Professional Documents
Culture Documents
Grade 09 History Textbook Sinhala Medium - New Syllabus
Grade 09 History Textbook Sinhala Medium - New Syllabus
09 fY%a‚h
i
m<uqjk uqøKh 2017
fojk uqøKh 2018
f;jk uqøKh 2019
ISBN 978-955-25-0368-9
ii
iii
wms fjuq tl ujlf. orefjda
tl ksjfiys fjfikd
tl mdge;s tl reêrh fõ
wm lh ;=< ÿjkd
wdkkao iurfldaka
iv
v
vi
kshdukh yd wëlaIKh
ví,sõ' tï' chka; úl%ukdhl wOHdmk m%ldYk flduidßia ckrd,a
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
fufyhùu
ví,sõ' tA' ks¾u,d mshiS,s wOHdmk m%ldYk flduidßia ^ixj¾Ok&
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
iïnkaëlrKh
tA' tï' wd¾' fla' wêldß iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
ixialdrl uKav,h
f,aLl uKav,h
vii
Ôjk iqrx. .uf.a .=re fiajh
nm$l`M $j,,a,dúg u'ú
j,,a,dúg
NdId ixialdrl
msgljr ks¾udKh
ví,sõ' biqß uOqIdks mß.Kl wxYh
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
viii
mgqk
ix
x
Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaY
01 ,kafoaiSka hg;g m;aùu
ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaYj, n,h msysgqjdf.k isá
mD;=.SiSkaf.ka rg ksoyia lr .ekSug kï ie,lsh hq;= kdúl n,hla
wjYH nj Wvrg rcjre wjfndaO lr .;ay' fï ksid fojk rdcisxy
rc;=ud mD;=.SiSka rfgka fkrmd yeÍug ,kafoaiSkaf.a iydh ,nd
.;af;a h' tfy;a rcq iu. we;s lr .;a .súiqug mgyeksj lghq;=
l< ,kafoaiSyq mD;=.SiSka hgf;a mej;s m%foaY fndfyduhl ;u n,h
msysgqùug l%shd l<y' tys m%;sM,hla jYfhka 1658 j¾Ih jk úg
Èjhsfka uqyqÿnv m%foaYj, ,kafoais md,khla we;s úh' t;eka isg 1796
j¾Ih olajd ,kafoaiSyq tlS m%foaY md,kh l<y' fuu mßÉfþofhka
Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaYj, ,kafoais n,h msysgqùu" Wvrg rdcOdksh
iu. ,kafoaiSka meje;ajQ in`o;d yd ,kafoais md,k ld,fha foaYmd,k"
wd¾Ól yd ixialD;sl lafIa;%j, lemS fmfkk ,laIK wdÈh ms<sn`oj
Tfí wjOdkh fhduq flf¾'
1
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1'1 Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaY ,kafoaiSka hg;g m;a ùu
,kafoaiSka wdishdjg meñKSu
16 jk ishjfia § mD;=.SiSka wdishdfjka f.k .sh l=`Mnvq we;=`M fjf<`o
øjH mD;=.d,fha ,sianka jrdfha § ñ, § .;a ,kafoaiSyq tajd hqfrdamd rgj,g
úlsKSfï fjf<`o jHdmdrhla f.k .shy' ,kafoaiSkaf.a uõrg jQ ´,kaoh tl,
iamd[a[hg hg;a rgla jYfhka mej;=Ks' iamd[a[jreka frdaudkq lf;da,slhka
jQ w;r ,kafoaiSyq frmrudÿ Nla;slfhda jQy' wd.ñl jYfhka o fï fomsßi w;r
u; .egqï mej;s fyhska ,kafoaiSka iamd[a[hg tfrysj ksoyia igkla wdrïN lr
;snqKs' fï w;r iamd[a[fha rcq jQ fojk ms,sma rdcH Wreuhlaa wkqj mD;=.d,fha;a
rcq njg m;a jQ fyhska ,kafoaiSkag tfrysj lghq;= lsÍug Tyqg wjia:dj ,enqKs'
tys m%;sM,hla jYfhka ,kafoaiSka ,sianka jrdhg meñKSu fojk ms,sma rcq úiska
;ykï lrk ,È' fufia ,kafoais keõj,g ,sianka jrdhg meñKSug fkdyels ùu
fya;=fjka Tjqkaf.a fjf<`odug wjYH l=`Mnvq we;=`M fjf<`o øjH ,nd .ekSug
kï tajd ksIamdokh flfrk wdishdjg meñKSu yer fjk;a u.la ,kafoaiSkag
fkd;snqKs'
2
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1595 j¾Ih muK jk úg mD;=.SiSka wdishdjg meñfKk keõ ud¾. fy<s lr
.;ay' fï wkqj 1602 j¾Ihg fmr ´,kaofha fjf<`o iud.ï lsysmhla wdishdjg
meñKs kuq;a fjf<`o øjH ,nd .ekSfï § ,kafoais iud.ï w;r u ;r.hla we;s
úh' tfia u tl u ,kafoais fjf<`o iud.ulg fyda ´,kaoh fjkqfjka wdishdfõ
lghq;= lsÍug wjYH kSs;Hkql+, n,hla ,eî fkd;snqKs' fï ;;ajh ie,ls,a,g
.;a ´,kao md,lhd 1602 j¾Ifha § ,kafoais fjf<`o iud.ï lsysmhla tl;=
fldg fmrÈ. ´,kao fjf<`o iud.u fyj;a zVOCZ iud.u msysgqù h' tu iud.u
msysgqùfï rdclSh n,m;%h wkqj ´,kao rch fjkqfjka wdishdfõ fjf<`odï lsÍug"
m%foaY hg;a lsÍug" n,fldgq bÈlsÍug" wdKavqldrjreka m;a lsÍug yd wod< m%foaY
md,kh lsÍug zVOCZ iud.ug n,h ,enqKs'
iams,an¾cka msg;aj
f.dia udi ;=klg muK 1'2 rEmh ¡ iams,an¾cka m<uq jk úu,O¾uiQßh rcq
uqK .eiSu
3
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
miq isfn,a o j¾Ü keue;a;d m%uqL ;j;a ,kafoais ¥; msßila úu,O¾uiQßh rcq uqK
.eiSug meñKshy' fuu w¨;a ¥;hd o iams,an¾cka wh;a cd;shg u wh;a nj oek.;a
rcq uy;a yrißka uykqjr § Tyq ms<s.;a w;r" mD;=.SiSka m<jd yeÍu i|yd fomsßi
lghq;= l< hq;= wdldrh ms<sn|j idlÉPd o meje;aù h' tfy;a miq wjia:djl
rcq bÈßfha § rcqg wf.!rj jk f,i isfn,a o j¾Ü l:d lsÍu fya;=fjka Tyq
yd rcqf.a msßi w;r .egqula we;s úh' .egqfï m%;sM,hla jYfhka isfn,a o j¾Ü
wjdikdjka; f,i urKhg m;a úh' fuu isÿùu ksid mD;=.SsiSka m<jd yeÍug
,kafoais iydh ,nd.ekSfï rcqf.a wfmalaIdj ì| jegqKs'
fikr;a rcqf.ka miq t;=udf.a mq;a fojk rdcisxy rclug m;a úh' t;=ud
mD;=.SiSka furáka m<jd yeÍug oeä wêIaGdkfhka lghq;= l< wfhls' fï i|yd
m%n, kdjql n,hla ysñ ,kafoaiSkaf.a iydh ,nd .ekSug rc;=ud l%shd lf<ah' ta
wkqj rcq ,kafoaiSkaf.a fmrÈ. uOHia:dkh jQ n;dúfha ksfhdað;hka iu. idlÉPd
meje;aù h' mD;=.SiSka m,jd yeÍug ;udg ,ndfok Wmldr fjkqfjka furg l=re`ÿ
fjf<|dfï whs;sh yd kef.kysr fjrf<a jrdhla ,kafoaiSkag ,nd§ug rcq tl`.
úh' tla hqfrdamSh cd;shla fjkqjg fjk;a hqfrdamSh cd;shla furgg f.kajd .ekSu
lsisfia;a u rcqf.a wruqK fkdù h' ,kafoaiSka yd rcq w;r we;s jQ idlÉPdj,
m%;sM, jYfhka 1638 uehs udifha § rcqf.a yuqodj yd ,kafoaiSka tl;=j uvl,mqj
mD;=.Sis n,fldgqj jg,k ,È' m%ydr lsysmhlska miq tys isá mD;=.SiSka mkakd
oeóug fuu fiakdfjda iu;a jQy' fuhska uy;a i;=gg m;a fojk rdcisxy rc;=ud
1638 j¾Ifha uehs udifha § u ,kafoaiSka iu. .súiqula w;aika lf<a h'
mD;=.SiSka furáka fkrmd yeÍug Wvrg rcqg iydh §ug ,kafoaiSka tl`.
ùu'
mD;=.SiSkag tfrys igka i`oyd ,kafoaiSkag jeh jk uqo,a" l=re`ÿ" .ïñßia" ó
bá wdÈ fjf<`o øjH ,nd§u u.ska mshùug rcq tl`. ùu'
we;=ka yer Wvrg fiiq fjf<`o øjH ñ, § .ekSfï taldêldß whs;sh
,kafoaiSkag ,nd§u'
,kafoaiSka uq, isg u w;sYh lmá wkaoñka rcq iu. lghq;= fldg we;'
1638 .súiqfï tla j.ka;shlg wkqj mD;=.SiSkaf.ka w,a,d .kq ,nk n,fldgqj,
zz,kafoais yuqod k;r l< hq;= jkafka Wvrg rcq leu;s kï muKsZZ hk woyi
mej;sh;a" ,kafoaiSyq tu j.ka;sh wu;l fldg lghq;= l<y' ta wkqj ;uka
w,a,d.;a n,fldgqj, rcqf.ka fkdúuid ,kafoaiSyq ;u Nghka k;r l<y' ó.uqj
yd .d,a, l=re`ÿ nyq,j jefjk m%foaY jQ fyhska tajd rcqg Ndr fkd§ ;uka i;=j
;nd .ekSug ,kafoaiSyq lghq;= l<y' fuu u;fNaoh ksid n,fldgqj, isák
fiajlhkag jegqma f.ùu rcqf.a j.lSula fkdjk nj rc;=ud lshd isáfha h' ta w;r
b,a,d isá hqO úhoï f.jk ;=re n,fldgq rcqg mjrd Èh fkdyels nj ,kafoaiSyq
o lshd isáhy' fufia fomlaIh w;r u;fNaoh l%ufhka W.% úh' tfy;a fld<U
we;=`M n,fldgqj,ska mD;=.SiSka m,jd yeÍug ,kafoais iydh wjYH jQ neúka fojk
rdcisxy rcq fndfyda bjis,su;aj lghq;= l< nj fmfka'
5
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fï w;r fcrdâ y,a*aÜ kï fifkúhd hgf;a úYd, ,kafoais yuqodjla
,xldjg meñKshy' bka Yla;su;a jQ ,kafoaiSyq mD;=.SiSkaf.ka fld<U fldgqj
w;am;a lr.ekSug Wia ìïj, ld,;=jlal= iú fldg fldgqj jegÆy' y,a*aÜ
fifkúhd flfrys m%idohg m;a rdcisxy rc;=ud Tyqg uy;a ie,ls,s olajd úYd,
yuqodjla o igkg tù h' ñka uy;a wirKNdjhg m;a mD;=.SiSyq hg;a nj m%ldY
fldg fld<U fldgqfõ h;=re ,kafoaiSkag Ndr ÿkay'
tf;la .d¨ fldgqfõ isg l%shd;aul jQ ,kafoaiSyq t;eka isg fld<U fldgqj
jvd;a Yla;su;a lr th ;u uQ,ia:dkh njg m;a lr .;ay' fuh o 1638 j¾Ifha
.súiqu kej; lvlsÍula jQfha h' fï ksid rdcisxy rcq fldamhg m;a úh' ,kafoaiSka
1658 j¾Ifha ukakdru o bka miq hdmkh yd l,amsáh o w,a,d .ekSu;a iu.
