Michelson

Julian Reszka
Kwiecień 2024

Streszczenie

W doświadczeniu wyznaczaliśmy wartość współczynnika załmania świa-

tła w powietrzu. W tym celu badaliśmy zachowanie fali w interferome-
trze michelsona. Wartość otrzymanego współczynnik przy ciśnieniu p =
1017 hPa oraz w temperaturze T = 295.3 K wynosi n = 1.00026±0.000066
- wynik ten jest zgodny z danymi tablicowymi.

1 Wst˛ep
Celem doświadczenia jest wyznaczenie wartości współczynnika załamania
światła dla powietrza. W tym celu badaliśmy zależność ciśnienia od numeru punk-
tu o stałej fazy. Na podstawie dopasowanej prostej jesteśmy wstanie określić inte-
resujac
˛ a˛ nas wielkość.

2 Model teoretyczny
Wiazk˛
˛ e laser możemy w przybliżeniu opisać jako fal˛e płaska.˛ Wówczas wek-
tor pola elektrycznego E od czasu t oraz przesuni˛ecia w przestrzeni r wyrażamy
za pomoca˛ wzoru:
E = E0 cos (k·r − ωt + ϕ), (1)
gdzie E0 to amplituda pola elektrycznego, k jest to wektor falowy, natomiast pa-
rametry ω oraz hi to odpowiednio cz˛estość kołowa oraz dowolna faza (warunek
poczatkowy).
˛ Nat˛eżenie światła I jest proporcjonalne do uśrednionych po okresie
draganiach pola elektrycznego, wyrażenie opisujace˛ t˛e wielkość przybiera postać:
ε0 c 2
I= E0 . (2)
2

1
Korzystajac
˛ z zasady superpozycji dla fal płaskich otrzymujemy funkcj˛e pola
elektrycznego dla dwóch wiazek
˛ interferujacych
˛ ze soba˛ postaci:

E = E1 cos (k1 ·r1 − ω1 t + ϕ1 ) + E2 cos (k2 ·r2 − ω1 t + ϕ2 ) (3)

Łacz
˛ ac˛ wyrażenia (3) i (2) otrzymujemy:
ε0 c
I= (E1 2 + E2 2 + 2E1 ·E2 cos ((k1 − k2 )·r + ∆ϕ)). (4)
2
Współczynnik załamania światła w komorze próżniowej opisuje zależność n =
1 + δn. Skutkiem zmiany współczynnika załamania jest zwi˛ekszenie długości
wektora falowego δk = ωc δn, co oznacza, że fala przechodzaca
˛ przez komórk˛e
2Lωδn
nabiera dodatkowej fazy równej δϕ = c , gdzie L to długość próbki. Ponadto
wiemy, że ciśnienie w komórce jest proporcjonalne do współczynnika załamania,
możemy zatem zapisać:
p(δn) = αδn. (5)
Wiemy również, że dla p = 0 współczynnik załamania wynosi n = 1, a zatem
n = 1 + αp . Z równania (2) wynioskujemy, że wykres zmiany nat˛eżenia b˛edzie
periodyczny, ponieważ pochodna cosinusa jest funkcja˛ okresowa.˛ Zatem badajac
˛
maksima, które wyst˛epuja˛ co zmian˛e fazy o 2π, otrzymujemy:
4πL
p = ϕ0 + 2kπ, (6)
λα
gdzie ϕ0 to faza pierwszego maksimum, natomiast λ to długość fali. Zatem dzielac
˛
przez 2π otrzytmujemy ostatecznie wzór:

p(k) = ak + b, (7)
λα
gdzie a = 2L
, natomiast b to stała, która dla naszych pomiarów nie jest istotna.

3 Opis układu doświadczalnego

Do wykonania doświadczenia zostały wykorzystane:

• oscyloskop DS1104

• manometr

• komora próżniowa

• płytka światłodzielaca
˛

2
 • laser helowo-neonowy

• fotodioda

• program napisany w LabView

• ekran.

W celu zmierzenia wartości współczynnika załamania dla powietrza, właczyliśmy

˛
laser, z którego wiazka
˛ padała na płytk˛e światłodzielac
˛ a˛ (P). Pierwsza wiazka
˛ wy-
chodzaca˛ z płytki po odbiciu od zwierciadła (Z2 ) trafiała na ekran, natomiast druga
przed odbiciem od zwierciadła (Z1 ) na swojej drodze miała komórk˛e próżniowa˛
[1]. Poczatkowo
˛ ustawiliśmy oba promienie w taki sposób, żeby były one rów-

