8 Asitler-Bazlar ve Tuzlar-1 TYT Kimya /@emirozkaynak

1. BÖLÜM: ASİTLERİN VE BAZLARIN AYIRT EDİLMESİ LiOH, NaOH, KOH, Mg(OH)2, Ca(OH)2, Al(OH)3, NH3 bazı
bazlara örnektir ve sulu ortamda OH- iyonu oluştururlar.
ASİTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
H2O(s)
• Sulu çözeltisinde H3O+ iyonu oluştururlar. NaOH(k) Na+(suda) + OH-(suda)
• pH değeri 7’den küçüktür. NH3 yapısında OH- iyonu içermediği halde suda çözündüğünde ortama OH-
• Tatları ekşidir. iyonu verdiğinden bazdır. .
• Genellikle suda iyon oluşturduğundan, sulu çözeltileri elektriği iletir.
• Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirir. NH3(g) + H2O(s) NH4+(suda) + OH-(suda)
• Bazlarla tepkimeye girerek tuz oluşturur.
• Aşındırıcıdır ve ciltle temas ettiğinde yakıcı etki gösterir. Na2O, MgO ve CaO gibi metal oksitler yapısında OH- içermedikleri halde sulu
• Karbonatlı bileşiklerle tepkimeye girerek CO2 gazı açığa çıkarır. ortamda OH- iyonu oluşturur.
• Bazı metallerle (Na, Mg, Fe, Zn...) tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkarır. Na2O(k) + H2O(s) 2Na+(suda) + 2OH-(suda)
BAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
2. BÖLÜM: ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ
• Sulu çözeltisinde OH- iyonu oluştururlar.
• pH değeri 7’den büyüktür. ASİT-BAZ TEPKİMELERİ
• Tatları acıdır. Asit ve bazların tepkimeye girerek tuz ve su oluşturmasına nötrleşme tepkimesi
• Ele kayganlık hissi verir. denir.
• Genellikle suda iyon oluşturduğundan, sulu çözeltileri elektriği iletir.
Asit + Baz Tuz + Su
• Kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çevirir.
• Asitlerle tepkimeye girerek tuz oluşturur. Asitteki H sayısı asitten gelen H+ iyonu sayısını, bazdaki OH sayısı bazdan gelen
• Amfoter metallerle (Zn, Pb, Al, Cr...) tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkarır. OH- iyonu sayısını gösterir. Asit-baz tepkimelerinde asitten gelen H+ ve bazdan
gelen OH- iyonu sayısı aynı ya da farklı olabilir.
İNDİKATÖRLER ve pH KAVRAMI
HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(aq) (Tepkime artansız gerçekleşir)
Bir maddenin asitlik ve bazlık derecesine bağlı olarak renk değiştirebilen
1 mol 1 mol 1 mol 1 mol
maddelere indikatör (belirteç) denir. İndikatörler doğal veya sentetik olabilir.
Kırmızı lahana, çay, üzüm suyu, kırmızı pancar, kök boyası bitkisinden elde Asit baz tepkimelerinde,
H2SO4(aq) + 2NaOH(aq) 2NaCl(aq) + H2O(aq)
edilen alizarin, doğal indikatörlerdir.
Fenol kırmızısı, fenolftalein, metil kırmızısı, bromtimol mavisi, turnusol ise, 1 mol 1 mol 1 mol 1 mol nH+ = nOH- ise ortam nötr
sentetik indikatörlerdir. 0,5 mol harcanır, 0,5 mol artar: ortam asidiktir. nH+ > nOH- ise ortam asidiktir.
nOH- > nH+ ise ortam baziktir.
Bir maddenin asitlik ve bazlık derecesini belirlemeye yarayan, farklı 2HBr(aq) + Ca(OH)2(aq) 2NaCl(aq) + H2O(aq)
indikatörlerle hazırlanmış araçlara pH kağıdı denir. pH kağıdında değerler
1 mol 1 mol 1 mol 1 mol
0-14 arasındadır. 0-7 arasındaki değerler çözeltinin asit olduğunu, 7 nötr
olduğunu, 7-14 arası ise çözeltinin bazik olduğunu gösterir. 0,5 mol harcanır, 0,5 mol artar: ortam baziktir.

