Trong triết học Marx-Lênin, cặp phạm trù nội dung và hình thức thường

được áp dụng để phân tích và hiểu về mối quan hệ giữa nội dung của
một hiện tượng xã hội và hình thức biểu hiện của nó. Theo quan điểm
Marx-Lênin, nội dung thường được hiểu là cấu trúc kinh tế, xã hội và
chính trị của một xã hội, trong khi hình thức thường là các biểu hiện
bên ngoài của cấu trúc đó, chẳng hạn như các tổ chức xã hội, quan hệ
xã hội, và văn hóa.
A, khái niệm
Hình thức là phạm trù chỉ phương thức tồn tại, biểu hiện và phát triển
của sự vật, hiện tượng ấy; là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền
vững giữa các yếu tố cấu thành nội dung của sự vật, hiện tượng và
không chỉ là cái biểu hiện ra bên ngoài, mà còn là cái thể hiện cấu trúc
bên trong của sự vật, hiện tượng. Nhiều khi con người rất khó khăn
trong việc nhận thức rành mạch nội dung của một đối tượng nào đó
(nhất là đối tượng tinh thần), mà thường lẫn với cấu trúc của nó. Trong
trường hợp này rõ ràng có sự giao thoa, thâm nhập lẫn nhau giữa nội
dung và hình thức, và hình thức khi đó được gọi là hình thức nội dung
(hình thức bên trong), “... gắn liền chặt chẽ với nội dung”1. Kiểu hình
thức này thường thuộc về cái riêng xác định, không lặp lại ở cái riêng
khác, nên nó là cái đơn nhất. Nhưng cũng có những hình thức chung
cho nhiều cái riêng của cùng một lớp, chúng được gọi là hình thức hình
thức (hình thức bên ngoài, hình thức chung), nên nó cũng gọi là cái
chung. Mặt khác khi xác định nội dung của đối tượng, nhận thức trả lời
cho câu hỏi “đối tượng là gì”, nhưng khi trả lời cho câu hỏi “đối tượng
là như thế nào”, tức là phải xác định hình thức tồn tại hay hình thức
biểu hiện của nó.
B, các khía cạnh của hình thức
1. Tổ chức chính trị và xã hội: Hình thức trong triết học Marx-
Lênin thường đề cập đến cách mà quyền lực và quản lý xã hội
được tổ chức và biểu hiện. Điều này có thể bao gồm các hình thức
chính trị như hình thức của chính phủ và các tổ chức chính trị,
cũng như các hình thức tổ chức xã hội như các tổ chức lao động
và các tổ chức tương tác xã hội.
2. Quan hệ sản xuất và quản lý lao động: Hình thức cũng liên quan
đến cách mà quan hệ sản xuất và quản lý lao động được tổ chức

1. V.I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.29, tr.101.

 và thực hiện trong xã hội. Điều này bao gồm các hình thức tổ chức
sản xuất như công ty, nhà máy, và các hình thức quản lý lao động
như chế độ làm việc và các hợp đồng lao động.
3. Văn hóa và truyền thông: Hình thức cũng bao gồm các biểu hiện
của văn hóa và truyền thông, bao gồm nghệ thuật, văn hóa dân
gian, và phương tiện truyền thông đại chúng. Các hình thức văn
hóa và truyền thông thường phản ánh và ảnh hưởng đến các giá
trị, niềm tin và hành vi xã hội.
4. Cấu trúc ngôn ngữ và biểu hiện: Hình thức cũng có thể bao gồm
cấu trúc ngôn ngữ và biểu hiện trong việc truyền đạt ý nghĩa và
thông điệp. Điều này bao gồm cách thức sử dụng ngôn từ, ký hiệu,
và biểu tượng để diễn đạt ý nghĩa và tương tác xã hội.s
C, ý nghĩa phương pháp luận
1. Nó giúp phân tích sự vật, hiện tượng một cách toàn diện, không chỉ
dừng lại ở bề mặt hình thức bên ngoài mà đi sâu vào bản chất nội dung
bên-trong.
2. Nó giúp hiểu rõ mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức,
cái nội dung quyết định cái hình thức và ngược lại, hình thức phản ánh
nội-dung.
3. Nó giúp nhận ra sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng, không
chỉ nhìn tĩnh mà còn nhìn động, thấy được sự biến đổi từ nội dung cũ
sang nội dung mới, từ hình thức cũ sang hình thức mới.
4. Nó giúp phát hiện và giải quyết mâu thuẫn giữa nội dung và hình
thức, từ đó tìm ra những giải pháp phù hợp để thúc đẩy sự phát triển.