Professional Documents
Culture Documents
Οι μαθητικές κοινότητες
Οι μαθητικές κοινότητες
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Οι προτάσεις αυτές δεν εξαντλούν φυσικά το θέμα των μαθητικών κοινοτήτων. Επι-
λέγουν ζητήματα που σχετίζονται με τις μαθητικές κοινότητες, ως αφορμή για προβλημα-
τισμό μέσα και έξω από τις σχολικές τάξεις.
Θέτουν το ζήτημα της κοινότητας και της συλλογικής δραστηριοποίησης, επισημαί-
νουν τον δυνητικό ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων στην κοινή σχολική ζωή, υπενθυμί-
ζουν στοιχεία του κανονισμού λειτουργίας τους, καλούν σε προβληματισμό για τα κριτή-
ρια επιλογής των αντιπροσώπων στα μαθητικά συμβούλια.
Οι εκπαιδευτικοί καλούνται, κατά την κρίση τους, να τις εντάξουν στην καθημερι-
νή διδακτική πράξη ως συμπληρώματα των δικών τους σχεδιασμών και εκπαιδευτικών
πρωτοβουλιών.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο παρόν υλικό οι λέξεις μαθητής, καθηγητής και εκπαιδευτικός αναφέρονται αντίστοιχα σε μαθητές και μαθήτριες,
σε καθηγητές και καθηγήτριες, σε εκπαιδευτικούς και των δύο φύλων. Η αποκλειστική χρήση του αρσενικού γραμματικού γένους
γίνεται για πρακτικούς λόγους.
© 2013 ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Βασ. Σοφίας 11, 106 71 Αθήνα • τηλ.: 210 3692272, fax: 210 3692180
e-mail: foundation@parliament.gr • http://foundation.parliament.gr
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Μαθητικές κοινότητες:
Κοινότητα και αντιπροσώπευση
1. Σχολείο και Δημοκρατία
Αν δημοκρατία σημαίνει την ισότιμη συμμετοχή στη λήψη των δημοσίων αποφά-
σεων στο πλαίσιο μιας οργανωμένης κοινωνίας ή κοινότητας, τότε το σχολείο, όπως
άλλωστε και η οικογένεια, δεν είναι θεσμός που δημιουργήθηκε για να λειτουργεί
δημοκρατικά. Η καταστατική ανισότητα δάσκαλου και μαθητή, άμεση απόρροια της
ανηλικότητας των μαθητών, δηλαδή της περιορισμένης αυτονομίας τους, καθώς και της
δεδομένης διαφοράς της γνωστικής κατάρτισης, δεν επιτρέπουν την απόλυτα ισότιμη διαπραγμάτευ-
ση των θεμάτων της σχολικής οργάνωσης.
Αλλά η δημοκρατία, εκτός από ισότιμη συμμετοχή (λαϊκή κυριαρχία), σημαίνει επίσης ελευθερία,
ισότητα, αντιπροσώπευση, αλληλοσεβασμός, διάλογος, υπευθυνότητα και αλληλεγγύη. Ένα σχολείο σε
μια δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε αυτές τις βασικές δημοκρατικές αξίες και να
διαπαιδαγωγεί με αυτές τους μαθητές του.
Με δεδομένους, λοιπόν, τους περιορισμούς που προαναφέρθηκαν, το δημοκρατικό σχολείο οφεί-
λει να παρέχει στους μαθητές του δικαιώματα, ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα ευκαιριών, αυτονομία,
συμμετοχή στη λήψη ορισμένων αποφάσεων. Οφείλει επίσης να τους καλλιεργεί κοινωνικές και πολιτι-
κές δεξιότητες: ανάληψη ευθυνών, συνεργασία, κοινωνικότητα, αλληλοκατανόηση, ενσυναίσθηση, ελεύ-
θερη έκφραση απόψεων και δημοκρατική λήψη αποφάσεων.
2. Οι μαθητικές κοινότητες:
κοινότητα και αρχή της αντιπροσώπευσης
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη αντιπροσώπων στο πλαίσιο των μαθητικών κοι-
νοτήτων αποτελεί για τους μαθητές μια κοινή εμπειρία που συμβάλλει στην ανάπτυξη του
συστήματος των μεταξύ τους σχέσεων. Επομένως, η ανάδειξη αντιπροσώπων στα πεντα-
μελή και δεκαπενταμελή μαθητικά συμβούλια λειτουργεί ως μηχανισμός συγκρότησης
της κοινότητας, όπως περίπου οι βουλευτικές εκλογές συγκροτούν μια πολιτική εθνική
κοινότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μαθητικές εκλογές, με βάση τον σχετικό νόμο, πρέπει
να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου, δηλαδή στην αρχή κάθε σχολικής
χρονιάς. Ο νομοθέτης τις αντιλαμβάνεται ακριβώς ως συγκροτητικό στοιχείο της μαθη-
τικής κοινότητας.
Όμως, η θεσμική οργάνωση και λειτουργία του ελληνικού σχολείου, εκτός από τη
διαδικασία των μαθητικών εκλογών, δεν δίνει και πολλές άλλες ευκαιρίες για να δημιουργη-
θεί αίσθηση κοινότητας μεταξύ των μαθητών. Ίσως, το μόνο που μπορεί να αναφερθεί σε αυτή
την κατεύθυνση είναι η «τυπική» πρωινή συγκέντρωση στην αυλή του σχολείου και οι ελάχιστες
ετήσιες συγκεντρώσεις για τους επίσημους εορτασμούς. Άλλωστε, στη συνήθη σχολική πρακτική οι
μαθητικές εκλογές αναδεικνύουν συμβούλια, τα οποία λίγο έως καθόλου συμβάλλουν στην ενδυνάμωση
αισθημάτων κοινότητας. Με το έλλειμμα αυτό, ως ένα βαθμό, θα πρέπει ίσως να συνδέσουμε, μεταξύ
και πολλών άλλων, τη διαχρονική επιμονή του φαινομένου των καταλήψεων σχολικών κτιρίων στην ελ-
ληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Ως ένα βαθμό, η καταληψιακή δραστηριοποίηση αποκαθιστά ενίοτε
σχέσεις κοινότητας μεταξύ των μαθητών, θερμαίνοντας μια παγωμένη θεσμικά κοινή σχολική ζωή.
Όποιος καταπιάνεται με το θέμα των μαθητικών κοινοτήτων δεν μπορεί να μην προβληματιστεί για
την ανεύρετη κοινότητα «ανάμεσα στους τοίχους» των ελληνικών σχολείων. Συνήθως υπάρχουν μοναχι-
κά παιδιά, φίλοι, παρέες, καμιά φορά συμμορίες. Σπάνια υπάρχει η συνείδηση μιας κοινότητας ισότιμων
μελών, σεβαστών στη διαφορετικότητά τους, με την αίσθηση της συλλογικότητας και του συνανήκειν, που
δραστηριοποιούνται για κοινά όνειρα και στόχους.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
θήμερες και τριήμερες εκδρομές» αλλά και τις «καταλήψεις», θελήσαμε να εστιάσουμε στο ζήτημα της
αντιπροσώπευσης. Στοχεύουμε να αναδειχθούν οι λειτουργίες αλλά και οι ανεκμετάλλευτες δυνατότητες
της αντιπροσωπευτικής αρχής μέσα στη σχολική κοινότητα, αλλά επίσης να δοθεί και το έναυσμα για μια
γενικότερη συζήτηση γύρω από την έννοια της αντιπροσώπευσης στη σημερινή δημοκρατία (συζήτηση
που είτε δεν γίνεται καθόλου είτε γίνεται μέσα από ένα στερεοτυπικό υπερασπιστικό ή καταγγελτικό λόγο).
Τα Παιδαγωγικά Εργαστήρια που προτείνουμε καλούν σε μια απόπειρα προβληματισμού με τους
μαθητές στην τάξη γύρω από το θέμα της κοινότητας και της πολιτικής αντιπροσώπευσης με αφορμή τον
θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων. Θέτουν το ζήτημα της κοινότητας και της συλλογικής δραστηριοποί-
ησης, επισημαίνουν τον ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων στην κοινή σχολική ζωή, υπενθυμίζουν
τον κανονισμό λειτουργίας τους, καλούν σε προβληματισμό για τα κριτήρια επιλογής των αντι-
προσώπων στα μαθητικά συμβούλια.
Εννοείται πως με κανένα τρόπο αυτά τα Εργαστήρια δεν εξαντλούν τα διαπραγμα-
τευόμενα θέματα. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται, κατά την κρίση τους, να τα εντάξουν στην
καθημερινή διδακτική πράξη ως συμπληρώματα των δικών τους σχεδιασμών και εκπαι-
δευτικών πρωτοβουλιών.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Από τότε και για περίπου 60 χρόνια, ύστερα από εισήγηση των Επτανησίων βουλευτών, ως μέσο
ψηφοφορίας χρησιμοποιήθηκε το σφαιρίδιο. Ήταν ένας μολυβένιος βόλος, τον οποίο ο ψηφοφόρος έρι-
χνε σε μια κάλπη χωρισμένη σε δύο χώρους, έναν για το ΝΑΙ και έναν για το ΟΧΙ, ανάλογα με το αν
ήθελε να υπερψηφίσει ή να καταψηφίσει έναν υποψήφιο. Πίσω από την κάλπη, η οποία ήταν κατα-
σκευασμένη έτσι που να μην μπορεί κανείς να δει σε ποιο χώρο της έριχνε το σφαιρίδιό του ο
ψηφοφόρος, στεκόταν ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου. Η συνταγματική κατοχύρωση της «διά
σφαιριδίων ψηφοφορίας» είχε σκοπό τη διασφάλιση της μυστικότητας, μετά την εμπειρία των
επτά νόθων εκλογών της οθωνικής περιόδου, στις οποίες χρησιμοποιούνταν ψηφοδέλτια.
Το Σύνταγμα του 1864 προέβλεπε την ταυτόχρονη, σε όλη την επικράτεια, διεξαγωγή των
εκλογών και ο εκλογικός νόμος όριζε τη διάρκειά τους σε τέσσερις «σχολάσιμες» ημέρες, αρ-
γίες δηλαδή, εκ των οποίων η μία έπρεπε να είναι Κυριακή. Μέχρι τότε, από το 1844, οι εκλογές
διεξάγονταν τμηματικά σε διαφορετική ημερομηνία για κάθε εκλογική περιφέρεια και διαρκούσαν
επίσημα οκτώ ημέρες, με προφανείς τις δυνατότητες αλλοίωσης της εκλογικής βούλησης και των απο-
τελεσμάτων. Χαρακτηριστικά, οι πρώτες βουλευτικές εκλογές κράτησαν 4 ολόκληρους μήνες, από το
Μάιο έως τον Αύγουστο του 1844.
Το 1877, με το νέο εκλογικό νόμο ΧΜΗ’, αποφασίστηκε η ψηφοφορία να διαρκεί μία μόνο ημέρα,
«ήτις έσται Κυριακή », κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα.
Τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα τα πράγματα άλλαξαν. Στο Σύνταγμα του 1911, που φέ-
ρει τη σφραγίδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, δεν συμπεριλήφθηκε η διάταξη για το σφαιρίδιο και
αφέθηκε στον κοινό νομοθέτη η πρωτοβουλία να ορίσει με νόμο το μέσο ψηφοφορίας. Το έντυπο
ψηφοδέλτιο επανήλθε στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1914 και από τις βουλευτικές
εκλογές του 1926 είναι πάγια το μέσο ψηφοφορίας (μαζί με τον σταυρό προτίμησης) που χρη-
σιμοποιείται έως και σήμερα.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί μια γενικότερη αποτίμηση των εκλογών στο νεοελληνικό κρά-
τος, όπως διατυπώνεται από τον Νίκο Αλιβιζάτο: «από τις εκλογές για την ανάδειξη Εθνοσυ-
νέλευσης την 3η Σεπτεμβρίου 1843 ως το 2010, διεξήχθησαν στην Ελλάδα 62 βουλευτικές
εκλογές [αν προσθέσουμε και τις διπλές του 2012, 64] με καθολική κατ’ αρχήν ψηφοφορία και
υψηλότατα ποσοστά συμμετοχής επί του συνόλου των εγγεγραμμένων. Ποσοτικά η επίδοση αυτή,
δηλαδή εκλογές κάθε 2,7 χρόνια είναι σημαντική για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα και εκπληκτική
για τα βαλκανικά». Αν μάλιστα αφαιρέσει κανείς εκείνες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν μη γνή-
σιες «είτε λόγω βίας και νοθείας, είτε λόγω αποχής σημαντικής μερίδας των αντιπολιτευομένων» και
που «δεν ξεπερνούν τις 14», τότε διαπιστώνει ότι «και με ποιοτικά κριτήρια, η εκλογική μας ιστορία είναι
σημαντική, αφού ελάχιστες χώρες διεκδικούν τόσο υψηλό ποσοστό έντιμων εκλογικών αναμετρήσεων
με καθολική ψηφοφορία επί του συνόλου των πολιτών».
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Παράρτημα A
Τα κριτήρια ελέγχου των πολιτικών ελευθεριών
1) Εκλογική διαδικασία
α) Η εκτελεστική εξουσία και οι εκπρόσωποι του λαού να προέρχονται από
ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.
β) Να υπάρχει ισότητα ευκαιριών στην προεκλογική εκστρατεία, δίκαιος
εκλογικός νόμος, καθώς και δίκαιη καταχώριση και καταμέτρηση ψήφων.
Με τον συνυπολογισμό αντίστοιχων κριτηρίων για τα ατομικά δικαιώματα και το κράτος δικαίου (χω-
ρίς τα οποία είναι αδύνατον να υπάρξει πολιτική ελευθερία και πραγματικά δίκαιες εκλογές), οι χώρες
κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: ελεύθερες, μερικώς ελεύθερες και ανελεύθερες.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Παράρτημα B
Οι βασικές αρχές για την ψηφοφορία, σύμφωνα με το
ελληνικό Σύνταγμα
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Είδη αντιπροσώπευσης
Όσον αφορά τα είδη της αντιπροσώπευσης, η τυπολογία της Hanna Pitkin, στο βιβλίο της
«The Concept of representation», θεωρείται η πλέον κλασική.
Η Pitkin, λοιπόν, προσδιόρισε δύο βασικά είδη αντιπροσώπευσης:
1. Η τυπική (formalistic) αντιπροσώπευση, που κατάγεται από τον θεμελιωτή της νεωτερικής
πολιτικής θεωρίας, τον Hobbes, συνδέεται με την εξουσιοδότηση μέσω εκλογών και τη λογοδοσία, η
οποία με τη σειρά της συνδέεται με τη διαδικασία νέων εκλογών (αν κάποιος βουλευτής δεν ανταποκρί-
νεται στις όποιες απαιτήσεις της εκλογικής του βάσης, καταψηφίζεται στις επόμενες εκλογές). Το είδος
αυτό φαίνεται να εξαντλεί την αντιπροσωπευτική σχέση σε ένα είδος περιγραφής της χωρίς αναφορά
ούτε στα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων ούτε στις διαδικασίες που ενεργοποιούνται μετά την
ανάληψη των καθηκόντων τους.
2. Η Ουσιαστική (substantive) αντιπροσώπευση, την οποία διαχωρίζει σε δύο τύπους:
α) «παρευρίσκομαι εκ μέρους κάποιου» (standing for), όπου η αντιπροσώπευση
επιτυγχάνεται όταν οι αντιπρόσωποι διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά των
αντιπροσωπευόμενων,
β) «ενεργώ - λειτουργώ εκ μέρους κάποιου» (acting for), όπου η αντιπροσώπευση
επιτυγχάνεται με την εκδήλωση συγκεκριμένης συμπεριφοράς από τους
αντιπροσώπους.
Η αντιπροσώπευση του τύπου «παρευρίσκομαι εκ μέρους κάποιου» χωρίζεται με
τ η σειρά της σε περιγραφική και συμβολική.
Στην περιγραφική (descriptive) αντιπροσώπευση οι αντιπρόσωποι πρέ-
πει να μοιάζουν με τους αντιπροσωπευόμενους, να είναι χαρακτηριστικό δείγμα
τους ή ακριβές αντίγραφό τους. Το Κοινοβούλιο π.χ. να αποτελεί μια μικρο-
γραφία της κοινωνίας. Στην περιγραφική αντιπροσώπευση πρέπει να αποτυ-
πώνονται τόσο τα κοινωνικά (καταγωγικά ή επίκτητα) χαρακτηριστικά των
αντιπροσωπευόμενων (π.χ. φύλο, ηλικία, εκπαίδευση, κοινωνική τάξη) όσο
και το φάσμα των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι
αντιπρόσωποι δεν χρειάζεται να λειτουργούν εκ μέρους του σώματος των
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Βιβλιογραφία
Διαδικτυακές συνδέσεις για την αρχή της αντιπροσώπευσης
Η ελληνόγλωσση βιβλιογραφία για τη γενική έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης είναι εξαι-
ρετικά περιορισμένη, σε αντίθεση με τη βιβλιογραφία για τα κόμματα, ως θεσμό αντιπροσώπευσης, που
είναι πλέον αρκετά εκτενής.
