Οι μαθητικές κοινότητες

Η Τ Ι Κ Ε Σ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Πώς μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές για τη σημασία των

μαθητικών κοινοτήτων;
Τα μαθητικά συμβούλια μπορούν να συμβάλουν στην ανάδειξη της
συλλογικότητας, της από κοινού δραστηριοποίησης και συμμετοχής στη σχολική ζωή;
Μπορούν να γίνουν θεσμοί μαθητείας στις δημοκρατικές διαδικασίες και στις
αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας;
Το προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει:

Φάκελο για τον εκπαιδευτικό, ο οποίος περιέχει σύντομα κείμενα
παρουσίασης και προσανατολισμού στα προαναφερόμενα θέματα, τον
κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων, χρήσιμες διαδικτυακές
συνδέσεις, βιβλιογραφία και άλλο χρήσιμο σχετικό υλικό.
Παιδαγωγικά Εργαστήρια, τα οποία προτείνουν σχετικές με τα θέματα αυτά
δραστηριότητες, με βιωματικό και παιγνιώδη χαρακτήρα, που μπορούν
εύκολα να χρησιμοποιηθούν στην τάξη.
Οι προτάσεις αυτές δεν εξαντλούν φυσικά το θέμα των μαθητικών κοινοτήτων. Επι-
λέγουν ζητήματα που σχετίζονται με τις μαθητικές κοινότητες, ως αφορμή για προβλημα-
τισμό μέσα και έξω από τις σχολικές τάξεις.
Θέτουν το ζήτημα της κοινότητας και της συλλογικής δραστηριοποίησης, επισημαί-
νουν τον δυνητικό ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων στην κοινή σχολική ζωή, υπενθυμί-
ζουν στοιχεία του κανονισμού λειτουργίας τους, καλούν σε προβληματισμό για τα κριτή-
ρια επιλογής των αντιπροσώπων στα μαθητικά συμβούλια.
Οι εκπαιδευτικοί καλούνται, κατά την κρίση τους, να τις εντάξουν στην καθημερι-
νή διδακτική πράξη ως συμπληρώματα των δικών τους σχεδιασμών και εκπαιδευτικών
πρωτοβουλιών.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Το εκπαιδευτικό υλικό «Οι μαθητικές κοινότητες» δημιουργήθηκε

στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημοκρατία και Εκπαίδευση» του
Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων από την ομάδα εργασίας του
προγράμματος (χειμερινή περίοδος 2012-13).
Τα «κείμενα προσανατολισμού» γράφτηκαν από τους Γιάννη Ψημίτη και Αντώνη
Καζάκο.
Η μεταγραφή του κανονισμού λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμε-
νο για όλους» έγινε από την Κατερίνα Αραμπατζή.
«Οι μαθητικές κοινότητες σε άλλες χώρες» και το «Γλωσσάρι για τον κανονισμό
των μαθητικών κοινοτήτων» γράφτηκαν από την Τίνα Πασχαλιώρη.
«Η ιστορία των μαθητικών κοινοτήτων» γράφτηκε από τη Φλώρα Κιαμίλη.
Τα Παιδαγωγικά Εργαστήρια και οι άλλες προτεινόμενες δραστηριότητες δημιουρ-
γήθηκαν από τις Μαίρη Παρθένη, Κατερίνα Αραμπατζή, Κατερίνα Μανδρώνη και
Τίνα Πασχαλιώρη.
Η Κατερίνα Κωνσταντίνου και ο Αντώνης Καζάκος επιμελήθηκαν το εκπαιδευτικό
υλικό.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο παρόν υλικό οι λέξεις μαθητής, καθηγητής και εκπαιδευτικός αναφέρονται αντίστοιχα σε μαθητές και μαθήτριες,
σε καθηγητές και καθηγήτριες, σε εκπαιδευτικούς και των δύο φύλων. Η αποκλειστική χρήση του αρσενικού γραμματικού γένους
γίνεται για πρακτικούς λόγους.
© 2013 ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Βασ. Σοφίας 11, 106 71 Αθήνα • τηλ.: 210 3692272, fax: 210 3692180
e-mail: foundation@parliament.gr • http://foundation.parliament.gr
Πρόγραμμα “Δημοκρατία και Εκπαίδευση”

τηλ.: 210 3692442, fax: 210 3692451 • e-mail: democracy@parliament.gr
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων

Οι μαθητικές κοινότητες ως παιδαγωγικός θεσμός είναι στενά συνδεδεμένες με την εκπαιδευτική διαδι-
κασία, αποτελώντας χώρο για την ανάπτυξη της μαθητικής πρωτοβουλίας στο σχολείο.
Οι κοινότητες είναι κύτταρο δημοκρατικής ζωής, καθώς, μέσα από τον διάλογο και τη συμμετοχή, οι μα-
θητές και οι μαθήτριες ασκούνται στη δημοκρατική διαδικασία.
Όργανα κάθε μαθητικής κοινότητας είναι η γενική συνέλευση της τάξης ή του τμήματος και το πενταμε-
λές συμβούλιο της τάξης που εκλέγεται από τη γενική συνέλευση.
Το πενταμελές συμβούλιο της τάξης έχει τη συλλογική ευθύνη για τον συντονισμό και τη λειτουργία της
μαθητικής κοινότητας. Αποτελείται από τον πρόεδρο, το γραμματέα, τον ταμία και δύο μέλη.
Στη γενική συνέλευση κάθε μαθητική κοινότητα συζητά και αποφασίζει για τρέχοντα θέματα που την
αφορούν.
Το πενταμελές συμβούλιο της τάξης εκπροσωπεί τους μαθητές και τις μαθήτριες στη συνεργασία τους με
τους άλλους φορείς του σχολείου.
Το μαθητικό συμβούλιο το σχολείου αποτελείται από ένα δεκαπενταμελές συντονιστικό όργανο, το
οποίο εκλέγεται μετά από γενική συνέλευση ΟΛΩΝ των μαθητών του σχολείου, τους οποίους και εκπρο-
σωπεί στη συνεργασία τους με τα άλλα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας (εκπαιδευτικούς & γονείς).
Οι μαθητές μπορούν να συζητούν όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τους υπεύθυνους του σχο-
λείου (υπεύθυνο εκπαιδευτικό τμήματος, εφημερεύοντες εκπαιδευτικούς, διεύθυνση του σχολείου) και
να ζητούν τη βοήθειά τους κάθε φορά που αισθάνονται ότι τη χρειάζονται. Επιπλέον, οι μαθητές μπορούν
να διατυπώνουν οποιοδήποτε αίτημα σχετικά με τη λειτουργία του σχολείου επώνυμα, απευθυνόμενοι
ιεραρχικά στον υπεύθυνο ή στην υπεύθυνη εκπαιδευτικό τάξης και κατόπιν στη διεύθυνση του σχολείου.
Αν επιθυμούν να απευθυνθούν στον σύλλογο των διδασκόντων καθηγητών, το πενταμελές συμβούλιο
τάξης συντάσσει έγγραφο και το υποβάλλει στη διεύθυνση του σχολείου. Στη συνέχεια το έγγραφο δια-
βιβάζεται από τη διεύθυνση του σχολείου στον σύλλογο των διδασκόντων.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Μαθητικές κοινότητες:
Κοινότητα και αντιπροσώπευση
1. Σχολείο και Δημοκρατία
Αν δημοκρατία σημαίνει την ισότιμη συμμετοχή στη λήψη των δημοσίων αποφά-
σεων στο πλαίσιο μιας οργανωμένης κοινωνίας ή κοινότητας, τότε το σχολείο, όπως
άλλωστε και η οικογένεια, δεν είναι θεσμός που δημιουργήθηκε για να λειτουργεί
δημοκρατικά. Η καταστατική ανισότητα δάσκαλου και μαθητή, άμεση απόρροια της
ανηλικότητας των μαθητών, δηλαδή της περιορισμένης αυτονομίας τους, καθώς και της
δεδομένης διαφοράς της γνωστικής κατάρτισης, δεν επιτρέπουν την απόλυτα ισότιμη διαπραγμάτευ-
ση των θεμάτων της σχολικής οργάνωσης.
Αλλά η δημοκρατία, εκτός από ισότιμη συμμετοχή (λαϊκή κυριαρχία), σημαίνει επίσης ελευθερία,
ισότητα, αντιπροσώπευση, αλληλοσεβασμός, διάλογος, υπευθυνότητα και αλληλεγγύη. Ένα σχολείο σε
μια δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε αυτές τις βασικές δημοκρατικές αξίες και να
διαπαιδαγωγεί με αυτές τους μαθητές του.
Με δεδομένους, λοιπόν, τους περιορισμούς που προαναφέρθηκαν, το δημοκρατικό σχολείο οφεί-
λει να παρέχει στους μαθητές του δικαιώματα, ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα ευκαιριών, αυτονομία,
συμμετοχή στη λήψη ορισμένων αποφάσεων. Οφείλει επίσης να τους καλλιεργεί κοινωνικές και πολιτι-
κές δεξιότητες: ανάληψη ευθυνών, συνεργασία, κοινωνικότητα, αλληλοκατανόηση, ενσυναίσθηση, ελεύ-
θερη έκφραση απόψεων και δημοκρατική λήψη αποφάσεων.
2. Οι μαθητικές κοινότητες:
κοινότητα και αρχή της αντιπροσώπευσης
Αναζητώντας την κοινότητα

