Pananaliksik sa Estilo ng Brgy

Dolores sa paglikha ng Parol

Mga Mananaliksik:

Castro, Denice Anne C.

Manalang, Lovely Joy

Dimacali, Roi Jed J.

Rueda, Joanna Marie

Dizon, Adrian

Lopez, Joshua Paul

I. Panimula
Ang Pampanga ay isang lalawigan ng Pilipinas na matatagpuan sa

rehiyong Gitnang Luzon. Ito ay nakilala bilang probinsya ng mga

Espanyol noong Disyember 11, 1571. Nagsilbi rin itong kabisera ng

kapuluan nang dalawang taon mula 1762-1764 nang sinakop ng mga

Ingles ang Maynila. Ang salitang pampang, kung saan nagmula ang

pangalan ng lalawigan, ay nangangahulugang "dalampasigan". Ang

pagtatatag nito noong 1571 ang naging dahilan upang maging kauna-

unahang lalawigang Kastila sa Pilipinas. Ang Lungsod ng San

Fernando ang kapital nito. "La Pampanga" ang ipinangalan ng mga

Kastila sa mga katutubong kanilang natuklasang naninirahan sa

dalampasigan. Meron pang ibang probinsya na nabuo sa sobrang

dami ng polpulasyon at ang iba naman ay tumira nalang sa mga

barangay ng Pampanga. Noong 1860 ang Bamban, Capas,

Conception, Victoria, Tarlac, Mabalacat, Magalang, Porac at Florida

Blanca ay nahiwalay sa Pampanga at napasailalim sila sa

Comandancia Militar de Tarlac. Noong 1817 naman ang dapat apat na

lugar ay naibalik sa Pampanga at ang limang iba pa ay naging

munisipalidad ng probinsya ng Trlac. Disyembre 8, 1941 ang mga

Hapon ay binimba nila ang Clark Air Base at doon nagsimulang

nasakop ang Pampanga. Sa panahon ng 1942 hanggang 1944 ay

lumaban ang mga Kapampangan sa pamamagitan ng samahang

hukbalahap at kapampangan gerilya ay napaalis ang mga hapon.

Ang Lungsod ng San Fernando, (Kapampangan: Lakanbalen ning San

Fernando, Ingles: City of San Fernando) ay isang lungsod sa

probinsiya ng Pampanga. Ito ang kabiserang lungsod ng Pampanga at

ang sentrong panrehiyon ng Gitnang Luzon (Rehiyon III). Ang lungsod

ay kilala sa mga parol nito at binansagang "Christmas Capital of the

Philippines" (Kabiserang Pangkapaskuhan ng Pilipinas). Ang taunang

Giant Lantern Festival (Pista ng mga Higanteng Parol) ay isinasagawa

ng lungsod tuwing Disyembre

Sa sandaling sumapit ang -Ber months, nagliliwanag ang mga

lansangan ng Pampanga na may hindi mabilang na mga parol na

nakadisplay. Ipinagmamalaki ng parol na kilala natin ngayon ang

masalimuot na mga geometric na pattern, na nilagyan ng mga ilaw na

sumasayaw na ginagawang mas kahanga-hanga ang pagkasalimuot.

Nakita ng Pilipinas ang pag-usbong ng iba't ibang disenyo sa paglipas

ng mga taon, na may mga pagpapabuti sa ating kasalukuyang

teknolohiya na nagbibigay daan para sa mas malaki, mas mahusay, at

mas kumplikadong mga parol, ngunit alam ng mga taga-San Fernando

na nagsimula ang lahat sa ilang piraso ng kawayan at ilang makulay

na papel de japon.

Ayon kay Kevyn Tapnio(2018) Nagsimula ang sining ng paggawa

ng parol kay Francisco Estanislao, na pinaniniwalaang gumawa ng

unang parol noong 1908 gamit ang tradisyonal na five-point star na

disenyo. Noon, hindi pa dumarating ang kuryente sa Bacolor

(dating kabisera ng Pampanga) at ayon sa popular na paniniwala,

mga parol ang ginagamit ng mga taga-bayan upang ilawan ang

mga lansangan patungo sa Simbang Gabi. May nagsasabi rin na

ang mga parol ay dinadala sa prusisyon ng mga patron habang

naglalakad ang mga tao mula sa baryo patungo sa baryo.

Nagmula sa salitang Kastila na farol, na ang ibig sabihin ay "parol"

o "liwanag," tila angkop lamang na ang parol ay umunlad sa kung

ano ito ngayon. Pagdating ng kuryente sa Pampanga, pinalitan ng

mga bumbilya ang mga kandilang nagbibigay liwanag sa parol. Di-

nagtagal, ipinakilala ang mga dancing lights—sa una ay manu-

manong pinapatakbo gamit ang iba't ibang switch, hanggang sa

naimbento ang "rotor," isang mekanismo na nagpapahintulot sa

mga ilaw na tumugtog ayon sa inilaan ng gumawa. Ang mga

Christmas lantern ngayon ay nagtatampok ng mga naka-bold na

pattern at nakakaakit na mga light display, na ginawa gamit ang

lahat ng uri ng materyales mula sa mga shell hanggang sa plastic,

at maging sa fiberglass.

