoriańskiej, w której dominowała optymistyczna wiara w
postęp technologiczny i jednocześnie europejski kolonializm, co często uzasadniano
odwołując się do tego, co Kipling nazwał słynnym „brzemieniem białego człowieka”;
rzekomego obowiązku Europejczyka „ucywilizować dzikusy”.
Pierwsze ogólne teorie różnic kulturowych, które cieszyły się trwałym wpływem, były
prawdopodobnie teorią dwóch mężczyzn wyszkolonych na prawników; Henry Maine (1822–
88) w Wielkiej Brytanii i Lewis Henry Morgan (1818–82) w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z
duchem czasu obaj przedstawiali ewolucjonistyczne modele zmienności i zmiany, w których
społeczeństwa zachodnioeuropejskie postrzegano jako szczyt rozwoju ludzkości. W swoim
Ancient Law (1861) Maine dokonał rozróżnienia między statusem a społeczeństwami
kontraktowymi, podziałem, który w przybliżeniu odpowiada późniejszym dychotomiom
między społeczeństwami tradycyjnymi a nowoczesnymi, czy też, pod koniec XIX wieku,
terminologii niemieckiego socjologa Ferdinanda Tönniesa (1855–1936), Gemeinschaft
(społeczność) i Gesellschaft (społeczeństwo). Zakłada się, że społeczeństwa statusowe działają
na podstawie pokrewieństwa i mitu, podczas gdy indywidualne zasługi i osiągnięcia są
decydujące w społeczeństwach kontraktowych. Chociaż tego rodzaju proste kontrasty
spotkały się z ostrą krytyką, nadal wywierają pewien wpływ na myślenie antropologiczne.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 13

Wkład Morgana w antropologię był rozległy i między innymi napisał

etnografię Irokezów. Jego schemat ewolucyjny, przedstawiony w Ancient
Society (1877), wyróżniał siedem etapów (od niższej dzikości do cywilizacji), a
typologię oparto głównie na osiągnięciach technologicznych. Jego
materialistyczne ujęcie przemian kulturowych natychmiast przyciągnęło Karola
Marksa (1818–1883), aw szczególności Fryderyka Engelsa (1820–95), na którego
późniejsze pisma o społeczeństwach nie- (lub przed)kapitalistycznych silny
wpływ wywarł Morgan. Wśród innych osiągnięć Morgana należy wymienić jego
troskę o pokrewieństwo. Dzieląc systemy pokrewieństwa ludzkiego na
ograniczoną liczbę typów i postrzegając terminologię dotyczącą pokrewieństwa
jako klucz do zrozumienia społeczeństwa, powszechnie przypisuje się mu
uczynienie badania pokrewieństwa głównym zajęciem antropologii, co
rzeczywiście ma pozostał do dziś. Piszący w tym samym okresie historyk religii
William Robertson Smith (1846–1894) i prawnik J.J. Bachofen (1815–1887)
przedstawił odpowiednio teorie religii monoteistycznej i (błędnie) zakładanej
historycznej ewolucji od matrylinii do patrylinii.
Niemiecki etnolog Adolf Bastian (1826–1905), nietypowy uczony w skądinąd
ewolucjonistycznej epoce wiktoriańskiej, sprzeciwił się temu, co uważał za
uproszczone schematy typologiczne. Czerpiąc inspirację zarówno z
herderowskiego romantyzmu, jak i humanistycznej tradycji niemieckich
środowisk akademickich, Bastian dużo pisał o historii kultury, bardzo starając
się unikać nieuzasadnionych uogólnień, ale utrzymywał, że wszyscy ludzie mają
ten sam wzorzec myślenia oparty na „elementarnych
ideach” (Elementärgedanken ) . Pomysł ten został później rozwinięty niezależnie,
z wielkim wyrafinowaniem, w strukturalizmie Claude'a Lévi-Straussa.
Wiodącym brytyjskim antropologiem późnej epoki wiktoriańskiej był Edward
Tylor (1832–1917), który wywarł wpływ na myślenie Darwina o kulturze i
którego obszerne pisma zawierają słynną definicję kultury wymienioną w
pierwszym rozdziale:

Kultura lub cywilizacja, rozumiana w najszerszym znaczeniu etnograficznym, to złożona całość,

która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, zwyczaje oraz wszelkie inne zdolności i
nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa. (Tylor 1968 [1871], s. 1)

Wielu antropologów nadal uważa tę definicję za użyteczną. Uczeń Tylora,

James Frazer (1854–1941), który pod względem sławy przyćmił swojego
nauczyciela i który sprawował pierwszą katedrę antropologii społecznej w
Wielkiej Brytanii, napisał obszerną Złotą gałąź (1890, wyd . edn 1911–15),
ambitne studium porównawcze mitu i religii. Zarówno Tylor, jak i Frazer byli
ewolucjonistami, a główny projekt teoretyczny Frazera polegał na wykazaniu,
jak myśl rozwinęła się od magicznej przez religijną do naukowej.
Ani Tylor, ani Frazer nie przeprowadzili szczegółowych badań terenowych,
chociaż Tylor spędził kilka lat w Meksyku i napisał tam książkę. Słynna anegdota
opowiada o przyjęciu, na którym William James, pragmatyczny filozof, zapytał
Frazera, czy kiedykolwiek poznał któregoś z tych dzikusów

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
14 Małe miejsca, duże problemy

tyle o nim pisał. Frazer rzekomo odpowiedział zszokowanym tonem głosu: „Niech Bóg
broni!” (Evans-Pritchard 1951, s. 72).
Ważny rozwój intelektualny poza antropologią w drugiej połowie XIX wieku również
wywarł ogromny wpływ na tę dziedzinę.
Darwinowska teoria doboru naturalnego, przedstawiona po raz pierwszy w jego O
powstawaniu gatunków z 1859 roku, byłaby postrzegana zarówno jako warunek
antropologii (zakładając, że wszyscy ludzie są ze sobą blisko spokrewnieni), jak i później
jako zagrożenie dla tej dyscypliny. argumentując, jak się wydawało, prymat tego, co
biologiczne nad kulturowym; zob. Ingold 1986). Pojawienie się klasycznej teorii
socjologicznej w pracach Comte'a, Marksa i Tönniesa, a później Durkheima, Webera,
Pareto i Simmla, dostarczyło antropologom ogólne teorie społeczeństwa, chociaż ich
zastosowanie do społeczeństw pozaeuropejskich jest nadal kwestionowane.
Jakość danych etnograficznych wykorzystywanych przez wczesnych antropologów była
zmienna. Większość wspomnianych wyżej uczonych polegała na dostępnych źródłach
pisanych, od relacji misjonarzy po dzienniki podróży o różnej dokładności. Zapotrzebowanie
na bardziej wiarygodne dane zaczęło być odczuwalne. Ekspedycje i systematyczne badania
– do najbardziej znanych należała brytyjska ekspedycja do Cieśniny Torresa prowadzona
przez WHR Riversa oraz zakrojone na szeroką skalę amerykańskie badania kultur indyjskich
północno-zachodniego wybrzeża – dostarczyły naukowcom z przełomu XIX i XX wieku
lepszego zrozumienia kompasu zróżnicowania kulturowego, co ostatecznie doprowadziłoby
do upadku ambitnych teorii jednoliniowej ewolucji charakterystycznej dla
dziewiętnastowiecznej antropologii.