Σε κοινωνίες όπου ατομοκεντρικές και ανταγωνιστικές αντιλήψεις (παραδοσιακές
ή σύγχρονες) είναι κυρίαρχες, δυσκολεύεται να υπάρξει η αίσθηση της κοινότητας μεταξύ
των μελών τους. Η αίσθηση δηλαδή ότι είναι ισότιμα πρόσωπα που δραστηριοποιούνται
από κοινού σε ένα δημόσιο χώρο. Συνήθως εμφανίζονται επιμέρους κοινότητες, στηριγμένες
αποκλειστικά σε διαπροσωπικές σχέσεις: των συγγενών, των φίλων, των γνωστών.
Άραγε, είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην ελληνική σχολική πραγματικότητα ο όρος «κοινότητες»
έχει περιορισμένη αποδοχή στη συνείδηση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων; Όλοι μι-
λούν για «εκλογές πενταμελών» και «εκλογή δεκαπενταμελούς», αποφεύγοντας ή αγνοώντας τον όρο
μαθητικές κοινότητες.
Αποτελεί το σχολείο μια κοινότητα; Και αν ναι, τι είδους;
Η σχολική κοινότητα είναι μάλλον μια κοινότητα ενδιαφερόντων, που συγκροτούνται και δια-
μορφώνονται σταδιακά γύρω από τη μαθησιακή διαδικασία και τα άλλα επιμέρους ενδιαφέροντα των
μαθητών. Σε επίπεδο σχολικού τμήματος, η κοινή σχολική ζωή, το κοινό βίωμα της καθημερινότητας,
δημιουργούν αισθήματα κοινότητας μεταξύ των μαθητών, που η έντασή τους ποικίλλει και εξαρτάται από
πολλούς και αστάθμητους παράγοντες.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη αντιπροσώπων στο πλαίσιο των μαθητικών κοι-
νοτήτων αποτελεί για τους μαθητές μια κοινή εμπειρία που συμβάλλει στην ανάπτυξη του
συστήματος των μεταξύ τους σχέσεων. Επομένως, η ανάδειξη αντιπροσώπων στα πεντα-
μελή και δεκαπενταμελή μαθητικά συμβούλια λειτουργεί ως μηχανισμός συγκρότησης
της κοινότητας, όπως περίπου οι βουλευτικές εκλογές συγκροτούν μια πολιτική εθνική
κοινότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μαθητικές εκλογές, με βάση τον σχετικό νόμο, πρέπει
να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου, δηλαδή στην αρχή κάθε σχολικής
χρονιάς. Ο νομοθέτης τις αντιλαμβάνεται ακριβώς ως συγκροτητικό στοιχείο της μαθη-
τικής κοινότητας.
Όμως, η θεσμική οργάνωση και λειτουργία του ελληνικού σχολείου, εκτός από τη
διαδικασία των μαθητικών εκλογών, δεν δίνει και πολλές άλλες ευκαιρίες για να δημιουργη-
θεί αίσθηση κοινότητας μεταξύ των μαθητών. Ίσως, το μόνο που μπορεί να αναφερθεί σε αυτή
την κατεύθυνση είναι η «τυπική» πρωινή συγκέντρωση στην αυλή του σχολείου και οι ελάχιστες
ετήσιες συγκεντρώσεις για τους επίσημους εορτασμούς. Άλλωστε, στη συνήθη σχολική πρακτική οι
μαθητικές εκλογές αναδεικνύουν συμβούλια, τα οποία λίγο έως καθόλου συμβάλλουν στην ενδυνάμωση
αισθημάτων κοινότητας. Με το έλλειμμα αυτό, ως ένα βαθμό, θα πρέπει ίσως να συνδέσουμε, μεταξύ
και πολλών άλλων, τη διαχρονική επιμονή του φαινομένου των καταλήψεων σχολικών κτιρίων στην ελ-
ληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Ως ένα βαθμό, η καταληψιακή δραστηριοποίηση αποκαθιστά ενίοτε
σχέσεις κοινότητας μεταξύ των μαθητών, θερμαίνοντας μια παγωμένη θεσμικά κοινή σχολική ζωή.
Όποιος καταπιάνεται με το θέμα των μαθητικών κοινοτήτων δεν μπορεί να μην προβληματιστεί για
την ανεύρετη κοινότητα «ανάμεσα στους τοίχους» των ελληνικών σχολείων. Συνήθως υπάρχουν μοναχι-
κά παιδιά, φίλοι, παρέες, καμιά φορά συμμορίες. Σπάνια υπάρχει η συνείδηση μιας κοινότητας ισότιμων
μελών, σεβαστών στη διαφορετικότητά τους, με την αίσθηση της συλλογικότητας και του συνανήκειν, που
δραστηριοποιούνται για κοινά όνειρα και στόχους.
Προσομοιώνοντας τη δημοκρατική αρχή της αντιπροσώπευσης

Όμως, τουλάχιστον δυνητικά, η ανάδειξη των μαθητικών αντιπροσώπων επιτελεί και έναν ακόμη
σημαντικό ρόλο: Λειτουργεί ως προσομοίωση της εκλογικής διαδικασίας και της δημοκρατικής αρχής της
πολιτικής αντιπροσώπευσης, όπως οι μαθητές ως πολίτες θα τις συναντήσουν στην ενήλικη ζωή
τους. Ας σημειωθεί μάλιστα ότι η αντιπροσώπευση που καθιερώνεται από τη νομοθεσία
περιλαμβάνει τόσο τη μορφή της ελεύθερης εντολής, ειδικά για το δεκαπενταμελές,
όσο και της δεσμευτικής, εφόσον προβλέπεται η δυνατότητα ανάκλησης των συμ-
βουλίων αλλά και ο «κυρίαρχος λόγος» των γενικών συνελεύσεων. (Για τη δι-
άκριση ελεύθερης και δεσμευτικής εντολής: Η αρχή της αντιπροσώπευσης).
Οφείλουμε να υπερασπιστούμε τη μαθητεία στις δημοκρατικές
διαδικασίες, καθοδηγώντας τους μαθητές να προβληματιστούν για τα
συμπτώματα που από κοινού, όπως είναι αναμενόμενο, εμφανίζονται
στις δικές τους κοινότητες και στη δημοκρατία των ενηλίκων: πλημ-
μελής τήρηση των διαδικασιών, συχνή εμφάνιση αυταρχισμού (και
βιαιότητας ενίοτε), αδιαφορία, ιδιοτέλεια, απουσία διαλόγου και σε-
βασμού της άλλης άποψης, έλλειψη προστασίας της μειοψηφίας.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, της σημερινής κρίσης αντιπροσώπευ-
σης που πλήττει το ελληνικό πολιτικό σύστημα και με δεδομένες
ορισμένες «αδράνειες» του ελληνικού σχολείου, όπως η «εθιμο-
τυπική» σύνδεση των εκλογών σχεδόν αποκλειστικά με τις «πεν-
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
θήμερες και τριήμερες εκδρομές» αλλά και τις «καταλήψεις», θελήσαμε να εστιάσουμε στο ζήτημα της
αντιπροσώπευσης. Στοχεύουμε να αναδειχθούν οι λειτουργίες αλλά και οι ανεκμετάλλευτες δυνατότητες
της αντιπροσωπευτικής αρχής μέσα στη σχολική κοινότητα, αλλά επίσης να δοθεί και το έναυσμα για μια
γενικότερη συζήτηση γύρω από την έννοια της αντιπροσώπευσης στη σημερινή δημοκρατία (συζήτηση
που είτε δεν γίνεται καθόλου είτε γίνεται μέσα από ένα στερεοτυπικό υπερασπιστικό ή καταγγελτικό λόγο).
Τα Παιδαγωγικά Εργαστήρια που προτείνουμε καλούν σε μια απόπειρα προβληματισμού με τους
μαθητές στην τάξη γύρω από το θέμα της κοινότητας και της πολιτικής αντιπροσώπευσης με αφορμή τον
θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων. Θέτουν το ζήτημα της κοινότητας και της συλλογικής δραστηριοποί-
ησης, επισημαίνουν τον ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων στην κοινή σχολική ζωή, υπενθυμίζουν
τον κανονισμό λειτουργίας τους, καλούν σε προβληματισμό για τα κριτήρια επιλογής των αντι-
προσώπων στα μαθητικά συμβούλια.
Εννοείται πως με κανένα τρόπο αυτά τα Εργαστήρια δεν εξαντλούν τα διαπραγμα-
τευόμενα θέματα. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται, κατά την κρίση τους, να τα εντάξουν στην
καθημερινή διδακτική πράξη ως συμπληρώματα των δικών τους σχεδιασμών και εκπαι-
δευτικών πρωτοβουλιών.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Το δικαίωμα της ψήφου:

Από τα σφαιρίδια και τα ψηφοδέλτια
στην ηλεκτρονική ψηφοφορία
Οι εκλογές, λέγεται, είναι η γιορτή της δημοκρατίας. Και οι μαθητικές
εκλογές είναι (ή θα έπρεπε να είναι) το ίδιο. Με αφορμή τις εκλογές για την
ανάδειξη των μαθητικών συμβουλίων, ενημερώστε τους μαθητές και τις μα-
θήτριές σας για την ιστορία των μέσων και των διαδικασιών ψηφοφορίας και
συζητήστε μαζί τους για το γεγονός πως η δημοκρατία ταυτίζεται με τη διεκδίκη-
ση του καθολικού δικαιώματος της ψήφου. Συνδέστε τη συναρπαστική ιστορία
του πώς ψηφίζουμε στις εκλογές με τη σημασία του δικαιώματος της ψήφου και
τους δημοκρατικούς αγώνες για την κατοχύρωσή του.
Υπενθυμίστε στους μαθητές ότι η λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων δεν είναι
αυτονόητη και δεδομένη, όπως ένα φυσικό φαινόμενο. Το γεγονός ότι καλούνται να
ψηφίσουν για την ανάδειξη αντιπροσώπων σημαίνει ότι ζουν σε μια χώρα με δημοκρα-
τικές αρχές και αξίες. Δηλαδή, σε μια χώρα όπου οι ίδιοι οι πολίτες της αποφασίζουν
για όσα τους αφορούν. Ενημερώνονται, συζητούν, αποφασίζουν, εκλέγουν. Εκλέγουν
εκείνους που θα κάνουν πράξη τις αποφάσεις τους. Δεν ήταν πάντα έτσι, δεν είναι
παντού σήμερα έτσι.
1. Η ιστορία των μέσων ψηφοφορίας

Ψήφος κυριολεκτικά σημαίνει το μικρό λειασμένο λιθάρι (όπως και στη λέξη ψηφιδω-
τό), που χρησιμοποιούσαν οι δικαστές στα δικαστήρια της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας,
προκειμένου να δηλώσουν κάθε φορά την επιλογή τους στην υπόθεση που συζητούσαν.
Σήμερα, η ψήφος είναι το μέσο που χρησιμοποιείται, σε μια συντεταγμένη πολιτεία,
προκειμένου να δηλώσει ο πολίτης - ψηφοφόρος τη βούλησή του, στο πλαίσιο μιας εκλογικής
διαδικασίας.
α) Τα μέσα ψηφοφορίας στο νεοελληνικό κράτος