,xldfõ uqqyqÿnv m%foaYj, tf;la meje;s mD;=.Sis md,kh wjika úh' w,a,d.;a
n,fldgq ,kafoaisyq ;uka w; u ;nd .;ay' ,kafoaiSkaf.a wruqK mD;=.SiSka hgf;a
mej;s m%foaYj, Tjqkaf.a n,h msysgqùu nj rcq f;areï.;a miq ,kafoaiSkag w;am;a
lr .; yels N+ñh wju lsÍfï Wmdhla rcq l%h s d;aul lr we;' ta wkqj mD;=. i
S k
S a
hgf;a mej;s ,kafoaiSka w;am;a lr .ekSug bv ;snQ m%foaY /ila Wvrgg wE`od
.ekSug rc;=ud lghq;= lf<a h' rcqf.a tu Wmdh ksid ,kafoaiSkag w;am;a lr .;
yels jQfha mD;=.SiSkag jvd wvq N+ñ m%foaYhls' ,kafoaiSyq fld<U" .d,a," ud;r"
ó.uqj" l,amsáh" ukakdru" hdmkh" ;%sl=Kdu,h" uvl,mqj wd§ m%foaYj, n,fldgq
bÈ l<y' tn`ÿ m%Odk n,fldgqj,g wu;rj w,suxlv" fmaÿre ;=vqj" lhsÜia wd§
ia:dkj, l=vd n,fldgq /ila o Tjqka úiska bÈ lrk ,È' mD;=.SiSka fjkqjg
tjeks u fjk;a hqfrdamSh cd;shla f.kajd .ekSu ksid zbÕ=re § ñßia .;a;d jeks
hZ hk m%ia:dj msre<la we;s ù ;sfí'
8
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
¥; .ukaj, § ;E.s fNda. yqjudre lr .ekSu
^1656 j¾Ifha fckr,a fcrdâ y,a*aÜf.a ¥; .uk weiqßka&
,kafoais ¥;hd rcqg ,nd ÿka ;E.s rcq ,kafoais ¥;hdg ,nd ÿka ;E.s
1687 j¾Ifha § fojk rdcisxy rcq ñh.sh miq Tyqf.a mq;a fojk
úu,O¾uiQßh rcq n,hg m;a úh' msh rcqf.ka Wreu jQ rdcHh wdrlaId lr .;a
fu;=uka ,kafoaiSka iu. ñ;%YS,sj lghq;= fldg we;' fomd¾Yajh wkq.ukh l<
l%shdud¾. lsysmhla my; oelafõ'
9
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fï jk úg ,kafoais md,kh meje;s m%foaYj, úiQ ckhd ,kafoaiSkaf.a
l%shdud¾. .ek l,lsÍ isá nj fmfka' Tjqka úiska mkjk ,o mSvdldÍ nÿ;a" nÿ wh
lrkakka úiska m%udKhg jvd uqo,a wh lsÍu;a" l=re`ÿ ;,kakkag uqyqK§ug isÿj
;snQ n,j;a wiykldÍ ;;ajh;a ksid ck;djf.a l,lsÍu jeä úh' fuu ;;ajh
ksid ,kafoais md,k m%foaY lsysmhl ler,s flda,dy, mek ke.sK' ,kafoaiSyq ish
n,h fhdod ler,s uev meje;ajQy'
l%s' j' 1762 muK jkúg Wvrg rdcHh yd ,kafoaiSka w;r kej;;a
.egqï we;s jQ nj fmfka' fï ksid ,kafoaiSkag úreoaOj fjk;a cd;shlf.a Woõ
,nd.ekSug rcq Wkkaÿjla ±laù h' tys m%;sM,hla jYfhka 1762 j¾Ifha § fcdaka
mhsnia kï bx.%Sis cd;slhd Wvrg rdcHhg ¥;hl= f,i meñKsfha h' ñka ìhg
m;a ,kafoaiSyq nerka jeka tla wdKavqldrjrhdf.a fufyhùu u; fiakdxl yhla
ud¾. yhlska hjñka Wvrg wdl%uKh l<y' fuu fiakdxl tllg j;a uykqjr
k.rh wi,g j;a meñKSug Wv/áfhda bv fkdÿkay' Wv/áhkag yqre mqreÿ
igka l%u fhdod .ksñka t,a, l< m%ydr ksid wirK jQ ,kafoaiSyq n,dfmdfrd;a;=
iqkaj my; rgg meñKshy' fuu mrdcfhka jeä l,la .;ùug fmr 1765 j¾Ifha
§ ,kafoaiSka úiska kej; jrla Wvrg wdl%uKh lrk ,È' fuu wdl%uKfha §
fomlaIhg u n,j;a ydks isÿ úh' 1765 j¾Ifha fmnrjdß udifha § ,kafoaiSka
uykqjr k.rhg we;=`M jQ fyhska rc;=ud wdrlaIdj m;d y`.=rkafl;g m,d
.sfha h' uykqjr k.rh w,a,d .;a ,kafoaiSka bÈßm;a l< fldkafoais ms<s.ekSug
rc;=ud tl`. fkdù h' j¾Id iuh wdrïN ùu;a iu. f,v frda. yd Wv/áhkaf.a
m%ydrj,ska fyïn;a jQ ,kafoaiSyq wdmiq meñKshy'
fuu .súiqu wkqj Wvrg rdcHh Èjhskla ;=< msysá Èjhskl ;;ajhg m;a
úh' .súiqfuka fkdfnda l,lg miqj tys wd§kj rcqg wjfndaO jkakg úh'
11
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
uqyqÿnv m%foaY kej;;a ;uka fj; ,ndfok f,i rcq b,a,d isáh o ,ka-
foaiSyq thg weyqïlka fkdÿkay' uqyqÿnv m%foaYj, ;u md,kh ;yjqre l< Tjqyq
tu m%foaYj, lDIsl¾udka;h yd l=re`ÿ jeùu ÈhqKq lsÍug o mshjr .;ay'
1766 j¾Ifha we;s lr .kakd ,o .súiqu ksid Wvrg rcq yd ,kafoaiska w;r
u;fNao jeä fjñka mej;=Ks' ,kafoaiSyq .súiqfï we;eï fldkafoais lv lrñka rcqg
wh;a m%foaYj,g ¨Kq iemhSu ;ykï l<y' ñka Wvrg jeishd uy;a wiSre;djlg
m;a úh'
Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaYj, ,kafoais n,h ia:dms; ùfuka miq furg md,k
lghq;= i`oyd fjf<`o iud.u úiska fjk u wdKavqldrjrfhl= m;a lrk ,È' tfia u
Tyqf.a iydhg o furg isá ,kafoais ks,Odßkaf.ka iukaú; úfYaI iNdjla m;a
flreKs' ,xldfõ ,kafoais wdKavqldrjrhd yd iydhl iNdj n;dúhdkq ks,Odßka
hgf;a mej;sh;a furg isá wdKavqldrjrhdf.a yelshdj yd fm!reIh wkqj wjYH
wjia:djl § Rcqj u ´,kaofha isá wOHlaI uKav,fhka Wmfoia ,nd .ekSug
yelshdj ;snqKs' tl, Y%S ,xldj" n;dúh yd ´,kaoh w;r .ukd.ukhg l,a .;
ùu;a ikaksfõok lghq;=j, ÿIalr;d wdÈh;a ksid furg isá wdKavqldrjrhdg
yÈis lghq;= wdÈfhys § iajdëk ;SrK .ekSug wjia:dj ,eìK'
fld<U fldudkavßh
.d¨ fldudkavßh
hdmkh fldudkavßh
13
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
VOC iud.fï
wOHlaI uKav,h
n;dúfha wdKavqldrjrhd
yd WmfoaYl iNdj
.ï uq,doEksjre
14
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
kS;s yd isß;aúß;aj,g .e<fmk f,i frdau-,kafoais kS;sh ixialrKh fldg
,xldfõ l%shd;aul lrk ,È' ,kafoaisyq fuys meje;s ffk;sl wdh;k m%fhdackhg
.;a w;r kj Widú moaO;shla o y`ÿkajd ÿkay' tu Widú moaO;sh my; mßÈ h'
fuh ,kafoais wêlrK moaO;sfha by< u Widúh úh' tys m%Odkshd yq*aÜ
woañksia;d¾ kñka ye|skaù h' wmrdO kvq úi|Su fuys m%Odk ld¾h úh' fuu Widú"
fldudkavß ;=fkys u msysgqjd ;snqKs'
isú,a rdoa fyj;a isú,a Widúh ,kafoais md,kh wdrïNfha isg u fld<U"
.d,a," hdmkh hk fldudkavßj, msysgqjd ;snqKs' ßlaia fvd,¾ 120g wvq w,dN
iïnkaO isú,a kvq o újdy iïnkaO kvq o fuu Widúj, úNd. úh'
,kafoais wêlrK moaO;sh ;=< my< u Widú f,i fuu Widú l%shd;aul
úh' mßmd,k lafIa;%fha my< ks,OdÍka jQ .ïuq,doEks" úodfk" uqo,s" fldard, jeks
foaYSh ks,Odßkag o ;u ;k;=rej,g wod< iq`M wêlrK n,;, ;snqKs' hdmk
m%foaYfha o ck;dj w;r mej;s idïm%odhsl kS;s Í;s" kS;s jYfhka ilia fldg
Ndú;hg .eksK'
Y%S ,xldfõ ;uka hgf;a mej;s m%foaYj,ska Wmßu wd¾Ól jdis ,nd .; yels
mßÈ ,kafoaiSyq ish wd¾Ól m%;sm;a;s l%shd;aul l<y' ,kafoaiSka hgf;a mej;s fiiq
wdishd;sl m%foaYj,ska ,efnkjdg jvd bia;rï l=re`ÿ furg ksIamdokh jk nj
Tjqyq oek isáhy' tneúka l=re`ÿ j.dj" l=re`ÿ ieliSu yd fjf<`odu iïnkaOfhka
,kafoaiSyq úfYaIfhka Wkkaÿ jQy' uq,a ld,fha iajdNdúlj jkfha jefjk l=re`ÿ
iajfoaYslhka ,jd ;,jd .ekSug fhduq jQ ,kafoaiSyq miqj fld<U" l`M;r" w¨;a.u
yd ud;r jeks m%foaYj, l=re`ÿ j.d l<y' mD;=.SiSkaf.a ld,fha isg l=re`ÿ tla
15
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
/ia lsÍu yd fjf<`odu i`oyd mej;s uynoafoa fomd¾;fïka;=j ,kafoaiSka úiska
fjk u lms;dkajrfhl= hg;g m;a fldg jvd ld¾hlaIu lrk ,È' l=re`ÿ ;e,Su
yd tla/ia lsÍug idïm%odhsl rdcldÍ Y%u l%uh fhdod .ekssK' l=re`ÿ ;,kakkaf.a
kï f,aLk .; fldg Tjqkaf.ka Wmßu fiajh ,nd .ekSug ,kafoaiSyq l%shd l<y'
jeäysá l=re`ÿ ;,kafkl= ksYaÑ; l=re`ÿ m%udKhla iud.ug jd¾Islj fkdñf,a
;,d Èh hq;= úh' fufia l=re`ÿ fjf<`odfuka ,kafoaiSyq w;súYd, ,dNhla ,enQy'
f;daïnq ieliSu u.ska .ul jeishka .Kk" bvï yd j.djka ms<sn`o úia;r
wdÈh ,nd .ekSfuka iud.ug wh lr .; yels nÿ yd ,nd .; yels fiajh ms<sn`o
f;dr;=re ,nd .ekSug ,kafoaiSkag yels úh'
16
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1'7 rEmh ¡ yeñ,agka we<
frÈ úùu" frÈ idhï lsÍu" W¿ .fvd,a jeks l¾udka; ÈhqKq lsÍu
yeñ,agka we< jeks we< ud¾. bÈ fldg tajd NdKav m%jdykhg fhdod
.ekSu
hdmk m%foaYfha ÿïfld< j.d lrùu yd ;,a .ia l`oka jYfhka wmkhkh
lsÍu
wd.ñl m%;sm;a;sh
17
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
wOHdmk lghq;=
l%s' j' 1739 § uqøK hka;%hla ,kafoaiSka uq,ska u furgg f.k wd w;r
tu.ska nhsn,fha Wmqgkhla uqøKh lr fnod yereKs'
,kafoaiSyq j¾I 138l muK ld,hla ,xldfõ uqyqÿnv m%foaY md,kh l<y'
,kafoais md,kh ksid ,dxflah iudchg yd ixialD;shg isÿ jQ n,mEï fndfyda
wxY Tiafia úuid ne,sh yels h' tajd my; mßÈ fláfhka úuid n,uq'
19
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
01 wNHdih
l%shdldrlu
1' Y%S ,xldfõ uqyqÿnv m%foaY ,kafoaiSka hg;g
m;aùu - mdvu weiqßka m%Yak úpdrd;aul
;r.hla mj;ajkak'
20
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
02 Y%S ,xldfõ ì%;dkH n,h
ye`Èkaùu
mD;=.Sis yd ,kafoais hk ngysr cd;Skag miqj bx.%SiSyq Y%S ,xldjg
meñKshy' bx.%SiSkaf.a uõ rg tx.,ka;h fkdfyd;a ì%;dkHhhs'
,kafoaiSka i;=j mej;s furg uqyqÿnv m%foaY 1796 fmnrjdß udifha §
bx.%SiSka hg;a lr .ekSu;a iu`. Èjhsfka ì%;dkH md,k iuh wdrïN
úh' bx.%SiSyq 1815 j¾Ifha § Wvrg rdcHh o hg;a lr .ksñka iuia;
Èjhsk u ì%;dkH hg;a úð;hla njg m;a lr .;ay' t;eka isg
1948 j¾Ih olajd jir 133l ld,hla bx.%SiSka furg md,k lghq;=
f.k .sh w;r tu.ska furg b;sydihg úYd, n,mEula isÿ úh'
ì%;dkHhka furg md,k n,h w,a,d .;a wdldrh" Tjqkag úreoaOj
iajfoaYslhka úiska f.k hk ,o wr., iy hg;a úð; iufha furg
wd¾Ólh wdÈh ms<sn`oj fuu mßÉfþofha § wjOdkh fhduq flf¾'
21
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
2'1 ì%;dkHhka Y%S ,xldjg meñKSu yd n,h ;yjqre lr .ekSu
Y%S ,xldj hkq bkaÈhdkq id.rfha ¥m;la jYfhka msysá rgla nj Tn bf.k
f.k we;' furfÜ msysàu bx.%Siskag jeo.;a ùug n,mE m%Odk fya;= ;=kla ±laúh
yels h'
22
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
2'1 rEmh ¡ ;%sl=Kdu, jrdh wdrlaId lsÍug bx.%SiSka ld, ;=jla;= iú lr ;snQ wdldrh
bx.%Siska bkaÈhdkq id.rfha § m%xY cd;slhka iu. f.k .sh kdúl igkaj,
§ ;%sl=Kdu, jrdh hqOuh w;ska jeo.;a ùu
23
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fjf<`o lghq;=j, § ;snQ jeo.;alu
bx.%Siska wdishdfõ isÿ lrf.k .sh fjf<`o lghq;=j, § Y%S ,xldj
úfYaIfhka jeo.;a úh' Bg n,mE fya;= lsysmhls'
b;d Wiia ;;ajfha l=re`ÿ yd fjk;a l=`M nvq furáka ,nd .ekSug yels
ùu ^WodyrK - .ïñßia" lrdnqkeá" tkid,a&
l=`M nvq yereKq úg w,s we;=ka jeks i;=ka o uq;= ueKsla jeks fjf<`odfï
§ jeo.;a jQ øjH /ila o furg mej;Su
ì%;dkHhka úiska ksmojk ,o NdKav furg § wf,ú lsÍug fjf<`ofmd<la
f.dvk.d .ekSug yels ùu
2'2 rEmh ¡ fcdaka mhsnia lS¾;s Y%S rdcisxy rcq yuq jQ wjia:dj
kQ;k Ñ;% Ys,smsfhl=f.a weiska ^pß;a p;=rx. uy;df.a wkq.%yfhks'&
24
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
tys m%;sM,hla f,i Wvrg rdcHh yd bx.%Siska w;r m%Odk ¥; .uka lsysmhla isÿ úh'
bx.%SiS ¥;hka furgg meñKs uq,a ld,fha § ,kafoaiSka yd bx.%SiSka w;r ñ;%
in`o;djla mej;=Ks' ta ksid ,kafoaiSka iu. .egqï we;s lr .ekSug bx.%SiSyq wlue;s
jQy' tfyhska uq,a ¥; .uka fofla § Wvrg rcqkaf.a wruqKq bgq fkdjqKs' frdnÜ
wekavDDia 1795 j¾Ifha § rdcdêrdcisxy rcq yuq jQ wjia:dfõ § bx.%Siska ,kafoaiS
n,fldgq hg;a lsÍfï § rcqf.a iydh b,a,d isáfha h' rcq Bg leu;s jqj;a ,kafoais
n,fldgq hg;a lsÍu bx.%Siska wfmalaId l< ;rï ÿIalr fkdjQ fyhska ta i`oyd rcqf.a
iydh ,nd .ekSug o Tjqyq bÈßm;a fkdjQy'
fmrÈ. bkaÈhd bx.%Sis fjf<`o iud.u furg uqyqÿnv m%foaYj, n,h msysgqùu
1796 j¾Ifha isg 1815 Wvrg rdcOdksh hg;a lr .ekSu olajd uqyqÿnv
m%foaYj, ì%;dkH md,kfha lemS fmfkk wjia:d my; ±lafõ'
25
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
furg uqyqÿnv m%foaY hg;a lr .ekSug iïmQ¾K hqO úhoï ork ,oafoa fmrÈ.