Specjalnością austriacko-niemiecką, proponowaną zarówno jako alternatywa, jak i

uzupełnienie myślenia ewolucjonistycznego, był dyfuzjonizm, doktryna historycznej dyfuzji
cech kulturowych. Nigdy nie będąc częścią głównego nurtu poza światem
niemieckojęzycznym (ale licząc ważnych zwolenników w świecie anglojęzycznym, w tym
Rivers), rozbudowane teorie dyfuzji kulturowej nadal się rozwijały, szczególnie w Berlinie i
Wiedniu, aż do drugiej wojny światowej . Nikt nie zaprzeczał, że dyfuzja miała miejsce, ale
z teorią wiązały się poważne problemy weryfikacyjne. W ramach antropologii dyfuzjonizm
wyszedł z mody, gdy mniej więcej w okresie pierwszej wojny światowej badacze zaczęli
bardzo szczegółowo badać pojedyncze społeczeństwa, nie próbując spekulować na temat
ich historycznego rozwoju. Jednak kierunek teoretyczny z elementami dyfuzjonizmu
powrócił w latach 90. pod nazwą teorii globalizacji (zob. zwłaszcza rozdział 19), próbując
zrozumieć i wyjaśnić sposoby, w jakie współczesna komunikacja masowa, migracje,
kapitalizm i inne „globalne” zjawiska wchodzić w interakcje z warunkami lokalnymi.

Niezależnie od tych i innych osiągnięć teoretycznych i udoskonaleń metodologicznych,

pojawienie się nowoczesnej antropologii kojarzone jest zazwyczaj z czterema wybitnymi
uczonymi działającymi w trzech krajach na początku XX wieku: Franzem Boasinem w USA,
AR Radcliffe Brownem i Bronisławem Malinowskim w Wielkiej Brytanii, i Marcela Maussa
we Francji.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 15

BOAS I RELATYWIZM KULTUROWY

Boas (1858-1942), niemiecki imigrant do Stanów Zjednoczonych, który krótko studiował

antropologię u Bastiana w Heidelbergu, w latach 90. XIX wieku przeprowadził ważne
badania wśród Inuitów i Indian Kwakiutl. W swoim nauczaniu i przywództwie zawodowym,
które trwało cztery dekady, wzmocnił „podejście czterech dziedzin” w antropologii
amerykańskiej, która nadal odróżnia ją od antropologii europejskiej, ponieważ obejmuje
nie tylko antropologię kulturową i społeczną, ale także antropologię fizyczną, archeologię
i językoznawstwo.
Pomimo tego osiągnięcia Boas jest pamiętany głównie ze swoich pomysłów.
Chociaż relatywizm kulturowy został wprowadzony w zalążkowej formie ponad sto lat
wcześniej, to Boas uczynił z niego główną przesłankę badań antropologicznych. Reagując
na wielkie plany ewolucyjne Tylora, Morgana i innych, Boas wcześnie zajął stanowisko
na rzecz bardziej partykularnego podejścia. Twierdził, że każdą kulturę należy rozumieć
na jej własnych warunkach i że byłoby naukowo mylące oceniać i klasyfikować inne
kultury zgodnie z zachodnią, etnocentryczną typologią oceniającą „poziomy rozwoju”. W
związku z tym Boas promował również partykularyzm historyczny, pogląd, że wszystkie
społeczeństwa lub kultury mają swoją własną, niepowtarzalną historię, której nie można
zredukować do kategorii w jakimś uniwersalistycznym schemacie rozwoju.

Z podobnych powodów Boas argumentował przeciwko bezpodstawnym twierdzeniom

rasistowskiej pseudonauki, które były wspierane przez większość czołowych biologów
tamtych czasów. Naleganie Boasa na skrupulatne zbieranie danych empirycznych było
wynikiem nie tylko jego poglądów naukowych, ale także uświadomienia sobie, że zmiany
kulturowe zdawały się zacierać to, co uważał za unikalne kultury, szczególnie w Ameryce
Północnej. Już w The Mind of Primitive Man (1911) Boas argumentował, że antropologia
powinna być zaangażowana politycznie w imieniu zagrożonych rdzennych populacji.

Być może ze względu na swój partykularyzm Boas nigdy nie usystematyzował swoich
idei w traktacie teoretycznym. Mimo to kilku jego uczniów i współpracowników to zrobiło
rozwijać ogólne teorie kultury, zwłaszcza Ruth Benedict, Alfred Kroeber i Robert Lowie.
Jednak jego najsłynniejszą uczennicą była Margaret Mead (1901–78). Chociaż jej
bestsellerowe książki z różnych społeczeństw Pacyfiku były krytykowane za
powierzchowność etnograficzną (patrz rozdział 4), umiejętnie wykorzystały materiały ze
społeczeństw niezachodnich, aby postawić pytania dotyczące relacji płci, socjalizacji i
polityki na Zachodzie. Praca Meada pokazuje, prawdopodobnie lepiej niż jakiegokolwiek
innego antropologa, tkwiący w tej dyscyplinie potencjał krytyki kulturowej (por. Marcus i
Fischer 1986).
Jeden z najwybitniejszych współpracowników Boasa, językoznawca Edward Sapir
(1884–1939), sformułował wraz ze swoim uczniem Benjaminem LeeWhorfem tak zwaną
hipotezę Sapira-Whorfa, która głosi, że język determinuje procesy poznawcze i że języki
świata znacznie się pod tym względem różnią ( patrz rozdział 15).
Zgodnie z radykalnym relatywizmem kulturowym hipoteza zakłada, że np. Indianie Hopi
postrzegają i postrzegają świat w sposób zasadniczo

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
16 Małe miejsca, duże problemy

inny sposób niż ludzie Zachodu, ze względu na różnice w strukturze ich języków.

