GÜRÜLTÜ

DALGALAR
Dalga (Wave), uzayda ve maddede yayılan
ve enerjinin taşınmasına yol açan titreşime denir.

Dalga boyu (l)

Dalga hareketinin yönü
Tepe
Genlik

Genlik

Çukur
(l)
Ortam parçacıklarının dalganın hareket doğrultusuna
paralel hareket etmesiyle ilerleyen dalgaya boyuna
dalga (longitudinal wave) denir.
Sıkışma

Genleşme

Dalgaboyu
Ortam parçacıklarının dalga hızına dik olarak hareket
etmesiyle ilerleyen dalgaya enine dalga (transverse
wave) denir.

Dalgaboyu
 SES
• Maddesel bir ortamda (katı, sıvı, gaz) meydana
gelen bir titreşimin, ortam moleküllerini
dalgalandırması (sıkışma-genleşme şeklinde
ilerleyen) ve oluşan bu dalgalanmaların maddesel
ortamda yayılarak kulağa taşınmasıyla (etkisiyle,
çarpmasıyla) oluşan bir duygudur.
 C C C C C C

R R R R R
Zaman
Basınç

R = Genleşme (Rarefaction)
C = Sıkışma (Compression)

http://www.passmyexams.co.uk/GCSE/physics/sound-waves.html
Sesin niteliğini, frekans ve şiddet olmak üzere iki
özelliği belirlemektedir.
• Sesin bir saniyedeki titreşim sayısına frekans (f)
denir. Birimi Hz veya 1/s olarak verilir. Bir dalga boyu
için geçen zaman da periyot (T=1/f) olarak
adlandırılır. Birimi s’dir.
• Ses dalgasının içerdiği enerjinin birim alandaki
enerjiye oranına ise şiddet (I) veya genlik
denilmektedir.
SES HIZI (c0)
• Sesin maddesel ortamlarda birim zamanda aldığı
yoldur (m/s).
• Sesin hızı, ortamı oluşturan maddenin
yoğunluğuna, denge basıncına, özgül ısısına (gazlar
için), esnekliğine (katı ve sıvılar için), sıcaklığına ve
dalganın frekansına bağlıdır. (Katı > Sıvı > Gaz)
• Ses hızı için
𝑝0
𝑐02 = 𝜅 (sadece ideal gazlar)
𝜌0

ifadesi kullanılır.
• 20 C sıcaklıkta ve p0=1,013.105 Pa atmosfer
basıncında hava için yoğunluk r0=1,205 kg/m3’tür.
• Sabit hacimde sabit basınçta spesifik ısı oranı
k=cp/cv ile verilir. Burada cp=cv+Rs ilişkisi mevcuttur.
• Kuru hava için, spesifik ısı değeri sabit basınçta
cp=1004 J/K.kg ve spesifik ideal gaz sabiti Rs=287
J/K.kg olduğundan spesifik ısı oranı
k = cp/cv = cp/ (cp-Rs)=1,4
olarak bulunur.
• Havadaki ses hızı için

1,013.10 5 (𝑘𝑔. 𝑚/𝑠2)/𝑚2

𝑐02 = 1,4
1,205 𝑘𝑔/𝑚3

𝑚
𝑐0 = 343
𝑠

bulunur. Benzer bağıntılarla sudaki ses hızı da

yaklaşık olarak 1500 m/s olarak bulunur.
• İnsan kulağı 20 ve 20 000 Hz aralığındaki frekanslara
hassastır. Bu, insan topluluğundaki nesnelerin
boyutu aralığında olan 17 m ve 17 mm aralığındaki
dalgaboylarına karşılık gelir.
𝑐0
𝜆 = 𝑐0 𝑇 =
𝑓
𝑚
343 ( )
𝜆= 𝑠 = 17 𝑚
1
20 ( )
𝑠
𝑚
343 ( )
𝜆= 𝑠 = 17 𝑚𝑚
1
20.000 ( )
𝑠
• Suyun içinde dalgaboyu değerleri c0=1500 m/s
olduğundan 75 m ile 75 mm aralığında değişir.
• Frekansı 20 Hz’in altındaki seslere infrason, 20 000

Hz’in üzerindeki seslere ultrason denilmektedir.

Erkek sesleri daha düşük frekanslarda (250-500 Hz),

kadın sesleri ise daha yüksek frekanslarda (1000-

2000 Hz) yer almaktadır.

SES BASINCI (p)
• Uzayda aynı noktada çevre basıncı ve ses dalgaları
tarafından üretilen basınç arasındaki farktır.
• Ses basıncı, sesin yönüne dik yüzey alanı (m2)
üzerine uygulanan ses kuvvetidir (N/m2=Pa).
• Havada referans ses basıncı (p0):
p0 = 2x10-5 Pa = 20 µPa = 0 dB
 Ses Enerjisinin Akışı
Basınç değişimleri = Ses basıncı
~0,01 Pa

Atmosferik
basınç
~100.000 Pa

Zaman
Ses Basınç Seviyesi (SPL) veya Ses Seviyesi (Lp)

• Ses basınç seviyesi, referans bir değere göre (duyma

eşiği) bir sesin etkin ses basıncının logaritmik bir
ölçüsüdür. Desibel (dB) biriminde ölçülür.