Εκτός από τα ειδικά κεφάλαια που υπάρχουν στα σχετικά εγχειρίδια συνταγματικού δικαίου των
νομικών σχολών, πληροφορίες και ερμηνευτικά σχήματα για την κατανόηση της αντιπροσώπευσης μπο-
ρεί να βρει κανείς:
• Andrew Heywοod, Εισαγωγή στην πολιτική, Πόλις, Αθήνα, 2006. Μια εξαιρετική
και ιδιαίτερα ενημερωμένη εισαγωγική παρουσίαση των σημαντικότερων διαστάσεων
του πολιτικού φαινομένου, που περιλαμβάνει και ειδικό κεφάλαιο για τις θεωρίες
αντιπροσώπευσης και τις εκλογές.
• Γιώργος Σωτηρέλης, Σύνταγμα και εκλογές στην Ελλάδα: 1864-1909, Θεμέλιο,
Αθήνα, 1991. Εκτός από την κριτική ανασκευή της άποψης περί «εισαγόμενης» και
«πρόωρης» κατοχύρωσης του ανδρικού καθολικού δικαιώματος ψήφου στην Ελλάδα,
μπορεί κανείς να πληροφορηθεί για την ιστορική εξέλιξη και τα βασικά χαρακτηριστικά
της διαδικασίας των εκλογών στην Ελλάδα του 19ου αιώνα καθώς και για τις έννοιες
της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας (απ’ όπου και αντλούνται στοιχεία στο σχετικό
κεφάλαιο).
• Συλλογικό, Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα, Σαββάλας, Αθήνα, 2007. Περιέχει και τη
μελέτη του Βασίλη Φιλίππου, «Η έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης και η οργάνωση
των κομμάτων», όπου υπάρχει μια σύντομη παρουσίαση της θεωρίας της H. Pitkin για
την αντιπροσώπευση, τμήματα της οποίας έχουν χρησιμοποιηθεί στο οικείο κεφάλαιο.
• Manfred G. Schmidt, Θεωρίες της Δημοκρατίας, Σαββάλας, Αθήνα, 2004.
Παρουσιάζεται ένα πανόραμα και μια συγκριτική ανάλυση των θεωρητικών
προσεγγίσεων της δημοκρατίας από τον Αριστοτέλη μέχρι τις νεότερες κριτικές
θεωρίες, με ιδιαίτερη αναφορά στην έννοια της λαϊκής κυριαρχίας του Ρουσώ και την
αντιπροσωπευτική κυβέρνηση του Μιλ. Περιέχει, επίσης, πληροφορίες και κριτήρια
διεθνούς συγκριτικής πολιτικής ανάλυσης.
• Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Το Σύνταγμα και οι εχθροί του, Πόλις, Αθήνα, 2011. Μια
εντυπωσιακή όσο και απολαυστική παρουσίαση, ακόμη και για τον μη ειδικό, της
ελληνικής συνταγματικής και πολιτικής ιστορίας από το 1800 ως το 2010, με
πληροφορίες και αναλύσεις για τη διαμόρφωση των αντιπροσωπευτικών μας θεσμών,
με τις ευεργετικές για τη δημοκρατία επιπτώσεις αλλά και τις δυσλειτουργίες τους.
• Στον ιστότοπο του Ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης» το κείμενο του Κώστα
Χρυσόγονου «Τα πρόσωπα του Ιανού: Μορφές πολιτικής αντιπροσώπευσης από την
αρχαιότητα ως τη μετανεωτερικότητα» στη διεύθυνση: http://www.constitutionalism.
gr/html/ent/414/ent.2414.asp, για μια συνοπτική και κριτική επισκόπηση μορφών
αντιπροσώπευσης και αντιπροσωπευτικών θεσμών κατά την αρχαιότητα, το μεσαίωνα
και τη νεότερη εποχή μέχρι τη σημερινή λειτουργία τους σε συνθήκες οικονομικής και
πολιτικής κρίσης της μετανεωτερικής κοινωνίας.
• Σχετικά με τα προβλήματα της αντιπροσώπευσης από την οπτική της θεωρίας της
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
δημόσιας επιλογής και ανάλυση της έννοιας της προσοδοθηρίας, αρκετά κατατοπιστικό
είναι το κείμενο του Αριστείδη Χατζή, «Πολιτική χωρίς ρομαντισμό», στον τιμητικό
τόμο για τον Πέτρο Παραρά: http://users.uoa.gr/~ahatzis/Pararas_Volume.pdf
• Για τη σχέση συμφερόντων, συλλογικής δράσης και αντιπροσώπευσης από την οπτική
της θεωρίας των κοινωνικών κινημάτων, ενδιαφέρον παρουσιάζει η εισαγωγή της
εργασίας του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου «Συλλογική δράση και αντιπροσώπευση
συμφερόντων πριν και μετά τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα», Κριτική, 2010 και στο:
http://www.scribd.com/doc/71483091/
• Stanford Encyclopedia of Philosophy, Political Representation, http://plato.stan-
ford.edu/, μια ευσύνοπτη παρουσίαση της έννοιας και των μορφών αντιπροσώπευσης.
• J.S. Mill, Considerations on representative government, http://www2.hn.psu.edu/
faculty/jmanis/jsmill/considerations.pdf, το κλασικό κείμενο του Mill όπου εκτίθενται
αναλυτικά οι απόψεις του για την ελεύθερη αντιπροσώπευση.
• Hanna F. Pitkin, The Concept of Representation, University of California Press,
Berkeley, 1972. Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1967 και έχει γνωρίσει
πολλές επανεκδόσεις, με πιο πρόσφατη αυτή του 2011.
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Δείτε τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για όλους»
(Easy-to-read)
Ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για όλους»
Δείτε τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων με γλωσσικά σχόλια και
Γλωσσάρι, που μπορείτε να μοιράσετε στους μαθητές σας.
Γλωσσάρι για τον κανονισμό των μαθητικών κοινοτήτων
Δείτε σε ηλεκτρονική μορφή το έντυπο που έχει εκδώσει το Συμβούλιο της Ευρώπης
για το θέμα της δημοκρατικής διοίκησης των σχολείων:
http://www.coe.int/t/dg4/education/edc/Source/Pdf/Documents/2007_
demgovernchoolspublic_en.pdf
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Ο κανονισμός λειτουργίας
των μαθητικών κοινοτήτων σε
«Κείμενο για όλους»
Δείτε εδώ τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων, μεταγραμμένο σε «Κείμενο
για όλους»*.
Στη μορφή αυτή, ο κανονισμός:
ä Είναι πιο κατανοητός, φιλικός και προσβάσιμος από τους μαθητές.
ä Μπορεί να χρησιμεύσει ως κείμενο εργασίας για τα προτεινόμενα
Εκπαιδευτικά Εργαστήρια για τις μαθητικές κοινότητες.
ä Μπορεί να μοιραστεί ή να αναρτηθεί στην τάξη.
*Η μέθοδος «Κείμενο για όλους» (όπως αποδόθηκε από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής και
Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ο όρος Easy-to-read) είναι ένα εργαλείο
μεταγραφής κειμένων, που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ανάγνωσης και κυρίως
της κατανόησης του παρουσιαζόμενου κειμένου. Άρχισε να χρησιμοποιείται στη
Σουηδία και στην Αγγλία με στόχο τη διευκόλυνση ατόμων με ειδικές ανάγκες, αλλά
πλέον χρησιμοποιείται για τη μεταγραφή κάθε κειμένου και για κάθε κατηγορία
αναγνωστών. Περισσότερες πληροφορίες και παραδείγματα μπορείτε να βρείτε στα:
http://www.pi-schools.gr/special_education_new/index_gr.htm
http://www.easytoread-network.org/
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΑΡΘΡΟ 1
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ
Το σχολείο ετοιμάζει
τα παιδιά να ζήσουν
Το σχολείο
ως ελεύθεροι και
για να το πετύχει αυτό
δημοκρατικοί πολίτες.
φροντίζει ώστε οι δάσκαλοι
και οι μαθητές να συζητούν, να
συνεργάζονται, να παίρνουν
πρωτοβουλίες, για να
μαθαίνουν.
Το σχολείο
πρέπει να δίνει στα
παιδιά τα εφόδια
Εξάλλου, το σχολείο
για να ζήσουν μέσα
επηρεάζεται από την
στην κοινωνία.
κοινωνία αλλά και την
επηρεάζει, αφού επιδρά
στις αντιλήψεις που
διαμορφώνουν
Για να γίνουν οι μαθητές γι’ αυτήν.
όλα αυτά πρέπει οι
καθηγητές και οι
μαθητές να θεωρούν το
σχολείο αποδεκτό και
χρήσιμο.
Το σχολείο θα
πρέπει να δίνει
στα παιδιά νέα
επιστημονική γνώση
και δημοκρατικούς
κανόνες για να Η Πολιτεία δίνει τους νόμους
ζήσουν. και τη συμπαράσταση για να
γίνουν όλα αυτά με τη συνεργασία
καθηγητών – μαθητών και άλλων
που έχουν σχέση με το σχολείο,
όπως για παράδειγμα, η τοπική
κοινότητα και οι γονείς και
κηδεμόνες.
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΑΡΘΡΟ 2
ΕΝΝΟΙΑ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Οι μαθητές
εξασκούνται
στη δημοκρατική ζωή
συμμετέχοντας σε αποφάσεις
που τους αφορούν,
Για να λειτουργήσει
παίρνοντας πρωτοβουλίες,
καλύτερα η ζωή στο
κάνοντας διάλογο,
σχολείο θα πρέπει να
προτείνοντας λύσεις.
Οι μαθητικές υπάρχει συνεργασία
κοινότητες είναι καθηγητών-μαθητών-
σπουδαίο κομμάτι γονέων.
της σχολικής ζωής. Όλοι αυτοί θα
πρέπει να συζητούν
τα προβλήματα και
να βρίσκουν τις
καλύτερες λύσεις.
ητές να
ν α σ υ ν η θ ίσουν οι μαθ ατίας.
Για
ν ω ς μ έ λ η μιας δημοκρ
λειτουργο ύ
χουν
ό λ ο ι σ υμμετέ
ότι .
μάθουν κρατική ζωή
Για να μ ο
στη δη
γο
Για ποιο λό
οι
υπάρχουν ΝAI
μαθητικές στις μαθητικές
;
κοινότητες κοινότητες
αζί
τ ο ν τ α ι όλοι μ . σημαίνει:
σκέφ λημα
μ π ο ρ ούν να ια κάθε πρόβ
Για να τερη λύση γ ία
ύ Ναι στη δημοκρατ
την καλ
θυνοι. Ναι στην
Για να γίνουν υπεύ εθνική αν
εξαρτησία
α κα ι ποιες
ι α δ ι κ αιώματ Ναι στην πρόοδο
πο ν.
μάθουν εώσεις έχου Ναι στις αν
Για να υπ ο χ ρ θρώπινες
αξίες
Ναι στo ξεπέρασμα των διακρίσεων
Ναι στην ισό
τητα όλων τω
ν ανθρώπω
ν
Ναι στην ειρήνη
Ναι στη φ
ιλία των λ
αών
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΑΡΘΡΟ 3
ΟΡΓΑΝΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Τι είναι η μαθητική κοινότητα; 1. το σύνολο των μαθητών μιας τάξης π.χ. η Α’ τάξη αλλά και
2. το σύνολο των μαθητών του τμήματος π.χ. το Β2.
Κάθε πότε γίνεται η 1. Τακτικά: μια φορά το μήνα, την τελευταία ώρα, που είναι
συνέλευση; διαφορετική για κάθε μήνα.
2. Έκτακτα: όποτε το ζητήσει το συμβούλιο ή το ½ των μαθητών
του τμήματος. Οι έκτακτες συνελεύσεις όμως γίνονται αφού
τελειώσουν τα μαθήματα. Η τελευταία γενική συνέλευση
γίνεται στο τέλος της χρονιάς. Τότε γίνεται ο απολογισμός.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
2. Όλοι οι μαθητές εκλέγουν την εφορευτική επιτροπή (ΕΕ). Αποτελείται από 3 μέλη.
Έχει την ευθύνη των εκλογών. Αν είσαι υποψήφιος για την εφορευτική, δεν μπορείς να
είσαι υποψήφιος για άλλη θέση.
3. Η ΕΕ γράφει σε ένα χαρτί τα ονόματα των υποψηφίων με αλφαβητική σειρά. Αυτό είναι
το ψηφοδέλτιο. Βγάζει τόσα αντίγραφα, όσοι είναι οι μαθητές του τμήματος.
5. Παίρνεις ένα μπλε στυλό και σημειώνεις δίπλα από το όνομα του υποψηφίου που
προτιμάς ένα (1) σταυρό. Μπορείς να διαλέξεις μέχρι πέντε (5) υποψηφίους.
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Οι καθηγητές θα είναι Στα γυμνάσια, στις συνεδριάσεις συμμετέχει και ένας καθηγητής.
παρόντες στις συνεδριάσεις;
Αυτόν τον ορίζει ο σύλλογος των καθηγητών και βρίσκεται κοντά
στα παιδιά για να τους εξηγεί ποια βήματα θα ακολουθούν κάθε
φορά.
Ο καθηγητής συμβουλεύει αλλά δεν αποφασίζει.
Μέχρι πότε ισχύει το μαθητικό Μέχρι την εκλογή του επομένου έτους, για όσους μαθητές
συμβούλιο; φοιτούν ακόμη.
Πότε συνεδριάζει το Το συμβούλιο συνεδριάζει εκτός διδακτικών ωρών στο χώρο του
συμβούλιο; σχολείου.
Ποιος έχει την ευθύνη; Ο πρόεδρος έχει την ευθύνη των συνεδριάσεων, ο ταμίας του
ταμείου και όλοι μαζί έχουν την ευθύνη της μαθητικής κοινότητας.
Πόσες ψήφους δικαιούμαι; Όλα τα μέλη έχουν μία ψήφο. Οι αποφάσεις παίρνονται κατά
πλειοψηφία σε φανερή ψηφοφορία.
Τι άλλο κάνει το προεδρείο; Τηρεί τα βιβλία και όλα τα έγγραφα της μαθητικής κοινότητας, τα
οποία πρέπει να φυλάσσονται μέσα στην τάξη.
συνέχεια
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΙ
ΤΙ ΜΠΟΡ
ΝΑ ΠΑΕΙ
ΣΤΡΑΒΑ;
π ο υ προτιμά ς:
τ ο ό ν ο μ α
μ ια κ α δίπλα σ
ρδούλα υρο. Θυμήσου: ένα μπλε σταυρ ό!
Ζωγρ ά φ ισ ε ς ίναι άκ
ηφοδέλτιο ε
Ουπς! Το ψ
Προτιμάς 8 συμμαθητές:
συμμαθητές, αλλά
Είσαι τυχερός που έχεις τόσο καλούς
μόνο 5 σταυρούς παρακαλώ.
δ ια δ ικ α σ ία δ ε ν τηρείται:ση
Ν ομίζεις ότι η το στην ΕΕ.
ένσταση. Αν
Η τήρη
άφερέ
ό ν μ ια ουλειά.
Έχεις λ ο ιπ
ικ α σ ία ς ε ίν αι δική της δ
διαδ
της σωστής
ΑΙ
ΤΙ ΓΙΝΕΤ
ΙΟΣ
ΑΝ ΚΑΠΟ
ΘΕΛΕΙ ΝΑ
ΘΕΙ;
ΠΑΡΑΙΤΗ
ς
έ σ η το υ π α ίρνει ο πρώτο
ότε τη θ
π α ρ α ιτ η θ ε ί αν θέλει. Τ
ρεί να ατικός.
Κάποιος μπο αναπληρωμ λογές.
α μ έ λ η , ξ α ν αγίνονται εκ
ισσότερ άρει
ν π α ρ α ιτ η θ ούν 3 ή περ υ ν έ λ ε υ σ η μπορεί να π
Α ενική σ
ν α κ λ η τό , δηλαδή η γ
Το 5μελές ε
ίν α ι α φο της.
πίσω την ψή
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΤΟ 15ΜΕΛΕΣ
Πότε εκλέγεται; Το πολύ μέσα σε 45 ημέρες από την εκλογή των μαθητικών
συμβουλίων.
Από ποιους αποτελείται το Το 15μελές αποτελείται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, το
15μελές; γραμματέα και 12 ισότιμα μέλη.
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
1. Κάθε τμήμα επιλέγει 1 υποψήφιο για την εφορευτική επιτροπή. Αυτό το πρόσωπο δεν
μπορεί να είναι υποψήφιο για το 15μελές.
2. Η ΕΕ γράφει σε ένα χαρτί τα ονόματα των υποψηφίων με αλφαβητική σειρά. Αυτό είναι
το ψηφοδέλτιο. Χρειάζονται τόσα ψηφοδέλτια όσοι είναι οι μαθητές του σχολείου.
4. Παίρνεις ένα μπλε στυλό και σημειώνεις δίπλα από το όνομα του υποψηφίου που
προτιμάς ένα (1) σταυρό. Μπορείς να διαλέξεις μέχρι επτά (7) υποψηφίους.
π ο ρ ε ί
• Κάποιος
μ
ό ς . α τέ α ς , τό τε το συμβούλιο
ατι κ ο γραμμ
αναπληρωμ ο α ν τι πρόεδρος ή
εδ ρ ο ς ,
ιτηθεί ο πρό η.
• Αν παρα ψ η φ ο φορία τη θέσ ογές.
ΑΙ συμπληρών
ε ι μ ε γίνονται εκλ
ΤΙ ΓΙΝΕΤ π ερισσότερα
μ έ λ η , ξ α ν α
ν έ λευσης μπο
ρούν
ΙΟΣ ν 8 ή ή ς σ υ
ΑΝ ΚΑΠΟ ιτη θ ο ύ 3 της γε ν ικ
• Αν παρα η τό , δ ηλαδή τα 2/
ΘΕΛΕΙ ΝΑ ν α κ λ
λές είναι α
ΘΕΙ; • Το 15με τη ν ψήφο τους
.