Dzięki wpływom Boasa, materialistyczna tradycja Morgana zeszła w USA na dalszy plan
w pierwszej połowie XX wieku. Po drugiej wojnie światowej pojawił się ponownie jako
ekologia kulturowa i neoewolucjonizm, a dziedzictwo Morgana zostało później uznane
przez wielu marksistowskich antropologów. Ale na razie ewolucjonizm Morgana został
zdecydowanie odsunięty na bok, podobnie jak jakikolwiek bezpośredni wpływ teorii
ewolucji Darwina.

DWIE BRYTYJSKIE SZKOŁY

Podczas gdy współczesna antropologia amerykańska została ukształtowana z jednej strony

przez Boasów i ich relatywistyczne obawy, a z drugiej strony przez dostrzeganą potrzebę
rejestrowania rdzennych kultur przed ich przerażającym zniknięciem, sytuacja w głównym
mocarstwie kolonialnym, Wielkiej Brytanii, była bardzo różny. Stopień współudziału agencji
kolonialnych i antropologów pracujących w koloniach jest dyskusyjny (Kuklick 1991; Goody
1995), ale sam fakt imperializmu stworzył nieunikniony, choć zwykle ukryty, kontekst dla
brytyjskiej antropologii społecznej w jej pierwszych dziesięcioleciach. Podczas gdy
amerykańscy antropolodzy badający Indian koncentrowali się na kulturze symbolicznej,
ponieważ pierwotna organizacja społeczna omawianych grup była zwykle przekształcana,
brytyjscy antropolodzy rozwinęli silne zainteresowanie lokalną polityką wśród ludów
często poddawanych pośrednim rządom Urzędu Kolonialnego.

Człowiekiem często okrzykniętym twórcą nowoczesnej brytyjskiej antropologii

społecznej był polski imigrant Bronisław Malinowski (1884–1942), którego prawie dwuletnie
badania terenowe na Wyspach Trobriandzkich (w latach 1914–1918) wyznaczyły standard
gromadzenia danych etnograficznych, który jest wciąż w dużej mierze niekwestionowany.
Malinowski podkreślał potrzebę należytej nauki lokalnego języka i angażowania się w
codzienne życie społeczeństwa pod obserwacją, aby poznawać jego kategorie „od
wewnątrz” i rozumieć często subtelne powiązania między różnymi instytucjami społecznymi
i pojęciami kulturowymi. Malinowski kładł także niezwykły nacisk na działającą jednostkę,
traktując strukturę społeczną nie jako wyznacznik, ale jako ramy działania, i pisał o
szerokim spektrum tematów, począwszy od magii ogrodowej, ekonomii, technologii i
seksu, po zagadkowy handel kula (patrz rozdział 12), często wprowadzając nowe
zagadnienia.
Chociaż zajmował się wieloma ogólnymi tematami, prawie zawsze obierał punkt wyjścia w
swojej etnografii trobriandzkiej, demonstrując metodę uogólniania bardzo odmienną od
metody poprzedniej generacji, z jej bardziej fragmentaryczną wiedzą lokalną i wielkimi
ambicjami porównawczymi.
Malinowski uważał wszystkie instytucje społeczeństwa za nierozerwalnie ze sobą powiązane
i podkreślał, że każde zjawisko społeczne czy kulturowe należy badać w pełnym kontekście.
Uważał również, że wrodzone potrzeby człowieka były siłą napędową rozwoju instytucji
społecznych, a jego odmiana funkcjonalizmu jest często opisywana jako „funkcjonalizm
biopsychologiczny”.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 17

Badania terenowe przed Malinowskim Za

powszechną zgodą, z pewnością w dwudziestowiecznej brytyjskiej antropologii
społecznej, nowoczesne badania terenowe – czasochłonne, żmudne, systematyczne,
prowadzone w miejscowym języku narodowym – wprowadził Malinowski, którego
badania terenowe na Trobriandach posłużyły jako model dla późniejszych pokoleń
etnografowie. Jednak prace etnograficzne były prowadzone przez innych przed
Malinowskim, często w sposób systematyczny i dokładny. Oto kilka przykładów.

W Stanach Zjednoczonych Lewis Henry Morgan pod koniec lat czterdziestych XIX
wieku przeprowadził szeroko zakrojone badania terenowe wśród Irokezów, co
doprowadziło do etnograficznego studium ich systemu politycznego. Jednak Morgan –
w przeciwieństwie do Malinowskiego – polegał na tłumaczu ustnym i pisemnym, Iroquoislawyer Ely S.
Parkera. Jednak później Frank Hamilton Cushing prowadził długoterminowe badania
terenowe (1879–1884) wśród Zuñi z Nowego Meksyku i mógł być pierwszym uczestnikiem-
obserwatorem, dziesiątki lat przed Malinowskim.
Rosyjscy etnografowie byli aktywni w tej dziedzinie mniej więcej w tym samym czasie
co Morgan (Kuzniecow 2008). Pracując wśród mniejszości etnicznych w Rosji, ale także
za granicą – warto wspomnieć wyprawę na Nową Gwineę pod przewodnictwem Mikołaja
Mikluho-Maklaja w latach 70. XIX wieku – wielu rosyjskich etnografów znało języki
badanych przez nich ludzi.

W Holandii, według Vermeulena (2008), etnografia była aktywnie uprawiana w

koloniach holenderskich już w latach siedemdziesiątych XVIII wieku, a od lat trzydziestych
XIX wieku została zinstytucjonalizowana. Jednak antropologia i etnografia były przez
długi czas częścią programów szkoleniowych dla urzędników kolonialnych, a zatem
miały charakter aplikacyjny; Akademicką antropologię społeczno-kulturową można
jednak datować na rok 1877, kiedy to w Lejdzie powstała pierwsza katedra tej dziedziny.

Na koniec warto wspomnieć o pracy francuskiego księdza i etnografa Maurice'a

Leenhardta. Mieszkając w Nowej Kaledonii (Melanezja) w latach 1902-1927, Leenhardt
przeprowadził skrupulatne studia nad kulturą i społeczeństwem Kanaków, które
ostatecznie opublikowano w serii książek, które początkowo nie cieszyły się dużym
zainteresowaniem, ale które są obecnie uznawane za przykłady prac antropologicznych,
wśród nich przede wszystkim Do Kamo (Leenhardt 1947).