𝐿𝑝 = 10log(𝑝2 /𝑝0 2 ) = 20 l𝑜g(𝑝/𝑝0 )

• Hava için referans ses basıncı 20 mPa olarak verilir.

Bu değer su, çelik vs. için farklıdır.
SES GÜCÜ (P)
• Ses gücü, enerji oranı olarak ifade edilen ses
kaynağından yayılan birim zaman başına olan ses
enerjisidir (J/s = W).
• Ses dalgasının ilerleme ortamının yüzeyi üzerine
olan ses kuvvetinin gücü olarak ta tanımlanır.
SES YOĞUNLUĞU (ŞİDDETİ) (I)
• Ses dalgalarının ilerleme yönüne dik birim alan
başına birim zamanda geçen ses enerjisidir. Temel
birimi W/m²’dir.
• Ses şiddeti ses basıncı ile aynı fiziksel nicelik değildir.

Bu sesler yüksektir ama bunun iki katı kadar yüksek değildir.

• Birçok ses şiddeti ölçümleri duyma şiddetinin
standart bir eşiğine (I0) göre yapılır:
I0 = 10-12 W/m2

• Ses şiddeti ölçümüne en ortak yaklaşım desibel

skalasını kullanmaktır:

𝐼
𝐼(𝑑𝐵) = 10log 10
𝐼0
• Sesin yoğunluğu bakımından, kaynak ile etkilenen
yer arasındaki uzaklık önemlidir.

Ses Gücü Ses Şiddeti

𝑃 𝑟 𝑃
𝐼=
4𝜋𝑟 2

Ses şiddeti, işitme kayıplarında en önemli faktördür.

SES YOĞUNLUK (ŞİDDET) SEVİYESİ
• İnsan kulağına çok değişik özellikte sesler gelir. Bu
seslere insan kulağı logaritmik tepki verir. Bunu
ölçmek için geliştirilen logaritmik ölçü birimine Bell
denir.
• Desibel (dB): Güç veya şiddet gibi fiziksel bir
niceliğin iki değeri arasındaki oranı ifade etmek için
kullanılan logaritmik bir birimdir. Desibel Bell’in
1/10’udur.

• Desibel, yaygın olarak ses şiddeti birimi olarak

kullansa da, ses şiddeti karşılaştırmalarında
kullanılabilen bir karşılaştırmadır.
• Desibel (dB), belirli bir referans güç ya da seviyeye
olan oranı belirten genelde ses şiddeti için kullanılan
logaritmik ve boyutsuz bir birimdir.
• dB(A) ise, uluslararası standartlara uygun ses basınç
seviyesi ölçümünde kullanılan A ağırlıklı seviyesini
(insan kulağının duyacağı ses seviyesi) belirtir.
• Yani dB ses ölçümünde geneli, dB(A) ise insan
kulağının duyacağı sesleri ifade eder.
 İnce ve Kalın Ses
Sesin frekansı, sesin ince veya kalın olmasını belirler.
Kulağımız için yüksek frekanslı yani ince (tiz) sesler,
alçak frekanslı yani kalın (bas) seslerden daha
tehlikelidir.

Şimşek ve gök gürültüsü = alçak frekans

Fare cık cıklaması = yüksek frekans

 Yüksek ve Alçak Ses
• Sesin yüksekliği veya alçaklığı frekanstan farklı bir
anlama gelir. Bir kişi bağırdığında veya alçak sesle
konuştuğunda frekans olarak benzer sesler çıkarır.
Fakat bu seslerin genlikleri yani şiddetleri farklıdır.
Yüksek Genlikli Ses

Düşük Genlikli Ses

Genlik

Periyotlar
 Örnek

Ses B, ses A’dan daha alçak frekansa; ses C’den ise daha küçük
genliğe sahiptir.
 GÜRÜLTÜ
• Gürültü, genel olarak istenmeyen ve rahatsız eden
ses olarak tanımlanır.
• Canlılar üzerinde olumsuz etki yapan ve rahatsız
eden düzensiz titreşimlerin meydana getirdiği
yüksek seslere gürültü denir.
• Fiziksel olarak ses ile gürültü arasında fark yoktur.
• Gürültülü bir sesle müzikal bir ses dalgası birbirine
benzemez. Ritmik seslerin dalgaları yumuşak,
gürültülü sesin ise keskin dalgaları vardır.
 • Bir ses yalnızca tek bir frekanstan oluşuyorsa bu tür
seslere saf ton adı verilir. Gürültü genellikle değişik
ses frekanslarının ve değişik ses şiddetlerinin üst
üste binmesinden meydana gelir.
Ses seviyesi, dB

Saf Ton

Makine Gürültüsü
Ses seviyesi, dB

Frekans, Hz

Frekans, Hz
• Gürültü, işçi sağlığında işitme duyusunun
azalmasına veya sağlığının bozulmasına veya başka
tehlikelerin meydana gelmesine neden olan
seslerdir.
• İşyerlerinde devamlı çalışan makineler, dokuma
tezgahları, testere dişli makineler, dizel motorlar,
pistonlar gibi gürültü kaynakları devamlı ani ve kesik
kesik gürültü yapabilmektedirler.
• Gürültü, insan kulağında meydana getirdiği
basıncın referans basınca oranının logaritmik
ifadesi olan desibel (dB) ile ölçülür.