υ συμβουλίο
υ
ΠΑΡΑΙΤΗ υ ν π ίσ ω σ η το
να πάρο α π ό φ α
λικού συμβο
υλίου.
ε λ ο ύ ς π ο υ ορίζονται με ε ις το υ σ χ ο
• 3 μέλη το
υ 15μ υνεδριάσ
ύ ν το υ ς μ α θητές στις σ
εκπροσωπο
συνέχεια
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΑΡΘΡΟ 4 •
ΑΤΑ • Η κοινότ
ΤΑ ΧΡΗΜ ητα μπορεί στην
πρώτη της συνέλ
ΤΗΣ τακτική εισφορά
των μαθητών, δη ευση να κανονίσ
ει την
Τ Α Σ λα δή
ΚΟΙΝΟΤΗ
μα θητές στο κοινό πόσα χρήματα θα
ταμείο. δίνουν οι
• Η μαθητική κοιν
ότητα μπορεί να
προσφορές ή εκ έχει και έκτακτα
δηλώσεις. έσοδα από
• Αν γίνει μια
εκδήλωση, που
τμημάτων, τότε θα οργανωθεί απ
τα χρήματα που ό μαθητές διαφόρ
ίσα μέρη στα τμήμ θα εισπράξουν θα ων
ατα. μοιραστούν σε
• Το μαθητικό
συμβούλιο θα δι
αχειρίζεται τα χρ
• Οι αποδείξεις ήματα.
είσπραξης και πλ
Πρόεδρο και τον ηρ ω μής υπογράφον
Ταμία. ται από τον
• Τα χρήματα πο
υ περισσεύουν σ
Διεύθυνση του Σ το τέλος της χρον
χολείου, τα φυλ ιάς δίνονται στη
με την καινούρια άει και τα δίνει σ
σχολική χρονιά. την επόμενη τάξη
ΑΡΘΡΟ 5
πειθαρχικα
ιφορά
η μ α μ ε τ η συμπερ ει
ιο υ ρ γ ή σ ει πρόβλ ς κ α ι ν α προτείν
ρια δημ εκτάκτ ω μα.
•
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
6
ΑΡΘΡΟ
Σ Τ Η Ρ Ι ΟΤΗΤΕΣ
ΔΡΑ ΗΤΙΚΩΝ
Ν Μ Α Θ
ΤΩ
ΗΤΩΝ
ΚΟΙΝΟΤ
Τι μπορεί να κάνει μια μαθητι
•
κή κοινότητα;
Να οργανώσει εκδηλώσε
ις σε συνεργασία και με
έγκριση του συλλόγου τω την
ν καθηγητών.
• Να οργανώσει ομίλο
υς, δηλαδή ομάδες για τη
φωτογραφία, τον κινηματ ν
ογράφο, τη λογοτεχνία,
αθλητισμό κ.ά. Οι μαθητέ τον
ς που ανήκουν στους ομ
θα συναντιούνται στον χώ ίλους
ρο του σχολείου εκτός ωρ
διδασκαλίας. ών
• Να φροντίζει ώστε το
σχολείο να είναι καθαρό
κατάσταση και ασφαλές , σε καλή
για να μπορούν όλα τα πα
να απολαμβάνουν το αγ ιδιά
αθό της παιδείας χωρίς
κινδυνεύουν ή να φοβο να
ύνται.
• Να ελέγχει την καθα
ριότητα και την εξυπηρέτ
μαθητών στο κυλικείο. ηση των
• Να επεμβαίνει και να
συζητάει με καλή διάθεση
μαθητές που ντύνονται με τους
με τρόπο ακραίο, εκκεντ
προσβλητικό. ρικ όή
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ä Δείτε εδώ μια επιλογή από ξεχωριστές δράσεις μαθητικών κοινοτήτων, που προέρχονται από
σχολεία όλης της Ελλάδας.
Μπορούν σίγουρα να λειτουργήσουν ως κίνητρα για ακόμη πιο δημιουργικές πρωτοβουλίες.
ä Γνωστοποιήστε τες στους μαθητές σας και συζητήστε μαζί τους πώς θα μπορούσαν να κάνουν
τα μαθητικά συμβούλια του σχολείου τους περισσότερο δημιουργικά.
ä Κοινοποιήστε μας δράσεις των μαθητικών κοινοτήτων των σχολείων σας που θεωρείτε ότι
αξίζει να προβληθούν και να επιβραβευτούν: Γίνετε συμμέτοχοι στο πρόγραμμα «Δημοκρατία και
Εκπαίδευση» του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Οι μαθητικές κοινότητες
σε άλλες χώρες
Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων συναντάται σε πολλά σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, εξυ-
πηρετώντας συνήθως την ανάγκη της καλλιέργειας στα παιδιά και στους εφήβους συνείδησης ενεργού
πολίτη, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, με την κατανόηση της αξίας της υπεύθυνης συλλογι-
κής δράσης, με την αναγνώριση της σημασίας της αντιπροσώπευσης και με την καλλιέργεια των συμπε-
ριφορών και αρχών που θα έπρεπε να διακρίνουν τον ιδανικό αντιπρόσωπο και αντιπροσωπευόμενο.
Ειδικότερα, η προώθηση και ενίσχυση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων ως μέσου δημοκρατικής
διαπαιδαγώγησης, εκμάθησης και υιοθέτησης διαδικασιών δραστηριοποίησης μέσα σε μια δημοκρατική
κοινωνία φαίνεται να αποτελεί μια ιδιαίτερα προσφιλή πρακτική τουλάχιστον για 33 κράτη του δικτύου
Ευρυδίκη.1 Σε γενικές γραμμές, στα περισσότερα από αυτά τα κράτη οι μαθητές και οι μαθήτριες καλού-
νται να κατανοήσουν τη διαδικασία έκθεσης απόψεων, διεκδίκησης και συμμετοχής στη διακυβέρνηση
σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο μέσα από τους ακόλουθους τρόπους:
1. Την εκλογή αντιπροσώπων της τάξης (“class representatives”) και τη συνακόλουθη –αν και όχι
πάντα αυτονόητη- ανάδειξη του λεγόμενου συμβουλίου της τάξης (“class council”), το οποίο σε
πολλές χώρες απαρτίζεται όχι μόνο από μαθητές αλλά και από διδάσκοντες και γονείς.
2. Τη συγκρότηση και λειτουργία του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου (“student council”).
3. Την εκπροσώπηση των μαθητών στα όργανα διοίκησης του σχολείου (“student representation
on school governing bodies”).2
Στις περισσότερες χώρες ο τρόπος συγκρότησης και ανάληψης δράσης από τις μαθητικές κοινότη-
τες ρυθμίζεται από την κεντρική διοίκηση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι ακόμα και σε κράτη που το εκπαι-
δευτικό τους σύστημα διακρίνεται από έναν αρκετά αποκεντρωτικό χαρακτήρα –δηλαδή, η κάθε σχολική
μονάδα έχει μεγάλο βαθμό αυτονομίας ως προς τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της-, όπως είναι
αυτά της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Φιλανδίας, προβλέπεται ένα διαμορφωμένο από την κεντρική
διοίκηση θεσμικό πλαίσιο όσον αφορά τη συγκρότηση των μαθητικών κοινοτήτων, κυρίως στις μεσαίες
βαθμίδες εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, κανονισμοί και επίσημες υποδείξεις αναφορικά με την εκλογή
των αντιπροσώπων της τάξης απαντώνται περίπου στο 1/3 των κρατών-μελών του Δικτύου σε επίπεδο
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο 1/2 σε επίπεδο αρχικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στα 2/3 σε
επίπεδο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης3. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι ο ρόλος της
κεντρικής διοίκησης σε κάποιες χώρες, όπως η Σουηδία, απλά περιορίζεται στην επιβολή της
ύπαρξης και λειτουργίας μαθητικών κοινοτήτων, αφήνοντας στη διακριτική ευχέρεια των
σχολικών μονάδων τη διαμόρφωση του πλαισίου για την ανάδειξη των αντιπροσώπων
των μαθητικών κοινοτήτων, τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και, εν γένει, την οργά-
νωση και λειτουργία τους.
συνέχεια
1. Από το 2013 το Δίκτυο Ευρυδίκη απαρτίζουν 36 κράτη: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία,
Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κροατία,
Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μαυροβούνιο, Νορβηγία, Ουγγαρία, Πολωνία,
Πορτογαλία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουη-
δία, Τουρκία, Τσεχική Δημοκρατία, Φιλανδία. Η έρευνα, ωστόσο, των I. De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida
Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe. EACEA P9 Eurydice & Policy Support, πάνω στην
οποία και στηριχθήκαμε για τη συγγραφή-σύνοψη του κειμένου αυτού, αναφέρεται σε δεδομένα του 2010-2011 που
αφορούν σε 33 χώρες-μέλη.
2. Βλ. σχετικά I. De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe.
EACEA P9 Eurydice & Policy Support. Το κείμενο αυτό αποτελεί ουσιαστικά μία σύνοψη του 2ου Κεφαλαίου «Συμμετοχή μα-
θητών/ριών και γονέων στη διοίκηση του σχολείου» που περιλαμβάνεται στο προαναφερθέν έγγραφο.
3. ο.π.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΑ
ΘΕΣΜΟΘΕΤΗ-
ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΘΕ- ΘΕΣΜΟΘΕΤΗ- ΓΙΑ ΑΝΤΙ-
ΣΜΟΘΕΤΗΜΕΝΟ ΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΩΠΟΥΣ ΑΥΤΟΝΟΝΟ-
ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΑΥΤΟΝΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΑΥΤΟΝΟΝΟ- ΜΑΘΗΤΩΝ/ΡΙΩΝ ΜΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩ- ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΧΕ- ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΜΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΕ ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ
ΠΟΥΣ ΤΑΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤ/ΠΟΥΣ ΜΑ-
ΚΡΑΤΗ ΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ
ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΘΗΤΩΝ/ ΡΙΩΝ
ΕΚΛΟΓΗ ΑΝΤ/
ΣΥΜΒ/ΛΙΑ ΣΕ ΟΡΓΑΝΑ
ΠΩΝ ΤΑΞΗΣ
ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Π/ Δ/ Δ/ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Π/ Δ/ Δ/ Π/ Δ/ Δ/ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ
ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/
ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2
ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2 ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2
Αυστρία Χ Χ Χ Χ Χ
Βέλγιο Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Βουλγαρία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Γαλλία Χ Χ Χ Χ
Γερμανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Δανία Χ Χ Χ Χ Χ
Ελβετία
Ελλάδα Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Εσθονία Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ηνωμένο
Χ Χ Χ Χ Χ* Χ Χ Χ
Βασίλειο
Ιρλανδία Χ Χ Χ Χ Χ
Ισλανδία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ισπανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ιταλία Χ Χ Χ
Κάτω Χώρες Χ Χ Χ Χ
Κροατία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Κύπρος Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Λετονία Χ Χ Χ Χ
Λιθουανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Λιχτενστάιν Χ Χ Χ Χ Χ
Λουξεμβούργο
Μάλτα
Νορβηγία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ουγγαρία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Πολωνία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Πορτογαλία Χ Χ Χ Χ Χ
Ρουμανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Σερβία
Σλοβακία Χ Χ Χ Χ
Σλοβενία Χ Χ Χ
Σουηδία Χ Χ Χ
Τουρκία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Τσεχική
Χ Χ Χ
Δημοκρατία
Ο πίνακας στηρίζεται σε δεδομένα των ετών 2010-2011, όπως αναφέρονται στις εικόνες 2.1., 2.2. & 2.3. που περιλαμβάνονται στο έγγραφο I.
De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe. EACEA P9 Eurydice & Policy Support.
* Η Ουαλία και η Σκωτία διαθέτουν κεντρικά καθορισμένο νομικό πλαίσιο, ενώ τα σχολεία της Αγγλίας διακρίνονται από μια σχετική αυτονομία
αναφορικά με τη λειτουργία των μαθητικών συμβουλίων σε επίπεδο σχολείου.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι στις περισσότερες χώρες η συγκρότηση μαθητικών συμβουλίων
(“student councils”), όπως τα 15μελή συμβούλια των ελληνικών σχολείων, είναι η πιο συνηθισμένη
μορφή μαθητικής συμμετοχικής δράσης στο σχολικό γίγνεσθαι. Τα μέλη των συμβουλίων αυτών, απαρτί-
ζονται είτε από αντιπροσώπους των τάξεων είτε αναδεικνύονται απευθείας από το σύνολο των μαθητών
και μαθητριών του σχολείου. Στην Ουαλία, στην Αγγλία και στη Βόρεια Ιρλανδία η εκλογή των αντιπροσώ-
πων των τάξεων αποβλέπει αποκλειστικά και μόνο στην ανάδειξη των μελών για τη συγκρότηση των
μαθητικών συμβουλίων του σχολείου.
Ανεξάρτητα από το είδος της προβλεπόμενης συμμετοχικής δράσης, στα περισσότε-
ρα από τα κράτη του Δικτύου, ο ρόλος των μαθητών/ριών φαίνεται να είναι καθαρά συμ-
βουλευτικός και πληροφοριακός. Εξαίρεση, ίσως, αποτελεί η Ισπανία, όπου οι μαθητικές
κοινότητες από τη Γ’ Γυμνασίου και πάνω συμμετέχουν ακόμα και στην εκλογή του Δι-
ευθυντή του σχολείου, ενημερώνονται και ερωτώνται για τη διαδικασία εισαγωγής των
μαθητών, συνεργάζονται με τα κρατικά όργανα για τη διαμόρφωση του σχολικού συστή-
ματος και συμμετέχουν ενεργά στη σχολική αξιολόγηση.
Μια ιδιαίτερη πολυμορφία παρουσιάζει ο θεσμός σε χώρες που το εκπαιδευτι-
κό τους σύστημα διακρίνεται από έναν «περιφερειακό» και ομοσπονδιακό χαρακτήρα,
όπως είναι αυτό της Γερμανίας και της Μ. Βρετανίας. Η πολυμορφία αυτή αντανακλάται
και στους όρους που χρησιμοποιούνται για να ονομάσουν το θεσμό ή τα αντίστοιχα θεσμι-
κά όργανα. Οι όροι “Schulervertretung”, “Schulermitverantwortung”, “Schulermitverwaltung”,
“Schulerverwaltung”, “Schulermitwirkung” είναι δηλωτικοί της συμμετοχικής δράσης των μαθη-
τών/ριών στη Γερμανία4, ενώ στη Μ. Βρετανία χρησιμοποιούνται οι όροι “classroom councils”, “form
councils”, για τα συμβούλια της τάξης, και “school councils”, “pupil councils”, “learner councils”, “student
forums”, “school senate”, “student councils” για τα συμβούλια του σχολείου.5
Διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και ως προς την οργάνωση της μαθητικής κοινότητας.
Ειδικότερα στη Γερμανία6, υπάρχει μια εκλεγμένη επιτροπή μαθητών/ριών του σχολείου
(“Schulervertretung”) που οργανώνεται και διοικείται αυτόνομα, σύμφωνα με τη νομοθε-
σία του αντίστοιχου κρατιδίου. Συνήθως το κάθε σχολικό τμήμα επιλέγει τους αντιπρο-
σώπους του που συμμετέχουν στο Μαθητικό Συμβούλιο του σχολείου (“Schulerrat”/
Schulerversammlung”), από τους οποίους και αναδεικνύεται το Διοικητικό Συμβούλιο
της Μαθητικής Συνέλευσης του σχολείου (“der Vorstand der Schulerversammlung”)
–π.χ. πρόεδρος (Schulersprecher), Ταμίας (Kassenwart) & Γραμματέας (Schriftfuhrer).
Σε κάποια κρατίδια οι αντιπρόσωποι των μαθητών στο προαναφερόμενο όργανο
εκλέγονται άμεσα από όλους τους μαθητές. Σε επίπεδο κρατιδίου λειτουργεί μια
επιτροπή μαθητών (“Schulervertretungsgremium”). Τέλος, σε ομοσπονδιακό επί-
πεδο, προβλέπεται η λειτουργία μιας Επιτροπής (“Bundesschulervertretung’’), που
αντιπροσωπεύει όλους τους μαθητές της Γερμανίας. Τα μαθητικά συμβούλια υπε-
ρασπίζονται τα συμφέροντα των μαθητών σε όλα τα θεσμικά όργανα και όσοι συμ-
μετέχουν σε αυτά έχουν επιπλέον δικαιώματα, όπως τη δυνατότητα δικαιολογημένης
απουσίας από τα μαθήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
συνέχεια
4. Οι πληροφορίες προέρχονται από την απάντηση της κας Susanne Schubert του Μορφωτικού Τμήματος της Πρεσβείας της Γερμανίας σε σχε-
τικό ερώτημά μας, καθώς και από διαδικτυακή έρευνα.