Στη χώρα μας, ως μέσα ψηφοφορίας έχουν χρησιμοποιηθεί το ψηφοδέλτιο και το σφαιρίδιο, ενώ
πριν από την Επανάσταση, κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, επικρατούσε η προφορική και
φανερή ψηφοφορία στις συνελεύσεις των τοπικών κοινοτήτων, των λεγόμενων δημογεροντιών.
Το ψηφοδέλτιο το εισήγαγαν στην Ελλάδα οι Βαυαροί. Πρωτοχρησιμοποιήθηκε στις πρώτες δημο-
τικές εκλογές του 1834, καθώς και στις πρώτες γενικές βουλευτικές εκλογές του 1844, μετά από την
επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843. Ήταν λευκό και ο ψηφοφόρος σημείωνε χειρόγραφα τον
υποψήφιο της επιλογής του. Το χειρόγραφο ψηφοδέλτιο καταργήθηκε με το Σύνταγμα του 1864, επειδή
οι περισσότεροι Έλληνες ήταν αναλφάβητοι και συνεπώς ήταν εύκολο να χειραγωγούνται από τους το-
πικούς κομματάρχες.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Από τότε και για περίπου 60 χρόνια, ύστερα από εισήγηση των Επτανησίων βουλευτών, ως μέσο
ψηφοφορίας χρησιμοποιήθηκε το σφαιρίδιο. Ήταν ένας μολυβένιος βόλος, τον οποίο ο ψηφοφόρος έρι-
χνε σε μια κάλπη χωρισμένη σε δύο χώρους, έναν για το ΝΑΙ και έναν για το ΟΧΙ, ανάλογα με το αν
ήθελε να υπερψηφίσει ή να καταψηφίσει έναν υποψήφιο. Πίσω από την κάλπη, η οποία ήταν κατα-
σκευασμένη έτσι που να μην μπορεί κανείς να δει σε ποιο χώρο της έριχνε το σφαιρίδιό του ο
ψηφοφόρος, στεκόταν ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου. Η συνταγματική κατοχύρωση της «διά
σφαιριδίων ψηφοφορίας» είχε σκοπό τη διασφάλιση της μυστικότητας, μετά την εμπειρία των
επτά νόθων εκλογών της οθωνικής περιόδου, στις οποίες χρησιμοποιούνταν ψηφοδέλτια.
Το Σύνταγμα του 1864 προέβλεπε την ταυτόχρονη, σε όλη την επικράτεια, διεξαγωγή των
εκλογών και ο εκλογικός νόμος όριζε τη διάρκειά τους σε τέσσερις «σχολάσιμες» ημέρες, αρ-
γίες δηλαδή, εκ των οποίων η μία έπρεπε να είναι Κυριακή. Μέχρι τότε, από το 1844, οι εκλογές
διεξάγονταν τμηματικά σε διαφορετική ημερομηνία για κάθε εκλογική περιφέρεια και διαρκούσαν
επίσημα οκτώ ημέρες, με προφανείς τις δυνατότητες αλλοίωσης της εκλογικής βούλησης και των απο-
τελεσμάτων. Χαρακτηριστικά, οι πρώτες βουλευτικές εκλογές κράτησαν 4 ολόκληρους μήνες, από το
Μάιο έως τον Αύγουστο του 1844.
Το 1877, με το νέο εκλογικό νόμο ΧΜΗ’, αποφασίστηκε η ψηφοφορία να διαρκεί μία μόνο ημέρα,
«ήτις έσται Κυριακή », κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα.
Τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα τα πράγματα άλλαξαν. Στο Σύνταγμα του 1911, που φέ-
ρει τη σφραγίδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, δεν συμπεριλήφθηκε η διάταξη για το σφαιρίδιο και
αφέθηκε στον κοινό νομοθέτη η πρωτοβουλία να ορίσει με νόμο το μέσο ψηφοφορίας. Το έντυπο
ψηφοδέλτιο επανήλθε στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1914 και από τις βουλευτικές
εκλογές του 1926 είναι πάγια το μέσο ψηφοφορίας (μαζί με τον σταυρό προτίμησης) που χρη-
σιμοποιείται έως και σήμερα.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί μια γενικότερη αποτίμηση των εκλογών στο νεοελληνικό κρά-
τος, όπως διατυπώνεται από τον Νίκο Αλιβιζάτο: «από τις εκλογές για την ανάδειξη Εθνοσυ-
νέλευσης την 3η Σεπτεμβρίου 1843 ως το 2010, διεξήχθησαν στην Ελλάδα 62 βουλευτικές
εκλογές [αν προσθέσουμε και τις διπλές του 2012, 64] με καθολική κατ’ αρχήν ψηφοφορία και
υψηλότατα ποσοστά συμμετοχής επί του συνόλου των εγγεγραμμένων. Ποσοτικά η επίδοση αυτή,
δηλαδή εκλογές κάθε 2,7 χρόνια είναι σημαντική για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα και εκπληκτική
για τα βαλκανικά». Αν μάλιστα αφαιρέσει κανείς εκείνες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν μη γνή-
σιες «είτε λόγω βίας και νοθείας, είτε λόγω αποχής σημαντικής μερίδας των αντιπολιτευομένων» και
που «δεν ξεπερνούν τις 14», τότε διαπιστώνει ότι «και με ποιοτικά κριτήρια, η εκλογική μας ιστορία είναι
σημαντική, αφού ελάχιστες χώρες διεκδικούν τόσο υψηλό ποσοστό έντιμων εκλογικών αναμετρήσεων
με καθολική ψηφοφορία επί του συνόλου των πολιτών».
β) Τα μέσα ψηφοφορίας σε άλλες χώρες

Η πρώτη χρήση χάρτινου ψηφοδελτίου στη νεότερη εποχή έγινε στη Βόρεια Αμερική, στην αποικία
της Μασαχουσέτης, για την εκλογή πάστορα σε προτεσταντική εκκλησία του Σάλεμ το 1629.
Από τότε σταδιακά η χρήση του λευκού ψηφοδελτίου γενικεύτηκε σε όλες τις χώρες που καθιέ-
ρωναν συστήματα ψηφοφορίας και αντικαταστάθηκε από το τυπωμένο ψηφοδέλτιο κατά τον 20ό αιώνα.
Στις ΗΠΑ, ήδη από τον 19ο αιώνα, γίνονταν προσπάθειες για την κατασκευή και χρήση συσκευών
και μηχανών, με σκοπό την απλούστερη και ταχύτερη ψηφοφορία.
Έτσι, από τη δεκαετία του 1990, οι ΗΠΑ, αλλά και χώρες όπως η Βραζιλία, η Γαλλία, η Γερμανία,
η Ολλανδία και η Ινδία, εγκατέλειψαν το χάρτινο ψηφοδέλτιο, δοκίμασαν πειραματικά και καθιέρωσαν
σταδιακά την ηλεκτρονική ψηφοφορία, χρησιμοποιώντας κατά κανόνα ειδικές ηλεκτρονικές συσκευές
ψήφου που τοποθετούνται στα εκλογικά τμήματα.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
2. Το καθολικό δικαίωμα ψήφου και η δημοκρατία

Το καθολικό δικαίωμα ψήφου κατακτήθηκε σε δύο φάσεις: Κατά την πρώτη φάση,
στη διάρκεια του 19ου αιώνα, είναι η ιστορία της διεκδίκησης για την άρση των εμποδί-
ων, κυρίως περιουσιακών, προκειμένου όλοι οι ενήλικες άνδρες να έχουν το δικαίωμα
να ψηφίζουν στις εκλογές. Κατά τη δεύτερη φάση, από τα τέλη του 19ου αιώνα, και
κυρίως κατά τη διάρκεια του 20ού, ταυτίζεται με τη διεκδίκηση για την επέκταση αυτού
του δικαιώματος και στις γυναίκες.
Είναι αξιοσημείωτο ότι μερικές από τις χώρες που κατοχύρωσαν νωρίς το καθο-
λικό εκλογικό δικαίωμα των ενήλικων ανδρών, καθυστέρησαν πολύ να κάνουν το ίδιο
για το γυναικείο πληθυσμό τους. Εντυπωσιακότερη περίπτωση αποτελεί η «αρχαιότερη
Δημοκρατία» του πλανήτη, η Ελβετία, στην οποία ενώ όλοι οι ενήλικες άνδρες ψήφιζαν
χωρίς περιορισμούς από το 1848, οι γυναίκες απόκτησαν αυτό το δικαίωμα σε ομοσπονδι-
ακό επίπεδο μόλις το 1971. Ανάλογα ισχύουν και για τη Γαλλία, με αντίστοιχες χρονολογίες το
1848 και το 1955, αλλά και για την Ελλάδα: 1864 και 1952. Δηλαδή, μεσολάβησαν αντίστοιχα
σε κάθε χώρα 123, 107 και 88 χρόνια, προκειμένου το καθολικό δικαίωμα ψήφου να γίνει πραγ-
ματικά καθολικό.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι χρειάστηκαν πολλά χρόνια, πολλές κινητοποιήσεις, διεκδικήσεις και ιδε-
ολογικοί αγώνες, προκειμένου να συμπεριληφθούν στην έννοια του ανθρώπου και του πολίτη, που δια-
κήρυξε η Γαλλική Επανάσταση του 1789, όλες οι τάξεις, τα φύλα, οι θρησκείες και οι φυλές - όχι μόνο οι
λευκοί, άρρενες, Ευρωπαίοι, χριστιανοί, φορολογούμενοι, αρχηγοί οικογενειών.
Χρειάστηκε κυρίως το σοκ του ναζισμού και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, με τα δεκάδες
εκατομμύρια νεκρών και το άγος του Ολοκαυτώματος, προκειμένου στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου του 1948, η έννοια άνθρωπος να αποκτήσει την αυτονόητη για μας σήμερα καθολικότητά της.
Αυτό όμως, δυστυχώς, δεν σημαίνει ότι το καθεστώς της καθολικής ψήφου και των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων πρέπει σήμερα να θεωρείται δεδομένο για όλες τις χώρες του πλανήτη.
Μπορεί η αναπτυγμένη δημοκρατία να μην είναι ένα προϊόν πολυτελείας για πλούσιες χώρες, αλλά
εξακολουθεί να είναι ένα αγαθό στο οποίο συμμετέχει ένα μέρος μόνο του παγκόσμιου πληθυσμού, μας
υπενθυμίζει ο Manfred Schmidt.
Αυτό επιβεβαιώνεται, για παράδειγμα, από τις τελευταίες έρευνες της Freedom House, μιας ορ-
γάνωσης που ιδρύθηκε το 1941 και η οποία διενεργεί από το 1972 διεθνείς συγκριτικές μετρήσεις
του βαθμού εξέλιξης της δημοκρατίας και της ελευθερίας σε όλα τα ανεξάρτητα κράτη του πλανήτη.
Σύμφωνα με την έρευνα του 2012, από τις 195 χώρες για τις οποίες η οργάνωση έχει στοιχεία,
μόνο 90 κατατάσσονται στις ελεύθερες και δημοκρατικές: Λιγότερες, δηλαδή, από τις μισές,
στις οποίες κατοικούν περίπου 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, έναντι των πλέον των 7
δισεκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη.
Συνοψίζοντας, το καθολικό δικαίωμα ψήφου κάθε άλλο παρά ως αυτονόητο
και ως καθολικό θα πρέπει να το σκεφτόμαστε: Η ιστορία του δεν ξεπερνά ούτε
200 χρόνια ανθρώπινης ιστορίας ενώ η γεωγραφική του εξάπλωση σήμερα δεν
αφορά ούτε καν έναν στους δύο ανθρώπους.
Παρά το γεγονός ότι οι εκλογές δεν αρκούν φυσικά από μόνες τους για
τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας, δεν μπορεί να αγνοήσουμε ότι αποτε-
λούν για την ύπαρξή της απαραίτητη προϋπόθεση.
Κατά τη διεξαγωγή των μαθητικών εκλογών στο σχολείο δεν μπορεί να
μη θέτουμε τους μαθητές ενώπιον των δεδομένων που εδώ συζητήθηκαν και
να μην τους εμπλέκουμε σε προβληματισμούς σαν αυτούς που προεκτέθηκαν.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Παράρτημα A
Τα κριτήρια ελέγχου των πολιτικών ελευθεριών
Οι πληροφορίες που συνήθως συλλέγει η Freedom House, προκειμένου να ελέγ-