• Ses şiddetinin değerlendirmesinde gereksiz ölçüde

büyük sayılardan kaçınmak için bağıl birim
cinsinden desibel kullanılır.
• Ses güç seviyesi (Lw) aşağıdaki eşitliğin
kullanılmasıyla hesaplanır:

𝑊
Lw = 10 × 𝑙𝑜𝑔10
𝑊𝑟𝑒𝑓

𝑊𝑟𝑒𝑓 : Referans ses gücü (Sağlıklı bir kulağın işitme

eşiği) (10-12 Watt)

𝑊 : Watt cinsinden ölçülen ses gücü

Örnek: 0,00001 W’lık bir ses gücüne sahip olan tipik
bir yüz yüze konuşmayla ilgili ses güç seviyesini
hesaplayınız.

𝑊
Çözüm: Lw = 10 × 𝑙𝑜𝑔10
𝑊𝑟𝑒𝑓

10−5
Lw = 10 × 𝑙𝑜𝑔10 −12
10
Lw = 10 × 𝑙𝑜𝑔10107= 10×7=70 dB
• 5 desibellik bir gürültünün şiddetini 10 desibele
çıkartırsak, bir başka ifadeyle gürültünün şiddetini 2
katına çıkartırsak toplam artış

10
𝐿𝑊 = 10 × 𝑙𝑜𝑔10 = 3 𝑑𝐵
5

olur.

• Gürültü düzeyinin 3 dB artması ya da azalması, ses

kaynağından çıkan ses şiddeti düzeyinin iki katına
çıkması ya da yarıya inmesi anlamına gelmektedir.
• İnsan kulağı 20 mN/m2 - 200 N/m2 basınçlara yanıt
verebilen bir organdır.

• İnsan kulağının ilk uyum yaptığı ses şiddeti sıfır

desibeldir. Bu değere işitme eşiği denir.

• 140 dB ise ağrı eşiğidir ve kulak daha fazla ses

şiddetine dayanmaz.

• 20 µPa (ses basıncı)= 0 dB (işitme eşiği)

• 200 Pa (ses basıncı)= 140 dB (ağrı eşiği)

 Gürültü Şiddetlerinin Toplanması
• Gürültü şiddetleri, iki basıncın oranının logaritması
ile orantılı olduğundan, iki kaynaktan gelen
gürültüler aritmetik olarak toplanmaz.

Mesela, bir kaynaktan gelen gürültünün şiddeti 60 dB,

bir başka kaynaktan geleni 90 dB ise o noktadaki
gürültü 150 dB değil, 90 dB den biraz fazladır.
Birleşik desibel seviyeleri için Tablo ve Grafik
dB cinsinden iki seviye arasındaki fark
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3,01 2,54 2,12 1,76 1,46 1,19 0,97 0,79 0,64 0,51 0,41
Üst seviyeye eklenecek değer (dB) dB cinsinden eklenecek olan fark

İki seviye arasındaki fark (dB)

• Genel olarak, aynı büyüklükteki iki sesten ancak 3
dB büyüklükte bir bileşke ses ortaya çıkar.

Mesela; iki tane 80 dB’lik sesten ancak 83 dB’lik bir

bileşke ses meydana gelir.

• Bir ses diğerinden 10 dB kadar farklıysa küçüğün

katkısı ihmal edilir.

Örneğin; seslerden biri 70 diğeri 60 dB ise, toplam 70

dB kabul edilir.
Örnek: Ortamda 100 dB ve 94 dB gürültü yapan iki
makine varsa toplam gürültü ne olur?

Çözüm: 100 – 94 = 6 dB

Grafikte 6 dB, 1 dB’lik artışa karşılık gelir. Dolayısıyla

100 + 1 = 101 dB

olur.
• Örnek: 80 dB’lik iki farklı gürültü kaynağının
oluşturduğu toplam gürültü kaç dB’dir?

• Çözüm:

80 – 80 = 0 dB

Bu ise grafiğe göre 3 dB’lik artışa karşılık gelir.

Dolayısıyla

80 + 3 = 83 dB olur.
 ENDÜSTRİYEL GÜRÜLTÜ
• İşyerinde çalışanların üzerinde fizyolojik ve psikolojik
etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde
etkileyen sesler olarak tanımlanabilir.
• Gürültü son yılların en önemli endüstriyel ve çevre
sorunlarından biridir.
• Endüstriyel makinelerin ve araçların çıkardığı sesler,
yeterli ve etkin önlemler alınmadığı takdirde o iş
kolunda çalışanlara önemli zararlar verebilmektedir.
• Örneğin, tekstil endüstrisinde yüksek devirde dönen
büküm makinelerinin, yaygın bir şekilde kullanılan
dokuma tezgahlarının ve motorların çıkardığı sesler
birer gürültü kaynağıdır.
http://www.youtube.com/watch?v=4toQqJIS0PA
(Video görüntü)
• Endüstride daha hızlı ve etkin makinelerin
kullanılması gürültü seviyesinin daha da
yükselmesine sebep olmuştur.
• Endüstride en sık rastlanan meslek hastalığı, gürültü
ile oluşan işitme kayıplarıdır. Gürültü sonucu işitme
kaybının tedavisi günümüz tıbbında mümkün
görünmemektedir.
İş yeri çalışma ortamında gürültü düzeyinin yüksek
olup olmadığına karar vermek için teknik olmayan
bazı kurallar vardır.