5. Βλ. σχετικά στην http://involver.org.uk/advice/school-council/what-is-a-school-council/
6. Οι πληροφορίες προέρχονται από την απάντηση της κας Susanne Schubert του Μορφωτικού Τμήματος της Πρεσβείας της Γερμανίας σε σχε-
τικό ερώτημά μας, καθώς και από διαδικτυακή έρευνα.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Στο Ηνωμένο Βασίλειο –Σκωτία, Αγγλία, Ουαλία- μαθητικά συμβούλια (“student councils” -όπως
είθισται να ονομάζονται σήμερα7 - ή “school councils”), εκλεγμένα δηλαδή όργανα μαθητών, που σκο-
πός τους είναι να αντιπροσωπεύουν τις τάξεις τους και να λειτουργούν ως ένα μέσο για την ενεργή
και δημιουργική ενσωμάτωση των μαθητών/ριών στην καθημερινή ζωή της σχολικής κοινότητας8,
υπάρχουν σε περισσότερα από το 90% των σχολείων.9 Δεν υπάρχουν κοινοί κανόνες για τον
τρόπο λειτουργίας των σχολικών συμβουλίων, ούτε και για τη σύνθεσή τους. Συνήθως, στην
Αγγλία, τα σχολικά συμβούλια αποτελούνται από έναν ή δύο εκλεγμένους αντιπροσώπους
από κάθε τάξη –ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Σύμβουλοι-αντιπρόσωποι των μαθητών/ριών
εκλέγονται στην αρχή της χρονιάς ακόμα και στα νηπιαγωγεία (ηλικίες μαθητών/ριών 3-4
ετών). Είναι σημαντικό ότι υπό την επίβλεψη των μαθητικών συμβουλίων λειτουργούν
και διάφορες υποεπιτροπές για την οργάνωση συγκεκριμένων εκδηλώσεων και ερευ-
νών ή για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων, όπως η καταπολέμηση της βίας
στο σχολείο.10 Ιδιαίτερη ώθηση δόθηκε στο θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων από το
2006, μετά από πρωτοβουλίες του τότε Υπουργού Παιδείας.
Στην Ιταλία ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων, ή των «συνελεύσεων των μα-
θητών» (“assemblea studentesca”), στα σχολεία της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαί-
δευσης –αντίστοιχα με τα δικά μας Λύκεια- θεσμοθετήθηκε το 1974. Ο σχετικός νόμος
αναθεωρήθηκε το 1994. Όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στην Ιταλία, λειτουργούν οι
συνελεύσεις της τάξης και οι συνελεύσεις του σχολείου. Ο θεσμός στοχεύει τόσο στη
συμμετοχή των μαθητών/ριών στα ζητήματα της σχολικής και κοινωνικής ζωής όσο και
στην καλλιέργεια της πολιτιστικής και πολιτικής συνείδησης των μαθητών/ριών.11
Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων φυσικά λειτουργεί και σε κράτη που δεν ανήκουν
στο Δίκτυο Ευρυδίκη, όπως είναι οι Η.Π.Α. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημιουργία και
λειτουργία διαφόρων κρατικών και μη οργανώσεων, σχεδόν σε όλες τις Πολιτείες των Η.Π.Α., που
δραστηριοποιούνται στην παροχή συμβουλών και κατευθύνσεων για την οργάνωση και εκπαίδευση
των μελών των μαθητικών συμβουλίων. Μάλιστα υπάρχουν και αντίστοιχες οργανώσεις που λειτουρ-
γούν σε εθνικό επίπεδο, όπως The National Association of Secondary School Principals (NASSP) που
λειτουργεί από το 1916 και υλοποιεί μια σειρά από επιμέρους προγράμματα όπως τα National Honor
Society –δημιουργήθηκε το 1921-, National Association of Student Councils –λειτουργεί ως οργανισμός
από το 1931- και η National Elementary Honor Society –ιδρύθηκε το 2008.12
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι στην Ευρώπη λειτουργεί ήδη από το 1975, με έδρα το Δουβλίνο,
πλατφόρμα για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ μαθητικών ενώσεων της γενικής και επαγγελματι-
κής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Organising Bureau of European School Student Unions.13 Συμμετέ-
χουν σε αυτή μαθητικές ενώσεις από 20 τουλάχιστον χώρες.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά, παρατηρούμε ότι οι μαθητικές κοινότητες και, ειδικότερα,
ο θεσμός των μαθητικών συμβουλίων υπάρχουν στα περισσότερα δημοκρατικά κράτη του κόσμου.
Η θεσμοθέτησή τους είναι άμεσα συνδεδεμένη με την προσπάθεια της ενίσχυσης μιας πιο δημο-
κρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής και της διαμόρφωσης ενεργών πολιτών.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
1923-1925
Οργάνωση της πρώτης σχολικής κοινότητας στην Ελλάδα, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, με πρω-
τεργάτες τους δημοτικιστές Αλέξανδρο Δελμούζο και Μιχαήλ Παπαμαύρο.
Ο Αλ. Δελμούζος, επιστρέφοντας το 1923 από τη Γερμανία, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Μαρα-
σλείου Διδασκαλείου (1923–25) και μαζί με τον Μιχ. Παπαμαύρο, ο οποίος επίσης σπούδασε στη
Γερμανία, επιχειρούν να εφαρμόσουν στη διδακτική πράξη τις αρχές του «Σχολείου Εργασίας» και
να οργανώσουν την πρώτη «Σχολική Κοινότητα» στην Ελλάδα, τονίζοντας τη σημασία που έχει
για τη σχολική ζωή το κοινοτικό σύστημα, που μορφώνει κοινωνικές αρετές.
1928-1933
Επιχειρείται οργάνωση μαθητικής κοινότητας στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου
Αθηνών (Π.Σ.Π.Α.), με συντηρητικότερο χαρακτήρα και εμπνευστές τους αντιπάλους του δημοτι-
κισμού Ν. Εξαρχόπουλο και Γ. Παλαιολόγο.
Δυστυχώς, όμως οι πρωτοποριακές πρωτοβουλίες και οι απόψεις των παιδαγωγών Δελμούζου
και Παπαμαύρου, καθώς και των συντηρητικότερων Εξαρχόπουλου και Παλαιολόγου δεν καρπο-
φόρησαν, εξαιτίας της μεγάλης αντίδρασης που συνάντησαν.
1965
Με την εγκύκλιο 1010/11.1.1965, η οποία εντάσσεται στο πνεύμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθ-
μισης του 1965 (Ν.Δ. 4379/64), θεσπίζεται η λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων στα σχολεία,
η οποία όμως, όπως και τα υπόλοιπα μέτρα της μεταρρύθμισης, δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί
λόγω της δικτατορίας.
1971
Το Υπουργείο Παιδείας της δικτατορίας (με την υπ’ αρ. 117712/297/27.1.1971 Εγκύκλιο
Διαταγή), εισάγει στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης ένα θεσμό μαθητικών κοινοτήτων με
απόλυτα ανελεύθερο χαρακτήρα, ανάλογο του καθεστώτος που υπηρετεί, αποσκοπώντας
στην ποδηγέτηση των νέων.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Το 1986 θεσπίστηκε ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων που ισχύει μέχρι
σήμερα. Εκδόθηκε με υπουργική απόφαση που στηρίχτηκε στο άρθρ. 45, παρ. 3 του νόμου πλαι-
σίου υπ’ αριθ. 1566/85, περί δομής και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκ-
παίδευσης. Τροποποιήθηκε οριακά το 1991 (Υ.Α. Γ2/336/29-1-91 (Φ.Ε.Κ. 66 τ. Β΄/14-2-91).
Επηρεασμένος από το πνεύμα της «νέας αγωγής», ο κανονισμός αυτός δίνει έμφαση στην ενεργή
συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή και στην ανάπτυξη της μαθητικής πρωτοβουλίας. Προ-
τρέπει στη συνεργασία και στον διάλογο μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Εισάγει
στοιχεία συνδιοίκησης και συναπόφασης.
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ασπρογέρακας Ν. – Θεοδωροπούλου Δ., Οι Μαθητικές κοινότητες ως μέσο πολιτικής και κοινωνικής
Αγωγής των μαθητών, Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος και Πράξη, τευχ. 38, 1989.
Γεωργιάδης Κ., Αποπροσανατολισμός στο μαθητικό κίνημα, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ. 552, Νοεμ. 1982.
Ελευθεράκης Θ., «Παιδαγωγικές αντιλήψεις και κοινωνική δικαιοσύνη: Από τη Σχολική Κοινότητα
του Μαρασλείου Διδασκαλείου (1923-26) στις Μαθητικές Κοινότητες του σύγχρονου Ελληνικού
Σχολείου», Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2007. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://www.e-thessalia.gr/index.php ? view=article&&tmpl
Ευγενίδης Ηρ., Μαθητικές Κοινότητες: Δημοκρατικός θεσμός ή διασυρμός δημοκρατικών θεσμών,
Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος και Πράξη, τευχ. 58, 1994.
Κουρταλίδης, Θ. Μαθητικές κοινότητες και δημοκρατική αγωγή, εκδόσεις Μήνυμα, Αθήνα, 1977.
Κρυστάλλης Θ., Το μαθητικό κίνημα και ο Προσανατολισμός του, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ. 554, Ιαν. 1983.
Μαθητικές κοινότητες. Λόγος και πράξη (έρευνα), εκδόσεις Σχεδίας, Ρέθυμνο 1998.
Σταυρίτη-Αναστασοπούλου Λ., Παιδεία & Πολιτική: «Μαθητικές Κοινότητες & Πολιτική Διαπαιδαγώ-
γηση», Περιοδικό:Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 3, Απρίλιος-Ιούνιος, 1982.
Συγκούνας Χ., Πολιτικοποιημένη νεολαία, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τχ. 593, Δεκ. 1986.
Τουπούζης Κ., Οι Μαθητικές Κοινότητες, Αθήνα, Νέα Παιδεία, τχ. 22, Καλοκαίρι 1982.
Τρυφωνόπουλος Σ., Η συμμετοχή των μαθητών στη λειτουργία των σχολείων, Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος
και πράξη, τευχ. 8, 1979.
Φρυγανάκης Γ., ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ. Ένας θεσμός που πρέπει να ζήσει (;), 1998.
Χριστοφορίδης Χ., Απόψεις για τη λειτουργία των Μαθητικών Κοινοτήτων, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ.
552, Νοεμβ. 1982.
Τέλος, για μια σύντομη κριτική ιστορική επισκόπηση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων, χαρακτηρι-
στικό είναι το κείμενο του Αλέξη Δημαρά, «Από τις σχολικές στις μαθητικές κοινότητες. Εξέλιξη ή
παρεξήγηση ενός θεσμού;» από τα πρακτικά του συμποσίου για την ιστορικότητα της παιδικής ηλικίας
και της νεότητας, του Ι.Α.Ε.Ν. (έκδοση 1986) διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.iaen.gr/praktika_
tou_diethnous_simposiou_istorikotita_tis_paidikis_ilikias_kai_tis_neotitas-b-2*497.html
Θα διευκολύνουν τους μαθητές σας στην κατανόηση και προσπέλαση του κανονισμού.
ä Τα γλωσσικά σχόλια παρουσιάζονται αριθμημένα στο τέλος κάθε σελίδας. Αντιστοιχούν στις
λέξεις της συγκεκριμένης σελίδας οι οποίες διαθέτουν αριθμητικό εκθέτη.
ä Το γλωσσάρι βρίσκεται στο τέλος του κανονισμού. Ερμηνεύονται οι λέξεις με έντονα γράμματα
στο κείμενο.
Η ερμηνεία των λέξεων στηρίχθηκε στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώ-
τη, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, 1998.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 1
Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή
1. Το σχολείο, ως ζωντανός οργανισμός, αποτελεί θεσμό που προετοιμάζει τα παιδιά, με τη μάθη-
ση και την αγωγή, για μια σωστή και αποδοτική ζωή, τα προετοιμάζει και τα διαπαιδαγωγεί για
την απρόσκοπτη1 ένταξή τους σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία μετά την αποφοίτησή
τους από το σχολείο. Για το σκοπό αυτό καθιερώνει το διάλογο και τη συνεργασία ανάμεσα στο
δάσκαλο και το μαθητή στην αναζήτηση και στη μετάδοση της ουσιαστικής γνώσης, λευτερώ-
νει και ενισχύει την πρωτοβουλία των παιδιών και ταυτόχρονα φροντίζει να τα εφοδιάζει με ότι
είναι αναγκαίο για να γίνουν ικανά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και στις δραστηριότητες,
που συνεχώς αναπτύσσονται, της κοινωνίας μέσα στην οποία θα ζήσουν.
2. Η σχολική ζωή είναι το πλαίσιο που καθημερινά δοκιμάζονται οι κοινωνικές σχέσεις και η
αντίληψη ζωής που το ίδιο το σχολείο παρέχει. Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας του αντανακλά
την κοινωνική συνείδηση2, αλλά και καθορίζει την αντίληψη που παρέχεται στα παιδιά για τη
ζωή και την κοινωνία.
3. Για να εκπληρώσει το σχολείο τον προορισμό του πρέπει, πρώτα απ` όλα, να είναι χώρος απο-
δοτικός και αποδεκτός από τους καθηγητές και τους μαθητές. Προϋπόθεση γι` αυτό αποτελεί
η ύπαρξη σχολείου με καινούρια δομή, με σύγχρονη και επιστημονική γνώση, με δημοκρατική
σχολική ζωή. Προς την κατεύθυνση αυτή η Πολιτεία παρέχει το πλαίσιο και τη συμπαράσταση
που πρέπει να αξιοποιηθεί με την κοινή προσπάθεια καθηγητών και μαθητών καθώς και όλων
των φορέων που έχουν σχέση με το σχολείο.
συνέχεια
1. χωρίς εμπόδια
2. το ενδιαφέρον για τους φτωχότερους ανθρώπους και την ποιότητα ζωής τους, η ευαισθητοποίηση για τα κοινωνικά προβλήματα
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 2
Έννοια, σκοπός και χαρακτήρας των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι μαθητικές κοινότητες, καθαρά παιδαγωγικός θεσμός, που συνδέεται άρρηκτα3 με την
εκπαιδευτική διαδικασία, αποτελούν το χώρο για την ανάπτυξη της μαθητικής πρωτοβουλίας
μέσα στο σχολείο, αποτελούν κύτταρο δημοκρατικής ζωής, όπου, με το διάλογο και τη συμ-
μετοχή οι μαθητές με πνεύμα συνεργασίας, ασκούνται στη δημοκρατική διαδικασία και στη
συμμετοχή τους στα κοινά, μελετώντας και προτείνοντας λύσεις για τα προβλήματα που τους
αφορούν.
2. Οι μαθητικές κοινότητες αποτελούν τη μαθητική έκφραση στα σχολικά θέματα και πρωτοστα-
τούν στην κατοχύρωση της συνεργασίας καθηγητών - γονέων - μαθητών, για την ανάπτυξη του
διαλόγου στη σχολική ζωή και την από κοινού αντιμετώπιση των θεμάτων που την αφορούν.
3. Στη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων δεν είναι δυνατό να υποβαθμίζεται ο ρόλος τους
από αυταρχικές4 μεθόδους λειτουργίας και αντιδημοκρατικούς περιορισμούς, που θα περι-
θωριοποιούσαν5 το μαθητή στη σχολική ζωή. Αντίθετα πρέπει να εξασφαλίζονται εκείνες οι
λειτουργίες, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του δημοκρατικού διαλόγου και της συνεργασίας
στη ζωή του σχολείου.
4. Παράλληλα και ταυτόχρονα θα πρέπει η λειτουργία τους να συμβάλλει στη διαφύλαξη και βελ-
τίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στη συστηματική μετάδοση της ουσιαστικής γνώσης.
5. Στόχος του κανονισμού για τις μαθητικές κοινότητες είναι να αποκαταστήσει το πραγματικό νό-
ημα και τον αληθινό τους χαρακτήρα. Να τις αναδείξει σε δημοκρατικούς θεσμούς, όπου με τη
συμμετοχή όλων των μαθητών στις διαδικασίες τους, θα απελευθερώνονται οι δημιουργικές
ικανότητες όλων των παιδιών, θα εθίζονται6 οι μαθητές στη συλλογική ζωή7, θα αναπτύσσεται
η υπευθυνότητα8, θα κατοχυρώνονται9 τα δικαιώματα αλλά και θα συνειδητοποιούνται τα κα-
θήκοντα και οι υποχρεώσεις των μαθητών.
6. Με τον κανονισμό αυτό κατοχυρώνεται ο ρόλος των μαθητικών κοινοτήτων και αναπτύσσεται
το πλαίσιο της δημοκρατικής ζωής στο σχολείο. Στους μαθητές απομένει να αξιοποιήσουν
αυτές τις δυνατότητες, αναπτύσσοντας τις λειτουργίες των μαθητικών κοινοτήτων με τη συμμε-
τοχή όλων των παιδιών στις διαδικασία για λήψη, των αποφάσεων με επεξεργασία απόψεων,
ώστε οι μαθητές να έχουν γνώμη για τα θέματα που τους αφορούν. Με την υλοποίηση αυτού
του κανονισμού και τη μαθητική πρωτοβουλία οι μαθητικές κοινότητες θα αποκτήσουν ουσια-
στικό περιεχόμενο και θα συμμετέχουν ενεργά στη ζωή και στη λειτουργία του σχολείου.