ξει την κατάσταση των πολιτικών ελευθεριών, αφορούν τρία επίπεδα της πολιτικής:
1) Εκλογική διαδικασία
α) Η εκτελεστική εξουσία και οι εκπρόσωποι του λαού να προέρχονται από
ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.
β) Να υπάρχει ισότητα ευκαιριών στην προεκλογική εκστρατεία, δίκαιος
εκλογικός νόμος, καθώς και δίκαιη καταχώριση και καταμέτρηση ψήφων.
2) Πλουραλισμός και πολιτική συμμετοχή

γ) Να μπορεί ο λαός να οργανώνεται ελεύθερα σε πολιτικά κόμματα ή ανταγωνιστι-
κές πολιτικές ομάδες της επιλογής του, στα πλαίσια ενός συστήματος που επιτρέ-
πει την άνοδο και πτώση των κομμάτων και των ομάδων.
δ) Η αντιπολίτευση να έχει ένα σημαντικό ποσοστό ψήφων και τη ρεαλιστική δυνατότητα να
ανέλθει με εκλογές στην εξουσία.
ε) Οι πολιτικές επιλογές του λαού να μην καθορίζονται από τον στρατό, δυνάμεις του εξωτερικού,
θρησκευτικές ιεραρχίες, οικονομικές ολιγαρχίες ή άλλες ισχυρές ομάδες.
στ) Οι πολιτιστικές, εθνικές, θρησκευτικές και άλλες μειονότητες να έχουν πλήρη πολιτικά δικαιώ-
ματα και ευκαιρίες εκλογικής εκπροσώπησης.
3) Η λειτουργία της κυβέρνησης

ζ) Οι ελεύθερα εκλεγμένες Βουλή και Κυβέρνηση να καθορίζουν τις πολιτικές της χώρας.
η) Η Κυβέρνηση να είναι απαλλαγμένη από μια διάχυτη διαφθορά.
θ) Η Κυβέρνηση να λογοδοτεί στο εκλογικό σώμα, για το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ
των εκλογών, και να λειτουργεί με τρόπο ανοικτό και διαφανή.
Με τον συνυπολογισμό αντίστοιχων κριτηρίων για τα ατομικά δικαιώματα και το κράτος δικαίου (χω-
ρίς τα οποία είναι αδύνατον να υπάρξει πολιτική ελευθερία και πραγματικά δίκαιες εκλογές), οι χώρες
κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: ελεύθερες, μερικώς ελεύθερες και ανελεύθερες.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Παράρτημα B
Οι βασικές αρχές για την ψηφοφορία, σύμφωνα με το
ελληνικό Σύνταγμα
α) Η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας: από το εκλογικό σώμα αποκλείονται μόνον

οι πολίτες εκείνοι που δεν συγκεντρώνουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις που θέτει, με
αποκλειστικό τρόπο, το Σύνταγμα (ηλικία, καταδίκες για ορισμένα εγκλήματα, δικαστι-
κή συμπαράσταση). Ο κοινός νομοθέτης δεν μπορεί να προβλέψει επιπλέον λόγους
στέρησης του δικαιώματος της ψήφου.
β) Η αρχή της ισότητας της ψήφου, που εξειδικεύεται σε δύο επιμέρους αρχές: ότι
κάθε πολίτης διαθέτει μόνον μία ψήφο και ότι όλες οι ψήφοι είναι νομικά ισοδύναμες.
γ) Η αρχή της άμεσης ψηφοφορίας: δεν μεσολαβεί κάποια άλλη βούληση μεταξύ του εκλο-
γέα και του αποτελέσματος της εκλογής. Με άλλα λόγια, δεν είναι δυνατόν οι εκλογείς να
εκλέξουν κάποιους «εκλέκτορες» οι οποίοι με τη σειρά τους θα εκλέξουν τους βουλευτές.
δ) Η αρχή της μυστικότητας της ψήφου: με την αρχή αυτή εξασφαλίζεται το ότι η εκλογική βού-
ληση του εκλογέα δεν θα γίνει γνωστή σε τρίτους.
ε) Η αρχή της υποχρεωτικής ψηφοφορίας: η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρε-
ωτική. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 καταρ-
γήθηκε η πρόβλεψη για νόμο που θα επιβάλλει ποινικές κυρώσεις στον εκλογέα που δεν θα
λάβει μέρος στις εκλογές.
στ) Η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών σε ολόκληρη την επικρά-
τεια: με το αναθεωρημένο άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος, η αρχή αυτή μπορεί
να καμφθεί για εκλογείς που βρίσκονται στο εξωτερικό, αρκεί να τηρείται η αρχή
της ταυτόχρονης καταμέτρησης και ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων.
ζ) Η αρχή της αυτοπρόσωπης άσκησης του εκλογικού δικαιώματος ισχύει,
πλέον, μόνον για τους εκλογείς που βρίσκονται στην Επικράτεια. Το ανα-
θεωρημένο άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος προβλέπει τη δυνατότη-
τα στους εκλογείς που βρίσκονται στο εξωτερικό να ασκούν το εκλογι-
κό τους δικαίωμα «με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο».
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
Ηλεκτρονικές συσκευές ψηφοφορίας
Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στο Άρλιγκτον

της Βιρτζίνια (ΗΠΑ)
Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις γαλλικές

προεδρικές εκλογές του 2007
Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στη Βραζιλία
Μηχανή ψηφοφορίας για τις ινδικές εκλογές
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Η αρχή της αντιπροσώπευσης

Η αντιπροσώπευση είναι βασική αρχή στις σύγχρονες δημοκρατίες. Στις σημερινές πολιτι-
κές κοινωνίες κάθε ανάληψη συλλογικής δράσης συνδέεται με μορφές αντιπροσώπευσης. Είτε
πρόκειται για συνδικάτα, ομάδες πίεσης και πολιτικά κόμματα, είτε ακόμα για θεωρούμενες
ριζοσπαστικές μορφές δράσης, όπως τα κοινωνικά κινήματα, η αντιπροσώπευση εμφανίζε-
ται ως απαραίτητη.
Το ίδιο ισχύει και με τις μαθητικές κοινότητες. Οι μαθητές εκλέγουν αντιπροσώ-
πους για τα μαθητικά συμβούλια, όπως ισχύει σε κάθε δημοκρατική εκλογή.
Η εμβάθυνση του προβληματισμού γύρω από τον θεσμό των μαθητικών κοινοτή-
των συμπλέει με τον προβληματισμό για την αρχή της αντιπροσώπευσης.
Στην κατεύθυνση αυτή, καταγράφουμε εδώ μια κλασική τυπολογία για τα είδη
της αντιπροσώπευσης και για τα συνακόλουθα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων
και του ελέγχου της δράσης τους.
Είδη αντιπροσώπευσης
Όσον αφορά τα είδη της αντιπροσώπευσης, η τυπολογία της Hanna Pitkin, στο βιβλίο της
«The Concept of representation», θεωρείται η πλέον κλασική.
Η Pitkin, λοιπόν, προσδιόρισε δύο βασικά είδη αντιπροσώπευσης:
1. Η τυπική (formalistic) αντιπροσώπευση, που κατάγεται από τον θεμελιωτή της νεωτερικής
πολιτικής θεωρίας, τον Hobbes, συνδέεται με την εξουσιοδότηση μέσω εκλογών και τη λογοδοσία, η
οποία με τη σειρά της συνδέεται με τη διαδικασία νέων εκλογών (αν κάποιος βουλευτής δεν ανταποκρί-
νεται στις όποιες απαιτήσεις της εκλογικής του βάσης, καταψηφίζεται στις επόμενες εκλογές). Το είδος
αυτό φαίνεται να εξαντλεί την αντιπροσωπευτική σχέση σε ένα είδος περιγραφής της χωρίς αναφορά
ούτε στα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων ούτε στις διαδικασίες που ενεργοποιούνται μετά την
ανάληψη των καθηκόντων τους.
2. Η Ουσιαστική (substantive) αντιπροσώπευση, την οποία διαχωρίζει σε δύο τύπους:
α) «παρευρίσκομαι εκ μέρους κάποιου» (standing for), όπου η αντιπροσώπευση
επιτυγχάνεται όταν οι αντιπρόσωποι διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά των
αντιπροσωπευόμενων,
β) «ενεργώ - λειτουργώ εκ μέρους κάποιου» (acting for), όπου η αντιπροσώπευση
επιτυγχάνεται με την εκδήλωση συγκεκριμένης συμπεριφοράς από τους
αντιπροσώπους.
Η αντιπροσώπευση του τύπου «παρευρίσκομαι εκ μέρους κάποιου» χωρίζεται με
τ η σειρά της σε περιγραφική και συμβολική.
Στην περιγραφική (descriptive) αντιπροσώπευση οι αντιπρόσωποι πρέ-
πει να μοιάζουν με τους αντιπροσωπευόμενους, να είναι χαρακτηριστικό δείγμα
τους ή ακριβές αντίγραφό τους. Το Κοινοβούλιο π.χ. να αποτελεί μια μικρο-
γραφία της κοινωνίας. Στην περιγραφική αντιπροσώπευση πρέπει να αποτυ-
πώνονται τόσο τα κοινωνικά (καταγωγικά ή επίκτητα) χαρακτηριστικά των
αντιπροσωπευόμενων (π.χ. φύλο, ηλικία, εκπαίδευση, κοινωνική τάξη) όσο
και το φάσμα των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι
αντιπρόσωποι δεν χρειάζεται να λειτουργούν εκ μέρους του σώματος των
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
αντιπροσωπευόμενων, αφού είναι ίδιοι με το σώμα αυτό. Εμφανίζονται ως υποκατά-