• Yanında bulunan bir kişinin konuşmasının

anlaşılabilmesi için, o kişinin alışılmış konuşma
tonunun dışında ses tonunu arttırarak konuşma
gereği veya kulağına doğru bağırma zorunluluğu
duyuyorsa gürültü müsaade edilebilir düzeyi aşmış
demektir.
• Eğer işçi bir iş günü sonunda, kafasının içinde
gürültü hissediyorsa ve kulağında çınlama oluyorsa
aşırı düzeyde gürültüye maruz kalıyor demektir.

• Eğer işçi çalışma günü bitiminde konuşma veya

müzik seslerini net olarak anlamakta güçlük
çekiyorsa fakat işe giderken konuşma veya müzik
seslerini net olarak anlıyorsa yüksek düzeyde
gürültüye maruz kalıyor demektir.
 Endüstriyel Gürültü Kaynakları
• Pompaların, kompresörlerin, türbinlerin,
vantilatörlerin, jet motorlarının ve vanaların sıvı ve
gaz itici etkileri
• Fırın ve motorların ateşleme gürültüleri
• Transformatör ve dinamoların manyetik sesleri
• Çevirici dişli, motor ve makinelerden gelen titreşim
ve sürtünme sesleri
• Dövme, perçinleme, çakma makineleri ile kesici,
ezici ve biçim verici makinelerin sesleri
ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN
KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK
28 Temmuz 2013 PAZAR
Resmî Gazete
Sayı : 28721
Yönetmelik, 6331 sayılı Kanunun 30uncu maddesine ve 9/1/1985 tarih ve
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanuna dayanılarak ve 6/2/2003 tarih ve 2003/10/EC sayılı
Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.
• Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri
• Maruziyetin belirlenmesi
• Risklerin değerlendirilmesi
• Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması
• Kişisel korunma
• Maruziyetin sınırlandırılması
• Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi
• Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması
• Sağlık gözetimi
En yüksek ses basıncı (Ptepe): C-frekans ağırlıklı anlık
gürültü basıncının tepe değerini ifade eder.

Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat)

TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi en
yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de
dahil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet
düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman
ağırlıklı ortalamasını ifade eder.
Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat)
TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi
A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz
saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman
ağırlıklı ortalamasını ifade eder.
a) En düşük maruziyet eylem değerleri

(LEX, 8saat)=80 dB(A) veya (Ptepe)=112 Pa [135 dB(C) re. 20 µPa]

(20 µPa referans alındığında 135 dB(C) olarak hesaplanan

değer)

b) En yüksek maruziyet eylem değerleri

(LEX, 8saat)=85 dB(A) veya (Ptepe)=140 Pa [137 dB(C) re. 20 µPa]

c) Maruziyet sınır değerleri

(LEX, 8saat)=87 dB(A) veya (Ptepe)=200 Pa [140 dB(C) re. 20 µPa]

• İş Sağlığı ve Güvenlik Yasası OSHA’ya (Occupational Safety &
Health Administration) göre değişik düzeydeki sürekli
gürültülerin etkisi altında kalınabilecek süreler şunlardır:
GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞINA
ETKİLERİ
• Fizyolojik etkileri

• Psikolojik etkileri

• Performans etkileri

• İşitme duyusu üzerine etkileri

 Kulağın Yapısı ve İşitme Mekanizması
• Ses, maddenin mekanik titreşiminin sonucudur.

• Bu titreşim çevredeki ortamın yoğunluğunda

periyodik değişimlere neden olarak yayılır.

• Kulak ses dalgalarının taşıdığı enerjiyi, beyin

tarafından algılanan sinirsel titreşimlere dönüştürür.

• İnsan kulağı, her kısmı işitme olayında ayrı işleve

sahip dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç kısımdan
oluşur.
Kulağın Yapısı
• Dış kulak, ses dalgalarını toplayıp orta kulağa
yönlendirir ve ses dalgaları orta kulağa girerken
öncelikle kulak zarına çarparak zarı titreştirirler.

• Orta kulakta bulunan çekiç, örs ve üzengi

kemiklerinin yardımı ile ses dalgalarının oluşturduğu
titreşimler iç kulağa taşınır.
• İç kulak, içi sıvı dolu salyangoz şeklinde bir tüpten
oluşur.

• Bu tüp çeşitli frekanslara duyarlı çok ince iplikçikler

ve iplik hücreleri ile birlikte sıvı içine yayılmış
duyarlık hücrelerini içermektedir.