Günlük Hayatta Asit-Baz Tepkimeleri

pH<7 ise asit • Asitli topraklara kireç taşı (CaCO3), sönmemiş kireç (CaO), odun külü eklenmesi
pH=7 ise nötr • Midenin asitliğini düzenlemek için Al(OH)3 veya Mg(OH)2 içeren ilaç alınması
pH>7 ise baz • Sud kostik (NaOH) ile zeytinyağının asitliğinin düzenlenmesi
• Kek yapımında kullanılan kabartma tozunun (NaHCO3) limon suyu ve yoğurt ile
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
tepkimeye girerek CO2 gazı oluşturması
Asitlik artar Bazlık artar • Diş macunu ile ağız ortamının asitliğinin giderilmesi
Nötr pH ölçeği
• Saçların taranmasını kolaylaştırmak için asidik yapıda saç kremi kullanılması

Bir maddenin asitlik ve bazlık derecesini ifade eden ölçü birimine pH denir. ASİT VE BAZLARIN METALLERLE TEPKİMELERİ
Asitlerde H3O+ (hidronyum) iyonu sayısı arttıkça pH değeri azalır. pH değeri Aktif Metallerle (Li, Na, K, Mg, Ca, Fe, Zn...)
ne kadar küçükse maddenin asitliği o kadar fazladır. Bazlarda OH- (hidroksit)
iyonu derişimi arttıkça pH değeri artar. pH değeri ne kadar büyükse Asitler aktif metallerle tepkime vererek tuz ve H2 gazı oluşturur. Bazlar ise aktif
maddenin bazlığı o kadar fazladır. metallerle tepkime vermezler.

Na(k) + HCl(suda) NaCl(suda) + H2O(s)

Yarı Soy Metallerle (Cu, Ag, Hg)

Yemek Sodası

Çamaşır suyu
Lavabo açıcı
Mide Asidi

Mide İlacı

Yarı soy metaller oksijensiz asitlerle (HF, HCl, HBr, vb.) ve bazlarla tepkime
Amonyak
Domates

Saf Su

Sabun
Limon

Kahve

vermezler.
Sirke

Kan
Süt
Pil

Oksijenli asitlerle tepkime vererek tuz ve su ile birlikte asitin yapısına ve

derişimine göre NO, NO2, SO2 gibi gazları açığa çıkarır.
Bazı maddelerin pH değerleri derişik
Hg(k) + 4HNO3(suda) Hg(NO3)2(suda) + 2NO2(g) + 2H2O(s)
MOLEKÜLER DÜZEYDE ASİTLİK VE BAZLIK seyreltik
Cu(k) + 8HNO3(suda) Cu(NO3)2(suda) + 2NO(g) + 4H2O(s)
Arrhenius asit-baz tanımına göre, sulu çözeltisinde ortamda H3O+ iyonu derişik
2Ag(k) + 2H2SO4(suda) Ag2SO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s)
oluşturan maddelere asit, OH- iyonu oluşturan maddeler bazdır.
Cu(k) + HCl(suda) Tepkime vermez.
HF, HCl, HBr, HNO3, H2SO4, H2CO3, H3PO4, HCOOH, CH3COOH bazı asitlere
örnektir ve sulu ortamda H3O+ iyonu oluştururlar. Soy Metallerle (Pt, Au)
HCl’nin suda H3O+ iyonu oluşturma denklemi aşağıdaki gibidir. Asitler ve bazlar soy metallerle tepkime vermezler.
HCl(s) + H2O(s) H3O+(suda) + Cl-(suda) CO, NO ve N2O gibi Amfoter Metallerle (Zn, Pb, Cr, Al, Be, Sn)
oksijence fakir ametal Amfoter metaller hem asit hem de bazlarla tepkimeye girerek H2 gazı açığa
SO2, CO2, N2O5 gibi oksijence zengin ametal oksitler oksitler genellikle çıkarırlar
yapısında H+ içermedikleri halde su ile tepkimeye nötr özellik gösterdiğinden
girdiğinde H3O+ iyonu oluşturur. nötr oksit olarak adlandırılır. Al(k) + 3HCl(suda) AlCl3(suda) + 3/2H2(g)

CO2(g) + H2O(s) H3O+(suda) + CO32-(suda) Zn(k) + NaOH(suda) Na2ZnO2(suda) + H2(g)

Zn(k) + NH3(suda) Tepkime vermez.