στατο ή μικρογραφία της κοινωνίας.
Η συμβολική (symbolic) αντιπροσώπευση στηρίζεται στην πεποίθηση ότι οι
αντιπρόσωποι νομιμοποιούνται από τους αντιπροσωπευόμενους για να υποστηρίξουν
τα συμφέροντά τους, εξαιτίας συγκεκριμένων χαρακτηριστικών – συμβόλων των οποί-
ων είναι φορείς, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μια σημαία αντιπροσωπεύει ένα έθνος.
Τόσο η συμβολική όσο και η περιγραφική αντιπροσώπευση συνεισφέρουν στην
αναζήτηση κριτηρίων επιλογής των αντιπροσώπων, αλλά δεν εμπεριέχουν κριτήρια ελέγ-
χου, δηλαδή πώς αυτοί οφείλουν να πράττουν.
Η αντιπροσώπευση του τύπου «λειτουργώ εκ μέρους κάποιου» (acting for) συνδέεται
με την προσδοκία εκδήλωσης συγκεκριμένης συμπεριφοράς του αντιπροσώπου. Αυτός κρίνεται,
δηλαδή, από την ικανότητά του να επιτελεί (ή τη βάσιμη προσδοκία ότι είναι ικανός να επιτελέσει) συγκε-
κριμένες πράξεις που θεωρούνται κρίσιμες και αποδεκτές από τους αντιπροσωπευόμενους.
Στο σημείο αυτό η Pitkin κάνει τη διάκριση ανάμεσα σε δεσμευτική (mandate /delegate) και
ελεύθερη (independence / trustee) εντολή αντιπροσώπευσης: στην πρώτη περίπτωση, ο αντιπρόσω-
πος οφείλει να ενεργεί δεσμευόμενος από τα πλαίσια της εξουσιοδότησης, πράγμα που, κατά τη γνώμη
της, τον αφήνει έκθετο σε πιθανά εγωιστικά ή τοπικιστικά κίνητρα των αντιπροσωπευόμενων, αλλά και πε-
ριορίζει τις κινήσεις του για τους συμβιβασμούς εκείνους που είναι συχνά αναγκαίοι στην πολιτική δράση.
Η Pitkin δείχνει την προτίμησή της για την ελεύθερη αντιπροσώπευση, όπου η υποχρέωση προ-
άσπισης των συμφερόντων των αντιπροσωπευόμενων αφήνει εκτεταμένα περιθώρια κινήσεων στον
αντιπρόσωπο. Η θέση της είναι ότι κριτήριο αντιπροσώπευσης πρέπει να είναι η αποτελεσματική διαχεί-
ριση των υποθέσεων των αντιπροσωπευόμενων, περίπου κατ’ αναλογία με τη συμπεριφορά που αναμέ-
νουμε από ένα δικηγόρο που εκπροσωπεί τον πελάτη του σε μια δίκη.
Δεσμευτική (delegate) και ελεύθερη (trustee) εντολή

αντιπροσώπευσης
Η διάκριση προέρχεται από δύο διαφορετικές οπτικές για την κυριαρχία, οι οποίες
διαμορφώθηκαν κατά τον 18ο αιώνα και συνδέθηκαν με δύο διακριτά είδη αντιπροσώ-
πευσης:
1. Η έννοια της εθνικής κυριαρχίας διατυπώθηκε από τον Edmund Burke
στην Αγγλία (1780) και τον Emmanuel Joseph Sieyès στη Γαλλία (1789) και
αποτέλεσε τον πυρήνα της κλασικής φιλελεύθερης ιδεολογίας.
Το έθνος και η νομική προσωπικότητά του, το κράτος, έχουν ιδία θέ-
ληση, διακριτή από αυτή των μελών της κοινωνίας (λαός, πλήθος, όχλος),
η οποία στηρίζεται στον ορθό λόγο. Άρα η διάγνωση του εθνικού-κρατικού
συμφέροντος προϋποθέτει ορθολογική ικανότητα κρίσης για διαβούλευση,
κρίση η οποία, επειδή δεν την έχουν όλοι, πρέπει να προσδιορίζεται από το
κράτος με αξιολογικά κριτήρια. Η ψήφος είναι λοιπόν δημόσια λειτουργί-
α-καθήκον, που οφείλει να ασκείται από όσους το κράτος ορίζει ως ενεργούς
πολίτες (συνήθως όσοι έχουν φοροδοτική ικανότητα). Οι υπόλοιποι πρέπει να
περιοριστούν στην άσκηση των αστικών δικαιωμάτων (όπως ορίζονταν την εποχή
εκείνη), που άλλωστε είναι και τα μόνα που αναγνωρίζονταν ως δικαιώματα.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Η αντιπροσωπευτική εντολή (σχέση εκλογέα και αντιπροσώπου/βουλευτή) πρέπει να είναι ελεύ-

θερη, χωρίς νομική δέσμευση απέναντι στον εκλογέα. Οι βουλευτές εκπροσωπούν το έθνος και τη συ-
νείδησή τους και όχι την εκλογική τους περιφέρεια.
2. Η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας προέρχεται από τον Jean - Jacques Rousseau (1762) και
προωθήθηκε από το δημοκρατικό (ρεπουμπλικανικό) και αργότερα το σοσιαλιστικό κίνημα.
Κάθε μέλος της κοινωνίας εμφανίζεται ως φορέας ατομικού ενεργητικού δικαιώματος συμ-
μετοχής (θεωρείται κλάσμα της λαϊκής κυριαρχίας) και συνδιαμορφωτής της γενικής θέλησης,
που είναι κάτι διαφορετικό από τη θέληση όλων (το απλό άθροισμα των ατομικών θελήσεων).
Στην περίπτωση αυτή το εκλογικό σώμα ταυτίζεται με τον Λαό και το Έθνος.
Η σχέση εκλογέα και βουλευτή είναι αυτή της επιτακτικής – δεσμευτικής εντολής,
δηλαδή συνιστά νομική δέσμευση του αντιπροσώπου, η αθέτηση της οποίας μπορεί να
οδηγήσει στην ανάκλησή του.
Στην αμερικανική πολιτική θεωρία ο J. Madison και ο T. Paine υπήρξαν από τους
πλέον γνωστούς υπερασπιστές της επιτακτικής αντιπροσωπευτικής εντολής.
Η αρχή της εθνικής κυριαρχίας αντιστοιχεί ιστορικά στην ολιγαρχική περίοδο του
κοινοβουλευτικού φιλελευθερισμού (19ος αιώνας) ενώ αυτή της λαϊκής στη δημοκρα-
τική περίοδο (20ός αιώνας).
Είναι προφανές ότι ο τρόπος που θεσμοθετήθηκε ιστορικά η αρχή της λαϊκής κυ-
ριαρχίας οδήγησε σε ένα μεικτό σύστημα: η ψήφος καθιερώθηκε ως δικαίωμα (με μο-
ναδικά αποδεκτά κριτήρια άσκησης, σήμερα, την ηλικία και την ιδιότητα του πολίτη),
με ταυτόχρονη όμως αποδοχή του κανόνα της ελεύθερης αντιπροσωπευτικής εντολής.
Στην Ελλάδα ειδικότερα, απηχώντας αυτή τη μείξη, η ψήφος καθιερώθηκε, έως σήμερα, ταυ-
τόχρονα ως δικαίωμα και ως υποχρέωση – καθήκον.
Παράλληλα, η δημιουργία και επικράτηση των κομμάτων, ήδη από το τέλος του 19ου
αιώνα στην Ευρώπη, μετασχημάτισε την έννοια της αντιπροσώπευσης: τα κόμματα (είτε
ως μαζικά, 1875-1960, είτε ως πολυσυλλεκτικά, 1960-σήμερα) θεωρούνται πια αυτά τα
ίδια ως οι βασικοί φορείς της αντιπροσωπευτικής εντολής - και λιγότερο ατομικά
οι βουλευτές. Επειδή μάλιστα τα περισσότερα Συντάγματα δεν άλλαξαν τη διατύπωση
ότι ο βουλευτής εκπροσωπεί το έθνος, εμφανίστηκε στον 20ό αιώνα το γνωστό και
συχνά ακανθώδες ζήτημα της «κομματικής πειθαρχίας», ως σύγκρουση ανάμεσα
στην συνταγματικά κατοχυρωμένη ελεύθερη εντολή του βουλευτή και τη συμμόρ-
φωσή του στις επιλογές της κομματικής-κοινοβουλευτικής του ομάδας.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στις σημερινές Δημοκρατίες ο βαθμός εκ-
δημοκρατισμού των κομμάτων αποτελεί μια βασική προϋπόθεση λογοδοσίας και
ελέγχου στα πλαίσια του θεσμού της αντιπροσώπευσης.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Βιβλιογραφία
Διαδικτυακές συνδέσεις για την αρχή της αντιπροσώπευσης
Η ελληνόγλωσση βιβλιογραφία για τη γενική έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης είναι εξαι-
ρετικά περιορισμένη, σε αντίθεση με τη βιβλιογραφία για τα κόμματα, ως θεσμό αντιπροσώπευσης, που
είναι πλέον αρκετά εκτενής.
Εκτός από τα ειδικά κεφάλαια που υπάρχουν στα σχετικά εγχειρίδια συνταγματικού δικαίου των
νομικών σχολών, πληροφορίες και ερμηνευτικά σχήματα για την κατανόηση της αντιπροσώπευσης μπο-
ρεί να βρει κανείς:
• Andrew Heywοod, Εισαγωγή στην πολιτική, Πόλις, Αθήνα, 2006. Μια εξαιρετική
και ιδιαίτερα ενημερωμένη εισαγωγική παρουσίαση των σημαντικότερων διαστάσεων
του πολιτικού φαινομένου, που περιλαμβάνει και ειδικό κεφάλαιο για τις θεωρίες
αντιπροσώπευσης και τις εκλογές.
• Γιώργος Σωτηρέλης, Σύνταγμα και εκλογές στην Ελλάδα: 1864-1909, Θεμέλιο,
Αθήνα, 1991. Εκτός από την κριτική ανασκευή της άποψης περί «εισαγόμενης» και
«πρόωρης» κατοχύρωσης του ανδρικού καθολικού δικαιώματος ψήφου στην Ελλάδα,
μπορεί κανείς να πληροφορηθεί για την ιστορική εξέλιξη και τα βασικά χαρακτηριστικά
της διαδικασίας των εκλογών στην Ελλάδα του 19ου αιώνα καθώς και για τις έννοιες
της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας (απ’ όπου και αντλούνται στοιχεία στο σχετικό
κεφάλαιο).
• Συλλογικό, Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα, Σαββάλας, Αθήνα, 2007. Περιέχει και τη
μελέτη του Βασίλη Φιλίππου, «Η έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης και η οργάνωση
των κομμάτων», όπου υπάρχει μια σύντομη παρουσίαση της θεωρίας της H. Pitkin για
την αντιπροσώπευση, τμήματα της οποίας έχουν χρησιμοποιηθεί στο οικείο κεφάλαιο.
• Manfred G. Schmidt, Θεωρίες της Δημοκρατίας, Σαββάλας, Αθήνα, 2004.
Παρουσιάζεται ένα πανόραμα και μια συγκριτική ανάλυση των θεωρητικών
προσεγγίσεων της δημοκρατίας από τον Αριστοτέλη μέχρι τις νεότερες κριτικές
θεωρίες, με ιδιαίτερη αναφορά στην έννοια της λαϊκής κυριαρχίας του Ρουσώ και την
αντιπροσωπευτική κυβέρνηση του Μιλ. Περιέχει, επίσης, πληροφορίες και κριτήρια
διεθνούς συγκριτικής πολιτικής ανάλυσης.
• Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Το Σύνταγμα και οι εχθροί του, Πόλις, Αθήνα, 2011. Μια
εντυπωσιακή όσο και απολαυστική παρουσίαση, ακόμη και για τον μη ειδικό, της
ελληνικής συνταγματικής και πολιτικής ιστορίας από το 1800 ως το 2010, με
πληροφορίες και αναλύσεις για τη διαμόρφωση των αντιπροσωπευτικών μας θεσμών,
με τις ευεργετικές για τη δημοκρατία επιπτώσεις αλλά και τις δυσλειτουργίες τους.
• Στον ιστότοπο του Ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης» το κείμενο του Κώστα
Χρυσόγονου «Τα πρόσωπα του Ιανού: Μορφές πολιτικής αντιπροσώπευσης από την
αρχαιότητα ως τη μετανεωτερικότητα» στη διεύθυνση: http://www.constitutionalism.
gr/html/ent/414/ent.2414.asp, για μια συνοπτική και κριτική επισκόπηση μορφών
αντιπροσώπευσης και αντιπροσωπευτικών θεσμών κατά την αρχαιότητα, το μεσαίωνα
και τη νεότερη εποχή μέχρι τη σημερινή λειτουργία τους σε συνθήκες οικονομικής και
πολιτικής κρίσης της μετανεωτερικής κοινωνίας.
• Σχετικά με τα προβλήματα της αντιπροσώπευσης από την οπτική της θεωρίας της
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
δημόσιας επιλογής και ανάλυση της έννοιας της προσοδοθηρίας, αρκετά κατατοπιστικό
είναι το κείμενο του Αριστείδη Χατζή, «Πολιτική χωρίς ρομαντισμό», στον τιμητικό
τόμο για τον Πέτρο Παραρά: http://users.uoa.gr/~ahatzis/Pararas_Volume.pdf
• Για τη σχέση συμφερόντων, συλλογικής δράσης και αντιπροσώπευσης από την οπτική
της θεωρίας των κοινωνικών κινημάτων, ενδιαφέρον παρουσιάζει η εισαγωγή της
εργασίας του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου «Συλλογική δράση και αντιπροσώπευση
συμφερόντων πριν και μετά τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα», Κριτική, 2010 και στο:
http://www.scribd.com/doc/71483091/
• Stanford Encyclopedia of Philosophy, Political Representation, http://plato.stan-
ford.edu/, μια ευσύνοπτη παρουσίαση της έννοιας και των μορφών αντιπροσώπευσης.
• J.S. Mill, Considerations on representative government, http://www2.hn.psu.edu/
faculty/jmanis/jsmill/considerations.pdf, το κλασικό κείμενο του Mill όπου εκτίθενται
αναλυτικά οι απόψεις του για την ελεύθερη αντιπροσώπευση.
• Hanna F. Pitkin, The Concept of Representation, University of California Press,
Berkeley, 1972. Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1967 και έχει γνωρίσει
πολλές επανεκδόσεις, με πιο πρόσφατη αυτή του 2011.
Διαδικτυακές συνδέσεις για την ψήφο