• İç kulağa gelen ses dalgaları bu iplikçikler yardımı ile

beynimizin işitme merkezine taşındıklarında sesleri
algılarız.
• Sağlıklı Kulak: İç kulakta bulunan salyangoz
yüzeyindeki kıl hücrelerinin görüntüsü şekilde
verilmektedir. Ses sonucunda kılların hareketleri,
elektriksel sinyallere dönüşerek beyine ulaşır. Bu
şekilde işitme gerçekleşir. Sağlıklı bir kulakta kıllar
resimdeki gibi dik ve sık bir biçimdedir.
• Hasarlı Kulak: Gürültü sonucunda işitme kaybına
uğramış bir kişinin iç kulağının elektron mikroskobu
ile alınmış olan görüntüsü aşağıda verilmektedir. Kıl
hücreleri oldukça seyrelmiş, var olanlar ise eğik ve
görev yapamaz haldedir.
• Sesin niteliğinin bozulması, frekansları farklı bir çok
ses dalgasının üst üste gelmesidir. Gürültünün
frekans spektrumuna bakıldığında, bir çok frekansta
seslerin yer aldığı görülmektedir.

• Sesin niceliğinin bozulması ise, ses ne kadar nitelikli

ve hoş olursa olsun şiddetinin insan vücuduna
zararlı bir değere ulaşmasıdır.
• Örneğin, hoşumuza giden çok güzel bir müziğin ses
şiddetinin 90 dB(A) düzeyini geçmesi işitme
kayıplarına neden olacaktır.
• Gürültünün psikolojik etkileri ise daha düşük
şiddetteki seslerde dahi başlayabilir.
 Fizyolojik Etkiler
1. İşitme duyusunda 6. Terlemede artış
azalma ve kulak ağrısı 7. Mide bulantısı
2. Kan basıncının artması 8. Baş ağrısı

3. Kalp atışlarında değişim 9. Göz bebeklerinde

4. Dolaşım bozuklukları büyüme

5. Solunumda hızlanma 10. İktidarsızlık

 Psikolojik Etkiler
1. Davranış bozuklukları
2. Uyku bozuklukları
3. Aşırı sinirlilik ve tepkiler
4. Konuşurken bağırmalar
5. Hoşnutsuzluk
6. Tedirginlik
7. Baş ağrıları
8. Stresler
 Performans Etkileri
1. İş veriminin düşmesi
2. İş kalitesinin düşmesi
3. Konsantrasyon bozukluğu
4. Hareketlerin yavaşlaması
5. Dinlenmenin bozulması
Bir araştırmaya göre; bir mekanik konstrüksiyon
atölyesinde gürültünün 25 dB düşürülmesi sonucu
hatalı parça sayısı oranında %52’lik azalma saptandı.
 Gürültünün İşitme Sistemine Etkisi
Gürültünün işitme sistemine akustik sarsıntı (travma),
geçici ve kalıcı işitme kaybı olmak üzere üç şekilde
etkisi mevcuttur.

* Unutulmaması gereken önemli bir nokta bu tür

işitme kayıplarının geriye dönüşü olmadığıdır.

* Diğer bir deyim ile bu tür olayların tedavi

olanağının olmamasıdır.
Akustik Sarsıntı (Travma)
Akustik sarsıntı (travma), çok yüksek ses düzeyine ani
maruziyet sonucunda oluşan bir etkidir.
• Yoğun ses basıncı kulak zarı ile birlikte orta ve iç
kulağın fizyolojik yapısını tamamen bozar ve iç
kulaktaki korti organını tahrip eder.
Geçici İşitme Kaybı
Geçici işitme kayıpları, uzun süre gürültüye maruz kalma
sonucunda ortaya çıkan ve belli bir süre dinlendikten
sonra iyileşebilen işitme kayıplarıdır. Bu kayıp,
• Maruz kalınan gürültünün frekans aralığına (alçak veya
yüksek frekans)
• Ses basınç düzeyine (sesin şiddetine)
• Maruz kalınan süreye
• Gürültünün tipine (ani, kesikli veya sürekli gürültü)
bağlı olarak değişir.
• 90 dB’lik bir gürültüye 100 dakika maruz kalma
sonucunda ortaya çıkan yaklaşık 18-20 dB’lik bir
işitme kaybının ortadan kalkabilmesi için gerekli
olan iyileşme süresi yaklaşık olarak 1000 dakikadır.
Kalıcı İşitme Kaybı
Uzun yıllar gürültüye maruz kalan kişilerde görülen
işitme duyusu kayıplarıdır.
Kalıcı kayıplar, geçici kayıplarda olduğu gibi;
• Sesin şiddetine,
• Toplam maruziyet süresine,
• Gürültünün frekansına ve tipine,
• Kulağın fizyolojik özelliklerine,
• Kişisel duyarlılıklara bağlı olarak değişim gösterir.
• Yapılan araştırmalara göre insan kulağının en duyarlı
olduğu frekans aralığı 1000 Hz ile 6000 Hz
arasındadır.
• Özellikle 4000 Hz civarı kulağın en duyarlı olduğu
bölge olduğu için kulağa en çok zarar veren
gürültüler 4000 Hz dolayındaki gürültülerdir.
• İlk duyma eksikliği de bu frekanstaki seslere karşı
oluşmakta ve etkilenmenin süregelmesi bu frekans
bölgelerini giderek genişletmektedir.
• Kalıcı işitme kayıpları ses basınç düzeyi, maruz
kalınan süre arttıkça daha fazla görülür.