Rysunek 1: Schemat układu pomiarowego (Zi jest to i-te zwierciadło, M - mano-

metr, Zo i Zp to zawory) [1]

noległe oraz na ekranie pojawiały si˛e pra˛żki interferencyjne. Nast˛epnie na drodz˛e

wiazki
˛ skumulowanej na ekranie ustawiliśmy fotodiod˛e, która uwcześnie podła- ˛
czyliśmy do kanału drugiego oscyloskopu. Kolejnym krokiem jaki wykonaliśmy
było odpompowanie z komórki próżniowej powietrza. Wówczas zauważyliśmy
pasuwanie si˛e pra˛żków. Do oscyloskopu ustawionego w trybie ROLL, podłaczony ˛
był również manometr (kanał pierwszy), który pozwalał nam określić ciśnienie w
próbce. Nast˛epnie wpuszczaliśmy powietrze do komórki próżniowej, dane z oscy-
loskopu odczytaliśmy przy użyciu programu LabView. Podstawa czasu na oscy-
loskopie została ustawiony w takim sposób, żeby przy wpuszczaniu powietrza do

3
komórki cały proces zmiany ciśnienia od poczatkowego
˛ do atmosferycznego był
widoczny na ekranie oscyloskopu.

4 Opis wyników
4.1 Uwagi techniczne
Pomiary były przeprowadzone w temperaturze T = 295.3 K oraz ciśnieniu
p = 1017 hPa, wartości te odczytaliśmy w czasie pomiarów. Laser używany w
doświadczeniu posiadał długość fali λ = 632.8 nm (uznajemy t˛e wielkość za do-
kładna),
˛ natomiast długość komórki próżniowej używanej w ekseprymencie zmie-
rzona za pomoca˛ suwmiarki L = (52.91 ± 0.10) mm.. Do opracowania danych
wykorzystaliśmy biblioteki SciPy (dopasowanie prostej), Matplotlib (wykresy)
oraz Uncertainties (niepewności) w j˛ezyku python.

4.2 Dyskusja niepewności

Główny wkład do niepewności ma bład ˛ wynikajacy
˛ z dopasowania krzywej
teoretycznej do pomiarów. Niepewność mierzonej długości komory próżniowej
przyj˛eta jako d(L) = 0.1 mm. Bł˛edy systematyczne, które mogły zostać popełnio-
ne podczas pomiarów to np. ruch powietrza, głośne dźwi˛eki. Mogły one wpływać
na prac˛e czułej fotodiody. Wyeliminowanie tych bł˛edów jest możliwe wykonujac˛
pomiar innymi metodami.

4.3 Wyniki pomiarów i dopasowanie

Surowe dane otrzymane z ekranu oscyloskopu zostały odfiltrowane przy uży-
ciu funkcji specjalnie w tym celu napisanej w j˛ezyku python. Nast˛epnie zostały
odnalezione punkty maksimum, które posiadały stała˛ faz˛e. Już obrobione dane
zostały przedstawione na rys. 2, gdzie fioletowa krzywa przestawia zależność na-
pi˛ecia na manometrze od czasu, natomiast czerwona napi˛ecie na fotodiodzie od
czasu. Niebieskimi krzyżykami zostały zaznaczone punkty stałej fazy (maksima).
Nast˛epnie zliczajac
˛ liczb˛e maksimów oraz przeliczajac ˛ napi˛ecie na manometrze
na ciśnienie w punktach o stałej fazie zgodnie ze wzorem:
U − U0
p= patm , (8)
Uatm − U0
gdzie U0 to napi˛ecie na manometrze po odpompowaniu powietrza, Uatm napi˛ecie
na manometrze przy ciśnieniu atmosferycznym, U wartość przeliczanego napi˛e-
cia, natomiast patm jest to ciśnienie atmosferyczne. Na podstawie otrzymanych

4
Rysunek 2: Odfiltrowane dane z oscyloskopu wraz z zaznaczonymi maksimami
(niebieskie x-y)

5
 Rysunek 3: Dopasowana prosta do zależności p(k)

wartości jesteśmy wstanie dopasować prosta˛ do zależności obu wielkości. W kon-

sekwencji otrzymujemy zależność postaci (7), przedstawiona˛ na rys. 3. Otrzy-
mana wartość współczynnika kierunkowe prostej oraz wyrazu wolnego wynosi
a = (2346.6 ± 4.4) Pa i b = (6600 ± 110) Pa.

5 Podsumowanie
Wartość otrzymanego współczynnik załamania wynosi n = 1.00026±0.0000066
jest to wartość zgodna z danymi tablicowymi [2]. Głowny wkład do niepewności
stanowi bład˛ zwiazany
˛ z dopsowaniem krzywej teoretycznej. Wynik ten można
poprawić stosujac ˛ dokładniejsze techniki pomiarów, które uwzgl˛edniałyby zabu-
rzenia pomiaru zwiazane
˛ z ruchem powietrza lub dźwi˛ekami otoczenia.

Literatura
[1] Pracownia fizyczna I R, instrukcja do ćwiczenia "Michelson".

[2] Tablicowe wartości współczynnika załamania