bkaÈhd fjf<`o iud.u úisks' tu hqO úhoï mshjd .ekSu i`oyd fuka u wdodhï
by< kxjd .ekSfï wruqK we;sj bx.%Sis fjf<`o iud.u úiska furg md,kh f.k
hk ,È' ta wkqj uqyqÿnv m%foaYj,ska jeä jYfhka nÿ wh lr .ekSu i`oyd iud.fï
ks,OdÍyq mshjr .;ay' tu nÿ wh lsÍï isÿ lf<aa uÿrdisfhka f.kajd .;a wjqñ,aod¾
kï ks,Odß msßila fhdod.ksñks' iud.u úiska mkjk ,o nÿ nßka mSvkhg m;a
jQ uqyqÿnv ck;dj 1797 j¾Ifha § bx.%Siskag úreoaOj úYd, le/,a,la we;s l<y'
uy;a wmyiq;d ueo le/,a, u¾okh l< ì%;dkHfhda th we;s ùug uq,a
jQ lreKq fidhd ne,Su i`oyd l¾k,a ñhqrka hgf;a fldñiula m;a l<y' th
zo ñhqrka fldñiuZ kñka ye`Èkafõ' uqyqÿnv m%foaYj, ck Ôú;h h:d ;;ajhg m;a
lsÍu i`oyd ñhqrka fldñiu úiska fhdackd lSmhla bÈßm;a lrk ,È' tu fldñifï
ks¾foaYj,g wkqj fjf<`odug yqrej isá ks,OdÍka mßmd,khg iïnkaO ùu ksid
fujeks ;;ajhla Woa.; jQ nj meyeÈ,s flßK' ta wkqj fjf<`o lghq;= yd mßmd,k
lghq;= fjka fjka ks,OdÍka hgf;a isÿ úh hq;= nj fldñiu úiska ks¾foaY lrk
,È'
27
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fkda¾;a wdKavqldrhd W;aidy l< kuq;a bx.%Siska bÈßm;a l< fldkafoais
ms<s.ekSug rcq tl`. fkdùu ksid tu .uk wid¾:l úh' wk;=rej fkda¾;a
wdKavqldrjrhd 1803 § Wvrg wdl%uKhg ieriqKs' uelafvdaj,af.a kdhl;ajfhka
flreKq fuu wdl%uKfha § fld<U yd ;%sl=Kdu,fha isg yuqod lKavdhï folla
Wvrgg heùug fkda¾;a mshjr .;af;a h' fuu yuqodfjda 1803 j¾Ifha fmnrjdß
udifha § uykqjr k.rhg we;=`M jQy'
1803 j¾Ifhka miq Wvrg rdcHfha foaYmd,k ;;ajh b;d krl w;g
yefrñka mej;=Ks' 1803 § ì%;dkHhka Wvrg hg;a lr .ekSug W;aidy ±rE
wjia:dfõ rcq yd ck;dj w;r mej;s iu.s iïmkakNdjh 1815 j¾Ih jk úg ì`o
jefgkakg úh'
Y%S úl%u rdcisxy rcqf.a md,k ld,fha § Wvrg rdcOdksh ;=< wNHka;r
n, wr., W;aikak ùu tf;la mej;ss iu.sh ì`o jeàug n,mEfõ h' tu n,
wr., my; ±lafjk wdldrfhka YS¾I lsysmhlg fnod idlÉPd l< yels h'
29
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
rcq yd ro, m%OdkSka w;r we;s jQ w¾nqo
Y%S úl%u rdcisxy rcq Wvrg ro, m%OdkSkaf.a n,h ì`§ug f.k .sh jev
ms<sfj< ksid rcq yd ro,hka w;r w¾nqohla we;s úh' ta w;r lemS fmfkk wjia:d
lsysmhls"
30
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
rcq yd idudkH ck;dj w;r we;s jQ w¾nqo
31
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1815 j¾Ih jk úg Wvrg
we;sj ;sfnk fuu jHdl+,
;;ajh ;ukag jdis ,nd .ekSug
fyd`o u wjia:dj nj fï jk
úg wdKavqldr Oqrh bisÆ frdnÜ
n%jqkaß.a f;areï .;af;a h'
32
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
2'5 rEmh ¡ Wvrg .súiqu w;aika lsÍfï wjia:dj
Wvrg .súiqu w;aika lsÍu
Y%S úl%u rdcisxy rcq bx.%Siskaf.a w;awvx.=jg m;a jQfha Wvrg ro,jrekaf.a
iydh bx.%Siskag ,enqKq neúks' fï ksid tlS ro,jreka iu. .súiqula we;s lr
.ekSfuka ;uka ,enQ ch ;jÿrg;a ;yjqre lr .ekSug bx.%SiSyq lghq;= l<y' 1815
j¾Ifha ud¾;= 2 jk Èk uykqjr u.=,a uvqfõ § .súiqu w;aika lsÍug fmr bx.%Sis
Ngfhl= isxy, fldäh my; oud bx.%Sis fldäh Tijkq ÿgq jdßhfmd< Y%S iqux.,
ysñfhda ks¾NS;j bÈßhg meñKshy' .súiqu w;aika lsÍug fmr bx.%Siskag fï rfÜ
whs;shla ke;ehs m%ldY lrñka bx.%Sis fldäh my; fy<d Wkajykafia kej;;a
isxy, Och tijQ njg ckm%jdo mj;S' ud¾;= fojk Èk m%ldYhg m;a lrk ,o
.súiqu i`oyd ì%;dkHfha III fcda¾Ê rcq fjkqfjka frdnÜ n%jqkaß.a wdKavqldrjrhd
o Wvrg fjkqfjka ro, m%OdkSyq o w;aika ;enQy' th 1815 Wvrg .súiqu hkqfjka
ye`Èkafõ' we;eï ro,jreka ud¾;= 10 Èk fuu .súiqug w;aika ;enQ nj fvdhs,sf.a
Èk fmdf;ka fmfka' Wvrg .súiqu m%Odk j.ka;s 12lska iukaú; úh' ta wkqj
jeo.;a j.ka;s lsysmhl we;=<;a lreKq my;ska ±lafõ'
33
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4 jk j.ka;sh - Wvrg idïm%odhsl
ks,OdÍka jQ fudfydÜgd," fldard,"
úodfkjreka we;=`M ro,hka i;= ;k;=re
yd whs;sjdislï wdrlaId lrk nj ±lafõ'
igk jHdma; jkq ÿgq bx.%SiSyq ta jk úg W!j Èidj Ndrj isá fudkrú,
lemafmáfmd< th u¾okh lsÍug msg;a l<y' igkg iyfhda.h fok f,ig
fj,a,iai ck;dj l< b,a,Su ms<s.;a lemafmáfmd< Èidj bx.%Siskaf.ka ,nd .;a
wdhqO kej; Ndr § igkg tla jQjd muKla fkdj thg kdhl;ajh §ug o lghq;=
lf<a h' fu;eka isg lemafmÜáfmd< ksoyia igfka lemS fmfkk kdhlfhl=
njg m;a úh'
lemafmáfmd< ks,fï
uvq.,af,a Èidj
lsjqf,f.or fudfydÜgd,
mss<su;,õfõ fojk wêldrï
nQgEfõ rfÜ rd,
fldyql=Uqf¾ rd,
36
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
Wv/áhka i;= jQ .ß,a,d igka l%u
ksid ì%;dkHhkag uy;a w,dNydks isÿ úh' o<od
jykafia ryis.;j o<od ud,s.fhka msguka lr
igkaldóka fj; ,nd .ekSug yels ùu ksid
isxy, fiakd ;j;a ffO¾hj;a úh' 1818 uehs
udih jk úg Wvrg n,h ì%;dkHhkaf.ka
wysñ jkakg wdikak ;;aajhla Wod jQ w;r
bx.%SiSyq Wmßu Yla;sh fhdojd igk u¾okh
lsÍug lghq;= l<y'
igk wid¾:l ùu
igfka m%;sM,
37
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1815 j¾Ifha Wvrg .súiqu fkdi,ld 1818 Wvrg m%ldYkh u.ska ì%;dkH
n,h ;yjqre lr .ekSu
.%dóh m%foaYhkays jeõ wuqKq yd we<" fõ,sj, kv;a;= lghq;= fuka u .%dóh
m%foaYhkays iq`M wdrjq,a úi`¥ .ï iNdj wvmK ùu ksid .%dóh Ôjk rgdj
ì`o jeàu
rch yd uyck;dj w;r ióm;dj ÿriaùu fya;=fjka ck;djf.a wjYH;djka
y`ÿkd .ekSug md,lhkag fkdyels ùu
ì%;dkH md,kh hgf;a nqÿ oyu fkdi,ld yeÍu yd Wvrg iqrdie,a we;s
lsÍu fya;=fjka iudcfha idrO¾u msßyS hEu
38
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fldams fj<`odfuka rchg ,enqKq wdodhu wvq ùu ksid wdKavqjg wjYH
uqo,a ,nd .ekSug tjlg wdKavqldrjrhd jQ fgdßkagkaidñ úiska kj nÿ j¾.
/ila mkjk ,È' tfia kj nÿ mekùu igkg ;=vq ÿka wdikak fya;=j úh' tu nÿ
j¾. lsysmhla fufia h'
igk wdrïN ùu
1848 cQ,s ui f.dx.df,af.dv nKavd Y%S úl%u i¾jisoaê kñka oUq,af,a § Tgqkq
me<`È nj;a fï i`oyd úYd, ck ixLHdjla iyNd.s jQ nj;a iuld,Sk jd¾;dj,
±lafõ'
39
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
igk wid¾:l ùu
igfka m%;sM,
fjf<`o ie,a noao iy n¨ noao wj,x.= lrk ,o w;r uqoaor noao" ;=jlal=
noao" we`. noao ixfYdaOkh lsÍu
40
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
02 wNHdih
ì%;dkHhka j;= j.dj wdrïN lsÍug fmr furg mej;s wd¾Ól ;;aajh
ì%;dkHhka furgg meñfKk úg rcrg YsIagdpdr iufha isg úldYkh
fjñka wd .%dóh lDIsl¾udka;h uq,a lr .;a wd¾Ól l%uhla Wvrg mej;=Ks' .%dóh
iajhxfmdaIs; wd¾Ól l%uhla f,i ye`Èkaúh yels tu wd¾Ól l%uh hgf;a .ug
wjYH wdydrmdk .fï u ksIamdokh flßKs' tjlg Wvrg mej;s lDIsl¾udka;h
wkqj f.dv f.dú;ek" uv f.dú;ek yd i;aaj md,kh lDIsl¾udka;fha m%Odk
wxY úh' ;ukaf.a tÈfkod mßyrKhg wjYH foa ksIamdokh flreKq w;r jdKscH
fNda. j.dj m%p,s;j fkd;snqKs' lDIsl¾uhg wu;rj fjf<`odu" l¾udka; yd úúO
fiajd iemhSfï lghq;= o Wvrg mej;=Ks' tajd fndfyda úg l=, l%uh mokï lrf.k
ixúOdkh ù ;snqKs' Wvrg mej;s wd¾Ól l%uh ;=< rchg wjYH Y%uh ,nd .ekSug
41
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
rdcldÍ Y%u l%uh Ndú; úh' Èjhsfka my;rg m%foaY 16 jk ishji wjidkfha isg
hqfrdamShkaf.a md,kh hgf;a mej;=Ks' Wvrgg idfmalaIj my;rg m%foaYj, uqo,a
Ndú;h jeäfhka isÿ úh' fï ksid hqfrdamSh wdNdih fya;= fldgf.k my;rg
ck;dj kj wd¾Ól fjkialïj,g yqre fjñka isá nj ±lsh yels h'
03 wNHdih
furg wdodhï ;;ajh by< kxjd,Su i`oyd fuka u wd¾Ól lafIa;%fha we;s
l< hq;= m%;sixialrK fudkjd ±hs fidhd ne,Su i`oyd 1829 j¾Ifha § flda,anDDla
fldñiu ,xldjg meñKsfha h' 1833 isg l%shd;aul l< flda,anDDla fhdackd ksid
j;= j.dfõ ÈhqKqjg wjYH miqìu furg ks¾udKh úh' j;= j.dfõ Wkak;shg n,
mE flda,anDDla fhdackd lsysmhla my; oelafõ' tu fhdackd u.ska fm!oa.,sl wxYh
Èßu;a fldg wd¾Ólh ÈhqKq lsÍfuka È.= ld,Sk jYfhka rcfha wdodhu jeä lr
.ekSu wfmalaId flßK'
42
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
ì%;dkH md,kh hgf;a 1820 - 1830 oYlh jk f;la u furáka Tjqka
n,dfmdfrd;a;= jQ wdodhu Wmhd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' Èjhsfkka tf;la ,enQ
wdodhug jvd mßmd,k úhoï fndfyda by< f.dia ;snqKs' ta wkqj rcfha úhou
wvq lr .ekSu msKsi flda,anDDla fldñiu úiska my; i`oyka fhdackd bÈßm;a
lrk ,È'
j;= j.dj i`oyd wjYH bvï ,nd .ekSu msKsi 1840 § mkjk ,o bvï
mk; u.ska Wvrg .eñhka mdrïmßlj N=la;sú`È kS;Hkql+, ,shlshú,s fkdue;s
bvï rchg mjrd .kakd ,È' tfia mjrd .;a bvï foaYSh yd úfoaYSh ´kE u
wfhl=g leu;s m%udKhla ñ, § .ekSug yels jk whqßka bvï úlsKSfï m%;sm;a;shla
l%shd;aul flßK'
43
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
j;= j.dfõ ÈhqKqj
fldams