• Yüksek frekanslı sesler ve sürekli ve kesikli

gürültülere göre ani sesler kulakta daha fazla işitme
kaybı oluşturur.

• Unutulmaması gereken nokta bu tür işitme

kayıplarının geriye dönüşü olmadığıdır.
• Tabloda çalışma sürelerine ve gürültü düzeyine bağlı
olarak işitme yeteneğindeki kayıp yüzdeleri
görülmektedir.

Tablo. İşitme Yeteneği Kaybı (%)

(dB) 5 yıl sonra 10 yıl sonra 20 yıl sonra
80 0 0 0
90 4 10 16
100 12 29 42
110 26 55 78
• Gürültünün insan sağlığı, performansı ve işletme
verimliliği üzerindeki etkileri şöyledir:
1) Duyma bozukluğuna yol açarak, iş yerinde kişiler
arasında normal haberleşmeyi güçleştirerek yanlış
anlama ve uygulamalara yol açmak suretiyle, iş
sürecinde aksamalara, zaman kaybına ve verim
azalmasına yol açar.
2) Organizmada yaşamsal düzenin bozulmasına, dikkat,
konsantrasyon ve reaksiyon gücünün azalmasına,
yorgunluğa, uykusuzluğa, baş ağrısına, dolaşım
bozukluklarına neden olarak verimi olumsuz etkiler.
3) İnsan organizmasının moral yapısı üzerine olumsuz
etki göstererek, yarattığı çalışma bıkkınlığı, çalışmaya
ve işe isteksizlik ile iş gücü verimini azaltır.

4) Gerek işitme duyusu ve gerekse organizmada

fiziksel ve moral bakımından etkilerle üretilen mal ve
hizmet kalitesinin bozulmasına, iş kazalarına yol açar.
Böylece ekonomik anlamda işletmenin toplam
verimliliğini de düşürür.
5) Gürültülü ortamlarda çalışanlarda zamanla oluşan
kararsızlık, sinirlilik gibi davranış bozuklukları kişinin
sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkiler.

6) Yasal açıdan da işletmeleri hukuki sorunlarla karşı

karşıya bırakır.

7) Oluşturduğu iş gücü kaybı ve iş kazaları nedeniyle

ekonomik giderlere yol açarak işletmenin toplam
verimliliğini ve rantabilitesini etkiler.
Gürültü ile oluşan işitme kayıplarının (endüstriyel
sağırlığın) özellikleri şöyledir.
1. Şiddeti 90 dB(A)’nın üzerindeki seslerde oluşurlar.
2. Tek taraflı kulaklık kullanan çok özel işler dışında
işitme kaybı genellikle çift taraflıdır.
3. İlk işitme kaybı kulağımızın 4000 Hz’lik frekansı
işiten bölgesinde oluşur.
4. Oluşan işitme kaybı sinirsel tipte bir kayıp
olduğundan kesinlikle iyileşmez.
 Odyometri
• İşitme yetisinin düzeyini ölçmeye yarayan cihazdır.
• Bu cihazla yapılan testlere de odyometrik testler
denilir.
• Yapılan testlerde kalıcı işitme kaybının ilk görüldüğü
frekans 4000 Hz’dir ve akustik çentik olarak
tanımlanır.
 Gürültüden Korunma Yöntemleri ve Alınması
Gereken Önlemler
Kaynağında alınması
gereken önlemler
• Makineyi Değiştirmek
Kullanılan makinelerin,
gürültü düzeyi düşük
makineler ile değiştirilmesi
• İşlemi Değiştirmek
Gürültü düzeyi yüksek olarak
yapılan işlemin, daha az
gürültü gerektiren işlemle
değiştirilmesi
• İşleyişi Değiştirmek
Gürültü çıkartan makinelerin
işleyişini yeniden
düzenlemek
Ortamda alınması
gereken önlemler
• Ses Emici Malzemeyle
Yansımayı Engellemek
Sesin geçeceği ve yansıyacağı
duvar, tavan gibi yerleri ses emici
malzeme ile kaplanmak
• Araya Engel-Bariyer Koymak
ve Sesin Yayılmasını
Engellemek
Gürültü kaynağı ile kişi arasına
gürültü önleyici engel koymak
• Mesafeyi Artırmak
Gürültü kaynağı ile kişi arasındaki
mesafeyi artırmak
• Kaynağın Yerini Değiştirmek
Gürültü kaynağının konumunu
değiştirmek
Kişide alınması
gereken önlemler
• Sessiz Bölme İçine Almak
Gürültüye maruz kalan
kişinin, sese karşı iyi izole
edilmiş bir bölme içine
alınması
• Maruziyet Süresi
Azaltmak
Gürültülü ortamda çalışma
süresini kısaltma
• İş Programı Değiştirmek
• KKD Kullanmak
Gürültüye karşı etkin kişisel
koruyucu kullanma
Kulak koruyucularının gürültü engelleme
değerleri
Cinsi Azaltma derecesi
Pamuk 5 - 16 dB
Cam pamuğu 7 - 32 dB
Parafinli pamuk 20 - 35 dB
Kulak tıkacı 20 - 45 dB
Kulaklık 12 - 48 dB
Mesafe Arttıkça Sesin Şiddetinin Azalması
 Gürültü Şiddeti ve Süresine Göre İşitme Yitiği Yüzdeleri