Cóż zatem pozostało z „rewolucji Malinowskiego”, skoro nie on pierwszy prowadził

etnograficzne badania terenowe? Cóż, po pierwsze, Malinowski opisał systematycznie
wymagania dotyczące etnograficznych badań terenowych w Argonautach. Po drugie,
kładł nacisk na obserwację uczestniczącą, która była nową koncepcją wymagającą od
etnografa aktywnego udziału w życiu codziennym. Po trzecie, Malinowski nalegał na
wyjście poza zwykłą etnografię i dostarczanie analiz teoretycznych i porównawczych,
przekraczając w ten sposób podział na antropologię fotelową (wielkie pytania) i
etnografię (małe fakty).

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
18 Małe miejsca, duże problemy

Inne wiodące światło w międzywojennej brytyjskiej antropologii społecznej, AR

Radcliffe-Brown (1881–1955) miał silniejszy krótkoterminowy wpływ niż jego rywal, chociaż
wyblakł po drugiej wojnie światowej. Admirał socjologii Emile'a Durkheima, Radcliffe-
Brown sam przeprowadził stosunkowo niewiele badań terenowych, ale dążył do rozwoju
„przyrodniczej nauki o społeczeństwie” – w duchu encyklopedystów i socjologów, takich
jak Auguste Comte – gdzie uniwersalne prawa społecznego można było sformułować
integrację. Jego teoria, znana jako funkcjonalizm strukturalny, postrzegała działającą
jednostkę jako analitycznie nieważną, kładąc zamiast tego nacisk na instytucje społeczne
(w tym pokrewieństwo, normy, politykę itp.) i ich wzajemne relacje. Zgodnie z tym
poglądem większość namacalnych zjawisk społecznych i kulturowych można postrzegać
jako funkcjonalne w tym sensie, że przyczyniają się do utrzymania ogólnej struktury
społecznej.
Niektóre z najważniejszych esejów Radcliffe-Browna zebrano w Structure and Function in
Primitive Society (1952), gdzie pokazuje, w jaki sposób jego zdaniem społeczeństwa są
zintegrowane oraz jak instytucje społeczne wzmacniają się nawzajem i przyczyniają się do
utrzymania społeczeństwa.
Naukowe ideały Radcliffe'a-Browna zaczerpnięto z nauk przyrodniczych i miał on
nadzieję opracować „ogólne prawa społeczne” porównywalne pod względem precyzji z
prawami fizyki i chemii. Program ten został porzucony przez większość antropologów –
podobnie jak funkcjonalizm strukturalny w czystej postaci – ale wiele pytań postawionych
przez współczesnych antropologów zostało pierwotnie sformułowanych przez Radcliffe-
Browna.
Pomimo różnic w akcentach, obie brytyjskie szkoły łączyła wspólna troska socjologiczna
(której nie podzielali z większością Amerykanów) i miała tendencję do postrzegania
instytucji społecznych jako niefunkcjonalnych. Obaj zdystansowali się od szeroko
zakrojonych twierdzeń dyfuzjonizmu i ewolucjonizmu, a przez następne pokolenie
uczonych można powiedzieć, że wpływy dwóch ojców założycieli połączyły się (Kuper 1996),
chociaż napięcie między wyjaśnieniami strukturalnymi a relacjami skoncentrowanymi na
aktorach pozostaje silny i produktywny w antropologii nawet dzisiaj (patrz rozdział 6).

Wśród studentów Malinowskiego w London School of Economics było kilku

antropologów, którzy później zyskali sławę, takich jak Raymond Firth, Audrey Richards i
Isaac Schapera, podczas gdy Radcliffe-Brown, oprócz werbowania EE Evansa-Pritcharda i
Meyera Fortesa – prawdopodobnie najpotężniejszych brytyjskich antropologów w lata
pięćdziesiąte – do nowo utworzonego Instytutu Antropologii Społecznej i Kulturowej w
Oksfordzie, spędził wiele lat za granicą i wprowadził swoją markę antropologii społecznej
na uniwersytety w Kapsztadzie, Sydney i Chicago. Brytyjska antropologia, typowa dla
pierwszego pokolenia po Malinowskim i Radcliffe-Brownie, była charakterystycznie
zorientowana na pokrewieństwo, politykę i ekonomię, a The Nuer (1940) Evansa-Pritcharda
wykazała, być może lepiej niż jakakolwiek inna monografia tego okresu, siłę intelektualną
dyscypliny łączącej szczegółową etnografię, porównanie i eleganckie modele. (Później
jego modele byłyby krytykowane za to, że były zbyt eleganckie, aby pasowały do faktów w
terenie – bardzo Malinowski zarzut, o którym będzie mowa w rozdziale 11.)