ì%;dkHhka hgf;a furg j.d lrk ,o m%:u wd¾Ól fNda.h jQfha fldams
j.djhs' ì%;dkHhka meñKSug fmr fldams f.j;= j.djla jYfhka mej;=K o th
fjf<`o fNda.hla jYfhka j.d fkdflreKs' 1822 j¾Ifha § fcda¾Ê n¾â keue;a;d
.ïfmd< isxy msáfha § m%:u jrg fldams j;a;la wdrïN l< nj ms<s.efka' bkamiqj
1824 § tâjâ ndkaia wdKavqldrjrhd úiska .kafkdarefõ ish fm!oa.,sl bvul
fldams j;a;la wdrïN lrk ,È'
44
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fldams j.dj ckm%sh ùu ksid fm!oa.,sl jHdmdßlhka o bvï ñ, § f.k
fldams j.djg fhduq ùu fya;=fjka 1848 muK jk úg furg mej;s fldams j;=
m%udKh wlalr 60 000 blauù h' furg fldams j.dj ÈhqKqjg n, mE fya;= lsysmhla
my; i`oyka fõ'
YS>%fhka j¾Okh jQ furg fldams j.dj 1848ka miq mßydkshg m;a úh'
Bg n,mE fya;= lsysmhla fufia h'
cdjd jeks w.aksÈ. wdishdkq rgj,ska hqfrdamSh fjf<`ofmd<g fldams
wmkhkh lsÍu ksid Y%S ,xldfõ fldams i`oyd b,a¨u wvq ùu'
1848 miq we;s jQ f,dal wd¾Ól w¾nqofha n,mEu
1869 isg fyu,shd fjiag¾á%laia kï È,Sr frda.h je<`§u ksid fldams j;=
úYd, m%udKhla úkdY ùu'
f;a j.dj
fldams j.dj mßydkshg m;a ùu;a iu. Bg úl,am fNda.hla f,i y`ÿkajd
ÿka isxfldakd yd fldfldajd j.dj o id¾:l fkdùu ksid furgg jvd;a .e<fmk
wd¾Ól fNda. fidhd ne,Su i`oyd rch Wkkaÿ úh' tys m%;sM,hla f,i furg
l`ÿlr foaY.=K ;;ajhg jvd;a .e<fmk wd¾Ól fNda.hla f,i f;a j.dj y`ÿkd
.kakd ,È' furg f;a j.dj ms<sn`o uQ,sl w;ayodne,Sï isÿ lrk ,oafoa 1873 j¾Ifha §
muK fÊïia fÜ,¾ keue;a;d úisks' Tyqg wh;a ¨,al`ÿr j;=hdfha wlalr lsysmhl
f;a j.d lrñka" furg j.d lsÍug WÑ; f;a j¾. y`ÿkd .ekSug W;aidy flßK'
wlalr 10l l=vd j;= hdhlska werUqK furg f;a j.dj 1890 j¾Ih muK
jk úg úYd, m%.;shla w;a lr f.k ;snqKs' wdikak jYfhka wlalr 220" 000lg
jeä m%udKhl ta jk úg f;a j.dj jHdma; ù ;snQ nj jd¾;d fõ' fï whqßka f;a
j.dj furg m%uqL wmkhk wd¾Ól fNda.h njg m;a ùug n,mE fya;= my; oelafõ'
46
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
2'12 rEmh ¡ f;a j.djla
fmd,a j.dj
ì%;dkHhka hgf;a j¾Okh jQ ;j;a wd¾Ól fNda.hla jQfha fmd,a j.djhs'
w;S;fha isg u fmd,a j.dj furg mej;sh o th wmkhk fNda.hla f,i j.d
fkdflßK' oUfoKs rdcH iufha isg fldaÜfÜ hq.h olajd ld,fha § fmd,a j.dj
jHdma; lsÍu i`oyd md,lhka lghq;= l< nj idys;H uQ,dY%j, i`oyka fõ' wmkhk
fNda.hla f,i fmd,a j.d lsÍu ì%;dkH md,k iufha § wdrïN úh' 1910 j¾Ih
muK jk úg l=reKE.," .ïmy" y,dj; hk m%foaY flakaø lr .ksñka wlalr
850"000l muK N+ñ m%udKhl fmd,a j.dj jHdma;j ;snqKs' furg nyq;rhla fmd,a
j;=j, ysñlrejka foaYSh jHdmdßlhka jQ w;r tajd wmkhkh iïmQ¾Kfhka u
mdfya isÿ lrk ,oafoa úfoaYSh iud.ï úisks' furg j.d lrkq ,enQ fmd,a fNda.h
fmd,af;,a" fldmamrd" mqkaklal= jYfhka ilid wmkhkh flßK' fmd,a j.dfõ
ÈhqKqj i`oyd fuka u m¾fhaIK meje;aùu i`oyd miqld,fha § ¨Kqú, fmd,a
m¾fhaIKdh;khlaa msysgqjd we;'
47
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
2'13 rEmh ¡ rn¾ j.djla
rn¾ j.dj
furg ksmojQ rn¾ i`oyd weußld tlai;a ckmofha úYd, b,a¨ula mej;Su'
rn¾ j.dj i`oyd jvd;a WÑ; mila iy foaY.=K ;;ajhla furg mej;Su'
48
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
03 wNHdih
1815 j¾Ifha § iuia; Èjhsk u ì%;dkH hg;a úð;hla njg m;a ùfuka
miq tf;la furg mej;s iudc wd¾Ól rgdj m%n, mßj¾;khlg ,la úh' furg
mej;=Kq idïm%odhsl lDIs wd¾Ól rgdj ;=<ska fjf<`o wd¾Ólhla f.dvke.Sug
fkdyels nj f;areï .;a ì%;dkH md,lfhda j;= j.djg m%uqL;ajh foñka idïm%odhsl
lDIsl¾udka;h fkdi,ld yeÍfï m%;sm;a;shla l%shd;aul l<y' j;= wd¾Ól
rgdjla furg ia:dms; lsÍfuys ,d 1833 j¾Ifha § flda,anDDla fldñiu bÈßm;a
l< fhdackd fya;=fjka foaYSh lDIsl¾udka;h oreKq lvd jeàulg ,la úh' foaYSh
lDIsl¾udka;h mßydkshg m;a ùug n, mE m%Odk fya;+ka lsysmhla my; ±lafõ'
by; mk; u.ska jir 30la ;siafia fkdlvjd N=la;sú`os njg wêlrKhla
bÈßfha ;yjqre l< fkdyels bvï rchg mjrd .ekSug lghq;= flßK' furg ;snQ
bvï N=la;s l%uh ;=< kS;Hkql+, ,shlshú,s fkd;snqKs' tu ksid fndfyda lDIs bvï
rch úiska mjrd .ekSu fya;=fjka lDIsl¾udka;h wvmK úh'
49
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
03 wNHdih
50
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
jdßud¾. fomd¾;fïka;=j msysgqùu
f.dú ck;djf.a hym; yd Y=N idOkh we;s lsÍfï wruqK we;s j 1911
j¾Ifha § uel,ï wdKavqldrjrhd úiska iuqmldr iñ;s jHdmdrh wdrïN lrk ,È'
tu.ska n,dfmdfrd;a;= jQ wruqKq lsysmhla my; ±lafõ'
1914 - 1918 ld,fha mej;s m%:u f,dal ix.%%duh fya;=fjka keõ .uka
lghq;= wvmK ù furgg wjYH wdydr øjH wdkhkh lsÍfï § .eg¨ u;= úh' fï
ksid f,dal ix.%duh ksu ùfuka miqj foaYSh lDIsl¾uh k.d isgqùfï wjYH;dj
ì%;dkH md,lfhda f;areï .;ay' 20 jk ishji wdrïNfha isg Èjhsfka jeä jk
ck.ykhg idfmalaIj /lshd iemhSfï wjYH;djla o u;= úh' Bg ms<shula
jYfhka o foaYSh lDIsl¾udka;h fhdod .eksK' 1931 j¾Ifha § fvdkfuda¾
m%;sixialrK wkqj lDIsl¾uh we;=`M wud;HdxY lsysmhlg Y%S ,dxlsl weu;sjre
m;a jQy' tfia u fvdkfuda¾ wdKavql%uh hgf;a i¾j ck Pkao n,h ,eîu ksid
furg foaYmd,k{hkag .ïno ck;dj flfrys jeä wjOdkhla fhduq lsÍug
o isÿ úh' tys m%;sM,hla jYfhka o lDIsl¾udka;h ÈhqKq lsÍug mshjr .eksK'
ã' tia' fiakdkdhl uy;d úiska rdcH uka;%K iNd hq.fha § úh<s l,dmfha f.dú
ckmo msysgqùfï jHdmdrhla wdrïN lrkq ,eîu Bg WodyrKhls'
51
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
03 wNHdih
52
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
03 Y%S ,xldfõ wd.ñl yd cd;sl
mqk¾Ôjkh
ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ §¾> ld,hla ;siafia mej;s iudc l%uh yd ixialD;sh
mD;=.Sis" ,kafoais yd bx.%Sis cd;slhka ,xldjg meñKSu;a iu. úúO
fjkialïj,g Ndck úh' mD;=.SiSyq frdaukq lf;da,sl wd.u;a" ,kafoaiSyq
frmrudÿ wd.u;a ish md,k m%foaYj, jHdma; l<y' l%s' j' 1815 j¾Ifha §
uq`M rg u ì%;dkH hg;a úð;hla njg m;a jQ w;r ì%;dkH md,k ld,fha §
Èjhskg meñKs úúO ñIkdÍ ixúOdk l%sia;shdks wd.u me;srùug lghq;=
lsÍu ksid furg idïm%odhsl wd.ï yd ixialD;sfha meje;aug hï hï ndOd
t,a, úh'
53
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
3'1 ñIkdÍ ixúOdk yd tajdfha lghq;=
fuu ñIkdÍ ixúOdk rdcH wkq.%yh o ,nñka ,xldj mqrd iajlSh wd.u
me;srùug úúO l%shdud¾. wkq.ukh lf<a h' th ñIkdÍ jHdmdrh f,i y`ÿkajkq
,efí' wd.u m%pdrh i|yd wOHdmkh" f,aLkh" foaYk yd iudc fiajd lghq;=
wdÈh Tjqyq fhdod .;ay'
wOHdmkh
54
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
ñIkdÍ ixúOdk úúO Wmdh ud¾. wkq.ukh lrñka wOHdmkh Tiafia
l%sia;shdks wd.u m;=rejd yeÍfuys kshe`MKs' isxy, yd fou< NdId bf.k.;a
ñIkdÍjre .ïno mdi,aj, foaYSh NdIdjkq;a" k.rno mdi,aj, bx.%Sis NdIdj;a
fhdod f.k wOHdmk lghq;= fufyhjQy' ñIkdÍ wOHdmkh wd.u m%pdrh lsÍug;a
ngysr ixialD;sh furg iudc.; lsÍug;a fhdod .eksKs'
ì%;dkH md,k iufha § rcfha ;k;=re ,nd .ekSug bx.%Sis oekqu wjYH
úh' fuys m%;sM, jYfhka bx.%Sis udOHfhka wOHdmkh ,enQ isxy," fou<" m%N+
mjq,aj, we;eï ;reKfhda ;u mdrïmßl wd.ï yd kï .ï w;yer l%sia;shdks
wd.u je<|f.k rcfha Wiia ;k;=re ,nd.;ay'
udisl ;E.a.
Wr.,
,xld ksOdkh
55
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
iudc fiajd lghq;= isÿ lsÍu
by; i|yka mßoafoka ñIkdÍ iud.ï ish wd.u me;srùu i|yd f.k.sh
l%shdud¾. furg .ïno ck;dj flfrys t;rï n, fkdmE kuq;a" kd.ßl jYfhka
Okj;aj isá we;eï isxy," fou< msßia .%dóh ck;djg jvd l%sia;shdks wd.u
je<| .ekSug fm<UqKq nj fmfka' ñIkdÍ lghq;= tfia id¾:l ùug n,mE fya;=
lsysmhla my; oelafõ'
wd.ñl m%fndaOh
56
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
3'2 fn!oaO mqk¾Ôjk jHdmdrh
msßfjka msysgqùu
uqøKd, msysgqùu yd uqøs; udOH fhdod .ekSu
jdoújdo meje;aùu
fn!oaO mdi,a msysgqùu
foaYSh ixialD;sh wdrlaId lr .ekSug lghq;= lsÍu
msßfjka msysgqùu
57
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
mQcH yslalvqfõ Y%S iqux., ysñ
1827 j¾Ifha § .d,a, m%foaYfha
yslalvqfõ § Wm; ,enQ fu;=ud 1840 jif¾
§ yslalvqfõ Y%S iqux., hk kdufhka meúÈ
ìug we;=<;a úh' mQcH j,dfka Y%S isoaOd¾:
ysñhkaf.ka wOHdmkh ,enQ iqux., ysñfhda
tjlg furg isá lS¾;su;a W.f;l= njg m;a
jQy' 1873 j¾Ifha § ud,s.dlkafoa úfoHdaoH
msßfjk msysgqùu mQcH iqux., ysñhkaf.ka isÿ
jQ úYsIag fiajhls' 19 jk ishjfia w.Nd.fha
mej;s fn!oaO mqkreo jHdmdrfha lemS fmfkk
kdhlfhl= f,i o Wkajykafia lghq;= l<y'
iso;a i`.rd ikaki" ldjHfYaLr ikaki wd§
fmd;am;a /ila o mQcH iqux., ysñhka úiska
rpkd lrk ,È' tfia u 19 jk ishji w.