Etkilenme Gürültü 25 dB(A)’lik  Yükümlülük Süresi; Sigortalının

süresi şiddeti işitme yitiği meslek hastalığına sebep olan
işinden fiilen ayrıldığı tarih ile
(8 saat/gün) (dB(A)) (%) meslek hastalığının meydana
çıktığı tarih arasında geçen en
10 yıl 85 3 uzun süredir. Her meslek hastalığı
için ayrı bir süre belirlenmiştir.

30 yıl 85 8 Maruziyet Süresi; Zararlı etkinin

başlamasıyla hastalık belirtilerinin
ortaya çıkması için gereken en az
10 yıl 100 29 süredir.

30 yıl 100 44
 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı
Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği
EK-2: MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ

Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için

gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak
85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün
çalışılmış olması gereklidir. Yükümlülük süresi 6 aydır.
 Gürültünün Ölçülmesi
Gürültü ölçümünde kullanılan araçlara sonometre adı
verilir. Bu araçlar ikiye ayrılır.
• Gürültü düzeyi ölçüm aygıtları
• Gürültü dozimetresi
 Gürültü Düzeyi Ölçüm Aygıtları

• Bu aygıtlar, duyarlı bir mikrofon, bir yükseltici, bir

galvanometre, yüklenen bir şebeke, bir düzeltici ve
bir de kalibratörden oluşur.

• Havadaki basınç dalgaları bir mikrofon ile

algılanarak önce elektrik sinyaline çevrilir, sonra da
desibel cinsinden ses basınç düzeyi olarak ifade
edilir.
 Gürültü Dozimetresi

• Bu araçlar genellikle gürültü etkisinde kalan kişinin

kulağına yakın yerleştirilen bir mikrofondan kayıt
yapan bir devreden ibarettir.

• Dozimetre bireye özel koşulları belirlediğinden

özellikle seçilen yöntemdir.
Sorular
Soru: Aşağıdakilerden hangisi gürültüye maruziyeti
azaltma yöntemlerinden birisi değildir?
A) Maruziyet süresini ve gürültü düzeyini sınırlamak
B) Gürültüye maruz kalanların odyogramlarını çekmek
C) Mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan
uygun iş ekipmanlarını seçmek
D) Yapıdan kaynaklanan gürültüyü, yalıtım ve benzeri
yöntemlerle azaltmak
Cevap: B
Soru: Aşağıdakilerden hangisi çalışanlar üzerinde
fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini
olumsuz yönde etkileyen sesler tanımını ifade eden
kavramdır?
A) Yüksek gürültü
B) Eşdeğer gürültü
C) Endüstriyel gürültü
D) Arı gürültü
Cevap: C
Soru: İnsan kulağı kaç Hz arasındaki seslere duyarlıdır?
A) 20-1.000
B) 10-10.000
C) 20-20.000
D) 100-100.000
Cevap: C
Soru: İnsan kulağının sesleri duyma eşiği nedir?
A) 0 dB
B) 20 dB
C) 40 dB
D) 80 dB
Cevap: A
Soru: Gürültü Yönetmeliği’ne göre en yüksek gürültü
maruziyet etkin (eylem) değeri nedir?
A) 80 dB(A)
B) 85 dB(A)
C) 87 dB(A)
D) 90 dB(A)
Cevap: B
Soru: «Sekiz saatlik bir iş günü için, anlık darbeli
gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet
düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalaması»
aşağıdakilerinden hangisinin tanımıdır?
A) Maruziyet sınır değeri
B) En yüksek ses basıncı
C) Günlük gürültü maruziyet düzeyi
D) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi
Cevap: C
Soru: Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü
maruziyet düzeyi aşağıdaki hangi maruziyet sınır
değerini aşmamalıdır?
A) 90 dB (A)
B) 87 dB (A)
C) 85 dB (A)
D) 83 dB (A)
Cevap: B
Soru: I – Gürültü maruziyeti en düşük maruziyet etkin değerleri
aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak işçilerin kullanımına
hazır halde bulunduracaktır.
II – Günlük gürültü maruziyet düzeyi en yüksek ses basıncı
değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, işveren kulak
koruyucuları sağlayarak işçilerin kullanımına hazır halde
bulunduracaktır.
III – Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en
aza indirecek bir biçimde seçilecektir.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
A) I,II ve III B) I ve III
C) II ve III D) Yalnız I
Cevap: B
Soru: Her biri ayrı ayrı 90 dB gürültüye neden olan iki
makine aynı çalışma ortamında birlikte
çalıştırıldıklarında kaç dB gürültüye neden olurlar?
A) 180
B) 93
C) 88
D) 73
Cevap: B
Soru: Gürültüye karşı alınacak önlemler arasında yer
alan «kullanılan makinelerin gürültü düzeyi düşük
makineler ile değiştirilmesi» hangi grupta
değerlendirilebilecek bir önlemdir?
A) Ortamında alınan önlemler
B) Kaynağında alınan önlemler
C) Alıcı üzerinde alınan önlemler
D) Kaynakla alıcı arasındaki önlemler
Cevap: B
Soru: Aşağıda verilen ölçüm aletlerinden hangisi
kişisel gürültü maruziyet riskini belirlemek için
kullanılır?
A) Higrometre (havadaki nemi ölçer)
B) Dozimetre
C) Anemometre (rüzgar hızını ölçer)
D) Barometre (atmosfer basıncını ölçer)
Cevap: B
Soru: Gürültü kontrolünde uygulanan «gürültüye
maruz kalma süresini azaltmak» ne tür bir risk
kontrolüdür?
A) Gürültünün alıcıda kontrolü
B) Planlama ile gürültü kontrolü
C) Gürültünün kaynağında kontrolü
D) Gürültünün kaynak ile alıcı arasında kontrolü
Cevap: A
Soru: «Leq» kavramı aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
A) Eşdeğer gürültü seviyesi
B) En yüksek gürültü seviyesi
C) En düşük gürültü seviyesi
D) Ses etkilenim seviyesi
Cevap: A