7. Οι μαθητικές κοινότητες είναι κύτταρα δημοκρατικής ζωής στο σχολείο. Αποτελούν χώρο πρω-
τοβουλίας, αναζήτησης και δημιουργίας. Συνδέονται άρρηκτα με την εκπαιδευτική διαδικασία
και διαπνέονται, όπως η εκπαίδευση, από τα ιδανικά της εθνικής ανεξαρτησίας, της δημοκρα-
τίας και της κοινωνικής και πνευματικής προόδου του λαού μας. Καλλιεργούν ακόμα την πίστη
στις ανθρώπινες αξίες, στον ίδιο τον άνθρωπο, το ξεπέρασμα των διακρίσεων10, την ισότητα
των δύο φύλων καθώς και την πίστη στην ειρήνη και τη φιλία ανάμεσα στους λαούς.
συνέχεια
3. στενά
4. αντιδημοκρατικές/απόλυτες/χωρίς να λαμβάνονται υπόψη αντίθετες απόψεις
5. παραμερίζω/παραγκωνίζω
6. συνηθίζουν
7. στο να ζουν σε ομάδα
8. έχω την ευθύνη για μια ενέργεια, ένα θέμα ή τομέα που αναλαμβάνω ή που μου αναθέτουν
9. εξασφαλίζονται πλήρως, προστατεύονται από κάθε κίνδυνο
10. η ευνοϊκότερη μεταχείριση κάποιων σε βάρος κάποιων άλλων, οι προκαταλήψεις
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 3
Όργανα, σύνθεση και λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων
1. Μαθητική κοινότητα αποτελεί το σύνολο των μαθητών κάθε τάξης ή, όπου οι τάξεις διαιρούνται
σε τμήματα, το σύνολο των μαθητών κάθε τμήματος.
2. Ισότιμα17 μέλη κάθε μαθητικής κοινότητας είναι υποχρεωτικά όλοι οι μαθητές κάθε τάξης ή
τμήματος. Τα μέλη κάθε μαθητικής κοινότητας έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις τακτι-
κές18 ή έκτακτες19 γενικές συνελεύσεις με δικαίωμα λόγου, ελέγχου και ψήφου, να συμβάλ-
λουν στη διαμόρφωση της ημερήσιας διάταξης20 των γενικών συνελεύσεων με γραπτή πρό-
τασή τους προς το συμβούλιο κάθε μαθητικής κοινότητας, να αρθρογραφούν στις εφημερίδες
των μαθητικών κοινοτήτων.
3. Τα μέλη οφείλουν να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του κανονισμού λειτουργίας21 και τις
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
22. προσαρμόζουν
23. χρηματικό ποσό που καταβάλλεται σε τακτά χρονικά διαστήματα
24. ζητήματα που αφορούν στη διαδικασία, δηλαδή στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν με μια ορισμένη σειρά προκειμένου να πετύχουμε
έναν συγκεκριμένο σκοπό
25. που συντονίζει, κατευθύνει, ρυθμίζει
26. αξιολόγηση
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
27. φύλλα χαρτιού ίδιου χρώματος και μεγέθους πάνω στα οποία γράφονται με αλφαβητική σειρά τα επώνυμα και ονόματα των υποψηφίων
δίπλα από τα οποία ο κάθε ψηφοφόρος σημειώνει με σταυρό το όνομα του υποψηφίου που επιθυμεί να τον εκπροσωπεί στα συλλογικά
του όργανα
28. πέρα από τον ψηφοφόρο κανείς δεν γνωρίζει ποιο πρόσωπο ψήφισε. Για να εξασφαλίσουμε τη μυστικότητα της ψηφοφορίας φροντίζουμε:
α) τα ψηφοδέλτια να είναι ομοιόμορφα και β) ο χώρος όπου ψηφίζουμε να είναι έτσι διαμορφωμένος ώστε να μην μπορεί άλλος/η να δει
τι ψηφίζουμε
29. στοιχεία που κάνουν κάτι να διαφέρει από κάτι άλλο που κανονικά θα έπρεπε να ήταν όμοιο
30. μη έγκυρο, χωρίς ισχύ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θεωρούνται ότι δεν ισχύουν και δεν καταμετρώνται όσα ψηφοδέλτια έχουν διακριτικά
γνωρίσματα ή περισσότερους από πέντε σταυρούς
31. να εκφράσει την αντίρρηση ή την αντίθεσή του
32. μόνιμα
33. συμπληρωματικός, αυτός που θα καλύψει τη θέση κάποιου μέλους που απουσιάζει
34. που δύο ή περισσότεροι υποψήφιοι έλαβαν τον ίδιο αριθμό ψήφων
35. κείμενο που μαρτυρεί μία πράξη ή ένα γεγονός που συνέβη ή που αναφέρει τα όσα ειπώθηκαν σε μια συνεδρίαση.
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
19. Ο ταμίας τηρεί βιβλίο ταμείου36, έχει την ευθύνη εισπράξεων και πληρωμών της μαθητικής
κοινότητας.
20. Τα δύο άλλα μέλη του συμβουλίου είναι ισότιμα προς τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου.
21. Το 5μελές συμβούλιο έχει συλλογική ευθύνη για το συντονισμό των λειτουργιών της μαθητι-
κής κοινότητας.
22. Το συμβούλιο συνεδριάζει τακτικά μία φορά την εβδομάδα και έκτακτα με πρωτοβουλία του
προέδρου ή τριών μελών του. Το συμβούλιο βρίσκεται σε απαρτία37 αν παραβρίσκονται του-
λάχιστον 3 μέλη του.
23. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία38 και όλα τα μέλη δικαιούνται από μία ψήφο. Το
συμβούλιο είναι κάθε στιγμή ανακλητό από τη γενική συνέλευση που το εξέλεξε. Σε περίπτω-
ση που ένα μέλος του συμβουλίου παραιτηθεί ή ανακληθεί39 τη θέση του παίρνει ο κατά σει-
ρά πρώτος αναπληρωματικός. Αν παραιτηθεί ή ανακληθεί ο πρόεδρος, το συμβούλιο μετά τη
συμπλήρωσή του, επανασυγκροτείται σε σώμα. Αν παραιτηθούν τρία ή περισσότερα μέλη του
συμβουλίου (ή ανακληθούν από τη γενική συνέλευση), επαναλαμβάνονται οι εκλογές.
24. Όλες οι ψηφοφορίες, εκτός από αυτήν για την ανάδειξη του συμβουλίου, είναι φανερές.
25. Τα συμβούλια των μαθητικών κοινοτήτων εκπροσωπούν τους μαθητές στη συνεργασία τους
με τους άλλους φορείς του σχολείου.
26. Οι μαθητές είναι μόνοι υπεύθυνοι για τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων. Το συμβούλιο
κάθε μαθητικής κοινότητας έχει μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας της τάξης ή του τμήματος δικό
του ερμάρια40, για να φυλάει εκεί τα βιβλία και τα έγγραφα που χρησιμοποιεί. Η διεύθυνση του
σχολείου πρέπει να εξασφαλίσει τα σχετικά ερμάρια.
27. Σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θεσμοθετείται η συνέλευση όλων των μαθη-
τών του σχολείου, που συγκαλείται για να συζητήσει και να αποφασίσει για κοινά προβλήμα-
τα των μαθητών. H γενική συνέλευση του σχολείου συγκαλείται τακτικά 3 φορές σε κάθε
σχολική χρονιά με την ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου ή έκτακτα με πρωτο-
βουλία του μαθητικού συμβουλίου ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών
κοινοτήτων κάθε σχολείου. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις σχολείου συγκαλούνται στις τρεις
τελευταίες διδακτικές ώρες (Υ.Α. Γ2/336/1991). Οι έκτακτες εκτός διδακτικών ωρών. Τόσο
οι τακτικές όσο και οι έκτακτες γενικές συνελεύσεις βρίσκονται σε απαρτία αν παραβρίσκονται
τα 2/3 των μαθητών κάθε σχολείου.
28. Στις γενικές συνελεύσεις του σχολείου προεδρεύει το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Στις
γενικές συνελεύσεις του γυμνασίου παραβρίσκονται και οι καθηγητές-σύμβουλοι των τάξεων
με δικαίωμα λόγου. Ο σκοπός της παρουσίας τους είναι για να συμβουλεύουν σε διαδικαστικά
θέματα.
29. Στην πρώτη γενική συνέλευση κάθε σχολικής χρονιάς που συνέρχεται μέσα στις πρώτες 45
μέρες και μετά από την εκλογή των συμβουλίων των μαθητικών κοινοτήτων, εκλέγεται 15με-
λές συντονιστικό όργανο για κάθε σχολείο: το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Η συνέ-
λευση αυτή συγκαλείται με ευθύνη των μελών του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου της
προηγούμενης χρονιάς που δεν έχουν αποφοιτήσει.
συνέχεια
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
41. το να επιλέγεται κάποιος από ένα σύνολο με κλήρο, δηλαδή βγάζοντας τυχαία από την κληρωτίδα έναν λαχνό
42. ξεκινά τις εργασίες με εκλογή του προεδρείου του
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 4
Πόροι των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι πόροι43 κάθε μαθητικής κοινότητας είναι τακτικοί και έκτακτοι. Τακτικοί είναι οι εισφορές
των μελών της κοινότητας, σύμφωνα με όσα θα καθορίσει η πρώτη γενική συνέλευση κάθε
μαθητικής κοινότητας.
2. Έκτακτοι πόροι είναι όσοι προέρχονται από προσφορές και εισπράξεις από διάφορες εκδηλώ-
σεις της μαθητικής κοινότητας.
3. Ποσά που προέρχονται από εκδηλώσεις, στις οποίες παίρνουν μέρος μαθητές από διάφορες
μαθητικές κοινότητες του σχολείου, χωρίζονται σε ίσα μέρη και μοιράζονται στα ταμεία των
μαθητικών κοινοτήτων από το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
4. Τους πόρους της μαθητικής κοινότητας διαχειρίζεται το συμβούλιό της. Οι αποδείξεις είσπρα-
ξης και πληρωμής υπογράφονται από τον πρόεδρο και τον ταμία.
5. Οι πόροι που μένουν στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς παραδίδονται στη διεύθυνση του σχο-
λείου και φυλάσσονται απ` αυτήν, μεταφέρονται δε στην επόμενη τάξη, ενώ το υπόλοιπο του
ταμείου της τελευταίας τάξης παραδίδεται στην πρώτη τάξη του επόμενου σχολικού χρόνου.
Άρθρο 5
Πειθαρχικά44
1. Για να κατοχυρωθεί η ουσιαστική και απρόσκοπτη λειτουργία του σχολείου προϋπόθεση απο-
τελεί η ανάπτυξη της συνεργασίας καθηγητών-μαθητών. Τα θέματα που δημιουργούνται από
τη συμπεριφορά των μαθητών μέσα στο σχολείο δεν αποτελούν αντικείμενο προστριβής45 και
αντιδικίας46 αλλά αντιμετωπίζονται με διάλογο, κατανόηση και καλή θέληση.
2. Σε περιπτώσεις που δημιουργείται πρόβλημα από τη συμπεριφορά μαθητή ή μαθήτριας στο
σχολείο, ανεξάρτητα και πέρα από τη διαδικασία επιβολής ποινών, όπως ορίζεται από τη σχο-
λική νομοθεσία, η γενική συνέλευση της μαθητικής κοινότητας, στην οποία ανήκει ο μαθητής
ή η μαθήτρια συνέρχεται47 έκτακτα με πρωτοβουλία του συμβουλίου της κοινότητας, συζητάει
το θέμα και εισηγείται τον τρόπο αντιμετώπισής του στο σύλλογο των καθηγητών που έχει και
την ευθύνη της τελικής απόφασης.
συνέχεια
3. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας μεταφέρει στο σύλλογο των καθηγητών την άποψη της
γενικής συνέλευσης της κοινότητας.
4. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας καθώς και το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου
του σχολείου παραβρίσκονται στις αντίστοιχες συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών με
δικαίωμα λόγου.
5. Μαθητής, παραπεμπόμενος για παράπτωμα48 στο σύλλογο των καθηγητών, έχει το δικαίωμα
της απολογίας.
6. Σε κάθε περίπτωση που συζητούνται στο σύλλογο των καθηγητών πειθαρχικά θέματα παρα-
βρίσκονται στις σχετικές συνεδριάσεις με δικαίωμα λόγου και οι εκπρόσωποι των μαθητών
που αναφέρονται στην παράγραφο 4 αυτού του άρθρου. [Οι εκπρόσωποι των μαθητών απο-
χωρούν κατά την ώρα της διάσκεψης49 και ψηφοφορίας (Ε3/873/31/31.12.84 ΥΠΕΠΘ)]
Άρθρο 6
Δραστηριότητες των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι μαθητικές κοινότητες των διαφόρων τάξεων ή τμημάτων μπορούν, μετά από απόφαση ή
των γενικών συνελεύσεων, ή των συμβουλίων τους ή του μαθητικού συμβουλίου του σχολεί-
ου να πραγματοποιούν κοινές εκδηλώσεις.
2. Το σχολείο, πέρα από χώρος παιδείας, μπορεί και πρέπει να γίνει χώρος πολιτιστικής δημι-
ουργίας και ανάπτυξης καθώς και καλλιέργειας του αθλητικού πνεύματος και της άθλησης. Οι
μαθητικές κοινότητες, με δική τους πρωτοβουλία και με τη συνεργασία και την τελική έγκριση
της διεύθυνσης και του συλλόγου των καθηγητών του σχολείου, προωθούν πολιτιστικές εκδη-
λώσεις (επιστημονικές διαλέξεις, συζητήσεις, ποιητικές ή μουσικές βραδιές, συναυλίες, εκθέ-
σεις, θέατρο κ.λ.π.) που αναφέρονται σε κάθε μορφή επιστήμης και τέχνης, όπως επίσης και
διοργανώσεις αθλητικών αγώνων. Σε κάθε σχολείο μπορεί να ιδρυθούν όμιλοι50 ψυχαγωγι-
κού και πολιτιστικού χαρακτήρα, στους οποίους μπορούν να δραστηριοποιούνται οι μαθήτριες
και οι μαθητές, από διάφορες τάξεις ή τμήματα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους (π.χ. κινημα-
τογραφικός όμιλος, θεατρικός, φωτογραφικός, σκακιστικός, όμιλος φίλων του περιβάλλοντος,
λογοτεχνικός, μουσικός, αθλητικός, πρακτικών κατασκευών κ.λ.π.). Οι συνεδριάσεις αυτών
των ομίλων πραγματοποιούνται στο σχολείο, σε ώρες εκτός των διδακτικών, ικανοποιούν τα
ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των μαθητών και καλλιεργούν το ταλέντο των μελών τους. Αρμόδιο
όργανο για το συντονισμό της δουλειάς τους είναι το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
3. Στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών, όταν συζητιούνται πολιτιστικές, αθλητικές
και γενικά μαθητικές δραστηριότητες (π.χ. συγκρότηση βιβλιοθήκης, μορφωτικές επισκέψεις
και εκδρομές, διοργάνωση σχολικών εορτών, δημιουργία και συντήρηση σχολικού μουσείου
κ.λ.π.) συμμετέχει με δικαίωμα λόγου, το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου.
4. Η ελευθερία της έκφρασης αναγνωρίζεται ως βασικό μέσο αγωγής και επικοινωνίας. Το
δικαίωμα αυτό στο σχολικό περιβάλλον υλοποιείται με τα παρακάτω:
• α) Με ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου υπάρχει στο σχολείο πίνακας μαθη-
τικών ανακοινώσεων για μαθητικά θέματα. H διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει, σε συνεν-
νόηση με το μαθητικό συμβούλιο, να παραχωρήσει το χώρο που θα αναρτηθεί ο πίνακας σε
κεντρικό σημείο του σχολείου. Ευνόητο είναι πως ο πίνακας αυτός θα χρησιμοποιείται και από
τις μαθητικές κοινότητες, για μαθητικά θέματα.
συνέχεια
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 7
Τελικές διατάξεις
1. Από την κοινοποίηση αυτού του κανονισμού παύει η ισχύς του από 31.3.1982 προηγούμενου
κανονισμού λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων.
2. Ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται υποχρεωτικά από το σχολικό έτος 1986-87 σε όλες τις
σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δημόσιες και ιδιωτικές.
3. Με τη φροντίδα και την ευθύνη της διεύθυνσης και του συλλόγου των διδασκόντων κάθε σχο-
λείου, ο κανονισμός αυτός διανέμεται σε όλους τους διδάσκοντες, αναρτάται σε εμφανές ση-
μείο κάθε σχολείου, παραδίδεται ένα αντίτυπο στο συμβούλιο κάθε μαθητικής κοινότητας και
γίνεται ευρεία ενημέρωση των μαθητών για το περιεχόμενό του.
4. Η τήρηση του κανονισμού αποτελεί αντικείμενο καθημερινής προσπάθειας των οργάνων της
κοινότητας, βασίζεται όμως κύρια στην υπευθυνότητα των μελών της σχολικής ζωής.
Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΕΤΡΟΣ ΜΩΡΑΛΗΣ
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΓΛΩΣΣΑΡΙ
Θεσμός = Το σχολείο, τα δικαστήρια, η Βουλή, οι μαθητικές κοινότητες είναι θεσμοί. Δηλα-
δή, εξυπηρετούν ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, ο ρόλος τους είναι σταθερός και επαναλαμβανόμε-
νος, αναγνωρισμένος από το νόμο. Θεσμοί είναι και η οικογένεια ή ο γάμος: ύστερα από μακροχρόνια και
ομοιόμορφη επανάληψη, απέκτησαν μια τυπική μορφή και νομική αναγνώριση. Θεσμός, στην καθημερινή
γλώσσα, μπορεί να είναι και μια άτυπη συνήθεια: η συνάντηση μιας παρέας φίλων, των μελών μιας οικο-
γένειας, μια συγκεκριμένη ημέρα το χρόνο για να γιορτάσουν μια επέτειο.