• Η ιστορία της ψήφου στην Ελλάδα http://www.sansimera.gr/articles/534 (από το οποίο
χρησιμοποιούνται στο σχετικό κεφάλαιο, στοιχεία για την ψήφο στην ελληνική πολιτική ιστορία)
• Αρχές της ψηφοφορίας http://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/To-
Politevma/Ekloges/
• http://www.freedomhouse.org/ (όπου μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες για τη δράση του
οργανισμού καθώς και τις εκθέσεις του για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα στον πλανήτη)
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Το νομικό πλαίσιο των μαθητικών

κοινοτήτων
Δείτε εδώ το νομικό πλαίσιο λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων:
Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή (άρθρο 45, Ν. 1566/85)
Κανονισμός λειτουργίας μαθητικών κοινοτήτων (ΥΑ 23/1986/β-619)
ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο ισχύων από το 1986 Κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτή-

των, που μπορείτε να δείτε στον πιο πάνω σύνδεσμο, τροποποιήθηκε το 1991, όσον αφορά το
άρθρο 3 παρ. 6 & 27, ως εξής:
Άρθρο 3: Όργανα, σύνθεση και λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων

«6. Η γενική συνέλευση συγκαλείται τακτικά κάθε μήνα με την ευθύνη του συμβουλίου ή έκτακτα
με πρωτοβουλία του συμβουλίου ή με αίτηση προς το συμβούλιο του 1/2 των μελών κάθε μαθητικής
κοινότητας. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις διεξάγονται σε κάθε τάξη ή τμήμα την τελευταία διδα-
κτική ώρα.»
…
«27. Σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θεσμοθετείται η συνέλευση όλων των μα-
θητών του σχολείου, που συγκαλείται για να συζητήσει και να αποφασίσει για κοινά προβλήματα των
μαθητών. H γενική συνέλευση του σχολείου συγκαλείται τακτικά 3 φορές σε κάθε σχολική χρονιά με την
ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου ή έκτακτα με πρωτοβουλία του μαθητικού συμβουλίου
ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών κοινοτήτων κάθε σχολείου. Οι τακτικές γενικές
συνελεύσεις σχολείου συγκαλούνται στις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες.»
(Υ.Α. Γ2/336/29-1-91 (Φ.Ε.Κ. 66 τ. Β΄/14-2-91)
Δείτε τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για όλους»
(Easy-to-read)
Ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για όλους»
Δείτε τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων με γλωσσικά σχόλια και
Γλωσσάρι, που μπορείτε να μοιράσετε στους μαθητές σας.
Γλωσσάρι για τον κανονισμό των μαθητικών κοινοτήτων
Δείτε σε ηλεκτρονική μορφή το έντυπο που έχει εκδώσει το Συμβούλιο της Ευρώπης
για το θέμα της δημοκρατικής διοίκησης των σχολείων:
http://www.coe.int/t/dg4/education/edc/Source/Pdf/Documents/2007_
demgovernchoolspublic_en.pdf
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Ο κανονισμός λειτουργίας
των μαθητικών κοινοτήτων σε
«Κείμενο για όλους»
Δείτε εδώ τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων, μεταγραμμένο σε «Κείμενο
για όλους»*.
Στη μορφή αυτή, ο κανονισμός:
ä Είναι πιο κατανοητός, φιλικός και προσβάσιμος από τους μαθητές.
ä Μπορεί να χρησιμεύσει ως κείμενο εργασίας για τα προτεινόμενα
Εκπαιδευτικά Εργαστήρια για τις μαθητικές κοινότητες.
ä Μπορεί να μοιραστεί ή να αναρτηθεί στην τάξη.
Γίνετε συμμέτοχοι στο πρόγραμμα «Δημοκρατία και Εκπαίδευση», κοινοποιώντας

μας τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας για τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών
κοινοτήτων στη μορφή «Κείμενο για όλους».
*Η μέθοδος «Κείμενο για όλους» (όπως αποδόθηκε από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής και
Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ο όρος Easy-to-read) είναι ένα εργαλείο
μεταγραφής κειμένων, που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ανάγνωσης και κυρίως
της κατανόησης του παρουσιαζόμενου κειμένου. Άρχισε να χρησιμοποιείται στη
Σουηδία και στην Αγγλία με στόχο τη διευκόλυνση ατόμων με ειδικές ανάγκες, αλλά
πλέον χρησιμοποιείται για τη μεταγραφή κάθε κειμένου και για κάθε κατηγορία
αναγνωστών. Περισσότερες πληροφορίες και παραδείγματα μπορείτε να βρείτε στα:
http://www.pi-schools.gr/special_education_new/index_gr.htm
http://www.easytoread-network.org/
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΑΡΘΡΟ 1
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ
Το σχολείο ετοιμάζει
τα παιδιά να ζήσουν
Το σχολείο
ως ελεύθεροι και
για να το πετύχει αυτό
δημοκρατικοί πολίτες.
φροντίζει ώστε οι δάσκαλοι
και οι μαθητές να συζητούν, να
συνεργάζονται, να παίρνουν
πρωτοβουλίες, για να
μαθαίνουν.
Το σχολείο
πρέπει να δίνει στα
παιδιά τα εφόδια
Εξάλλου, το σχολείο
για να ζήσουν μέσα
επηρεάζεται από την
στην κοινωνία.
κοινωνία αλλά και την
επηρεάζει, αφού επιδρά
στις αντιλήψεις που
διαμορφώνουν
Για να γίνουν οι μαθητές γι’ αυτήν.
όλα αυτά πρέπει οι
καθηγητές και οι
μαθητές να θεωρούν το
σχολείο αποδεκτό και
χρήσιμο.
Το σχολείο θα
πρέπει να δίνει
στα παιδιά νέα
επιστημονική γνώση
και δημοκρατικούς
κανόνες για να Η Πολιτεία δίνει τους νόμους
ζήσουν. και τη συμπαράσταση για να
γίνουν όλα αυτά με τη συνεργασία
καθηγητών – μαθητών και άλλων
που έχουν σχέση με το σχολείο,
όπως για παράδειγμα, η τοπική
κοινότητα και οι γονείς και
κηδεμόνες.
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΑΡΘΡΟ 2
ΕΝΝΟΙΑ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Οι μαθητές
εξασκούνται
στη δημοκρατική ζωή
συμμετέχοντας σε αποφάσεις
που τους αφορούν,
Για να λειτουργήσει
παίρνοντας πρωτοβουλίες,
καλύτερα η ζωή στο
κάνοντας διάλογο,
σχολείο θα πρέπει να
προτείνοντας λύσεις.
Οι μαθητικές υπάρχει συνεργασία
κοινότητες είναι καθηγητών-μαθητών-
σπουδαίο κομμάτι γονέων.
της σχολικής ζωής. Όλοι αυτοί θα
πρέπει να συζητούν
τα προβλήματα και
να βρίσκουν τις
καλύτερες λύσεις.
ητές να
ν α σ υ ν η θ ίσουν οι μαθ ατίας.
Για
ν ω ς μ έ λ η μιας δημοκρ
λειτουργο ύ
χουν
ό λ ο ι σ υμμετέ
ότι .
μάθουν κρατική ζωή
Για να μ ο
στη δη
γο
Για ποιο λό
οι
υπάρχουν ΝAI
μαθητικές στις μαθητικές
;
κοινότητες κοινότητες
αζί
τ ο ν τ α ι όλοι μ . σημαίνει:
σκέφ λημα
μ π ο ρ ούν να ια κάθε πρόβ
Για να τερη λύση γ ία
ύ Ναι στη δημοκρατ
την καλ
θυνοι. Ναι στην
Για να γίνουν υπεύ εθνική αν
εξαρτησία
α κα ι ποιες
ι α δ ι κ αιώματ Ναι στην πρόοδο
πο ν.
μάθουν εώσεις έχου Ναι στις αν
Για να υπ ο χ ρ θρώπινες
αξίες
Ναι στo ξεπέρασμα των διακρίσεων
Ναι στην ισό
τητα όλων τω
ν ανθρώπω
ν
Ναι στην ειρήνη
Ναι στη φ
ιλία των λ
αών
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΑΡΘΡΟ 3
ΟΡΓΑΝΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ
Τι είναι η μαθητική κοινότητα; 1. το σύνολο των μαθητών μιας τάξης π.χ. η Α’ τάξη αλλά και
2. το σύνολο των μαθητών του τμήματος π.χ. το Β2.
Ως μέλος της μαθητικής • Είναι ισότιμο μέλος της κοινότητας.