furg wOHdmkfha Wkak;sh fjkqfjka o
iqux., ysñhka w;ska úYd, fiajhla isÿ úh'
58
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
3'2 rEmh ¡ l;¿j rkaje,a, mqrdK úydrfha ;sfnk merKs uqøK hka;%h iy
zziriú i`o/iZZ uq,a msgqfõ Ñ;%h
ñIkdÍka iu. ;r.hg fuka fn!oaOhka úiska m< lrk ,o fulS mqj;am;a"
i`.rd yd fjk;a m%ldYk u.ska fn!oaO ck;dj ;=< m%fndaOhla we;s lsÍug;a"
m%;sjd§kaf.a úfõpkj,g ms<s;=re ,nd §ug;a yels úh'
jdoújdo meje;aùu
by; i`oyka mßÈ uqøs; udOH fhdod .ekSug wu;rj we;eï NslaIQka
jykafia,d ñIkdß mQcl;=uka,d iu. m%isoaO jdoújdo meje;aùug;a lghq;= l<y'
mQcH ñf.Ügqj;af;a .=Kdkkao ysñfhda fuu jdo újdoj, uQ,sl;ajh .;ay' mQcH
yslalvqfõ Y%S iqux., ysñ" mQcH jialvqfõ iqN+;s ysñ" mQcH r;au,dfka O¾udf,dal
ysñ jeks W.;a ysñjre o Bg iydh ÿkay' ,xldfõ ia:dk myl meje;ajQ fun`ÿ
m%isoaO jdo myla mxp uydjdo f,i ye|skafõ' fïjd keröug úYd, msßila
uy;a ´kElñka iyNd.s ù ;sfí' fuu jdo újdo ksid fn!oaO ck;dj ;=< úYd,
m%fndaOhla we;s úh'
59
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
mxpuyd jdo
60
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fn!oaO mdi,a msysgqùu
l%s' j' 1880 §" weußldkq cd;sl fykaß iaà,a ´,afldÜ;=ud yd fyf,akd
í,ejeÜials ue;sksh ,xldjg meñK nqÿoyu je<| .;ay' ´,afldÜ;=udf.a
u.fmkaùu u; mru ú{dkd¾: iud.u kñka ixúOdkhla furg msysgqjQ w;r th
.sys meúÈ fomsßig u tlaj lghq;= l< yels fmdÿ ixúOdkhla njg m;a úh'
fn!oaO mqkreoh iu. fn!oaO mdi,a msysgqùfï jHdmdrhla wdrïN l< ksid
furg m%Odk k.r lsysmhl mruú{dkd¾: iud.fï ueÈy;a ùfuka fn!oaO mdi,a
/ila msysgqùug yelshdj ,enqKs' tn`ÿ mdi,a lsysmhla fufia h'
61
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fn!oaO mdi,a wdrïN ùu;a iu. kj mdi,a fmd;am;a uqøKh fldg orejka
w;g m;alsÍu" fn!oaO ¥ orejkag bx.S%is wOHdmkh ,nd§u wdÈh msKsi o lghq;=
flßKs' breÈk oyï mdi,a weröu" fjila fmdfydh Èkh ksjdvq Èkhla njg m;a
lsÍu" fn!oaO fldäh ks¾udKh lsÍu hk isÿùï fn!oaO mqkreo jHdmdrfha ;j;a
jeo.;a lghq;= lsysmhls'
62
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
foaYSh ixialD;sh wdrlaId lr.ekSug lghq;= lsÍu
ì%;dkH md,k iufha foaYSh ixialD;shg t,a, jQ wNsfhda. ksid we;s ù ;snQ
wNd.H iïmkak ;;ajh ms<sn|j wk.dßl O¾umd,;=ud we;=`M fn!oaO kdhlfhda
wjOdkh fhduq l<y' ta wkqj cd;sldNsudkh kej; k.d isgqjd foaYSh ixialD;sfha
w.h jgyd §ug Tjqyq lem jQy' wk.dßl O¾umd,;=udg wu;rj j,sisxy
yßiapkaø" mshodi isßfiak yd fcdaka o is,ajd jeks W.;=ka o foaYSh ixialD;sfha
w.h ck;djg jgyd ÿka kdhlhka w;r lemS fmfkk lsysm fofkls'
ã' î' ch;s,l ue;s;=ud fld<U ;reK fn!oaO ix.uh msysgqùug mqfrda.dó
fjñka ;reK msßi ;=< cd;sl ye`.Sula we;s lsÍug lghq;= lf<a h' tfuka u
bx.%Sis rch úiska rg mqrd iqrdie,a újD; lsÍug úreoaOj NslaIQka jykafia,d yd
m%N+ka wuoHm jHdmdrhla wdrïN l< w;r foaYSh ck;dj uoHidr mdkhg mqreÿùu
j,lajd .ekSug tu.ska úYd, fiajhla isÿ úh'
63
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
wk.dßl O¾umd,;=ud 1864 jifrys fld<U § Wm; ,enQ w;r t;=udf.a uq,a
kduh fodka fâúä fyajdú;drK úh' fu;=ud Ydka; f;dauia úoHd,fhka uQ,sl
wOHdmkh ,nd" miqj Ydka; fnkäla úoHd,fhka yd fld<U rdclSh úoHd,fhka
oaú;Shl wOHdmkh ,nd .;af;a h'
mQcH yslalvqfõ Y%S iqux., ysñ we;=`M NslaIQka jykafia,df.ka md,s NdIdj
yd ;%smsglh yeoEÍug t;=ud lghq;= fldg we;' miqj fn!oaO mruú{dkd¾:
iud.ug ne`ÿKq t;=ud iajlSh kduh O¾umd, f,i fjkia lr .ksñka wk.dßl
Ôú;hla .; lf<a h' ish Ôú;h nqÿ oyu fjkqfjka lem l< fu;=ud ,dxlslhkaf.a
NdIdj" ixialD;sh we;=`M idïm%odhsl Wreuhka /l .ekSfï jeo.;alu rgjeishkag
myod foñka lghq;= lf<a h' t;=ud ish Ôú; ld,h wjidkfha § isß foajñ;a;
kñka bkaÈhdfõ § meúÈ Ndjh ,nd .;af;a h' 1933 j¾Ifha § bkaÈhdfõ idrdkd;ays
È isß foajñ;a; ysñfhda wmj;a jQy'
65
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
3'5 rEmh ¡ hdmkh yskaÿ úoHd,h
66
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
3'6 rEmh ¡ yskÿ
a yd uqi,
a ï
s wd.ñl mqk¾cSjk iufha wdrïN l, bkaÿ idokï mqj;amf;a
^jï miska& iy uqia,sï fkhsika mqj;a mf;a uq,a msgq ^ol=Kq miska&
67
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
uqia,sï fkhsika kñka i`.rdjla wdrïN lrk ,È'
wk;=rej fld<U iysrd úoHd,h jeks mdi,a msysgqjñka
bia,dï oyug wkq.; wOHdmkhla uqia,sï orejkag
,nd §ug isoaê f,ífn uy;d lghq;= lf<a h' Tyqg
miqj à' î' chd jeks kdhlfhda bia,dï wd.ñl wOHd-
mk l%uh bÈßhg f.k hdug lem ù ls%hd l<y'
l%shdldrlu
68
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
ye`Èkaùu
foaY .fõIKj, m%;sM,hla jYfhka 1498 j¾Ifha § mD;=.Sis cd;sl
jiaflda o .dud we;=`M msßi bkaÈhdjg meñKSu" wdishdkq foaYmd,k b;sydifha
jeo.;a isÿùuls' fuu .ufkka miqj úúO ld, jljdkqj, mD;=.Sis" ,kafoais"
bx.%Sis yd m%xY cd;slfhda bkaÈhdjg meñK tys fjr<nv m%foaYj, ;u n,
l`ojqre f.dvke.+y' fulS hqfrdamShka w;frka bkaÈhdj ;=< ia:djr foaYmd,k
n,hla f.dvk.k ,oafoa bx.%Siska úisks' úúO Wml%u Ndú; lrñka iuia;
bkaÈhdfjys u ;u n,h m;=rejd bx.%SiSyq th ì%;dkH hg;a úð;hla njg m;a
lr .;ay' bkaÈhdj ;=< bx.%Siska f.k .sh md,khg tfrysj 19 jk Y;j¾Ih
w. Nd.fha cd;sl ksoyia jHdmdrhla wdrïN jQ w;r 20 jk Y;j¾Ifha uq,a
Nd.h jk úg th oeä foaYdkqrd.S jHdmdrhla njg j¾Okh úh' úúO NdId
l;d l< úúO ck j¾.j,g wh;a jQ bkaÈhdkqfjda ish ud;DN+ñfha ksoyi
fjkqfjka foaYdkqrd.fhka hq;=j tlai;aj ke.S isàu bkaÈhdkq ksoyia igfka
lemS fmfkk ,laIKhls' fun`ÿ fya;= ksid th fiiq wdishd;sl hg;a úð;j,
ksoyia jHdmdrj,g o wdo¾Yhla úh' fuu mßÉfþofha § bkaÈhdj flfrys
t,a, jQ hqfrdamSh n,mEï" bx.%Siska bkaÈhdj ;=< n,h me;srùu" bkaÈhdkq ksoyia
igfka iajrEmh yd tu igfka lemS fmfkk kdhlhka ms<sn`oj o wjOdkh
fhduq flf¾'
69
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'1 bkaÈhdj ;=< hqfrdamSh n,mEï
uQ.,a wêrdcH
71
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'1 is;shu ¡ bkaoshdfõ hqfrdamSh n, jHdma;sh
72
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
bkaÈhdj wNHka;rfhys bx.%Sis
n,h msysgqùfï l%shdj,sh fnx.d,fhka
werôK' fnx.d,h yd wjg m%foaY w;r
mej;s wiu.s;d yd n, wr.,j,ska
m%fhdack .;a bx.%SiSyq 18 jk Y;j¾Ifha
w. Nd.h jk úg fnx.d,h bx.%SiS
fjf<`o iud.fï md,khg k;= lr
.;ay' Bg miq bkaÈhdjg m;aj wd
bx.%SiS wdKavqldrjre hqoaO u.ska fuka
u fjk;a WmdhYS,s lghq;= u.ska o
bkaÈhdj ;=< ;u n,h me;srùug l%shd
l<y' fuys § hqoaO u.ska m%foaY hg;a
lr .ekSug wu;rj Wmldrl .súiqï
l%uh yd wiajdñl kHdh kï WmdhYS,s
m%;sm;a;s fhdod .ekSu o lemS fmfka'
73
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'2 is;shu ¡ isfmdhs le/,a, jHdma; jQ m%foaY
fï ksid bkaÈhdfõ isá bx.%Sis yuqodj fuka ;=ka .=Khla muK bkaÈhdkqjka
msßila trg yuqodjg n`ojdf.k ;snqKs'
fmrÈ. bkaÈhdkq fjf<`o iud.u f.k .sh md,kh ms<sn`oj uq, isg u
bkaÈhdkqjka ;=< úfrdaOhla ;snqKs' fï ksid fjf<`o iud.fï md,khg úreoaOj
bkaÈhdj ;=< jßka jr ler,s we;s úh' 1763 - 1856 w;r ld,fha tn`ÿ ler,s úis-
mylg jeäh we;s ù ;sfí' bkaÈhdfõ úúO m%foaYj, jßka jr we;s jQ tu ler,s
jeä ÿr jHdma; ùug fmr bx.%SiSka úiska u¾okh lrk ,È' tfy;a 1857 j¾Ifha §
isfmdhs Nghka úiska wdrïN lrk ,o le/,a, yuqodj ;=<g muKla iSud fkdù
uyck;dj w;rg;a me;sßK' bx.%SiSkag tu le/,a, u¾okh lsÍug úYd, fjfyila
oeÍug isÿ úh' we;eï m%foaYj, fmdÿ ck;dj iu. tla fjñka bx.%SiSka m,jdyer
iajfoaYslhkaf.a md,khla msysgqjd .ekSug isfmdhs Ngfhda W;aidy l<y'
74
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'2 rEmh ¡ isfmdhs le/,af,a wjia:djla Ñ;% Ys,amsfhl=f.a weiska
1857 j¾Ifha le/,a, bkaÈhdkqjka ;=< ksoyi ms<sn`o ye`.Sï j¾Okh ùug
fya;= jQ w;r th bkaÈhdkq ksoyia igfka jeo.;a ikaêia:dkhla jYfhka o i,lKq
,efí' 1857 j¾Ifha isfmdhs le/,a, we;s ùug n, mE fya;= /ils'
75
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
le/,af,a iajrEmh
bx.%Sis yuqodjg tfrysj ke.S isá isfmdhs Nghka È,a,shg lvd je§ flá
l,lska u È,a,s k.rh w,a,d .ekSu ksid yuqodj ;=< we;s jQ le/,a, uyck;dj
w;rg o jHdma; úh' È,a,sfha isá uQ.,a md,lfhl= jQ nyÿ¾ Id bkaÈhdfõ wêrdchd
nj m%ldYhg m;a l< ler,slrefjda bx.%Sis md,khg tfrysj ke.S isáhy' È,a,sfha
we;s jQ fuu foaYmd,k fmr<sh bkaÈhdj mqrd m%pdrh jQ fyhska W;=re bkaÈhdfõ
m%foaY /il u le/,a, jHdma; úh' tn`ÿ m%foaYj, isá iajfoaYSh md,lhka
ler,slrejka yd tlaj bx.%Sis md,khg tfrysj igkg msúiSu ksid bx.%SiSyq n,j;a
ÿIalr;dj,g uqyqK ÿkay' fufia jirlg wdikak ld,hla W;=re bkaÈhdfõ m%foaY
/ila ler,slrejkaf.a md,kh hgf;a mej;=Ks'
76
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
w;am;a lr.kakd ,È' tys § ler,slrejkag uy;a úkdYhla isÿ úh' wk;=rej bx.%Sis
md,kfhka .s,syS ;snqKq tlsfkl m%foaYj, ler,s uevmj;ajd tu m%foaY h<s ;u
md,khg k;= lr .ekSug bx.%SiSyq iu;a jQy' fufia 1858 j¾Ifha cQ,s udih jk úg
le/,a, wid¾:l ù kej; jrla W;=re bkaÈhdkq m%foaYj, bx.%Sis n,h ia:dms; úh'
le/,af,a m%;sM,
78
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fï jk úg Tjqkag bkaÈhdfõ isú,a fiajdjg fyda
we;=`M ùug bx.%SiSka bv ,nd § fkd;snqKs' fï ksid
tlS W.;a;= iajlSh whs;sjdislï ,nd .ekSu i`oyd
lghq;= lsÍug úúO ixúOdk msysgqùug;a ck;dj
ixúOdkh lsÍug;a bÈßm;a jQy' by;ska idlÉPd
l< lreKq wkqj 20 jk ishji wdrïN jk úg
bkaÈhdj ;=< foaYdkqrd.S ye`.Sï j¾Okh ùug n,
mE lreKq /ila y`ÿkd.; yels h'
79
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'5 rEmh ¡ bkaÈhdkq cd;sl ix.ufha m%:u /iaùu
bkaÈhdkq cd;sl ix.uh tjlg bkaÈhdfõ mej;s cd;s" wd.ï" l=," fNao wdÈh
fkdi,ld lghq;= l< ixúOdkhls' uq,a ld,fha § W.;=ka yd jHdmdßlhka jeks
msßilg iSud ù ;snQ tu ixúOdkh miqj iuia; Ndr;h mqrd jHdma; jQ mq`M,a ck;d
iyNd.s;ajhla ,enqKq b;d Yla;su;a ix.uhla njg m;a úh' tfia u bkaÈhdkq
cd;sl ix.uh hkq 1885 j¾Ifha isg 1947 j¾Ifha bkaÈhdjg ksoyi ,efnk f;la
trg ksoyia jHdmdrfha lghq;=j,g kdhl;ajh ÿka ixúOdkh fõ' fufia oYl
yhlg;a jeä ld,hla foaYmd,k Woaf>daIK fufyhjQ tu ixúOdkfha wruqKq
l,ska l,g mq`M,a úh' wjidk ld,fha § tu ixúOdkfha m%Odk;u wruqK jQfha
80
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
bkaÈhdjg iïmQ¾K ksoyi ,nd .ekSuhs' cd;sl ix.uh msysgjQ uq,a ld,fha § tys
wruqKq ksoyi Èkd .ekSu f;la j¾Okh ù fkd;snqKs'
tlS uq,a ld,h ;=< bkaÈhdkq cd;sl ix.ufha m%Odk;u wruqKq lsysmhla
my;ska oelafõ'
cd;sl ix.ufha fuu b,a,Sï foi n,k úg md,k lghq;=j,g iyNd.s ùug
bkaÈhdkqjkag ,efnk bvlv mq`M,a lr .ekSu jgd tajd b,lal.;j ;snQ nj
fmfka' b,a,Sï Èkd .ekSug l%shd lsÍfï § o ix.uh tl, wkq.ukh lf<a
81
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
n,Odßkag fm;aiï bÈßm;a lsÍu" Tjqka iu`. idlÉPd lsÍu" /iaùï meje;aùu"
f,aLk udOH fhdod .ksñka ;u lghq;=j,g m%pdrhla ,nd §u jeks rch wmyiq;djg
m;a fkdjk wdldrfha m%;sm;a;shls' tfy;a ix.ufha b,a,Sï bgq lsÍug wdKavqj
lghq;= fkdlsÍu ksid b,a,Sï Èkd .ekSug tn`ÿ iSñ; l%shdud¾. m%udKj;a fkdjk
nj meyeÈ,s fjñka ;snqKs'
1920 - 1947 w;r ld,h bkaÈhdkq cd;sl ix.ufha jvd;a l%shdYS,S wjêh
fõ' fï ld,fha cd;sl ix.uh muKla fkdj uq`M uy;a bkaÈhdkq ksoyia
igku uy;aud .dkaê;=udf.a kdhl;ajh hg;g m;aj ;snqKs' .dkaê;=udf.a u.