Batay sa artikulong isinulat ni Diaz (2015) na pinamagatang

“Ligligan Parul 2015: Solidarity through Liwanag at Awit sa San

Fernando, Pampanga”, tinatawag din ang Ligligan Parul sa San

Fernando bilang Giant Lantern Festival na nagdiriwang tuwing

Disyembre. Labing-isang barangay ang nakilahok sa 2015

celebration ng Giant Lantern kung saan ipinakita nila ang kanilang

makulay at pinakamahusay mga parol. Sa loob ng humigit-

kumulang walong taon, ang mga starmill ng Robinson ay ang

setting point o lugar para sa parada ng Mga parol. Lantern

showdown ang ibig sabihin ng Ligligan Parul ibig sabihin at

kalaunan ay naging Lubenas, isang relihiyosong tradisyon na

nauukol sa siyam na araw ng “Simbang Gabi”. Sa panahon ng

Lubenas, ang mga tao ay paggawa ng mga parol gamit ang

kawayan at dahil sa mga parol na ito, naging ang pagkamalikhain

ng mga Pilipino napansin. Ang Ligligan Parul na ito ay mahalaga

para sa mga Pampango dahil ito ang dahilan kung bakit ang San

Fernando ay kilala bilang "Christmas Capital of the Philippines".

Ang parol ay isa sa mga pinaka-ikonikong simbolo ng Pagdiriwang

ng Pasko sa Pilipinas. Hindi lang ito simpleng dekorasyon; ito ay

sumasalamin sa sining, kultura, at diwa ng Pasko na malapit sa

puso ng bawat Pilipino. Sa Barangay Dolores, ang paggawa ng

parol ay may natatanging estilo at pamamaraan na ipinapasa mula

sa henerasyon patungo sa henerasyon. Ang pananaliksik na ito ay

 naglalayon na imbestigahin at i-dokumento ang mga natatanging

katangiang ito.

II. Teorotikal na batayan ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay maglalapat ng teoryang antropolohikal

(Anthropological linguistics Theory) para sa mas malalim na pag-

unawa sa kahalagahan ng tradisyon ng paggawa ng parol.

Kabilang dito ang teorya ng cultural preservation, kung saan

mahalaga ang pagpapanatili ng kultural na pamana para sa

pagkakilanlan ng isang komunidad.

Anthropological linguistics Theory. Ayon kay Sonia N. Das

(2022) Itinuturing ng antropolohikal ang wika bilang isang anyo ng

panlipunang pagkilos. Sa madaling salita, tinutuklasan namin kung

paano ang wika ay isa sa mga paraan ng paglikha at pagpapanatili

ng mga kultural na paniniwala, relasyon, at pagkakakilanlan ng

mga tao. Bilang isang paraan ng pagpapahayag at pagpapahayag

ng kasanayan, ang wika ay bumubuo ng karamihan sa mga aspeto

ng karanasan ng tao—mula sa mga panghalip na ginagamit natin

hanggang sa pampulitikang retorika na ating naririnig.

Ayon kay Rolando S. Quiambao, isang kilalang taga-disenyo at

gumagawa ng parol sa Pampanga, ang tradisyonal na parol ay may

apat na pangunahing bahagi. Ang "tambor," isang terminong

nagmula sa salitang Filipino na tambol o tambol, ang sentro ng

parol. Sa paligid ng tambor ay ang "siku- siku" o ang pangunahing

bituin. Ang Siku ay ang salitang Kapampangan para sa siko. Ang

"palimbon" o prusisyon ay pumapalibot sa "siku-siku." Panghuli,

nariyan ang panlabas na suson o ang "puntetas" na hango sa

salitang punta o gilid. Ibinunyag ni Quiambao na hindi talaga

sumasailalim sa pormal na pagsasanay ang mga lantern designer.

Sa halip, nagiging apprentice sila at natututo mula sa pagsasanay.

Ang kasalukuyang pananim ng mga taga-disenyo ng parol sa

Pampanga ay nagsimula sa kanilang karera sa higanteng

industriya ng paggawa ng parol at pagkatapos ay nakipagsapalaran

sa komersyal na produksyon ng mga parol (personal na

komunikasyon, Agosto 15, 2015).