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 19

MAUSS

Chociaż antropologia i etnologia były nadal ważnymi przedmiotami w regionie

niemieckojęzycznym, po drugiej wojnie światowej zostały poważnie cofnięte,
ponieważ wielu czołowych antropologów popierało nazizm (Gingrich 2005).
Jeśli chodzi o Francję, sytuacja jest inna i wraz z Wielką Brytanią i Stanami
Zjednoczonymi Francja była głównym ośrodkiem myśli i badań antropologicznych
przez cały XX wiek. Już w 1903 roku Durkheim opublikował wraz ze swoim
siostrzeńcem Marcelem Maussem (1872–1950) ważny traktat o systemach wiedzy,
Primitive Classification (Durkheim i Mauss 1963). W 1909 roku Arnold van Gennep
opublikował Les Rites de crossing, uderzająco oryginalną analizę rytuałów
inicjacyjnych (temat, który miał stać się podstawą tej dyscypliny; zob. rozdział 14),
a filozof Lucien Lévy-Bruhl rozwinął teorię, która później został zakwestionowany
przez Evansa-Pritcharda, Maussa i innych w sprawie „prymitywnego umysłu”, który
uważał za „prelogiczny”. Duża ekspedycja z Dakarto do Dżibuti (1922–23),
prowadzona przez młodego etnografa Marcela Griaule, oraz wrażliwe i szczegółowe
pisma misjonarza, który został etnografem, Maurice'a Leenhardta, dotyczące
tubylców z Nowej Kaledonii, dostarczyły Francuzom dużo świeżego materiału
empirycznego.
Mniej metodologicznie purystyczna niż wyłaniające się tradycje brytyjskie i
bardziej odważna filozoficznie niż Amerykanie, międzywojenna francuska
antropologia, pod kierownictwem Marcela Maussa, rozwinęła charakterystyczny
kontynentalny smak, o czym świadczą łamy wpływowego czasopisma L'Année
Sociologique, założonego przez Durkheima i zredagowany przez Maussa po
śmierci Durkheima w 1917 r. Opierając się na swojej rozległej znajomości języków,
historii kultury i badań etnograficznych, Mauss, który sam nigdy nie prowadził
badań terenowych, napisał serię uczonych, oryginalnych, zwięzłych esejów na
tematy od wymiany prezentów po naród, ciało, ofiara i pojęcie osoby.
Od tamtej pory to wyjątkowe dzieło jest regularnie odkrywane i chwalone w
świecie anglojęzycznym.
Stanowisko teoretyczne Maussa było złożone. Mocno wierzył w systematyczne
porównywanie i istnienie powtarzających się wzorców w życiu społecznym we
wszystkich czasach i miejscach, a jednak często kończy relatywistycznie w swoich
rozumowaniach dotyczących podobieństw i różnic między społeczeństwami.
Podobnie jak Radcliffe-Brown, Mauss inspirował się Durkheimem, ale w zupełnie inny sposób.
Zamiast rozwijać „naukę przyrodniczą o społeczeństwie” wraz z „prawami”, jego
projekt polegał na opisywaniu i klasyfikowaniu bardzo różnych społeczeństw w
celu poszukiwania podobieństw strukturalnych. W ten sposób miał nadzieję
rozwinąć zrozumienie ogólnych wymiarów życia społecznego. Mauss nigdy nie
opublikował książki pod własnym nazwiskiem, a jego słynny Dar (1954 [1923–24])
pierwotnie ukazał się w numerach czasopisma L'Année Sociologique.
Dar jest przez niektórych postrzegany jako najważniejszy tekst antropologii XX
wieku, a krótsze opracowania Maussa nadal są czytane i podziwiane. Jak na ironię,
jak wspomina Dumont (1986), Mauss, który sam nigdy nie prowadził badań
terenowych, spędził wiele ze swoich cotygodniowych seminariów, podając szczegółowe

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
20 Małe miejsca, duże problemy

instrukcje dotyczące technik obserwacji (zob. także Parkin 2005). Spędził też dużo
czasu na ukończeniu niedokończonych prac pozostawionych przez kolegów, którzy
zginęli w pierwszej wojnie światowej, takich jak Robert Hertz.
Przejście od teorii ewolucjonizmu i wielkich syntez do bardziej szczegółowych,
szczegółowych i popartych empirycznie badań, które na różne sposoby miało
miejsce w Wielkiej Brytanii, USA i Francji w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku,
było niczym innym jak rewolucją intelektualną.
W ciągu kilku lat prace Tylora, Morgana, a nawet Frazera zostały zepchnięte do
mgły historii, a dyscyplina została w rzeczywistości przejęta przez małe grupy
uczonych, którzy dostrzegli intensywne badania terenowe, metodę relatywizmu
kulturowego, badanie pojedynczych społeczeństw o małej skali i rygorystyczne
porównywanie jako istota nowej dyscypliny. W rzeczywistości można argumentować,
że nawet dzisiaj instytucje akademickie, konferencje i uczone czasopisma
antropologiczne opierają się na poglądzie na dyscyplinę, która rozwinęła się wraz
z Boasem, Malinowskim, Radcliffe-Brownem i Maussem. Dotyczy to w mniejszym
lub większym stopniu tradycji antropologicznych innych krajów (zob. Vermeulen i
Roldán 1995; Boskovic 2008), w tym Indii, Australii, Japonii, Meksyku, Argentyny,
Holandii, Hiszpanii, Skandynawii i częściowo świat niemieckojęzyczny.
Antropologowie radziecko-rosyjscy i wschodnioeuropejscy podążali różnymi
drogami i zachowali związek ze starszą niemiecką tradycją Volkskunde , która jest
bardziej opisowa, a także rozwijali własne narzędzia analityczne.

Późniejszy rozwój antropologii, do którego teraz pokrótce przejdziemy, ujawnia

zarówno kontynuację, jak i reakcje przeciwne fundamentom, które zostały
położone przed drugą wojną światową.

DRUGA POŁOWA XX WIEKU

Liczba profesjonalnych antropologów i instytucji zajmujących się nauczaniem i

badaniami w tej dziedzinie gwałtownie wzrosła po drugiej wojnie światowej.
Dyscyplina również się zróżnicowała, częściowo z powodu „presji populacyjnej” w
obrębie przedmiotu. Pojawiły się nowe specjalizacje, takie jak antropologia
psychologiczna, antropologia polityczna i antropologia rytuału, a geograficzne ogniska
tej dyscypliny mnożyły się: podczas gdy Pacyfik był najbardziej żyznym obszarem dla
nowych teoretycznych odkryć w latach dwudziestych XX wieku, a Afryka odegrała
podobną rolę dla Brytyjczyków i Francuzów antropologów w latach trzydziestych i
czterdziestych XX wieku, a zainteresowanie Amerykanów północnoamerykańskimi
Indianami było niezmienne przez cały czas, w latach pięćdziesiątych XX wieku wzrosło
zainteresowanie społeczeństwami „kreolskimi” (lub „ metyskimi”) Ameryki Łacińskiej i
Karaibów, a także antropologią Indii i Azji Południowo-Wschodniej, podczas gdy Nowa
Równie ważne stały się wyżyny Gwinei w latach 60. XX wieku. Takie przesunięcia
geograficznego akcentu mogą mieć konsekwencje w rozwoju teoretycznym, ponieważ
każdy region ma swoje własne specyficzne problemy.
Od lat pięćdziesiątych koniec kolonializmu dotknął także antropologię, zarówno
w banalnym sensie –

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 21

pozwolenia na badania w krajach Trzeciego Świata – i głębiej, ponieważ relacje między

obserwatorem a obserwowanym stały się problematyczne, ponieważ ludy tradycyjnie
„obserwowane” mają coraz więcej własnych intelektualistów i rzeczników, którzy często
sprzeciwiają się zachodnim interpretacjom ich stylu życia. Antropologia wzrosła nie tylko
pod względem wielkości, ale także znaczenia intelektualnego i akademickiego, ale obecna
sytuacja stawia również własne szczególne wyzwania.