fmkaùu u; fuu ld, mßÉfþofha § i;H.%y meje;aùu" rchg iydh fkdoelaùu"
úfrdaO;d md.uka ixúOdkh yd isú,a kS;s lvlsÍu jeks wúysxidjd§ igka Wml%u
flfrys cd;sl ix.uh fhduq jQ nj oelsh yels h' fï ksid tu ix.uh jv
jvd;a bkaÈhdkq fmdÿ ck;djg ióm fjñka ful, bkaÈhdjg ksoyi Èkd .ekSfï
b,lalh fj; <`.d jQ nj o olakg ,efí'
87
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
4'8 rEmh ¡ oKaã md.uk
jYfhka ye`Èkafõ' tfia u .=crdgfha fÄvd
m%foaYfha jix.; frda. yd ksh`.h ksid nÿ
f.ùug fkdyelsj isá ck;djg iyk w;alr
§ug t;=ud f.k .sh igk fÄvd jHdmdrh
f,i ye`Èkafõ' uy;aud .dkaê;=udf.a Ôú;h
fun`ÿ wúysxidjd§ igka /ilska hqla; h'
1930 j¾Ifha ud¾;= udifha § inru;S wdY%ufha isg oKaä fjr< olajd ie;mqï
400lska muK hq;= md.uk wdrïN úh' bx.%SiSkag nÿ fkdf.jd bkaÈhdkqjkag ¨Kq ,nd
.; yels nj fmkajQ fï md .uk w;sYhska u id¾:l jQ w;r tn`ÿ md .uka bkaÈhdj
mqrd u mej;=Ks' isú,a kS;s lv lrk w;r;=r u ì%;dkH frÈms<s yd uoHidr j¾ckhla
o l%shd;aul flßK' úfrdaO;d jHdmdr fya;=fjka bx.%SiSyq n,j;a ÿIalr;dj,g uqyqK
ÿkay' fï ksid .dkaê;=ud we;=`M oyia .Kkla w;awvx.=jg .ekSug bx.%SiSyq l%shd
l<y' rg mqrd jHdma; jQ úfrdaO;d wjika jQfha .dkaê;=ud yd bkaÈhdkq m%;srdchd
w;r we;s jQ .súiqulsks' th 1931 j¾Ifha .dkaê - w¾úka .súiqu jYfhka ye`Èkafõ'
90
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1945 j¾Ifha isg ì%;dkH ks,OdÍka yd bkaÈhdkq kdhlhka w;r §¾> f,i
mej;s idlÉPdj, m%;sM, jYfhka 1946 iema;eïn¾ ui bkaÈhdfõ ;djld,sl
wdKavqjla msysgqù h' bkaÈhdfõ wjika ì%;dkH m%;srdchd jYfhka meñKs
ujqkaÜnegka idñ bkaÈhdkqjkag n,h mjrd §fï lghq;= blauka lf<a h' ta wkqj
1947 j¾Ifha wf.daia;= 15 jk Èk isg bkaÈhdj ì%;dkH md,kfhka iïmQ¾Kfhka
u ksoyi ,enQ iajdëk rdcHhla njg m;a úh' trg ksoyi ,efnk wjêh jk úg
mej;s yskaÿ uqia,sï fNao fya;=fjka bkaÈhdj yd mlsia:dkh jYfhka rg folv
lsÍug isÿ úh' bkaÈhdkq ksoyia igfka lemS fmfkk kdhlfhl= jQ uõ,dkd wnq,a
l,dï widoa i`oyka lr we;s mßÈ rg folv ùfuka fyda yskaÿ uqia,sï jYfhka
mej;s jd¾.sl fNao wjika fkdù h' bkaÈhdkq ksoyia igk foi n,k úg úYd,
wêrdcHhla f.dvk.d f.k isá ì%;dkH fiiq ñ;%cd;Skaf.a o iydh we;sj fojk
f,dal hqoaOfha § c¾uksfha ysÜ,¾f.a taldêm;sjdoh mrdch lsÍug iu;a jqj;a
bkaÈhdfõ uy;aud .dkaêf.a wúysxidjdoh mrdch lsÍug iu;a fkdjQ nj fmfka'
ovdndhs kUfrdað
1825 j¾Ifha § fndïndfha Wm;
,enQ ovdndhs kUfrdað wOHdmk lghq;=j,ska
miqj fndïndfha t,amskaiagka wdh;kfha
.Ks;h ms<sn`o uydpd¾hjrfhl= f,i
lghq;= lf<a h' miqj ,kavka k.rh n,d
.sh fyf;u bkaÈhdfõ foaYmd,k yd wd¾Ól
;;ajh wdÈh .ek tx.,ka; ck;dj oekqïj;a
lsÍug lem ù l%shd lf<a h' bkaÈhdkq cd;sl
ix.uh msysgqùfï mqfrda.dñfhl= jYfhka
lghq;= l< kUfrdað wjia:d lsysmhl § u
tys iNdm;s ;k;=rg o m;a úh' uOHia:
u;Odßfhl= jQ Tyq bkaÈhdfõ wd¾Ól ksoyi
.ek úfYaI Wkkaÿjla oelaù h' bx.%SiSkaf.a
wd¾Ól m%;sm;a;s ksid bkaÈhdj Èfkka Èk
ÿmam;a rgla njg m;a jk wdldrh uq,ska
u meyeÈ,s l< kdhlfhl= yeáhg o kUfrdað m%isoaêhla Wiq,hs' bkaoshdkq
ksoyia jHdmdrh ;=< isá jvd;a merKs kdhlfhl= fuka u nqoaêuf;l= jk Tyq
bkaÈhdfõ ziïNdjkSh uy,a,dZ hk wkaj¾: kdufhka o m%lg h'
91
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
f,dalaudkH ;s,la hk f.!rj kdufhka ye`Èkafjk nd,a .x.dOd¾ ;s,la
bkaÈhdkq ksoyia jHdmdrh igkaldó udj;lg fhduq l< kdhlhka w;r lemS
fmfkk wfhls' iajrdcH hkq uf.a ckau Wreuhla hehs m%ldY l< fyf;u
iajrdcH ,nd .ekSu fjkqfjka ck;dj oekqïj;a lsÍug lem úh'
uy;aud .dkaê
93
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
i;H.%yh" rchg iydh fkdoelaùu" isú,a kS;s lv lsÍu" md .uka ixúOdkh
t;=ud Ndú; l< tn`ÿ wúysxidjd§ igka Wml%u fõ' cd;s" wd.ï" l=," ÿmam;a"
fmdfydi;a wd§ fNaoj,ska f;drj ish¨ bkaÈhdkqjkag fuu igkaj,g iyNd.s úh
yels úh' fï ksid bkaÈhdkq ksoyia igk fmdÿ ck;djf.a igkla njg m;a l<
kdhlhd uy;aud .dkaê;=ud fõ'
tjlg bkaÈhdfõ mej;s cd;s" fNao" l=, fNao wdÈh fkdi,ld lghq;= l<
.dkaê;=ud ish¨ bkaÈhdkqjkag iudk whs;sjdislï ysñ úh hq;= nj úYajdi lf<a h'
b;d u ksy;udkS ;eke;af;l= jQ fyf;u fndfyda ir, wdo¾Yj;a Ôú;hla .;
lf<a h' bkaÈhdkqjka trg ksIamdok w.h l< hq;= nj m%ldY l< .dkaê;=ud ;ud
u lmq frÈ úùfuka yd tn`ÿ frÈ ms<s Ndú;fhka bkaÈhdkqjkag wdo¾Yhla ,nd
ÿKs' lmqleàu" l=, fNaoh fkdie,lSu" uoHidr j¾ckh" yskaÿ uqia,sï iu.sh"
ldka;djkag iu whs;sh ,nd §u .dkaê;=udf.a o¾Ykfha lemS fmfkk ,laIK úh'
tu lreKq bkaÈhdfõ ÈhqKqjg fya;= jkq we;ehs .dkaê;=ud woyia lf<a h'
cjy¾,d,a fkare
95
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
l%shdldrlu
uy;aud .dkaê" ovdndhs kUfrdað" ujq,dkd" wnq,a
l,dï widoa" iqf¾kaøkd;a nek¾ð" cjy¾,d¾ fkare
hk kdhlhka ms<sn`o f;dr;=re /ia lrkak'
l%shdldrlu
bkaÈhdkq cd;sl ksoyia igfka wjia:d
lsysmhla my; oelafõ' ta ta wjia:d yd
thska ,nd .; yels wdo¾Y ms<sn`o Tfí
wNHdi fmdf;a igyka lr .kak'
1' tluq;=lfï wjYH;dj yd cd;sl ix.uh msysgqùu
2' iajfoaYSh jHdmdrh
3' wúysxidjd§ igka
4' fkdmiqngj wruqKq lrd <`.dùu
5' iyfhda.fhka lghq;= lr ksoyi ,nd .ekSu
96
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
05 Y%S ,xldfõ wdKavql%u m%;sixialrK
yd cd;sl ksoyia jHdmdrh
ye`Èkaùu
ì%;dkHhka 1815 j¾Ifha § Wvrg rdcOdksh hg;a lr .ekSu;a
iu. tf;la furg mej;s rdcdKavq md,k l%uh ì`o jegqKs' t;eka
isg 1948 j¾Ifha § Y%S ,xldj ksoyi Èkd .kakd f;la jir 133l
ld,hla ì%;dkHfhda furg md,kh l<y'
,dxlslhka fkdlvjd f.k.sh Woaf>daIK fya;=fjka jßka jr
wdKavql%u m%;sixialrK ,nd§ug ì%;dkH md,lhkag isÿ úh' tu
wdKavql%u m%;sixialrKj,ska iajfoaYslhkag mejrE n,h ms<sn`oj
iEySulg m;a fkdjQ ,dxlslfhda wLKavj Woaf>daIK jHdmdr Èh;a
l<y' 1948 j¾Ifha § Y%S ,xldjg h<s ksoyi Èkd .; yels jQfha tu
Woaf>daIKj, m%;sM, jYfhks' ì%;dkH md,k iufha § furg mej;s
foaYmd,k Woaf>daIK iy wdKavql%u m%;sixialrKj, iajrEmh wdÈh
ms<sn`oj fuu mßÉfþofha § wjOdkh fhduq flf¾'
97
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
5'1 -flda,anDDla -¡ leurka m%;sixialrK 1833
jHjia:dodhl iNdj
15
99
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1833 j¾Ifha msysgq jQ jHjia:dodhl iNdj jßka jr m%;sixialrKhg
,la fjñka ,dxlslhka w;g ,enqK n,;, m%udKh jeä ù ta ;=<ska wkd.;fha
md¾,sfïka;= wdKavql%uhla lrd hdug moku jegqKs' fï ksid flda,anDDla
wdKavql%uh hgf;a jHjia:dodhl iNdj y`ÿkajd§u furg foaYmd,k l%ufhys
jeo.;a ikaêia:dkhla f,i ie,lsh yels h'
úOdhl iNdj
1833 j¾Ih f;la mßmd,k lghq;= i`oyd ,xldj m<d;a /ilg fnod
;snqKs' fufia m<d;a ixLHdj jeä ùu ksid ks,OdÍka yd Tjqkaf.a myiqlï wdÈhg
úYd, uqo,la ±Íug isÿ ùfuka rcfha úhoï by< hk nj fmkajd ÿka flda,anDDla
úhoï wvq lsÍu msKsi mßmd,k m%foaY mylg fnod ta ta m<d;a i`oyd md,k
uOHia:dk myla msysgqùug fhdackd lf<a h' tu m<d;a Ndrj lghq;= lsÍug rcfha
tacka;jrfhl= ne.ska m;a lsÍug o ;SrKh flßK'
100
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
wksjd¾h fiajd rdcldß l%uh wfydais lsÍu
rfÜ isá jeäysá msßñ ish¨ fokd u wjqreoaog kshñ; Èk .Kkla rchg
fkdñf,a fiajd iemhSu wksjd¾h fiajd rdcldÍ l%uh f,i ye`Èkafõ' w;S;fha §
rdcHfha fmdÿ lghq;= i`oyd rgjeishkaf.a Y%uh ,nd .ekSug fuu rdcldÍ l%uh
fhdod .;ay' Tjqka Ôj;a jQ .ïudkj, jeõ wuqKq" we<fõ,s" mdrj,a m%;sixialrKh
lsÍu jeks fmdÿ ld¾hka fï hgf;a isÿ flßK' uqo,a f.ùulska f;drj ,nd .;a
fuu fiajdj ñksiqkaf.a ksoyig fuka u ÈhqKqjg ndOdjla nj fmkajQ flda,anDDla
tu l%uh wj,x.= lsÍug ks¾foaY lf<a h'
101
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
flda,anDDla m%;sixialrKj,ska miq furg j;= j.dj ÈhqKq ùu;a" wdkhk
wmkhk wd¾Ólhla ìys ùu;a ksid ,dxlslhkag o hï hï jHdmdr lghq;=j,
ksr; ùfuka uqo,a Wmhd .ekSug wjia:dj ,enqKs' ì%;dkH md,k iufha § jeú,s
lghq;=" f;d. yd is,a,r fjf<`odu" ñksrka l¾udka;h wd§ jHdmdr lghq;=j,
fh§fuka uqo,a Wmhd .;a ,dxlsl msßila ìys jQy' tfia ìys jQ ,dxlsl Okj;=ka ;u
¥ orejkag furg § fuka u úfoaY rgj,g heùfuka o Wiia wOHdmkhla ,nd §u
ksid bx.%Sis W.;a uOHu mdka;sl msßila ìys jQy' 20 jk ishji wdrïNfha § tu
msßi wdKavql%u m%;sixialrK b,a,d Woaf>daIK lsÍug fm<ôK' th ,dxlslhkaf.a
foaYmd,k Woaf>daIKj, wdrïNh f,i ie,fla'