Σχολική Επιτροπή = Θεσμός για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών για τη λειτουργία
των σχολείων μιας περιοχής. Αποτελείται από τους διευθυντές όλων των γειτονικών σχολείων, έναν
εκπρόσωπο από τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων των σχολείων αυτών και έναν εκπρόσωπο
των μαθητικών κοινοτήτων. Έργο της, μεταξύ άλλων, είναι η διαχείριση των χρημάτων που της δίνονται
από τους δήμους για την κάλυψη βασικών δαπανών λειτουργίας των σχολείων: θέρμανση, φωτισμός,
ύδρευση, αμοιβή των καθαριστριών, εκτέλεση έργων για την επισκευή και συντήρηση των σχολικών
κτιρίων και του κάθε είδους εξοπλισμού τους.
Σχολικό Συμβούλιο = Θεσμός για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας κάθε σχο-
λείου ξεχωριστά. Φροντίζει για την ομαλή επικοινωνία καθηγητών, γονέων και μαθητών, για την υγιεινή
των μαθητών και του σχολικού περιβάλλοντος. Συμμετέχουν ο διευθυντής του σχολείου και ο σύλλο-
γος καθηγητών, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου γονέων, ένας εκπρόσωπος της τοπι-
κής αυτοδιοίκησης και τρεις εκπρόσωποι των μαθητικών κοινοτήτων, που ορίζονται με απόφαση του
15μελούς συμβουλίου τους.
συνέχεια
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Γενική Συνέλευση του σχολείου = Το ανώτατο όργανο όλων των μαθητικών κοινο-
τήτων του σχολείου. Αποτελείται από όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες ενός σχολείου. Συζητά και
αποφασίζει για τα κοινά προβλήματα όλων των μαθητών. Στη γενική συνέλευση του σχολείου προεδρεύει
το 15μελές μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Συνεδριάζει τακτικά τρεις φορές κάθε σχολική χρονιά, με
ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου. Συνεδριάζει εκτάκτως, με πρωτοβουλία του 15μελούς
συμβουλίου του σχολείου ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών κοινοτήτων κάθε σχο-
λείου. Οι τακτικές συνελεύσεις γίνονται τις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες, ενώ οι έκτακτες εκτός των
διδακτικών ωρών. Θεωρείται ότι βρίσκονται σε απαρτία όταν είναι παρόντα τα 2/3 των μαθητών.
Εφορευτική επιτροπή = Ομάδα μαθητών ή μαθητριών που εκλέγεται από τους μαθητές
και τις μαθήτριες για να φροντίσει για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών. Είναι αρμόδια για την τή-
ρηση των κανόνων διεξαγωγής των εκλογών και την εξέταση όλων των ενστάσεων ή προβλημάτων που
αφορούν την εκλογική διαδικασία. Η εφορευτική επιτροπή στις εκλογές για την ανάδειξη του 5μελούς μα-
θητικού συμβουλίου είναι τριμελής. Η εφορευτική επιτροπή στις εκλογές για την ανάδειξη του 15μελούς
συμβουλίου του σχολείου αποτελείται από ένα μέλος κάθε μαθητικής κοινότητας (δηλαδή κάθε σχολικού
τμήματος), το οποίο έχει αναδειχθεί με ψηφοφορία.
Δικαίωμα = Η εξουσία που δίνεται σε κάθε πρόσωπο να ικανοποιεί τα συμφέροντά του που
προστατεύονται από τον νόμο. Αν και αποτελεί θεμελιώδη έννοια του δικαίου και, γενικότερα, μιας κοι-
νωνίας που στηρίζεται στο δίκαιο, δεν είναι εύκολο να αποδοθεί το περιεχόμενό της. Κατά καιρούς έχουν
δοθεί διάφοροι ορισμοί από επιστήμονες που προέρχονται από διαφορετικούς χώρους.
• δικαίωμα απολογίας = η εξουσία που έχει ο καθένας μας να εκθέτει τη δική του εκδοχή
όταν κατηγορείται για κάτι. Κάθε κατηγορούμενος μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του είναι αθώ-
ος και ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται.
• δικαίωμα ελέγχου = η εξουσία που έχει κάθε άνθρωπος να ελέγχει κατά πόσο αυτοί που τον
αντιπροσωπεύουν λειτουργούν σύμφωνα με τους προκαθορισμένους κανόνες, αρχές και αξίες.
• δικαίωμα λόγου = η εξουσία που έχει κάθε άνθρωπος να μιλά, να εκθέτει δημόσια και ελεύ-
θερα τις θέσεις, τη γνώμη του. Ωστόσο το δικαίωμα λόγου δεν πρέπει να θεωρείται ότι μας
δίνει την εξουσία να διαδίδουμε ψευδείς ειδήσεις ή να προσβάλλουμε τους άλλους.
• δικαίωμα ψήφου = η εξουσία που δίνεται σε κάθε μέλος της μαθητικής κοινότητας να συμμε-
τέχει με την ψήφο του στη διαδικασία ανάδειξης των αντιπροσώπων της. Το δικαίωμα ψήφου
είναι ένα κατεξοχήν πολιτικό δικαίωμα.
12
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ 1:
Οι μαθητικές κοινότητες βοηθούν για την προστασία των δικαιωμάτων σου στο σχολείο;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 2:
Οι μαθητικές κοινότητες σε βοηθούν στη συνειδητοποίηση των υποχρεώσεών σου στο σχολείο;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 3:
Οι μαθητικές κοινότητες βοηθούν να ακούγεται καλύτερα η φωνή των μαθητών στο σχολείο;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 4:
Οι μαθητικές κοινότητες θα έπρεπε να έχουν περισσότερες αρμοδιότητες και δύναμη παρέμβασης στο
σχολείο;
oΣίγουρα ναι oΜάλλον ναι oΜάλλον όχι oΌχι, είναι αρκετές αυτές που
έχουν
ΕΡΩΤΗΣΗ 5:
Είσαι ευχαριστημένος/η από τα αποτελέσματα και τον τρόπο που λειτούργησε πέρυσι το 5μελές συμ-
βούλιο του τμήματός σου;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 6:
Είσαι ευχαριστημένος/η από τα αποτελέσματα και τον τρόπο που λειτούργησε πέρυσι το 15μελές συμ-
βούλιο του σχολείου σου;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 7:
Αν αύριο αποφασιζόταν ξαφνικά η κατάργηση των μαθητικών κοινοτήτων, πώς θα αισθανόσουν;
oΘα θύμωνα πολύ oΘα με ενοχλούσε αρκετά oΘα με ενοχλούσε λίγο oΔεν θα με ένοιαζε
καθόλου
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ 8:
Αν το 5μελές ή το 15μελές του σχολείου σου δεν λειτουργεί σωστά, ποια είναι η αντίδρασή σου;
o Περιμένω να ξαναγίνουν εκλογές
o Αδιαφορώ
o Ζητάω να γίνει γενική συνέλευση
o Ενημερώνω τον υπεύθυνο καθηγητή τάξης ή τη διεύθυνση του σχολείου
ΕΡΩΤΗΣΗ 9:
Οι καθηγητές του σχολείου σου σε βοηθούν να καταλάβεις την αξία και τον ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 10:
Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία σου, με ποια ζητήματα ασχολούνται συνήθως οι μαθητικές κοινό-
τητες του σχολείου σου;
(J ΒΑΛΕ ü ΣΤΟ ΑΝΑΛΟΓΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙ)
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ 11:
Με ποια ζητήματα πιστεύεις ότι θα έπρεπε να ασχολούνται οι μαθητικές κοινότητες;
(J ΒΑΛΕ ü ΣΤΟ ΑΝΑΛΟΓΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙ)
ΕΡΩΤΗΣΗ 12:
Ποιους μαθητές ή μαθήτριες ψηφίζεις συνήθως για να σε εκπροσωπήσουν στα 5μελή και 15μελή Μα-
θητικά Συμβούλια;
(J ΚΥΚΛΩΣΕ ΤΟΝ ΑΝΑΛΟΓΟ ΑΡΙΘΜΟ)
1. Αγόρια κυρίως
2. Κορίτσια κυρίως
3. Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ 13:
Τι προτείνεις να γίνεται αλλιώς στο πώς λειτουργούν οι μαθητικές κοινότητες στο σχολείο σου;
1)...................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
2) ..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
3) ..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α
Οδηγίες προς την ομάδα επεξεργασίας του ερωτηματολογίου
για τις μαθητικές κοινότητες
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
Φύλλο επεξεργασίας αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου για
τις μαθητικές κοινότητες
Σημειώστε τους ζητούμενους αριθμούς στους ακόλουθους πίνακες, σύμφωνα με τις απαντήσεις
που δόθηκαν στα ερωτηματολόγια:
ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ %
ΕΡΩΤΗΣΗ 1
ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
συνέχεια
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Μάλλον ναι
Μάλλον όχι
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
Θα με ενοχλούσε αρκετά
Θα με ενοχλούσε λίγο
συνέχεια
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Αδιαφορώ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
συνέχεια
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
2.Κορίτσια κυρίως
συνέχεια
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Καταγράψτε με συντομία στο αριστερό μέρος του πίνακα τις απαντήσεις που δόθηκαν στα
ερωτηματολόγια. Σημειώστε στο κέντρο και στα δεξιά του πίνακα τους αντίστοιχους αριθμούς.
ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ %
ΕΡΩΤΗΣΗ 13
ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ
12
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Χορεύουν οι ελέφαντες
Το πιο κάτω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου, Χορεύουν οι
ελέφαντες, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2012, σ.132-134.
Μπορείτε να το μοιράσετε στους μαθητές και να τους ζητήσετε να απαντήσουν στα ερω-
τήματα που το συνοδεύουν.
Συζητήστε μαζί τους στην τάξη με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν.
…Το προαύλιο έβραζε. Ο Σπύρος έτρεχε παντού, να τον βλέπουν όλοι. Έψαξε τον Μηνά.
Τον βρήκε ξαπλωμένο στο πεζούλι μόνο του. Φορούσε ακουστικά, κουνούσε το κεφάλι
στον ρυθμό, έδειχνε ασορτί με τον εαυτό του. Ζήλεψε την επιδεικτική αμεριμνησία του. Δεν
έδειχνε να νοιάζεται για τη γνώμη των άλλων, δεν προσπαθούσε να γίνει αρεστός.
Σοβαρό κουσούρι αυτό, τουλάχιστον έτσι πίστευε η μικρή, που ήθελε να την αγαπούν όλοι.
Έχανε τα νερά της κάθε φορά που οσμιζόταν αντιπάθεια. Μπορεί να έδειχνε δυνατή, μα αυτό
ήταν ένα τσόφλι προστασίας. Εύκολα έσπαγε. Έτσι τουλάχιστον νόμιζε η κυρία Ντινοπούλου,
που ανησυχούσε για τη θυγατέρα της. Πάντως ο Μηνάς είχε διαφορετική γνώμη. Πίστευε
πως η Εβελίνα ήταν σιδερόφρακτη, δεν άφηνε να εισχωρήσει όποιος κι όποιος στον ζωτικό
της χώρο. Οι γύρω της μιλούσαν για αιώνιες φιλίες, επικαλούνταν μαθητικές ανταρσίες, τρέ-
λες κι εκδρομές. Εκείνη συμμετείχε σε όλα αυτά, όμως παρέμενε έγκλειστη στη σιδερένια
αρματωσιά της. Έδειχνε προσηνής, μα ήταν φτιαγμένη από ατσάλι.
Πρόεδρος της τάξης της για τέσσερα συνεχόμενα χρόνια. Καμάρωνε ο μπαμπάς, η κόρη
του είχε πυγμή και παρουσία. Ήταν η άριστη μαθήτρια που κατάφερε να γίνει συμπαθητική.
Πρόσφερε τις εργασίες της στους αμελείς μαθητές, κάλυπτε απουσίες, διεκδικούσε δι-
καιώματα. Μα ο Μηνάς δεν σταματούσε να την ειρωνεύεται. Αυτό τις πιο πολλές φορές
την εξόργιζε, ιδίως όταν καταλάβαινε ότι η σάτιρά του έβρισκε στόχο και ακροατήριο.
Το χιούμορ της εξαντλούνταν στους άλλους, όπως διαπίστωσε κατ’ επανάληψη ο
Μηνάς.
Η Εβελίνα θαύμαζε το μυαλό του. Δεν θα το παραδεχόταν δημοσίως, ακόμα κι
αν υφίστατο βασανιστήρια. Ο Μηνάς ήταν τσαπατσούλης. Χαοτικός. Όμως γνώ-
ριζε πράγματα που οι άλλοι αγνοούσαν. Έπαιρνε ανάποδες στροφές, ποτέ δεν
έδινε αναμενόμενη απάντηση. Του άρεσε να βασανίζει το μυαλό του, να λύνει
γρίφους, να θέτει ερωτήματα. Ήταν καλός σε όλα όσα δοκίμαζε. Έφτανε ως τη
μέση και τα παρατούσε. Η λέξη που επαναλάμβανε συχνά ήταν ανία. Δεκαεπτά
χρονών και μίλαγε σαν αποστρατευμένος βετεράνος. Παρατηρούσε τα πάντα.
Σπανίως έπραττε.
Στάθηκε από πάνω του, τράβηξε τα ακουστικά.
- Όλα καλά, ρε βλαμμένο;
Κάθισε δίπλα του. Τα μαλλιά της γαργαλούσαν τον ώμο του. Από μακριά έδειχναν σαν ζευ-
γάρι. Οι φίλες της κουτσομπόλεψαν πως η Εβελίνα που ήξεραν ποτέ δεν θα ξέπεφτε με τον
Μηνά.
Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα λύκειο της Θεσσαλονίκης τη χρονιά 2010-11. Δύο μαθητές της Γ΄
λυκείου, ο Μηνάς και η Εβελίνα, ετοιμάζονται να δώσουν Πανελλήνιες, έρχονται αντιμέτωποι με τις αντι-
φάσεις των μεγάλων, προβληματίζονται και ερωτεύονται.
Παρακολουθήστε στο απόσπασμα πώς παρουσιάζεται ο χαρακτήρας των δύο ηρώων.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
• Ποιον από τους δύο ήρωες του μυθιστορήματος θα επιλέγατε για πρόεδρο του 15μελούς του
σχολείου σας; Γιατί;
• Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους αντιπροσώπους σας στο 5μελές του τμήματός σας και στο
15μελές του σχολείου;
• Με ποια κριτήρια επιλέγουν τους αντιπροσώπους τους οι συμμαθητές σας;
• Δείτε επίσης και χρησιμοποιήστε: Ερωτηματολόγιο για τις μαθητικές κοινότητες (Ερώτηση 12).
• Συζητήστε στην τάξη:
Με ποια κριτήρια επιλέγουμε τους αντιπροσώπους στις εκλογές (βουλευτικές, αυτοδιοι-
κητικές);
Είναι αυτά που θα έπρεπε;
Ποια είναι η σχέση των κριτηρίων επιλογής αντιπροσώπων με την ποιότητα της δημοκρατίας;
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Οριζόντια: Κάθετα:
3 Αυτός που αντικαθιστά κάποιον άλλο 1 Σύνολο οδηγιών υποχρεωτικού χαρακτήρα
8 Αναλυτική παρουσίαση των ενεργειών που έχει κάνει κάποιος 2 Οξύτητα στις σχέσεις δύο ή περισσοτέρων ατόμων που μπορεί
9 Επιτήρηση και φροντίδα για την προστασία από απειλή ή εχθρό να οδηγήσει και σε συγκρούσεις
10 Προσωπική προτίμηση την οποία δηλώνει κάποιος όταν ψηφίζει 4 Αυτός που καλείται να επανέλθει εκεί από όπου ξεκίνησε
11 Αυταρχική συμπεριφορά 5 Το αντίθετο της ατομικότητας
12 Η συναίσθηση της ευθύνης που έχει κάποιος 6 Αντίρρηση
14 Όταν κάποιος βρίσκεται στη θέση κάποιου άλλου 7 Η συγκέντρωση ίσου αριθμού ψήφων
15 Το αντίθετο της υποχρέωσης ή του καθήκοντος 13 Έντονη αντίθεση μεταξύ ατόμων ή ομάδων
16 Η ιδιότητα του ατόμου που σέβεται τους κανόνες, τυπικούς και 17 Ενέργεια που στηρίζεται στην προσωπική κρίση και βούληση
ουσιαστικούς, που καθορίζουν τη σωστή συμπεριφορά 18 Αυτό πάει στην κάλπη
19 Διαδικασία επιλογής που βασίζεται στην τύχη
20 Δραστηριότητες που στοχεύουν στην εκπλήρωση ενός στόχου
21 Η παρουσία του απαραίτητου αριθμού μελών για να είναι έγκυ-
ρες οι αποφάσεις που θα ληφθούν
22 Το πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυρι-
αρχίας
23 Ενέργειες που αποσκοπούν στη διευθέτηση ενός ζητήματος
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Εργαστήρι 1:
Κοινωνούμε – πώς δημιουργείται η κοινότητα;
Σε αυτό το εργαστήρι οι μαθητές αυτοπαρουσιάζονται, εκφέρουν άποψη για την
τάξη τους, συνειδητοποιούνται ως μέλη της κοινότητας της τάξης τους, διατυπώ-
νουν συλλογικούς στόχους, προβληματίζονται για τις δυνατότητες συλλογικής δρα-
στηριοποίησης και νιώθουν τη χαρά της συνύπαρξης στο πλαίσιο της μαθητικής
κοινότητας.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προτεινόμενη παρουσίαση
Καλείται τυχαία ένας μαθητής ή μια μαθήτρια να διαβάσει δυνατά ό, τι έγραψε και στη
συνέχεια καλείται να ανεβεί στον πίνακα και να γράψει (μέσα σε έναν μεγάλο κύκλο
σημειωμένο με κιμωλία ή μαρκαδόρο) το όνομα ενός συμμαθητή που επέλεξε, προσκαλώντας
τον να ανακοινώσει από τη θέση του ό, τι έγραψε στο φύλλο του. Ύστερα θα ανεβεί με τη
σειρά του κι εκείνος στον πίνακα, προσκαλώντας έναν συμμαθητή του κ.ο.κ.