κοινότητας κάθε μαθητής έχει
• Μπορεί να συμμετέχει σε τακτικές και έκτακτες συνελεύσεις.
δικαιώματα:
• Έχει δικαίωμα να λέει τη γνώμη του, να ψηφίζει και να ασκεί
έλεγχο.
• Μπορεί να προτείνει στο συμβούλιο της τάξης του θέματα για
συζήτηση.
• Μπορεί να γράφει στην εφημερίδα του σχολείου.
Έχει και υποχρεώσεις, οι • Να συμμορφώνεται στον κανονισμό λειτουργίας.

οποίες είναι:
• Να ακολουθεί τις αποφάσεις της κοινότητας.
• Να προσπαθεί να πραγματοποιήσει τις αποφάσεις της.
• Να δίνει τη συνδρομή του στο κοινό ταμείο.
Ποια είναι τα όργανα της 1. Η γενική συνέλευση.

μαθητικής κοινότητας;
2. Τα 5μελή συμβούλια.
3. Το 15μελές.
Ποιοι συμμετέχουν στη γενική Όλοι οι μαθητές του τμήματος.

συνέλευση;
Γιατί γίνεται η γενική Για να συζητήσουν οι μαθητές κάποια θέματα που τους
συνέλευση; απασχολούν όλους.
Κάθε πότε γίνεται η 1. Τακτικά: μια φορά το μήνα, την τελευταία ώρα, που είναι
συνέλευση; διαφορετική για κάθε μήνα.
2. Έκτακτα: όποτε το ζητήσει το συμβούλιο ή το ½ των μαθητών
του τμήματος. Οι έκτακτες συνελεύσεις όμως γίνονται αφού
τελειώσουν τα μαθήματα. Η τελευταία γενική συνέλευση
γίνεται στο τέλος της χρονιάς. Τότε γίνεται ο απολογισμός.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΤΟ 5ΜΕΛΕΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ 5ΜΕΛΟΥΣ ΣΕ 7 ΑΠΛΑ ΒΗΜΑΤΑ
1. Συζητάμε όλοι μαζί στην τάξη μας για τα κοινά προβλήματα.
2. Όλοι οι μαθητές εκλέγουν την εφορευτική επιτροπή (ΕΕ). Αποτελείται από 3 μέλη.
Έχει την ευθύνη των εκλογών. Αν είσαι υποψήφιος για την εφορευτική, δεν μπορείς να
είσαι υποψήφιος για άλλη θέση.
3. Η ΕΕ γράφει σε ένα χαρτί τα ονόματα των υποψηφίων με αλφαβητική σειρά. Αυτό είναι
το ψηφοδέλτιο. Βγάζει τόσα αντίγραφα, όσοι είναι οι μαθητές του τμήματος.
4. Η ψηφοφορία είναι μυστική, δηλαδή κανένας δεν πρέπει να δει τι ψήφισες.
5. Παίρνεις ένα μπλε στυλό και σημειώνεις δίπλα από το όνομα του υποψηφίου που
προτιμάς ένα (1) σταυρό. Μπορείς να διαλέξεις μέχρι πέντε (5) υποψηφίους.
6. Οι πέντε (5) πρώτοι σε ψήφους είναι τα τακτικά μέλη, δηλαδή ο πρόεδρος, ο

γραμματέας, ο ταμίας και 2 μέλη. Οι τρεις (3) επόμενοι είναι αναπληρωματικά μέλη.
7. Η εφορευτική επιτροπή πρέπει να συντάξει ένα πρακτικό. Το πρακτικό θα το δώσει στη

συνέχεια στη διεύθυνση του σχολείου.
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΘΕΛΩ ΝΑ ΡΩΤΗΣΩ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ!
Ποιος μπορεί να είναι Κάθε μαθητής του τμήματος.

υποψήφιος;
Πότε γίνεται η εκλογή; Γίνεται με τη συμμετοχή όλων των μαθητών στην πρώτη γενική
συνέλευση της χρονιάς, που γίνεται στον πρώτο μήνα των
μαθημάτων.
Οι καθηγητές θα είναι Στα γυμνάσια, στις συνεδριάσεις συμμετέχει και ένας καθηγητής.
παρόντες στις συνεδριάσεις;
Αυτόν τον ορίζει ο σύλλογος των καθηγητών και βρίσκεται κοντά
στα παιδιά για να τους εξηγεί ποια βήματα θα ακολουθούν κάθε
φορά.
Ο καθηγητής συμβουλεύει αλλά δεν αποφασίζει.
Ποια είναι τα όργανα της 1. Η γενική συνέλευση.

μαθητικής κοινότητας;
2. Τα 5μελή συμβούλια.
3. Το 15μελές.
Μέχρι πότε ισχύει το μαθητικό Μέχρι την εκλογή του επομένου έτους, για όσους μαθητές
συμβούλιο; φοιτούν ακόμη.
Πότε συνεδριάζει το Το συμβούλιο συνεδριάζει εκτός διδακτικών ωρών στο χώρο του
συμβούλιο; σχολείου.
Ποιος έχει την ευθύνη; Ο πρόεδρος έχει την ευθύνη των συνεδριάσεων, ο ταμίας του
ταμείου και όλοι μαζί έχουν την ευθύνη της μαθητικής κοινότητας.
Πόσες ψήφους δικαιούμαι; Όλα τα μέλη έχουν μία ψήφο. Οι αποφάσεις παίρνονται κατά
πλειοψηφία σε φανερή ψηφοφορία.
Τι άλλο κάνει το προεδρείο; Τηρεί τα βιβλία και όλα τα έγγραφα της μαθητικής κοινότητας, τα
οποία πρέπει να φυλάσσονται μέσα στην τάξη.
συνέχεια
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΕΙ
ΤΙ ΜΠΟΡ
ΝΑ ΠΑΕΙ
ΣΤΡΑΒΑ;
π ο υ προτιμά ς:
τ ο ό ν ο μ α
μ ια κ α δίπλα σ
ρδούλα υρο. Θυμήσου: ένα μπλε σταυρ ό!
Ζωγρ ά φ ισ ε ς ίναι άκ
ηφοδέλτιο ε
Ουπς! Το ψ
Προτιμάς 8 συμμαθητές:
συμμαθητές, αλλά
Είσαι τυχερός που έχεις τόσο καλούς
μόνο 5 σταυρούς παρακαλώ.
Έχεις απορίες για τη διαδικασία:

Γι’ αυτό υπάρχει ο καθηγητής-σύμβουλος. Ρώτη
σε λοιπόν!
δ ια δ ικ α σ ία δ ε ν τηρείται:ση
Ν ομίζεις ότι η το στην ΕΕ.
ένσταση. Αν
Η τήρη
άφερέ
ό ν μ ια ουλειά.
Έχεις λ ο ιπ
ικ α σ ία ς ε ίν αι δική της δ
διαδ
της σωστής
ΑΙ
ΤΙ ΓΙΝΕΤ
ΙΟΣ
ΑΝ ΚΑΠΟ
ΘΕΛΕΙ ΝΑ
ΘΕΙ;
ΠΑΡΑΙΤΗ
ς
έ σ η το υ π α ίρνει ο πρώτο
ότε τη θ
π α ρ α ιτ η θ ε ί αν θέλει. Τ
ρεί να ατικός.
Κάποιος μπο αναπληρωμ λογές.
α μ έ λ η , ξ α ν αγίνονται εκ
ισσότερ άρει
ν π α ρ α ιτ η θ ούν 3 ή περ υ ν έ λ ε υ σ η μπορεί να π
Α ενική σ
ν α κ λ η τό , δηλαδή η γ
Το 5μελές ε
ίν α ι α φο της.
πίσω την ψή
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΤΟ 15ΜΕΛΕΣ
Ποιες είναι οι ευθύνες του • Να συντονίζει τα 5μελή.

15μελούς;
• Να εκπροσωπεί τους μαθητές του σχολείου και να
συνεργάζεται με άλλα σχολεία, το σύλλογο διδασκόντων, το
σύλλογο γονέων, την τοπική αυτοδιοίκηση.
• Να προωθεί τα αιτήματα των μαθητών.
Πότε εκλέγεται; Το πολύ μέσα σε 45 ημέρες από την εκλογή των μαθητικών
συμβουλίων.
Ποιος μπορεί να είναι Οποιοσδήποτε μαθητής του σχολείου.

υποψήφιος για το 15μελές;
Από ποιους αποτελείται το Το 15μελές αποτελείται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, το
15μελές; γραμματέα και 12 ισότιμα μέλη.
Κάθε πότε συνεδριάζει το 1. Τακτικά 1 φορά την εβδομάδα.