y,dj;
ix.uh
,xld cd;sl
,xld
hdmk cd;s l ,xld
ix.uh m%;sixialrK
ix.uh ix.uh
ix.uh
,xld cd;sl
ixúOdkh
jHjia:dodhl iNdj
49
Pkaofhka kï lsÍfuka
29 08
107
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fvdkfuda¾ m%;sixialrK hgf;a rdcH uka;%K iNdj
61
rdcH uka;%K iNdfõ uq,iqk ysñ jQfha tys idudðlhkaf.a Pkaofhka f;dard
.;a l:dkdhljrhdg h' ta wkqj fuys m%:u l:dkdhl Oqrhg ta' t*a' fud,uqf¾
uy;d m;a úh' rdcH uka;%K iNdfõ ks, ld,h wjqreÿ myls'
108
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
úOdhl ldrl iNd msysgqùu
109
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
fuu wdKavql%uh hgf;a wdrlaIdj" uqo,a lghq;= kS;s jeks jeo.;a wxY
ms<sfj<ska rdcH f,alï" uqo,a f,alï" kS;s f,alï hk rdcH ks,Odßka ;sfokd
hgf;a mej;sK'
110
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1939 j¾Ifha § fojk f,dal ix.%duh wdrïN ùu ksid f,dal hqoaOfha §
ì%;dkHhkag ,dxlslhkaf.a iyfhda.h wjYH úh' f,dal ix.%dufha § c¾ukshg
tfrysj igka jeÿKq rgj,a w;r ì%;dkHh lemS fmkk fiajhla bgq lf<a h' fuu
ÿIalr wjia:dfõ § weu;s uKav,h furg iyh ì%;dkHhkag ,nd§ug bÈßm;a
jQ w;r hqoaOh ksu ùfuka miqj ,dxlslhkag jeä n,;, ,efnk wdKavql%u
m%;sixialrKhla ,nd .ekSu Tjqkaf.a wruqK úh' hqoaO iufha § furg weu;sjrekag
o wdKavqldrjrhd we;=`M ì%;dkHh ks,OdÍka iu. iómj" iyfhda.fhka lghq;=
lsÍug wjia:dj ,enqKs' fï ksid ,dxlslhkaf.a foaYmd,k b,a,Sï ms<sn`oj ì%;dkH
ks,OdÍka ;=< o kuHYS,S wdl,amhla we;s jQ nj fmfka'
111
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
w.%dKavqldrjrhd
md¾,sfïka;=j
fida,anß wdKavql%uhg wkqj jHjia:dodhlh fyj;a kS;s iïmdokh l<
wdh;kh md¾,sfïka;=j kñka y`ÿkajkq ,eî h' md¾,sfïka;=j uyck uka;%S
uKav,h yd fifkÜ uka;%S uKav,h hk uKav, follska iukaú; jQ neúka th
oaùudKav,sl md¾,sfïka;=jla f,i ye`Èkafõ'
l%shdldrlu
my; i`oyka lreKq weiqßka ì%;dkHhka hgf;a
isÿ jQ wdKavql%u m%;sixialrK ms<sn`o f;dr;=re
we;=<;a msgq fmr<khla ilia lrkak'
114
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
06 ksoyiska miq Y%S ,xldj
ye`Èkaùu
1948 j¾Ifha oS Y%S ,xldjg ksoyi ,eîu;a iu. md¾,sfïka;=
m%cd;ka;%jd§ wdKavql%uhla furgg ,enqKs' tf;la l%shd;aul jQ fida,anß
wdKavql%uh fjkqjg 1972 j¾Ifha § ckrc jHjia:djla y`ÿkajd§u;a"
1978 § úOdhl ckdêm;s l%uh iys; kj jHjia:djla l%shd;aul lsÍu;a
furg b;sydifha jeo.;a ikaêia:dk fõ' ksoyiska miqj f.jqKq oYl ;=kl
muK ld,fha § n,hg m;a jQ wdKavq yd tu wdKavqj, m%;sm;a;s ms<sn`oj
fuka u Èjhsfka ixj¾Ok lafIa;%fha lemS fmfkk wxY lsysmhla ms<sn`oj o
fuu mßÉfþofha § wjOdkh fhduq flf¾' tfia u 1972 yd 1978 jirj,
y`ÿkajd ÿka kj wdKavql%u jHjia:dj, uQ,sl ,laIK flfrys o fuys §
wjOdkh fhduq lr we;'
115
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
6'1 1947 uy ue;sjrKh yd ksoyi ,eîu
6'2 ksoyiska miq Y%S ,xldfõ meje;ajQ uyue;sjrK yd n,hg m;a wdKavqj,
jevms<sfj<
1952 uy ue;sjrKh
ksoyia ,xldfõ m<uq w.ue;sjrhd jQ ã' tia' fiakdkdhl uy;d 1952 j¾Ifha
ud¾;= udifha § wNdjm%dma; úh' mqrmamdvq jQ w.ue;s ;k;=r i`oyd w.%dKavqldrjrhd
úiska ã' tia' fiakdkdhl uy;df.a mq;a vâ,s fiakdkdhl uy;d m;a lrk ,È'
fï jk úg tia' ví,sõ' wd¾' ã' nKavdrkdhl uy;d tlai;a cd;sl mlaIfhka
bj;aj Y%S ,xld ksoyia mlaIh kñka w¨;a foaYmd,k mlaIhla msysgqjdf.k ;snqKs'
vâ,s fiakdkdhl uy;df.a Wmfoia u; w.%dKavqldrjrhd kshñ; ld,hg fmr
md¾,sfïka;=j úiqrejd yeÍu ksid 1952 j¾Ifha ue;sjrKhg wjia:dj Wod úh'
116
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1952 ue;sjrKfha m%;sM,
Pkaofhka f;dard .ekSug kshñ; wdik ixLHdj - 95
tlai;a cd;sl mlaIh ch .;a wdik ixLHdj - 54
Y%S ,xld ksoyia mlaIh ch.;a wdik ixLHdj - 09
fiiq mlaI yd iajdëk lKavdhï ch.;a wdik ixLHdj - 32
1952 ue;sjrKfhka nyq;r wdik ixLHdjla ,nd .;a tlai;a cd;sl mlaIh
wdKavqjla msysgqjQ w;r tys kdhl;ajh oerE vâ,s fiakdkdhl uy;d w.ue;s
;k;=rg m;a úh'
117
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1956 uy ue;sjrKh yd kj wdKavqj
1956 ue;sjrKhg tlai;a cd;sl mlaIh
;ks mlaIhla jYfhka ;r. l< w;r Y%S ,xld
ksoyia mlaIh úma,jldÍ iuiudc mlaIh"
NdId fmruqK jeks mlaI lsysmhla yd whs' tï'
wd¾' ta' Bßhf.d,a, uy;df.a kdhl;ajfhka
hq;= iajdëk wfmalaIlhka msßilf.a iydh
,nd f.k uyck tlai;a fmruqK jYfhka
ue;sjrKhg bÈßm;aùu úfYaI ,laIKhls'
fï jk úg i`." fjo" .=re" f.dú" lïlre hk
mxpuyd n,fõ.hkays iydh o tu fmruqKg
,enqKs'
118
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
;SrKh lr ;snqKs' 1956 j¾Ifha ue;sjrKfha § uyck tlai;a fmruqK f,i
ixúOdkh ù isá mlaI fï jk úg ;ks ;ksj ue;sjrKhg bÈßm;a ùu o lemS
fmfkk ,laIKhla úh'
119
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1960 cQ,s ue;sjrKfhka msysgqjQ wdKavqfõ jevms<sfj<
1956 nKavdrkdhl uy;df.a rch úiska wdrïN l< cki;= jHdmdr
;jÿrg;a bÈßhg f.k hdu
fï hgf;a ish¨ mdi,a rchg mjrd .ekSu isÿ úh'
foaYSh wd¾Ólh k.d isgqùug fhduq jQ m%;sixialrK wkq.ukh lsÍu
fï hgf;a 1961 j¾Ifha § uyck nexl=j msysgqjkq ,eî h'
f.dú;eka lghq;= i`oyd Kh uqo,a ,nd .ekSfï wjia:dj fï ;=<ska f.dúhdg
Wod úh'
1965 uy ue;sjrKh iy t' cd' m' wdKavqj
Y%S ,xld ksoyia mlaIfha fcHaIaG;u idudðlfhl= jQ iS' mS' o is,ajd m%uqL
uka;%Ska 14 fofkl= wdKavqfjka b,a,d wiaùu" oreKq wd¾Ól w¾nqoj,g uqyqKmEug
isÿ ùu wdÈ w¾nqo ksid 1960 j¾Ifha n,hg m;a jQ wdKavqj kshñ; ld,h ksud ùug
m%:u úiqrejd yeÍug isÿ úh' fï wkqj 1965 j¾Ifha ud¾;= ui kej; ue;sjrKhla
meje;aù h'
6'3 1972 m<uq ckrc jHjia:dj y`ÿkajd§u yd Y%S ,xldj ckrchla njg m;a ùu
121
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
1972 m<uq ckrc wdKavql%u jHjia:dfõ m%Odk wx. ,laIK
cd;sl rdcH iNdj
1972 m<uq ckrc wdKavql%u jHjia:djg wkqj jHjia:dodhlh fyj;a kS;s
iïmdokh l< wdh;kh cd;sl rdcH iNdj f,i ye`Èkafõ' fuh uyck Pkaofhka
f;dard m;a lr .;a ksfhdað;hkaf.ka muKla iukaú; wdh;khls' tneúka th
tal udKav,sl jHjia:dodhlhla f,i ye`Èkaúh yels h' cd;sl rdcH iNdjg
uka;%Sjreka 168 fofkla wh;a jQy' kS;s iïmdokh lsÍfï mQ¾K n,h tu iNdjg
;snqKs' tys ks, ld,h jir yhls' cd;sl rdcH iNdfõ ld¾hka lsysmhla my;
oelafõ'
kS;s iïmdokh
uQ,H md,kh
úOdhlh md,kh lsÍu
ckdêm;s ;k;=r
fida,anß wdKavql%uh wkqj l%shd;aul jQ w.%dKavqldr
Oqrh fjkqjg 1972 jHjia:dj hgf;a ckdêm;s Oqrhla
y`ÿkajd fok ,È' fuf;la w.%dKavqldrjrhd ì%;dkH
/ðkf.a ksfhdað;hd f,i fmkS isáh;a 1972 jHjia:dj
hgf;a ckdêm;sjrhd ,dxlsl ck;djf.a kdhlhd úh'
w.ue;sjrhd úiska ckdêm;sjrhd m;a lrk ,o w;r ta
i`oyd Tyq Y%S ,xldfõ mqrjeisfhl= m;a l< hq;=j ;snqKs'
fuf;la w.%dKavqldrjrhdg ysñ jQ n,;, fndfyduhla
kj jHjia:dj hgf;a ckdêm;sjrhdg ysñ ù ;snqKs'
ckdêm;sjrhd w.ue;sf.a Wmfoia u; tu n,;,
l%shd;aul l< hq;= úh' fï ksid 1972 jHjia:dj hgf;a
ckdêm;sjrhd kdñl úOdhl ;;ajhla bis,S h' Tyqf.a
ks, ld,h jir y;rls' tjlg w.%dKavqldr Oqrh oerE
ú,shï f.dm,a,j uy;d furg m%:u ckdêm;s Oqrhg m;a
úh' 6'4 rEmh
ú,shï f.dm,a,j uy;d
w.ue;s m%Odk wud;H uKav,h
1972 m<uq ckrc jHjia:dj hgf;a úOdhl n,h fyj;a kS;s l%shd;aul
lsÍfï n,h w.ue;s m%Odk wud;H uKav,hg mejßK' fuh i;H úOdhlh f,i
o ye`Èkafõ' wud;H uKav,fha kdhl;ajh w.ue;sjrhdg ysñ úh' cd;sl rdcH
iNdfõ Wmßu úYajdih Èkd .;a mqoa.,hd ckdêm;s úiska w.ue;s ;k;=rg m;a
lrk ,È' ckdêm;sjrhd úiska w.ue;sjrhdf.a Wmfoia mßÈ wfkl=;a wud;Hjreka
m;a lr .kq ,eî h' w.ue;s m%uqL wud;H uKav,h cd;sl rdcH iNdjg iduQyslj
j.lSug ne`§ isàu úfYaI ,laIKhls'
122
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
6'5 rEmh ¡ fY%aIaGdêlrKh
wêlrKh
1972 m<uq ckrc wdKavql%u jHjia:dj hgf;a hqla;sh mis`o,Su i`oyd
wêlrK moaO;shla msysgqjd ;snqKs' my; i`oyka mßÈ wêlrK wdh;k lsysmhla
Bg we;=<;a úh'
fY%aIaGdêlrKh
uydêlrKh
Èid wêlrKh
ufyaia;%d;a wêlrKh
wdKavql%u jHjia:d wêlrKh
1972 m<uq ckrc jHjia:dj hgf;a by< wêlrK wdh;k fol jQfha
fY%aIaGdêlrKh yd uydêlrKhhs' fida,anß wdKavql%u jHjia:dj hgf;a furg
wNshdpkd kvq úi`§fï n,h ì%;dkH m%Sú ljqkai,hg ysñ ù ;snqK;a 1972 jHjia:dj
hgf;a tu n,h fY%aIaGdêlrKhg mjrd ;snqKs'
Èid wêlrKhg ish¨ wdldrfha isú,a kvq úNd. lsÍfï n,h ysñ jQ w;r
ish¨ wdldrfha wmrdO kvq úNd. lsÍfï n,h ufyaia;%d;a wêlrKhg ysñ