2 Πριν γράψει κάθε μαθητής το όνομα του συμμαθητή του στον πίνακα, λέει δυνατά τη φράση:
«ΕΙΜΑΙ ΣΥΜΜΑΘΗΤΗΣ/ΤΡΙΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ................................................................».
Οι μαθητές ανεβαίνουν ένας ένας στον πίνακα και ο κύκλος τελικά συμπεριλαμβάνει στο
εσωτερικό του όλα τα ονόματα των μαθητών, έτσι όπως καταγράφηκαν από τα ίδια τα παιδιά.
Διαπίστωση: Πολλές ατομικότητες, ξεχωριστά άτομα με άλλη ταυτότητα και ενδιαφέροντα,
αποτελούν μία κοινότητα, το τμήμα μας.
Εναλλακτικά, εκφωνούνται τα ερωτήματα που υπάρχουν στο φύλλο από τον εκ-
παιδευτικό και τα παιδιά καλούνται να σκεφτούν για να απαντήσουν προφορικά
από μνήμης, ως μία καλή άσκηση προσχεδιασμένου προφορικού λόγου, που
τους δίνει επιπλέον τη δυνατότητα να εκτεθούν σε κοινό.
O εκπαιδευτικός κάνει την αρχή, απαντώντας ο ίδιος στο ερωτηματολόγιο (είμαι
καθηγητής/τρια στο τμήμα… - μου αρέσει στο τμήμα… - με προβληματίζει στο τμήμα…).
Στη συνέχεια δίνει το λόγο σε ένα παιδί, σημειώνοντας το όνομά του σε ένα
ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ: λευκό χαρτονένιο δίσκο.
Ο μαθητής αυτοπαρουσιάζεται, με βάση τα πέντε σημεία του ερωτηματολογίου,
και προσκαλεί με τη σειρά του ένα άλλο παιδί κ.ο.κ.
Η δραστηριότητα πραγματοποιείται στην τάξη ή σε άλλο χώρο του σχολείου (γυ-
μναστήριο, βιβλιοθήκη…) όπου, δηλαδή, υπάρχει αρκετός χώρος για να σταθούν
όρθια τα παιδιά ή καθιστά σε κύκλο (καρέκλες, έδαφος). Στο τέλος της δραστη-
ριότητας όλα τα ονόματα των παιδιών γεμίζουν το χάρτινο δίσκο.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Αλλά, όταν λέω [Β1], τι εννοώ; Ο εκπαιδευτικός απευθύνει το ερώτημα στην τάξη για το τι ση-
μαίνει το τμήμα τους για τα μέλη του. Αναζητούνται τα χαρακτηριστικά, το μείγμα εκείνο των
τυπικών (π.χ. ωρολόγιο πρόγραμμα) και λιγότερο τυπικών χαρακτηριστικών (π.χ. μία διαμαρτυ-
ρία στην οποία το τμήμα σύσσωμο πρωτοστάτησε για κάποιο σχολικό θέμα), τα οποία συνειρμι-
κά φέρνουν στο μυαλό τους, όταν αναφέρονται στο «Β1».
Ακολουθεί συζήτηση για το ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που συναπαρτίζουν το «Β1».
Ενδεικτικά σημειώνουμε:
Αίθουσα – μαθητές - σύνθεση καθηγητών - πρόγραμμα μαθημάτων – ο απουσιολόγος/το
απουσιολόγιο - ο υπεύθυνος καθηγητής του τμήματος – το πενταμελές της τάξης.
3
Τι άλλο ενώνει τα παιδιά του «Β1»;
Κάποιο project ή σχολική εκδήλωση που ανέλαβε το τμήμα; Κάποιος διαγωνισμός στον οποίο
συμμετείχε ή διακρίθηκε το τμήμα; Κάποια πολιτιστική επίσκεψη;
Κάποια εκδρομή ή πάρτι; Κάποιος κοινός στόχος/διεκδίκηση/πρόβλημα;
Διαπίστωση: Παρά τις διαφορές μας έχουμε και πολλά κοινά ενδιαφέροντα, κοινές εμπει-
ρίες και βιώματα.
Μπορούμε να έχουμε συλλογικούς στόχους ως τμήμα;
Δίνεται στους μαθητές το απόσπασμα του λόγου του Martin Luther King: «I Have a dream»
(ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β) για να το διαβάσουν στο σπίτι τους.
Καλούνται να βρουν πληροφορίες για το λόγο αυτό και να τον αναζητήσουν και να τον δουν σε
βίντεο στο youtube. Τους εξηγείται ότι το επιλεγμένο απόσπασμα ενδιαφέρει ως εμβληματικό
παράδειγμα διατύπωσης οραματισμών και συλλογικών στόχων μίας κοινότητας και όχι ως μνη-
4 μείο αντιρατσιστικού λόγου, που δεν είναι το θέμα αυτού του εργαστηρίου. Επίσης, τους ζητείται
να σκεφτούν, με αφορμή το λόγο αυτό, ένα δικό τους συλλογικό όνειρο-σχέδιο-πρόταση-ό-
ραμα-επιθυμία για το τμήμα τους.
Η ανάγνωση του πολιτικού λόγου απευθύνεται κυρίως ή μόνο σε μαθητές της Γ΄ γυμνασίου
λόγω των εννοιών και της σχετικά σύνθετης διατύπωσης.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Με καταγεγραμμένες στον πίνακα τις προτάσεις όλων των ομάδων, ακολουθεί συζήτηση, που
κατατείνει στην επισήμανση ότι «τυχαία» σύνολα ανθρώπων (όπως ένα σχολικό τμήμα, που
συγκροτείται με βάση τον αλφαβητικό κατάλογο) μπορούν να συμπήξουν στέρεες παρέες –
κοινότητες, με δεσμούς και προοπτικές. Οι κοινότητες συγκροτούνται μέσα από τις επινοήσεις,
τη φαντασία, τα σχέδια και τη δράση των μελών τους: είμαστε μαζί και όλοι μαζί μπορούμε να
2 δράσουμε!
Οι επιμέρους οραματισμοί που καταγράφηκαν ανοίγουν προοπτικές υλοποίησης στο πλαίσιο της
μαθητικής κοινότητας και των εκλογών για την ανάδειξη των μαθητικών συμβουλίων. Επομένως,
οι επικείμενες εκλογές και οι δραστηριότητες της μαθητικής κοινότητας του τμήματος αποκτούν
ένα πιο χειροπιαστό και προγραμματισμένο περιεχόμενο.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Παράρτημα Α
Φύλλο προς συμπλήρωση
Ονομάζομαι:
Αγαπημένη
ενασχόληση στον
ελεύθερο χρόνο
μου είναι:
Ανήκω στο
τμήμα:
Μου αρέσει
το τμήμα μου
γιατί:
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
«I Have a dream»
Απόσπασμα από τον λόγο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (Ουάσινγκτον, 1963).
Αυτή είναι η ελπίδα μας. Αυτή είναι η πίστη με την οποία επιστρέφω στο Νότο. Με αυτήν την πίστη θα μπορέσουμε
να βγάλουμε με κόπο από τα βουνά της απογοήτευσης μια πέτρα ελπίδας. Με αυτήν την πίστη θα μπορέσουμε να
μεταμορφώσουμε τις εξημμένες διαφωνίες του έθνους μας σε μια όμορφη συμφωνία αδελφοσύνης. Με αυτήν την
πίστη θα μπορέσουμε να δουλέψουμε μαζί, να προσευχηθούμε μαζί, να αγωνιστούμε μαζί, να μπούμε φυλακή μαζί,
να αντισταθούμε για την ελευθερία μαζί, γνωρίζοντας πως μια μέρα θα είμαστε ελεύθεροι.
Αυτή η μέρα θα έρθει, όταν όλα τα τέκνα του Θεού θα μπορούν να τραγουδήσουν με μια νέα σημασία “Πατρίδα
μου, είναι για σένα, γλυκιά γη της ελευθερίας, για σένα που τραγουδώ. Γη όπου πέθαναν οι πρόγονοί μου, γη του
περήφανου οδοιπόρου από κάθε βουνοπλαγιά, άφησε την ελευθερία να αντηχήσει.”
Και αν πρόκειται να γίνει η Αμερική ένα σπουδαίο έθνος, αυτό θα επαληθευθεί.
Γι’ αυτό αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τις θαυμάσιες λοφοκορφές του Νιου Χάμσαϊρ.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τα μεγάλα βουνά της Νέας Υόρκης.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τα ευχάριστα Alleghenies της Πενσιλβάνια.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τους χιονοσκέπαστους βράχους του Κολοράντο!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τις κυρτές κορφές της Καλιφόρνια!
Μα όχι μόνο αυτό. Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από το Στόουν Μάουντεν της Τζόρτζια!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από το Λουκάουτ Μάουντεν του Τενεσί!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από κάθε λόφο και κάθε λοφίσκο του Μισισίπι. Από κάθε βουνοπλαγιά αφήστε
την ελευθερία να αντηχήσει.
Όταν θα αφήσουμε την ελευθερία να αντηχήσει, όταν θα την αφήσουμε να αντηχήσει από κάθε χωριό και κάθε
κωμόπολη, από κάθε πολιτεία και κάθε πόλη, θα μπορέσουμε να επισπεύσουμε την ημέρα εκείνη κατά την οποία
όλα τα παιδιά του Θεού, μαύροι και λευκοί, Εβραίοι και ειδωλολάτρες, προτεστάντες και καθολικοί, θα μπορέσουμε
να ενώσουμε τα χέρια και να τραγουδήσουμε τους στίχους του παλιού νέγρικου θρησκευτικού τραγουδιού:
“Ελεύθεροι επιτέλους! Ελεύθεροι επιτέλους! Χάρη στον Παντοδύναμο Θεό είμαστε ελεύθεροι επιτέλους!
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Εργαστήρι 2:
Εν αρχή ην ο λόγος των κοινοτήτων
Στο εργαστήρι αυτό οι μαθητές καλούνται να παρουσιάσουν ένα θεατρικό διάλογο
και να προβληματιστούν για τα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων τους στα μα-
θητικά συμβούλια. Να συνειδητοποιήσουν τη δική τους ευθύνη και τα καθήκοντά
τους απέναντι στον θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων και να αναζητήσουν στο μέ-
τρο του δυνατού την ιδανική στάση απέναντι στις κοινότητες και τα σωστά κριτήρια
επιλογής αντιπροσώπων.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προτεινόμενη παρουσίαση
2 [Εναλλακτικά, αν η τάξη το επιθυμεί και ο διαθέσιμος χρόνος το επιτρέπει, δίνουμε την ευκαιρία
και σε άλλα ζεύγη ή ομάδες να παρουσιάσουν τον θεατρικό διάλογο (πετυχαίνοντας έτσι
καλύτερη κατανόηση του κειμένου-προβληματισμό της ομάδας-συμμετοχή-παιχνίδι-χαρά).
Ο προτεινόμενος θεατρικός διάλογος μπορεί να διασκευαστεί δημιουργικά από τα παιδιά
που θα τον ανεβάσουν ή, ιδανικά, θα μπορούσε να ζητηθεί από τους ίδιους τους μαθητές να
δημιουργήσουν ένα δικό τους ανάλογο θεατρικό διάλογο, με λεξιλόγιο, σύνταξη και ύφος της
ηλικίας τους].
Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη (ή και γραπτή αποτύπωση) σχετικά με τη στάση που συχνά
τηρούν οι μαθητές απέναντι στους υποψηφίους και στον θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων:
Επιπολαιότητα-αδιαφορία-έλλειψη συνεχούς ελέγχου/ενημέρωσης
Προχειρότητα- διάθεση για πλάκα κ.λπ.
Ευπιστία-υπερβολική εμπιστοσύνη
Θύματα υποσχέσεων (π.χ. εκδρομές κ.λπ).
Οι μαθητές καλούνται να προβληματιστούν και στο επίπεδο του δέοντος: ποια πρέπει να είναι η
στάση τους απέναντι στις μαθητικές κοινότητες και με ποια κριτήρια πρέπει να ψηφίζουν στις
3 μαθητικές εκλογές; Ποια πρόσωπα είναι τα καταλληλότερα για να ψηφίζονται;
Για τη συζήτηση αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί η 12η ερώτηση του ερωτηματολογίου για τις
μαθητικές κοινότητες: Ερωτηματολόγιο για τις μαθητικές κοινότητες
Στο τέλος της συζήτησης, οι μαθητές καλούνται να συνοψίσουν ή να καταγράψουν
κωδικοποιημένα την ιδανική στάση απέναντι στις μαθητικές κοινότητες και τα σωστά κριτήρια
επιλογής των αντιπροσώπων τους: Κριτική σκέψη, δημοκρατικό πνεύμα, σεβασμός στις απόψεις
και στα πρόσωπα, διάθεση συνεργασίας και διαλόγου, οργανωτικό και δημιουργικό πνεύμα,
αξιόλογες προσωπικότητες, πρωτότυπες ιδέες κ.ο.κ.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Θεατρικός διάλογος, «’Ερχονται εκλογές».
— Α: Κοίτα την, έχει μέρες που πλησιάζει μαθητές στα διαλείμματα. Μυρίστηκε ότι σε κάνα
δεκαήμερο έχουμε εκλογές δεκαπενταμελούς κι οργανώνεται. Μεθοδική η Ε.!
— Β: Γιατί ο Γ. δεν βλέπεις; Σώνει και καλά να γίνει πρόεδρος φέτος. Δεν θυμάσαι που πέρυσι
έχασε από τον Δ. και κόντεψε να σκάσει; Ο οποίος Δ. από τότε δεν ξανακούστηκε για τίποτα.
Άχρωμος, άοσμος, άγευστος, έτσι είναι οι πρόεδροι;
— Α: Αυτά βλέπω κι αρχίζω να το σκέφτομαι λίγο σοβαρά. Λες να βάλω κι εγώ υποψηφιότητα
φέτος;
— Β: Σύνελθε! Πού πας να τα βάλεις με αυτούς; Είσαι εσύ τύπος για πρόεδρος;
— Α: Γιατί όχι; Μόνο ένα- δυο τύποι υπάρχουν; Εγώ θα είμαι ο εναλλακτικός, η νέα πρόταση του
ψηφοδελτίου για φέτος. Πλάκα κάνω… Αλλά γιατί; Τι μου λείπει; Ένα- δυο προσόντα όλοι τα έχουμε!
— Β: Έχεις, φίλε, αλλά πού πας να μπλέξεις, αξίζει τον κόπο; Με αυτά ασχολούνται όλο οι ίδιοι και
οι ίδιοι. Δες τον Χ. και θα καταλάβεις. Θέλει να τον προσέχουν όλοι, θέλει τον λαό του, ονειρεύεται
θρόνους. Είσαι συ γι’ αυτή τη δουλειά;
— Α: ΟΚ, όμως μέχρι τώρα όλο κάτι τέτοιοι βάζουν υποψηφιότητα και όταν βλέπουμε τα ψηφοδέλτια
πολλοί γκρινιάζουμε, γιατί ξέρουμε πού θα πάει το πράμα μετά τις εκλογές. Άσε που δεν μας
αρέσουν κι οι αποφάσεις τους - όποτε παίρνουν καμία. Δεν βλέπουμε να κάνουν και τίποτα στο
σχολείο - άντε κανένα πάρτι το πολύ…
Αφού άποψη έχουμε, να την πούμε, όσο να’ ναι, δεν δυσκολευόμαστε, λίγοι δεν είμαστε, γιατί
να μη δοκιμάσουμε; Δικαίωμά μας, είναι όπως και όλων! Στο κάτω κάτω, ας δοκιμάσουν κι
όσοι μέχρι τώρα μόνο ψηφίζουν. Η εξουσία έχει ουσία και εκεί φαίνεσαι αν είσαι σοβαρός ή
όχι…
— Β: Να δοκιμάσουμε, αλλά μάλλον θα φάμε τα μούτρα μας. Οι άλλοι έχουν αρχίσει από
νωρίς το πανηγύρι της ψηφοθηρίας, εσύ πότε περιμένεις να το αποφασίσεις;
— Α: Δεν πειράζει. Ο αιφνιδιασμός μπορεί να μου δώσει προβάδισμα, εξάλλου δεν είμαι και
τόσο άχρηστος πια.
— Β: Πάντως τα κορίτσια μάλλον προτιμούν τον Λ.
— Α: Ποιος το λέει; Και ποια κορίτσια; Όλα; Δεν νομίζω! Δεν μου φαίνονται και τόσο αγαθές.
Τα κορίτσια δεν είναι απλή περίπτωση.