STRUKTURALIZM

Pierwszą główną teorią, która pojawiła się po drugiej wojnie światowej, był strukturalizm
Claude'a Lévi-Straussa. Lévi-Strauss (1908–2009), wielbiciel Maussa i podobnie jak on
niezbyt zajmujący się badaniami terenowymi, opracował oryginalną teorię ludzkiego
umysłu, opartą na inspiracji językoznawstwem strukturalnym, teorią wymiany Maussa i
teorią prymitywu Lévy-Bruhla. umysł (który Lévi-Strauss odrzucił). Jego pierwsza duża
praca, Les Structures élémentaires de la parenté (Elementarne struktury pokrewieństwa,
1969 [1949]), wprowadziła formalny sposób myślenia o pokrewieństwie, ze szczególnym
uwzględnieniem systemów małżeństwa (opisanych przez Lévi-Straussa jako wymiana
kobiet między grupami). Lévi-Strausslater rozszerzył swoją teorię na covertotemizm, mit i
sztukę. Zawsze niekontrowersyjny strukturalizm wywarł ogromny wpływ na francuskie
życie intelektualne daleko poza granice antropologii, a wielu czołowych współczesnych
francuskich antropologów było uczniami Lévi-Straussa.

W anglojęzycznym świecie recepcja strukturalizmu była opóźniona, ponieważ najważniejsze

dzieła Lévi-Straussa zostały przetłumaczone dopiero w latach 60. XX wieku, ale od
początku miały zarówno głównych wielbicieli, jak i przeciwników. Strukturalizm był
krytykowany za to, że nie można go przetestować, zakładając pewne niemożliwe do
udowodnienia i niefalsyfikowalne właściwości ludzkiego umysłu (najbardziej znaną
skłonność do myślenia w kategoriach kontrastów lub binarnych opozycji), ale wielu
widziało prace Lévi Straussa, zawsze oddane ludzkim uniwersaliom, jako znaczące źródło
inspiracji w badaniu systemów symbolicznych, takich jak wiedza i mit.
Inny typ strukturalizmu został rozwinięty przez innego wyznawcę Maussa, a mianowicie
Louisa Dumonta (1911–1999), Indianistę i badacza sanskrytu, który prowadził badania
terenowe zarówno na aryjskiej północy, jak i na południu drawidyjskim. Homo Hierarchicus
(1980[1969]), za perspektywą holistyczną (w przeciwieństwie do indywidualistycznej),
twierdząc, że Indianie (a co za tym idzie wiele ludów nienowoczesnych) postrzegają siebie
nie jako „wolne jednostki”, ale jako aktorów nieodwracalnie związanych z siecią zobowiązań
i relacji społecznych, które w przypadek indyjski był wyraźnie hierarchiczny.

Większość czołowych francuskich tropologów późniejszych pokoleń była związana albo

z Lévi-Straussem, Dumontem, albo Georgesem Balandierem (ur. 1920), afrykanistą,
którego praca w dziedzinie antropologii politycznej jednocześnie wypełniała luki między
Francją a światem anglosaskim i inspirowała zarówno badania neomarksistowskie, jak i
antropologię stosowaną poświęconą rozwojowi.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
22 Małe miejsca, duże problemy

REAKCJE NA STRUKTURALNO-FUNKCJONALIZM

W Wielkiej Brytanii i koloniach strukturalny funkcjonalizm kojarzony obecnie głównie z

Evans-Pritchardem i Fortesem znalazł się po wojnie pod zwiększoną presją. Rzeczywiście,
sam Evans-Pritchard odrzucił swoje wcześniejsze poglądy w latach pięćdziesiątych XX
wieku, argumentując, że poszukiwanie „naturalnych praw społeczeństwa” okazało się
daremne i że antropologia powinna kształtować się jako dyscyplina humanistyczna, a nie
nauka przyrodnicza. Z perspektywy czasu ta zmiana była często cytowana jako oznaczająca
przejście „od funkcji do znaczenia” w priorytetach dyscypliny, a czołowy amerykański
antropolog tamtego okresu, Alfred Kroeber, wyrażał podobne poglądy w Stanach
Zjednoczonych. Inni odnaleźli własne ścieżki z dala od tego, co było coraz częściej
postrzegane jako konceptualny kaftan bezpieczeństwa, na przykład uczeń Malinowskiego,
Edmund R. Leach (1910–89), którego Political Systems of Highland Birma (1954) sugerował
odejście od pewnych ortodoksji, zwłaszcza Radcliffe-Browna dictum, że systemy społeczne
są zwykle w równowadze, a pogląd Malinowskiego na mity jako integrujące „karty
społeczne”. Później Leach, zawsze kontrowersyjny i twórczy myśliciel, był głównym
promotorem i krytykiem strukturalizmu w Wielkiej Brytanii, ambiwalentnym, ale
zagorzałym wielbicielem Lévi-Straussa.

Kilka lat wcześniej współczesny Leachowi Raymond Firth (1901–2002) zaproponował

rozróżnienie między strukturą społeczną (zbiorami statusów w społeczeństwie) a
organizacją społeczną (Firth 1951), które postrzegał jako rzeczywisty proces życia
społecznego, w którym wybór i indywidualne zachcianki były postrzegane jako dynamiczny
związek z ograniczeniami strukturalnymi. Później, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych,
kilku młodszych antropologów społecznych, w szczególności FG Bailey i Fredrik Barth,
poszło w ślady Firtha, podobnie jak teoria gier (niedawny rozwój ekonomii i teorii ewolucji),
udoskonalając skupioną na aktorach perspektywę życia społecznego, w której dawny
normy i instytucje społeczne na najwyższym poziomie zostały ponownie sformułowane
jako zmienne kontekstowe (lub nawet, jak w programowej wypowiedzi Bartha, jako
niezamierzone konsekwencje intencjonalnego działania). Podążając inną drogą, Max
Gluckman (1911–1975), były uczeń Radcliffe'a Browna i bliski współpracownik Evansa-
Pritcharda, również w coraz większym stopniu porzucał silny holistyczny program
strukturalno-funkcjonalistów, rekonceptualizując strukturę społeczną jako raczej luźny
zestaw ograniczeń , podkreślając jednocześnie znaczenie poszczególnych aktorów. Wśród
kolegów Gluckmana było wielu ważnych afrykanistów, takich jak AL Epstein, J. Clyde
Mitchell, Victor Turner i Elizabeth Colson. Pracując w Afryce Południowej, grupa ta była
pionierem zarówno antropologii miejskiej, jak i badań nad etnicznością w latach
pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku (zob. rozdziały 16–17).