úh'
123
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
md¾,sfïka;=jg bÈßm;a lrk mk;a flgqïm;la wdKavql%u jHjia:djg
wkql+, oehs mÍlaId lsÍu i`oyd wdKavql%u jHjia:d wêlrKh msysgqjd
;snqKs'
124
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
ckdêm;sjrhdg jHjia:dodhl" úOdhl" wêlrK lafIa;%hkays n,;,
rdYshla ysñ fõ' md¾,sfïka;=fõ idudðlfhl= fkdjqK o md¾,sfïka;=j iïnkaOj
n,;, rdYshla Tyqg ysñj ;sfí' bka lsysmhla my; oelafõ'
125
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
md¾,sfïka;=j
wêlrKh
1978 wdKavql%u jHjia:dj hgf;a hqla;sh mis`o,Su i`oyd wêlrK moaO;shla
y`ÿkajd § we;' th my; oelafõ'
fY%aIaGdêlrKh
wNshdpkdêlrKh
uydêlrKh
Èid wêlrKh
mjq,a wêlrKh
ufyaia;%d;a wêlrKh
m%d:ñl wêlrKh
ì%;dkH md,k iuh ;=< Y%S ,xldfõ wd¾Ólh bx.%Siskaf.a wjYH;d bgq lr
.ekSfï wruqfKka ixúOdkh lr ;snqKs' 1948 j¾Ifha § ksoyi ,eîfuka miq furg
n,hg m;a foaYmd,k{hkag rfÜ wd¾Ólh ck;djf.a wjYH;d bgq lr .ekSug
yels jk whqßka fufyhùfï j.lSu mejreKs' tu ksid 1948 j¾Ifha isg n,hg
m;a iEu wdKavqjla u ck;djf.a Ôjk ;;aajh Wiia lsÍu i`oyd úúO ie,iqï
l%shd;aul lsÍug mshjr f.k we;' ta wkqj lDIsl¾udka;h yd l¾udka; ÈhqKq
lsÍu" rfÜ wOHdmk ;;ajh k.d isgqùu yd iudc Y+N idOkh jeks lafIa;%j,g
wod<j úúO m%;sm;a;s yd jevigyka ixúOdkh lr l%shd;aul fldg ;sfí'
127
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
ù f.dú;ek ÈhqKq lsÍu
ì%;dkH md,kh hgf;a 1931 j¾Ih olajd j;= j.dj uq,a lr.;a wmkhk
lDIsl¾udka;hg rcfha m%uqL wjOdkh fhduq ùu ksid ù f.dú;eka lghq;= wvd<
úh' fï ksid fvdkfuda¾ m%;sixialrK isÿ jQ wjêh jk úg rgg wjYH iy,a
we;=`M wdydr øjH ie,lsh hq;= m%udKhla úfoaYj,ska wdkhkh lsÍug isÿj ;snqKs'
1931- 1947 ld,fha furg lDIsl¾u wud;Hjrhd jYfhka lghq;= l< ã'
tia' fiakdkdhl uy;d rdcH uka;%K iNd hq.fha § u ù f.dú;ek ÈhqKq lsÍfï
w.h jgydf.k lghq;= lf<a h' 1948 j¾Ifhka miqj furg m%Yak úi`§fï j.lSu
,dxlslhka fj; u mejreKq fyhska n,hg m;a iEu wdKavqjla u ù f.dú;ek
ÈhqKq lsÍug lghq;= lr we;' tys § ù f.dú;ek k.d isgqùug yd f.dú ck;djf.a
ÈhqKqj msKsi l%shd;aul l< m%;sm;a;s lsysmhla fufia h'
úh<s l,dmfha f.dúckmo msysgqùu
uyje,s ixj¾Ok fhdackdl%uh l%shd;aul lsÍu" ù m¾fhaIK wdh;k
msysgqjd kj ù m%fNao f.dúhkag y`ÿkajd§ug lghq;= lsÍu
f.dúck fiajd uOHia:dk msysgqùu yd iy;sl ñ, l%uhla y`ÿkajd §u'
rcfha nexl= u.ska f.dú ck;djg Kh myiqlï ,nd §ug lghq;= lsÍu'
ã' tia' fiakdkdhl uy;d úiska rdcH uka;%K iNd hq.fha § u wdrïN
lrk ,o f.dú ckmo msysgqùfï jHdmdrh ksoyiska miqj o wLKavj l%shd;aul úh'
f;;a l,dmfhka ck;dj f;dardf.k úh<s l,dmhg le`ojdf.k f.dia bvï ,nd
§ mÈxÑ lrùu fï hgf;a isÿ úh' f.dúckmo wdrïN lsÍfuka n,dfmdfrd;a;= jQ
wruqKq lsysmhls'
rfÜ wdydr ksIamdokh jeä lsÍu'
úh<s l,dmfha merKs jeõ yd jdßud¾. w¨;ajeähd fldg tys bvï wd¾Ól
ixj¾Okhg fhdod .ekSu'
f;;a l,dmfha by< hñka mj;sk ck.yk ;onoh yd /lshd ys`.h wvq
lsÍu
ksoyi ,eîug fmr yd miq furfgys f.dú ckmo .Kkdjla msysgqjd we;'
foajyqj" .,a Th" lka;f,a" brKuvq" ñkafkaßh" ñKsfma" moúh" rdcdx.Kh
bka lsysmhls'
ksoyi ,eîfuka miq n,hg m;a wdKavq furg ù f.dú;ek ÈhqKq lsÍu yd
lDIsl¾udka;h k.d isgqùu i`oyd wdrïN l< fhdackd l%u w;r uyje,s ixj¾Ok
fhdackd l%uh úfYaIfhka lemS fmfka' w;= .x.d /ilska fmdaIKh ,nk uyje,s
.f`.ys c,h rfÜ wd¾Ól ÈhqKqj i`oyd fhdod .ekSug fuu fhdackd l%ufhka
n,dfmdfrd;a;= úh' uyje,s ixj¾Ok fhdackd l%ufha wruqKq lsysmhls'
129
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
uq, § ;sia jirlska ksu lsÍug n,dfmdfrd;a;= jQ uyje,s fhdackd l%uh
1977 j¾Ifha n,hg m;a fÊ' wd¾' chj¾Ok uy;df.a rcfha Wmfoia mßÈ ih
wjqreoaolska ksu lsÍug mshjr .;af;a h' úlafgdaßhd" rkafoKs.," rkagefò"
fld;auf,a" W,aysáh" r;als`o yd udÿre Th hkd§ úYd, fhdackd l%u l%shd;aul
flreK w;r ta hgf;a lDIsld¾ñl ixj¾Ok m%foaY rdYshla u ìys úh' uyje,s
c,h kj c,dYj,g /ia fldg úÿ,s n,h ksmoùug fhdodf.k wk;=rej úh<s
l,dmhg ,nd §u u.ska tf;la j.d l< ìïj,g fuka u w¨;a ìï i`oyd o c,h
,nd .ekSug yelshdj ,enqKs'
1931 j¾Ihg fmr Y%S ,xldfõ l¾udka; lafIa;%h f;a" rn¾" fmd,a jeks jeú,s
ksIamdok ms<sfh, lsÍug fyda ieliSug iSud ù ;snqKs' wuq f;a o¨j,ska f;a fld<
ksIamdokh" rn¾ lsßj,ska ISÜ rn¾ ksmoùu" fmd,aj,ska fldmamrd fyda fmd,af;,a
ksIamdokh wdÈh Bg WodyrK fõ' frÈ úùu" j;=j,g wjYH fuj,ï ;ekSu wdÈhg
lïy,aj, mej;s l¾udka; lsysmhla o úh' Bg wu;rj idïm%odhslj mej; wd
f,dal=re jev" j<x ;ekSu" fõje,a NdKav ksIamdokh jeks .Dy l¾udka; yd yia;
l¾udka; /ila o mej;=Ks' fufia ld¾ñl lafIa;%fha ie,lsh hq;= m%.;shla fkdjQ
neúka rgg wjYH ld¾ñl NdKav úfoaYj,ska wdkhkh lsÍug isÿ úh'
ksoyfika miq furg m%:u wdKavqj hgf;a l¾udka; yd ëjr lghq;= ms<sn`o
fjk u wud;HdxYhla yd l¾udka; fomd¾;fïka;=jla o msysgqjk ,È' fï ld,fha
rch wkq.ukh l< m%;sm;a;sh wkqj isfuka;s" lvodis" ridhksl fmdfydr" iSks"
hlv yd jdfka jeks úYd, l¾udka; rdcH jHjidh hgf;a wdrïN l< hq;= hehs
ms<s.ekSula mej;s fyhska úYd, l¾udka; wdrïN lsÍug fm!oa.,sl wxYhg ;snQ
wjia:d wju úh' rchg o úYd, l¾udka; wdrïN lsÍug wjYH uqo,a ys`. jQ neúka
ksoyi ,eî jir myla muK .;jk f;la l¾udka; lafIa;%fha m%udKj;a m%.;shla
we;s fkdù h'
130
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
Y%S ,xldjg meñKs f,dal nexl= ksfhdað; lKavdhula furg ixj¾Ok lghq;=
ms<sn`o mÍlaId fldg 1952 § jd¾;djla bÈßm;a l< w;r úYd, m%udKfha l¾udka;
wdrïN lsÍug jvd l=vd yd uOHu m%udKfha l¾udka; wdrïN lsÍug rch fhduq
úh hq;= hehs tu.ska ks¾foaY lr ;snqKs' rcfha jdKscH jHjidhka .ek lreKq
mßlaId fldg jd¾;d lsÍug rch m;a l< ;j;a fldñiul jd¾;dj 1953 j¾Ifha §
m%ldYhg m;a úh' ld¾ñl ixj¾Okfha § rch wkq.ukh l< hq;= uQ,O¾u lsysmhla
tu.ska o ks¾foaY lr ;snqKs' fuu jd¾;d rcfha l¾udka; m%;sm;a;sh ilia lr
.ekSug fnfyúka WmldÍ úh' ta wkqj rcfha l¾udka; m%;sm;a;sh 1954 § m%ldYhg
m;a úh' úYd, l¾udka; fjkqjg iq`M l¾udka; wdrïN lsÍug rch ueÈy;a ùu;a
fiiq l¾udka; wdrïN lsÍug fm!oa.,sl wxYhg Èß fok m%;sm;a;shl=;a Bg wh;a
úh' tu lreKq u; msysgqjñka l¾udka; lafIa;%hg úfoaY wdfhdack ,nd .ekSu
ms<sn`o rcfha m%;sm;a;sh 1955 § md¾,sfïka;=jg bÈßm;a l< Oj, m;%sldjla u.ska
meyeÈ,s lrk ,È' fï wkqj furg l¾udka; lafIa;%h flfrys uqo,a wdfhdackh
lsÍug fm!oa.,sl wxYhg;a fodrgq újr úh' 1956 j¾Ifhka miqj furg l¾udka;
lafIa;%fha lemS fmfkk wjia:d lsysmhla my; i`oyka fõ'
j¾I 1959 § m%:u ld¾ñl ckmoh tal, msysgqùu yd 1960 j¾Ifha § r;au,dk
ld¾ñl ckmoh msysgqùu'
1958 - 1968 oi wjqreÿ fhdackd l%uh hgf;a rcfha ueÈy;a ùfuka hlv yd
jdfka" ;=kS ,E,s" iSks wdÈ l¾udka; wdrïN ùu
1970 - 1977 ld,h ;=< úfoaYj,ska wdkhkh lrk NdKav fjkqjg Bg
wdfoaYk foaYSh jYfhka ksIamdokh lsÍug fhduq ùu ksid .Dyia: yd iq`M
l¾udka; ÈhqKq ùu'
1977 j¾Ifhka miq wmkhk wdY%s; l¾udka; ÈhqKq lsÍu i`oyd wdfhdaclhka
f.kajd .ekSu yd fm!oa.,sl wxYh Èßu;a lsÍu i`oyd wkq.ukh l< m%;sm;a;s
ksid we`.`Mï l¾udka;h yd wmkhk wdY%s; l¾udka;j, YS>% ÈhqKqjla we;s úh'
131
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
6'9 rEmh ¡ fmardfoKsh úYajúoHd,h
132
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'
iudc Y=NidOkh
iykdOdr ,nd §u
hg;a úð; iufha isg wdodhï fn§ hdfï úIu;d mej;Su;a" bvï ys`.h"
/lshd ys`.h yd .%dóh Kh .e;s Ndjh jeks m%Yak mej;Su;a ksid furg ck;djf.ka
fldgila wvq wdodhï,dNSka ùu olakg ,enqKs' fï ksid wvq wdodhï,dNS ck;djf.a
Ôjk ;;aajh by< kexùu msKsi iykdOdr ,nd §fï wjYH;djla u;= úh' ta i`oyd
wkq.ukh l< l%shdud¾. lsysmhla my; oelafõ'
.%dóh m%foaYj, ud¾. myiqlï ÈhqKq lsÍu yd kj nia fiajd wdrïN lsÍu'
.ïno m%foaYj,g úÿ,sn, myiqlï ,nd §u'
.%dóh ck;djg mdkSh c,h ,nd §ug úúO jevigyka l%shd;aul lsÍu
;eme,a yd ÿrl:k fiajd .ï uÜgu olajd mq`M,a lsÍu'
iuqmdldr fiajh yd nexl= fiajh .ï uÜgug y`ÿkajd §u'
l%shdldrlu
01' 1947 isg 1970 olajd j¾I j, YS% ,xldfõ
meje;a jQ uyue;sjrK ms<sn|j f;dr;=re
weiqßka my; i|yka j.=j iïmQ¾K lrkak'
uyue;sjrKh ch.;a mlaIh m;a jQ m;a jQ wdKavqj
w.ue;sjrhd úiska isÿ l<
jeo.;a ld¾h
1947
1952
1956
1960 ud¾;=
1960 cQ,s
1965
1970
134
fkdñf,a fnodyeÍu i`oyd h'