Sa pananaliksik na isinagawa, mahahalata na matagal nang

tradisyon ng mga taga-San Fernando, Pampanga ang paggawa ng

parol. Ito ay nagbunga ng pagiging tanyag ng kanilang lugar bilang

"Christmas Capital of the Philippines." Ang paggawa ng parol ay

hindi lamang simpleng tradisyon sa kanila; ito ay isang sining na

nagpapakita ng kanilang husay sa paglikha at pagpapahalaga sa

panahon ng Pasko. Sa bawat parol na kanilang ginagawa, makikita

ang sipag at husay ng mga taga-San Fernando. Ito ay hindi lamang

 isang simpleng dekorasyon sa kanilang mga tahanan; ito ay isang

simbolo ng kanilang pagmamahal sa Pasko at ng kanilang bayan.

Sa bawat kuwintas ng ilaw na kanilang isinasabit sa mga parol, tila

ba ipinapakita nila ang kislap ng kanilang kultura at tradisyon. Hindi

lang lokal kundi pati na rin internasyonal ang pagkilala sa galing ng

mga taga-San Fernando pagdating sa paggawa ng parol. Ang

kanilang mga likha ay nakakarating sa iba't ibang sulok ng mundo,

nagdadala ng diwa ng Pasko at kahusayan ng Pilipino sa sining. Ito

rin ang nagbibigay daan sa mga lokal na manggagawa na

magkaroon ng kabuhayan, lalo na sa panahon ng kapaskuhan.

III. Paglalahad ng suliranin

Ang pangunahing suliranin na nais tugunan ng pananaliksik na ito ay ang

unti-unting pagkalimot sa tradisyonal na paraan ng paggawa ng parol sa

Barangay Dolores. Ito ay bunsod ng modernisasyon at komersyalisasyon

ng parol. Bilang tugon, ang pananaliksik na ito ay tutukoy sa mga

sumusunod na katanungan:

1. Ano ang kasaysayan at pinagmulan ng estilo ng paggawa ng parol sa

Barangay Dolores?

2. Paano inilalarawan ang proseso ng paggawa ng parol sa Barangay

Dolores?
 3. Ano ang mga natatangi at simbolikong elemento ng parol mula sa

Barangay Dolores?

4. Paano napapanatili at naipapasa ang kaalaman at kasanayan sa

paggawa ng parol sa Barangay Dolores?

IV. Kahalagahan ng Pag-aaral

- Para sa mga Mag-aaral: Magbibigay ito ng kaalaman at pagpapahalaga

sa mga tradisyonal na sining at kultura, lalo na ang paggawa ng parol.

- Para sa mga Guro: Makakakuha sila ng karagdagang materyales at

impormasyon para sa pagtuturo ng Araling Panlipunan, Sining, at Kultura.

- Para sa mga Mananaliksik: Mapapalawak nito ang literatura tungkol sa

katutubong sining at tradisyon, at maaring maging pundasyon para sa

future research.

V. Kahulugan ng mga Terminolohiya

Parol - Isang tradisyonal na Pilipinong ilaw na simbolo ng Pasko,

karaniwang gawa sa bamboo at papel.

Barangay Dolores - Isang lokasyon sa San Fernando Pampanga, kung

saan natatangi ang tradisyon ng paggawa ng parol.

Cultural Preservation - Ang pagsisikap na pangalagaan at ipagpatuloy ang

mga kultura, tradisyon, at mga gawain na itinuturing na mahalaga sa isang

komunidad o lahi.

Modernisasyon - Ang proseso kung saan nagaganap ang pagbabago sa

lipunan na nagdadala sa mas advanced na estado ng teknolohiya,

ekonomiya, at kultura.

Komersyalisasyon - Ang proseso kung saan ang isang produkto, serbisyo,

o ideya ay ginagawang komersyal o pangangalakal, kadalasan sa layunin

ng kita.

Retorika - Ang retorika ay isang mahalagang karunungan ng

pagpapahayag na tumutukoy sa sining ng maganda at ka akit akit na pag

susulat at pag sasalita.

Tambor - Tambor o Tambol ay isang uri ng intrumentong musikal na

ginagamit ng kamay o patpat upang matugtog.

Papel De Japo - Ang Japanese paper, o "washi," ay nagtataglay ng

malalim na kultural at simbolikong kahalagahan sa Japan. kadalasang

ginagawa sa pamamagitan ng kamay mula sa mga hibla ng mga halaman

tulad ng mulberry, at ang proseso mismo ay itinuturing na isang anyo ng

sining.

Siku-siku - ay isang Swahili na termino na isinasalin sa "araw-araw" sa

Ingles.
Hukbalahap - Ang Hukbong Bayan Laban sa Hapon (Hukbalahap) ay

isang armadong kilusang komunista sa Pilipinas na itinatag noong

panahon ng pananakop ng Hapon at World War II.

Puntetas - ay isang salitang Filipino na hango sa salitang "punta" o "gilid."

Karaniwang ginagamit ito upang magtukoy sa isang bahagi ng isang

bagay na nasa dulo o gilid nito.