Yönetmelikte: Eşdeğer gürültü seviyesi (Leq) (Equivalent Continuous Sound Level)

Eşdeğer gürültü seviyesi (Leq): Belli bir süre içinde seviyeleri
değişim gösteren, genellikle A ağırlıklanmış ses seviyesi olarak
ölçülen, gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit seviyeyi
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/06/20100604-5.htm
Soru: İşyerlerinde gürültüden kaynaklanan risklerin
belirlenmesi ve değerlendirilmesinde kullanılan
yöntem ve aygıtların aşağıdakilerden hangisine uygun
olması gerekmez?
A) Kullanılan koruyucu ekipmanlara
B) Ölçülecek gürültünün özelliklerine
C) Maruziyet süresine
D) Mevcut koşullara
Cevap: A
Soru: Gürültü Yönetmeliği’ne göre «Günlük gürültü
maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin
kesin olarak tespit edildiği işlerde ve aşağıdaki şartlara uyulmak
kaydı ile maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin
değerlerinin uygulanmasında ……….. maruziyet değerleri yerine
…………. maruziyet değerleri kullanılabilir.»
Yukardaki cümlede boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden hangisi
gelir?
A) Haftalık / Günlük B) Saatlik/Günlük
C) Günlük / Haftalık D) Günlük / Aylık
Cevap: C
Soru: Aşağıdaki durumların hangisinde kulak
koruyucularının kullanımı zorunluluğu başlar?
A) Gürültü düzeyi 75 dB(A)’ya ulaştığında
B) Gürültü düzeyi 80 dB(A)’ya ulaştığında
C) Gürültü düzeyi 85 dB(A)’ya ulaştığında
D) Gürültü düzeyi 90 dB(A)’ya ulaştığında
Cevap: C
Soru: İşyerlerindeki gürültünün ölçülmesinde, insan
kulağının en düşük işitme referans değeri olarak
aşağıda verilen değerlerden hangisi alınır?
A) 15 mikrobar
B) 20 mikrobar
C) 15 mikropaskal
D) 20 mikropaskal
Cevap: D
Soru: «Sesi oluşturan titreşimlerin atmosferdeki
basıncıdır (birim yüzeye düşen ses gücü, basıncı,
yeğinliği) ve «Desibel» (dB(A)) ölçü birimi ile ifade
edilir ve «………..» cihazı ile ölçülür.» ifadesindeki
boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Anemometre B) Psikrometre
C) Desimetre D) Odyometre
Cevap: D
Soru: «Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı
Tespit İşlemleri Yönetmeliği Ek-2’ye göre, gürültü zararlarının
meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az ………..
gürültü şiddeti sürekli olarak ………… üstünde olan işlerde en az
30 gün çalışılmış olmak gereklidir? ifadesindeki boşluklara
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) İki ay / 87 desibelin
B) Üç yıl / 80 desibelin
C) İki yıl / 85 desibelin
D) Bir yıl / 85 desibelin
Cevap: C
Soru: Gürültüden kaynaklanan meslek hastalıklarının
yükümlülüğü ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
A) Yükümlülük süresi 6 aydır.
B) Gürültülü işte en az iki yıl çalışılmış olmak gerekir.
C) Çok gürültülü işte en az bir yıl çalışmış olmak gerekir.
D) Gürültü düzeyinin sürekli olarak 85 dB(A)’nın üstünde
olduğu işlerde en az 30 iş günü çalışmış olmak gerekir.
Cevap: C