NEO-EWOLUCJONIZM, EKOLOGIA KULTURY I NEO-MARKSIZM

Liczba praktykujących antropologów w Stanach Zjednoczonych zawsze była większa niż

gdziekolwiek indziej, a zatem dyscyplina była tam bardzo zróżnicowana. W 2003 roku
Stowarzyszenie Antropologów Społecznych przy ul

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 23

Wielka Brytania liczyła nieco ponad 500 członków, podczas gdy Amerykańskie
Stowarzyszenie Antropo logiczne liczyło prawie 12 000 członków (Mills 2003: 13).
Chociaż populacja USA jest tylko sześć razy większa niż Wielkiej Brytanii,
antropologów należących do głównej organizacji zawodowej jest 24 razy więcej.
Chociaż wpływ szkoły relatywizmu kulturowego Boasa pozostaje silny w antropologii
amerykańskiej do dziś, inne grupy uczonych również odcisnęły swoje piętno. Od
późnych lat czterdziestych odradzające się zainteresowanie Morgana ewolucjonizmem
i marksizmem doprowadziło do sformułowania kilku nie-boasowskich,
ewolucjonistycznych i materialistycznych programów badawczych. Julian Steward
(1902–1972), uczeń Roberta Redfielda w Chicago (który sam był uczniem Radcliffe-
Browna), zaproponował teorię dynamiki kulturowej, w której rozróżniał „rdzeń
kulturowy” (podstawowe instytucje, takie jak podział pracy ) i „reszty kultury” w
sposób mocno przypominający Marksa, wpływ, którego nie można było jednak
wówczas otwarcie przyznać z powodu prześladowań „komunistów” w USA w latach
pięćdziesiątych. Steward kierował projektami badawczymi i nadzorował pracę
wśród chłopów z Ameryki Łacińskiej, a także Indian z Ameryki Północnej, zachęcając
do ponownego skupienia się na związkach między kulturą, technologią i
środowiskiem. Współczesny mu Leslie White (1900–1975) wyznawał poglądy bardziej
deterministyczne niż Steward (który dopuszczał znaczne lokalne różnice), ale także
– co być może dziwne – postrzegał kulturę symboliczną jako sferę w dużej mierze
autonomiczną (por. Sahlins 1976; zob. także rozdział 13). Wśród głównych uczonych,
na których wpływ wywarł wpływ White, Marvin Harris zachował materialistyczny
determinizm w swojej własnej teorii, zwanej materializmem kulturowym (Harris
1979), podczas gdy Marshall Sahlins w latach 60. (Sahlins 1976).

Ekologia kulturowa, w dużej mierze specjalność Ameryki Północnej, wyrosła z

nauk Stewarda i White'a i doprowadziła do rzadkiej współpracy między antropologią
a biologią. Szczególnie w latach sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzono wiele
takich badań; najbardziej znane to bez wątpienia Roy Rappaport's Pigs for the
Ancestors (1968), próba wyjaśnienia powtarzającego się rytuału na wyżynach Nowej
Gwinei w kategoriach ekologicznych. Jednak gwałtowny wzrost marksistowskich
badań chłopskich, zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej w latach 70., był najwyraźniej
również zasługą Stewarda.
Pojawienie się radykalnej polityki studenckiej pod koniec lat 60., które wywierało
wpływ na środowisko akademickie aż do wczesnych lat 80., wywarło silny, choć
przejściowy wpływ na antropologię praktycznie na całym świecie. Z bardziej trwałych
wkładów, poza ciągiem badań chłopskich zapoczątkowanych przez Stewarda i
kontynuowanych przez Erica Wolfa, Sidneya Mintza i innych, należy tu wspomnieć
o francuskiej próbie syntezy strukturalizmu Lévi-Straussa, althussowskiego
marksizmu i relatywizmu antropologicznego. Emmanuel Terray, Claude Meillassoux
i, co chyba najważniejsze, Maurice Godelier należeli do tych, którzy próbowali
połączyć troskę z lokalnymi warunkami i uniwersalistyczną, ostatecznie ewolucyjną
teorią społeczeństwa. Chociaż zarówno marksizm, jak i strukturalizm ostatecznie
stały się niemodne, uczeni –

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
24 Małe miejsca, duże problemy

zwłaszcza ci, którzy zajmują się pracą stosowaną – nadal czerpią inspirację z myśli
marksistowskiej.

ANTROPOLOGIA SYMBOLICZNA I POZNAWCZA

Bardziej wierne tonowi spuścizny Boasowskiej niż podejściem materialistycznym, badania

nad poznaniem i systemami symbolicznymi ogromnie się rozwinęły i zróżnicowały w
dziesięcioleciach po drugiej wojnie światowej. Czołowym teoretykiem był Clifford Geertz,
który w latach 60. i 70. napisał szereg wpływowych esejów opowiadających się za
hermeneutyką (metodą interpretacji). Chociaż jego oryginalność jako teoretyka może być
kwestionowana (możliwymi prekursorami są filozof Paul Ricœur, którego wpływ Geertz
uznaje, a także Evans-Pritchard i sam Malinowski), jego oryginalność jako pisarza jest
niekwestionowana, a Geertz należy do najlepszych pisarzy we współczesnej antropologii.
Współczesny mu Sahlins jest, obok Geertza (zm. wokół śmierci Kapitana Kucharza; zob.
rozdział 15), konsekwentnie podkreślając autonomię sfery symbolicznej, argumentując
tym samym, że zróżnicowania kulturowego nie można tłumaczyć odwoływaniem się do
warunków materialnych czy wrodzonych właściwości biologicznych człowieka.