— Β: Και τι θα πεις για να σε ψηφίσουν;
— Α: Θα πω κάτι ιδέες που έχω και θα ακούσω κιόλας. Οι πιο πολλοί με ξέρουν
από το επεισόδιο με τον Χ. που τον υποστήριξα όταν εκείνη η παρέα τον ενοχλούσε
μέσα κι έξω από το σχολείο, θυμάσαι; Ξέρουν ότι δεν κρατάω το στόμα μου
κλειστό, όταν διαφωνώ. Και με τους καθηγητές δεν τα πάω άσχημα, το αντίθετο
μάλλον. Άσε που στο εργαστήρι φωτογραφίας κάναμε καλή δουλειά πέρυσι και
δοξάσαμε το σχολείο με το 2ο βραβείο στο διαγωνισμό.
— Β: Εντάξει, με έπεισες! Εκδρομή θα πάμε;
— Α: Γιατί όχι; Αλλά γιατί μόνο εκδρομή; Ας κάνουμε και εκείνη τη συναυλία που όλο
συζητάμε αφού και μπάντες υπάρχουν εδώ και από μουσικά όργανα όλο και κάτι γίνεται. Να
το συζητήσουμε, να πέσουν στο τραπέζι όλες οι προτάσεις. Αλλιώς πώς;
— Β: Τι δηλαδή; Εσύ θα κάθεσαι να ακούς το μακρύ και το κοντό καθενός; Έτσι δεν θα βγάλεις άκρη!
Χρειάζεται πυγμή, φίλε!
— Α: Αυτό το είδαμε! Πάμε γι άλλα! Κι αφού όλοι λένε ότι έχουν ιδέες, να τις πουν τώρα. Καθαρά
και ξάστερα κι όχι ψιθυριστά και κατόπιν εορτής! Ας αρπάξουμε την ευκαιρία να συνεννοηθούμε,
μήπως τα βρούμε για να πάμε και παραπέρα. Είμαστε μικροί;
— Β: Μικροί όχι, αλλά η πολιτική είναι ζόρικο πράγμα.
— Α: Κι εμείς είμαστε και για τα ζόρικα!
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Εργαστήρι 3:
Από τη θεωρία στην πράξη
Με το εργαστήρι αυτό οι μαθητές, αφού ενημερωθούν για βασικές όψεις της λει-
τουργίας των μαθητικών κοινοτήτων και για τις ξεχωριστές δράσεις κοινοτήτων σε
σχολεία όλης της Ελλάδας, καλούνται να διαμορφώσουν δικές τους προτάσεις για
δραστηριότητες που θα μπορούσε να υλοποιήσει η μαθητική τους κοινότητα.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προτεινόμενη παρουσίαση
Ο εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές να σκεφτούν για τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων
και τις δυνατότητες δημιουργικής δραστηριοποίησης και πρωτοβουλίας που προσφέρουν. Οι
μαθητές παρωθούνται να καταθέσουν σε μια πρώτη συζήτηση τις απόψεις και τις ιδέες τους
για το θέμα και τους ανακοινώνεται ότι στην επόμενη συνάντηση του τμήματος θα κληθούν να
συγκεκριμενοποιήσουν τις προτάσεις τους.
2 Ενημερωτικά για τα όργανα και τον τρόπο λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων μπορεί να
χρησιμοποιηθεί Ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για
όλους», ο οποίος μπορεί να έχει αναρτηθεί εκ των προτέρων στην τάξη ή να υποδειχθεί στους
μαθητές να τον αναζητήσουν στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Βουλής.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προτεινόμενη παρουσίαση
Κάθε ομάδα θα επιλέξει έναν εκπρόσωπό της, ως μέλος μιας επιτροπής, η οποία θα αναλάβει
να συγκεντρώσει τις προτάσεις των ομάδων, να τις καταγράψει κωδικοποιημένα στον πίνακα
και να καλέσει την τάξη σε συζήτηση και ψηφοφορία για την ανάδειξη των πέντε πιο πειστικών,
πρωτότυπων και υλοποιήσιμων προτάσεων. Η επιτροπή διευθύνει τη συζήτηση της τάξης
και αναλαμβάνει να συντάξει το επίσημο ψήφισμα του τμήματος με τις πέντε προτάσεις που
πλειοψήφησαν. Η επιτροπή θα αναρτήσει το ψήφισμα στον πίνακα ανακοινώσεων και θα το
προωθήσει στα όργανα της μαθητικής κοινότητας (5μελές και 15μελές) που θα αναδειχθούν στις
επικείμενες εκλογές.
2 (Το ψήφισμα δημιουργεί ενδιαφέρον στην ομάδα για το αν θα υλοποιηθούν οι προτάσεις που
οι μαθητές διατύπωσαν και ίσως βοηθήσει και το έργο των αρμοδίων οργάνων της μαθητικής
κοινότητας).
Η διαδικασία που ακολουθήθηκε συνδυάζει στοιχεία άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας
και αποτελεί άσκηση δημοκρατικού διαλόγου, αφού καλεί τους μαθητές να ενημερωθούν, να
προτείνουν, να ακούσουν, να επιχειρηματολογήσουν και να κρίνουν, να συμμετάσχουν δηλαδή
ενεργά και υπεύθυνα στη διαμόρφωση στόχων για την τάξη τους.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A
ΜΑΧΗΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Όργανα κάθε μαθητικής
κοινότητας είναι: Δραστηριότητες
Το σχολείο, πέρα από χώρος παιδείας, μπορεί και πρέπει να
α) Η Γενική Συνέλευση, β) Το 5μελές Συμβούλιο.
γίνει χώρος πολιτιστικής δημιουργίας και ανάπτυξης καθώς
Η γενική συνέλευση, όπου μετέχουν όλα τα μέλη και καλλιέργειας του αθλητικού πνεύματος και της άθλησης.
κάθε μαθητικής κοινότητας, δηλαδή όλοι οι μαθητές Οι μαθητικές κοινότητες, με δική τους πρωτοβουλία και με
κάθε τάξης ή τμήματος, είναι το ανώτερο όργανο κάθε τη συνεργασία και την τελική έγκριση της διεύθυνσης και
μαθητικής κοινότητας. Στην γενική συνέλευση οι μαθη- του συλλόγου των καθηγητών του σχολείου, προωθούν
τές συζητούν και αποφασίζουν για τα προβλήματα που πολιτιστικές εκδηλώσεις (επιστημονικές διαλέξεις, συζητή-
τους απασχολούν. σεις, ποιητικές ή μουσικές βραδιές, συναυλίες, εκθέσεις,
Το 5 μελές συμβούλιο έχει συλλογική ευθύνη για το συντο- θέατρο κλπ.) που αναφέρονται σε κάθε μορφή επιστήμης
νισμό των λειτουργιών της μαθητικής κοινότητας. και τέχνης, όπως επίσης και διοργανώσεις αθλητικών αγώ-
νων. Σε κάθε σχολείο μπορεί να ιδρυθούν όμιλοι ψυχαγω-
Το συμβούλιο συνεδριάζει τακτικά μία φορά την εβδομάδα γικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, στους οποίους μπορούν
και έκτακτα με πρωτοβουλία του προέδρου ή τριών μελών να δραστηριοποιούνται οι μαθήτριες και οι μαθητές, από δι-
του. Το συμβούλιο βρίσκεται σε απαρτία αν παραβρίσκονται άφορες τάξεις ή τμήματα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα τους
τουλάχιστον 3 μέλη του. (πχ. κινηματογραφικός όμιλος, θεατρικός, φωτογραφικός,
σκακιστικός, όμιλος φίλων του περιβάλλοντος, λογοτεχνι-
κός, μουσικός, αθλητικός, πρακτικών κατασκευών κλπ
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B
«ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΝΕΑ»
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΕΓΕΑΣ 3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΕΡΑΚΑ,
ΑΡΚΑΔΙΑΣ 2ο ΓΕΛ ΓΕΡΑΚΑ,
Μια εξαιρετική πρωτοβουλία των μαθη- ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ
τών του Γυμνασίου Τεγέας Αρκαδίας, ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΕΡΑΚΑ
υλοποίησε η εκπαιδευτική κοινότητα του
σχολείου: καθάρισαν και έβαψαν εθελο-
ντικά το κτίριο του σχολείου τους, του
οποίου η κατασκευή χρονολογείται από
τον περασμένο αιώνα.
Όπως σημειώνει η πρόεδρος του συλλό-
γου γονέων και κηδεμόνων Ευαγγελία Πα- Οι μαθητές, λοιπόν, εθελοντικά, μαζί με Έγινε χθες 3/11/2011 συνάντηση των
παδοπούλου μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το τους γονείς τους, τον διευθυντή του σχο- προεδρείων των δεκαπενταμελών συμ-
δεκαπενταμελές συμβούλιο των μαθητών λείου και τους καθηγητές -που ενθουσιά- βουλίων του 3ου Γυμνασίου Γέρακα, του
ζήτησε τη συνδρομή του συλλόγου γονέων στηκαν από την πρωτοβουλία των μαθη- 2ου Λυκείου Γέρακα και του Καλλιτεχνι-
και της διεύθυνσης του σχολείου για τον τών- συγκεντρώθηκαν την Κυριακή 25 κού Γέρακα. Η συνάντηση έλαβε χώρα στο
καθαρισμό και ελαιοχρωματισμό του κτιρί- Νοεμβρίου 2012 και ξεκίνησαν το βάψιμο Καλλιτεχνικό και εκτός από τα προεδρεία
ου, στο οποίο είχαν πολλά χρόνια να γίνουν του σχολείου. και τους διευθυντές και υποδιευθυντές των
εργασίες ανακαίνισης. Έτσι, απευθύνθηκαν Η προσπάθεια εξελίχθηκε με αργό ρυθμό, τριών σχολείων, συμμετείχε και ο συνήγο-
στην σχολική επιτροπή του δήμου Τρίπολης, το σημαντικό, όμως, είναι ότι το σύνολο ρος του παιδιού, κύριος Μόσχος.
η οποία αγόρασε τα υλικά και τα χρώματα. της εκπαιδευτικής κοινότητας του σχολείου Η συνάντηση αυτή ήταν η πρώτη μετά από
Οι μαθητές κάθε τάξης επέλεξαν οι ίδιοι προσπάθησε με πολλή όρεξη και κέφι να πολλά χρόνια “συγκατοίκησης” των σχο-
χρώμα για την αίθουσά τους. Ακολούθησε
ολοκληρώσει το δύσκολο έργο. λείων αυτών στα δύο όμορα κτίρια και είχε
ένας γενικός καθαρισμός του σχολείου και
πηγή:εφημερίδα protothema σαν στόχο την ανταλλαγή απόψεων αλλά
στοκάρισμα των τοίχων προκειμένου να
και το συντονισμό και την προετοιμασία κοι-
ακολουθήσει το βάψιμο.
νών δράσεων πάνω σε δύο άξονες: πρώ-
τον, την κινητοποίηση των μαθητών με στό-
χο την επίλυση του χρονίζοντος κτιριακού
ζητήματος (αποπεράτωση νέου κτιρίου του
Καλλιτεχνικού, ώστε να μεταφερθεί εκεί
και να απελευθερωθεί το κτίριο του 2ου
Λυκείου) και, δεύτερον, την αντιμετώπιση
σχολείο;
Η συνάντηση έγινε σε άριστο κλίμα και ο
διάλογος αποδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμος
και εποικοδομητικός. Οι μαθητές συμφώ-
Περιμένουμε τις δικές νησαν να είναι σε διαρκή επαφή και επι-
κοινωνία προκειμένου να εξειδικευτούν
σας πρωτοβουλίες & και να δρομολογηθούν οι κοινές τους
δραστηριότητες! δράσεις (κινητοποίηση στο δημαρχείο
Παλλήνης, κοινή συναυλία ή θεατρική πα-
ράσταση, δειγματικές διδασκαλίες κ.α.).
πηγή: 3gymgerakas.blogspot.gr/2011/11/
blog-post.html
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Εργαστήρι 4:
Οι υποψήφιοι
Σε αυτό το εργαστήρι οι μαθητές καλούνται να καταγράψουν τα κριτήρια με τα οποία
επιλέγουν τους αντιπροσώπους τους στα μαθητικά συμβούλια και να συζητήσουν
κατά πόσο τα κριτήρια αυτά εξυπηρετούν το καλό της μαθητικής κοινότητας. Η ανα-
ζήτηση των «σωστών» χαρακτηριστικών των υποψηφίων αναδεικνύει την ευθύνη
των ψηφοφόρων.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προτεινόμενη παρουσίαση
Mία διδακτική ώρα (1Χ45΄)
Διανέμεται στους μαθητές το ερωτηματολόγιο που δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: Καλεί τους
μαθητές να καταγράψουν τα κριτήρια με τα οποία ψηφίζουν τους αντιπροσώπους τους στα
1 μαθητικά συμβούλια. Ζητείται από τους μαθητές να απαντήσουν ανώνυμα και μυστικά.
Ενώ οι τρεις εθελοντές κάνουν την καταμέτρηση, στην τάξη προβάλλεται ένα μικρό Power-
Point που δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ. Παρουσιάζονται διάλογοι υποψηφίων που αναδεικνύουν
χαρακτηριστικές συμπεριφορές επίδοξων διεκδικητών της μαθητικής ψήφου. Οι μαθητές
3 μπορούν να διαπιστώσουν πώς μέσα από αυτούς τους διαλόγους, συνηθισμένους στη σχολική
καθημερινότητα, διαφαίνεται η προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου.
Μετά το τέλος της προβολής ζητείται από τους μαθητές να σχολιάσουν αυτούς τους διαλόγους:
να επιλέξουν, επιχειρηματολογώντας, τον υποψήφιο που θεωρούν λιγότερο κατάλληλο και να
4 επισημάνουν τα στοιχεία που θεωρούν ότι πρέπει να διαθέτει ένας σωστός υποψήφιος, μέσα
από τους διαλόγους που παρακολούθησαν.
Μετά την ολοκλήρωση της καταμέτρησης από τους τρεις εθελοντές και την καταγραφή των
αποτελεσμάτων στον πίνακα ακολουθεί συζήτηση. Οι μαθητές καλούνται να σχολιάσουν τα
αποτελέσματα, απαντώντας στις ακόλουθες ενδεικτικές ερωτήσεις:
Ως εργασία για το σπίτι μπορεί να ανατεθεί στους μαθητές η αναζήτηση και η μελέτη του πιο
6 πάνω κειμένου το οποίο βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Βουλής.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Προαιρετικά
Δεύτερη διδακτική ώρα (1Χ45΄)
Αγώνας αντιλογίας (debate): Οι μαθητές καλούνται να δηλώσουν ποιοι,
κατά την προηγούμενη διδακτική ώρα στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου,
επέλεξαν την πιο δημοφιλή απάντηση και ποιοι όχι. Με βάση την επιλογή
τους, χωρίζονται σε ομάδες των 3 ή 4 μαθητών: κάθε ομάδα αποτελείται
αποκλειστικά από μαθητές που ψήφισαν υπέρ της πιο δημοφιλούς απάντησης
ή μαθητές που δεν επέλεξαν αυτή την απάντηση. Δίνεται χρόνος στα μέλη των
ομάδων να συζητήσουν και να καταγράψουν τα επιχειρήματά τους και πώς
θα αντικρούσουν τα πιθανά επιχειρήματα των υποστηρικτών της αντίθετης
άποψης. Ο εκπαιδευτικός ίσως χρειαστεί να βοηθήσει περισσότερο τις ομάδες
που δεν ψήφισαν τη δημοφιλή απάντηση, καθώς θα είναι προφανώς λιγότερο
πολυπληθείς και ίσως σε δυσκολότερη θέση. Εναλλάξ, ένας εκπρόσωπος
1 από κάθε ομάδα καλείται να επιχειρηματολογήσει για 2 λεπτά υπέρ της
άποψης της ομάδας του. Στη συνέχεια, απαντάει σε διευκρινιστικές ερωτήσεις
που του θέτουν οι αντίπαλες ομάδες. Αν οι μαθητές που δεν επέλεξαν τη
δημοφιλή πρόταση είναι λιγότεροι από 6, τότε δίνεται ο λόγος σε όλους για
να υποστηρίξουν την άποψή τους. Αν δεν υπάρχει επαρκής αριθμός μαθητών
για να αντικρούσει τη δημοφιλή άποψη, οργανώνεται αντιλογία για τη δεύτερη
πιο δημοφιλή απάντηση της τάξης. Βάρος δίνεται στη σαφή και πειστική
επιχειρηματολογία, στην ευγενική και ψύχραιμη συμπεριφορά, στη σκηνική
παρουσία και στην καλή εκφορά του λόγου. Οι ομάδες ψηφίζουν ποιος ήταν ο
πιο πειστικός αγορητής της αντίθετης άποψης.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A
Ποιους μαθητές ή μαθήτριες ψηφίζεις συνήθως για να σε εκπροσωπήσουν στα 5μελή και
15μελή Μαθητικά Συμβούλια;
(J ΚΥΚΛΩΣΕ ΤΟΝ ΑΝΑΛΟΓΟ ΑΡΙΘΜΟ)
1. Αγόρια κυρίως
2. Κορίτσια κυρίως
3. Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B
Κορίτσια κυρίως
Αυτούς ή αυτές που φωνάζουν πολύ και είναι έτοιμοι για καβγά
και για σύγκρουση
ΣΥΝΟΛΟ
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
Διάλογοι υποψηφίων