Również w antropologii brytyjskiej zainteresowanie znaczeniem, symboliką i poznaniem

wyraźnie wzrosło po wojnie, zwłaszcza od lat 60. (częściowo dzięki spóźnionemu odkryciu
Lévi-Straussa). Brytyjska antropologia społeczna była dotychczas silnie socjologiczna, a
dwoma naukowcami, którzy w znakomity sposób połączyli dziedzictwo funkcjonalizmu
strukturalnego z badaniem symboli i znaczeń, byli Mary Douglas (1921–2007) i Victor
Turner (1920–1983). od vanGennepa, Turner, były współpracownik Gluckmana, opracował
złożoną analizę rytuałów inicjacyjnych wśród Ndembu z Zambii, pokazując zarówno ich
funkcjonalnie integrujące aspekty, ich znaczące aspekty dla uczestników, jak i ich głębsze
znaczenie symboliczne. Douglas, uczennica Evans-Pritchard i znana z jej Purity and Danger
(1966), przeanalizowała ludzkie zaabsorbowanie brudem i nieczystościami jako pośredni
sposób myślenia o granicach społeczeństwa i podziale natura/kultura, dołączając w ten
sposób do strukturalizmu Lévi-Strauss z Radcliffe-Brownem, że tak powiem.

Płodny i oryginalny Douglas był przez lata najbardziej konsekwentnym obrońcą

zreformowanego funkcjonalizmu strukturalnego (Douglas 1987; zob. także rozdział 6).
Wbrew wszystkim tym (i innym) perspektywom dotyczącym tego, jak „kultury” lub
„społeczeństwa” postrzegają świat, antropologowie podkreślając punkt widzenia aktora
argumentowali, że nie ma dwóch osób, które postrzegają świat w ten sam sposób i dlatego
uogólnianie jest niedorzeczne. o całych społeczeństwach. Decydujący był tu wpływ
feminizmu. Od lat 70. antropologowie feministyczni identyfikowali często głębokie różnice
między męskimi i żeńskimi światopoglądami, pokazując, jak klasyczne opisy „społeczeństwa”
naprawdę odnoszą się do mężczyzn

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
Krótka historia antropologii 25

ich perspektywy, ponieważ zarówno antropolog, jak i główni informatorzy byli

zazwyczaj mężczyznami (Ardener 1977). W innym duchu Fredrik Barth, który
wcześniej krytykował strukturalny funkcjonalizm z metodologicznej perspektywy
indywidualistycznej, opracował analizy systemów wiedzy w Nowej Gwinei i na Bali
(Barth 1975, 1993; zob. rozdział 6), które ujawniły znaczne różnice w obrębie
społeczeństw, nawet bardzo małe. te. Bardziej radykalna krytyka nadeszła ze
Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza po opublikowaniu wpływowego tomu Writing
Culture (Clifford i Marcus 1986), w którym większość autorów argumentowała, że
pojęcia kulturowych całości i zintegrowanych społeczeństw są fikcjami
antropologicznymi, twierdząc, że prawdziwe świat był o wiele bardziej złożony i
niejednoznaczny, niż sugerowałyby to pisma antropologiczne. Te i inne publikacje
przyczyniły się do poczucia kryzysu w tej dyscyplinie w latach 80. i na początku lat
90., ponieważ niektóre z jej centralnych koncepcji, w tym kultura, znalazły się pod
silną presją.
Chociaż antropologia symboliczna często kładzie nacisk na wyjątkowość
kulturową i tym samym broni stanowiska relatywistycznego, czasami kryje się w
tym głębszy uniwersalizm. Najbardziej wpływową teorią językoznawstwa drugiej
połowy XX wieku była gramatyka generatywna Noama Chomsky'ego, która
podkreślała podobieństwa między wszystkimi językami. Nawet silne stanowiska
relatywistyczne wymagają pojęcia uniwersalności, aby móc dokonywać porównań.
Ten uniwersalizm jest ostatecznie umiejscowiony w ludzkim umyśle w
strukturalizmie i wielu odmianach antropologii poznawczej (zob. Andrade 1995),
a z tej perspektywy można nawet powiedzieć, że względność kultur jest jedynie
zjawiskiem powierzchownym, ponieważ umysł działa w ten sam sposób wszędzie.

***

Antropologia w XXI wieku jest rozległą i zróżnicowaną dyscypliną, mającą

akademickie przyczółki na wszystkich kontynentach, chociaż jej ośrodki
intelektualne pozostają w anglo- i francuskojęzycznych częściach świata. Nadal
można dostrzec różnice między amerykańską antropologią kulturową, brytyjską
antropologią społeczną i francuską ethnologie, ale dyscyplina ta jest bardziej
zjednoczona niż kiedykolwiek wcześniej — być może nie w poglądach, ale w
podejściu (Eriksen i Nielsen 2001). Prawie żadna część świata nie była obecnie
intensywnie badana przez uczonych zajmujących się etnograficznymi badaniami
terenowymi, ale ponieważ świat się zmienia, zawsze potrzebne są nowe badania.
Mnożą się specjalizacje, począwszy od etnomedycyny i badań nad ciałem, po
miejską kulturę konsumpcyjną, reklamę i cyberprzestrzeń. Chociaż wielkie teorie
XIX i XX wieku – od unilinearnego ewolucjonizmu po strukturalizm – zostały w
zasadzie porzucone, proponuje się nowe teorie, które twierdzą, że zapewniają
jednolity pogląd na ludzkość; na przykład nowe postępy w teorii ewolucji i
kognitywistyce oferują ambitne ogólne opisy odpowiednio życia społecznego i
ludzkiego umysłu. Zagadki i problemy, przed którymi stanęły wcześniejsze
pokolenia antropologów, dotyczące na przykład natury organizacji społecznej,

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use
Machine Translated by Google
26 Małe miejsca, duże problemy

wiedzy, pokrewieństwa, mitu i rytuału pozostają w centrum dyscypliny, chociaż są badane

w nowych warunkach empirycznych przez uczonych, którzy są bardziej wyspecjalizowani
niż ich poprzednicy.

PROPOZYCJE DALSZEGO CZYTANIA

Alan Barnard: Historia i teoria w antropologii. Cambridge: Cambridge University Press

2000.
Fredrik Barth, Andre Gingrich, Robert Parkin i Sydel Silverman: jedna dyscyplina, cztery sposoby:
brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska antropologia. Chicago: University of Chicago
Press 2005.
Aleksandar Boskovic, red.: Antropologie innych ludzi. Oksford: Berghahn 2008.

EBSCOhost - wydrukowano 3.13.2023 13:28 przez UNIWERSYTET MARII CURIE-SKLODOWSKIEJ INST. PSYCHOLOGII. Wszelkie użytkowanie podlega https://www.ebsco.com/
terms-of-use