15μελές;
2. Έκτακτα είτε α) με πρωτοβουλία του προεδρείου είτε β) αν το
ζητήσουν 8 μέλη.
Απαρτία υπάρχει αν υπάρχουν τουλάχιστον 8 μέλη.
Οι συνεδριάσεις γίνονται εκτός ωρών διδασκαλίας.
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ 15ΜΕΛΟΥΣ
1. Κάθε τμήμα επιλέγει 1 υποψήφιο για την εφορευτική επιτροπή. Αυτό το πρόσωπο δεν
μπορεί να είναι υποψήφιο για το 15μελές.
2. Η ΕΕ γράφει σε ένα χαρτί τα ονόματα των υποψηφίων με αλφαβητική σειρά. Αυτό είναι
το ψηφοδέλτιο. Χρειάζονται τόσα ψηφοδέλτια όσοι είναι οι μαθητές του σχολείου.
3. Η ψηφοφορία είναι μυστική, δηλαδή κανένας δεν πρέπει να δει τι ψήφισες.
4. Παίρνεις ένα μπλε στυλό και σημειώνεις δίπλα από το όνομα του υποψηφίου που
προτιμάς ένα (1) σταυρό. Μπορείς να διαλέξεις μέχρι επτά (7) υποψηφίους.
5. Οι 15 πρώτοι είναι τα τακτικά μέλη και οι επόμενοι 5 τα αναπληρωματικά.
6. Αν κάποιοι ισοψηφήσουν, τότε η ψηφοφορία γίνεται ανάμεσα σε αυτούς. Αν ισοψηφήσουν

και πάλι, τότε γίνεται κλήρωση.
7. Η εφορευτική επιτροπή πρέπει να συντάξει ένα πρακτικό. Το πρακτικό θα το δώσει στη

συνέχεια στη διεύθυνση του σχολείου.
ς
ση του παίρ νει ο πρώτο
θέλει. Τότε τη θέ
ν α π αραιτηθεί αν
•
π ο ρ ε ί
• Κάποιος
μ
ό ς . α τέ α ς , τό τε το συμβούλιο
ατι κ ο γραμμ
αναπληρωμ ο α ν τι πρόεδρος ή
εδ ρ ο ς ,
ιτηθεί ο πρό η.
• Αν παρα ψ η φ ο φορία τη θέσ ογές.
ΑΙ συμπληρών
ε ι μ ε γίνονται εκλ
ΤΙ ΓΙΝΕΤ π ερισσότερα
μ έ λ η , ξ α ν α
ν έ λευσης μπο
ρούν
ΙΟΣ ν 8 ή ή ς σ υ
ΑΝ ΚΑΠΟ ιτη θ ο ύ 3 της γε ν ικ
• Αν παρα η τό , δ ηλαδή τα 2/
ΘΕΛΕΙ ΝΑ ν α κ λ
λές είναι α
ΘΕΙ; • Το 15με τη ν ψήφο τους
.
υ συμβουλίο
υ
ΠΑΡΑΙΤΗ υ ν π ίσ ω σ η το
να πάρο α π ό φ α
λικού συμβο
υλίου.
ε λ ο ύ ς π ο υ ορίζονται με ε ις το υ σ χ ο
• 3 μέλη το
υ 15μ υνεδριάσ
ύ ν το υ ς μ α θητές στις σ
εκπροσωπο
συνέχεια
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΑΡΘΡΟ 4 •
ΑΤΑ • Η κοινότ
ΤΑ ΧΡΗΜ ητα μπορεί στην
πρώτη της συνέλ
ΤΗΣ τακτική εισφορά
των μαθητών, δη ευση να κανονίσ
ει την
Τ Α Σ λα δή
ΚΟΙΝΟΤΗ
μα θητές στο κοινό πόσα χρήματα θα
ταμείο. δίνουν οι
• Η μαθητική κοιν
ότητα μπορεί να
προσφορές ή εκ έχει και έκτακτα
δηλώσεις. έσοδα από
• Αν γίνει μια
εκδήλωση, που
τμημάτων, τότε θα οργανωθεί απ
τα χρήματα που ό μαθητές διαφόρ
ίσα μέρη στα τμήμ θα εισπράξουν θα ων
ατα. μοιραστούν σε
• Το μαθητικό
συμβούλιο θα δι
αχειρίζεται τα χρ
• Οι αποδείξεις ήματα.
είσπραξης και πλ
Πρόεδρο και τον ηρ ω μής υπογράφον
Ταμία. ται από τον
• Τα χρήματα πο
υ περισσεύουν σ
Διεύθυνση του Σ το τέλος της χρον
χολείου, τα φυλ ιάς δίνονται στη
με την καινούρια άει και τα δίνει σ
σχολική χρονιά. την επόμενη τάξη
ΑΡΘΡΟ 5
πειθαρχικα
ιφορά
η μ α μ ε τ η συμπερ ει
ιο υ ρ γ ή σ ει πρόβλ ς κ α ι ν α προτείν
ρια δημ εκτάκτ ω μα.
•
μ α θ η τ ή ς ή μαθήτ εί να συνεδριάσει π ισ τ ε ί τ ο πρόβλη

ποιος μπορ τιμετω
• Aν κά θητική κοινότητα ρ ό π ο υ ς για να αν θ έ μα μαθητ
ή, ο
, η μ α η τ ώ ν τ ρ χ ικ ό
του Καθηγ πειθα ήκει ο
τ ο Σ ύ λ λ ογο των ν σ υ ν ε δ ριάζει για τας στην οποία αν τη
σ αθηγητώ ς κοινότη μπορούν να πουν
ο ς τ ω ν Κ μ ε λ έ ς τ η
Σύλλογ μελούς κ
αι το 5 όγου, δηλ
αδή
• Αν ο τ ο υ 1 5 α ίω μ α λ .
πρόεδρος α β ρ ίσ κ ο νται με δικ τικό και το μαθητή ο υ σ α, όταν ο
ι
ς , π α ρ ρ ισ τ α ν α ίθ
μαθητή το πε πό τη
τ ο υ ς σ χετικά με έ π ε ι ν α φύγουν α
γνώμ η θα π ρ
π ο ι τ ω ν μαθητών ψ ηφίζουν. θ η γητών, πο
υ
π ρ ό σ ω μ α κ α ι τ ω ν κ α
• Οι εκ το θέ ογος
θ η γ η τ έ ς συζητούν ς τ η ν έ χ ει ο σύλλ
κα φαση
ή ε υ θ ύ ν η της από όμο.
• Την τε
λικ
σ ύ μ φ ω ν α με τον ν
ει
αποφασίζ
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
6
ΑΡΘΡΟ
Σ Τ Η Ρ Ι ΟΤΗΤΕΣ
ΔΡΑ ΗΤΙΚΩΝ
Ν Μ Α Θ
ΤΩ
ΗΤΩΝ
ΚΟΙΝΟΤ
Τι μπορεί να κάνει μια μαθητι
•
κή κοινότητα;
Να οργανώσει εκδηλώσε
ις σε συνεργασία και με
έγκριση του συλλόγου τω την
ν καθηγητών.
• Να οργανώσει ομίλο
υς, δηλαδή ομάδες για τη
φωτογραφία, τον κινηματ ν
ογράφο, τη λογοτεχνία,
αθλητισμό κ.ά. Οι μαθητέ τον
ς που ανήκουν στους ομ
θα συναντιούνται στον χώ ίλους
ρο του σχολείου εκτός ωρ
διδασκαλίας. ών
• Να φροντίζει ώστε το
σχολείο να είναι καθαρό
κατάσταση και ασφαλές , σε καλή
για να μπορούν όλα τα πα
να απολαμβάνουν το αγ ιδιά
αθό της παιδείας χωρίς
κινδυνεύουν ή να φοβο να
ύνται.
• Να ελέγχει την καθα
ριότητα και την εξυπηρέτ
μαθητών στο κυλικείο. ηση των
• Να επεμβαίνει και να
συζητάει με καλή διάθεση
μαθητές που ντύνονται με τους
με τρόπο ακραίο, εκκεντ
προσβλητικό. ρικ όή
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Δράσεις μαθητικών κοινοτήτων που

ξεχωρίζουν
Γιατί υπάρχουν τα εκλεγμένα 5μελή και 15μελή μαθητικά συμβούλια;
Μόνο για να οργανώνουν την πενθήμερη εκδρομή της Γ΄ λυκείου ή την τριήμερη της Γ΄ γυμνασίου;
Μόνο για να προετοιμάζουν την …εθιμοτυπική κατάληψη του Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου;
Και, όμως, είναι πάρα πολλά τα πράγματα που μπορούν να κάνουν.

Όταν η μαθητική πρωτοβουλία συναντιέται με την παρότρυνση, την ενθάρρυνση, το σεβασμό και το
ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών, προκύπτουν δράσεις που ξεφεύγουν θεαματικά και απροσδόκητα από
την καθημερινή ρουτίνα.
ä Δείτε εδώ μια επιλογή από ξεχωριστές δράσεις μαθητικών κοινοτήτων, που προέρχονται από
σχολεία όλης της Ελλάδας.
Μπορούν σίγουρα να λειτουργήσουν ως κίνητρα για ακόμη πιο δημιουργικές πρωτοβουλίες.
ä Γνωστοποιήστε τες στους μαθητές σας και συζητήστε μαζί τους πώς θα μπορούσαν να κάνουν
τα μαθητικά συμβούλια του σχολείου τους περισσότερο δημιουργικά.
ä Αναθέστε σε ομάδες μαθητών τη μελέτη, καταγραφή, παρουσίαση, αξιολόγησή τους και τη

σύγκριση με τις δράσεις των μαθητικών κοινοτήτων του σχολείου τους. Καλέστε τους να ψηφί-
σουν ποια είναι η πιο δημιουργική και πρωτότυπη από αυτές τις δράσεις.
ä Κοινοποιήστε μας δράσεις των μαθητικών κοινοτήτων των σχολείων σας που θεωρείτε ότι
αξίζει να προβληθούν και να επιβραβευτούν: Γίνετε συμμέτοχοι στο πρόγραμμα «Δημοκρατία και
Εκπαίδευση» του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Οι μαθητικές κοινότητες
σε άλλες χώρες
Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων συναντάται σε πολλά σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, εξυ-
πηρετώντας συνήθως την ανάγκη της καλλιέργειας στα παιδιά και στους εφήβους συνείδησης ενεργού
πολίτη, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, με την κατανόηση της αξίας της υπεύθυνης συλλογι-
κής δράσης, με την αναγνώριση της σημασίας της αντιπροσώπευσης και με την καλλιέργεια των συμπε-
ριφορών και αρχών που θα έπρεπε να διακρίνουν τον ιδανικό αντιπρόσωπο και αντιπροσωπευόμενο.
Ειδικότερα, η προώθηση και ενίσχυση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων ως μέσου δημοκρατικής
διαπαιδαγώγησης, εκμάθησης και υιοθέτησης διαδικασιών δραστηριοποίησης μέσα σε μια δημοκρατική
κοινωνία φαίνεται να αποτελεί μια ιδιαίτερα προσφιλή πρακτική τουλάχιστον για 33 κράτη του δικτύου
Ευρυδίκη.1 Σε γενικές γραμμές, στα περισσότερα από αυτά τα κράτη οι μαθητές και οι μαθήτριες καλού-
νται να κατανοήσουν τη διαδικασία έκθεσης απόψεων, διεκδίκησης και συμμετοχής στη διακυβέρνηση
σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο μέσα από τους ακόλουθους τρόπους:
1. Την εκλογή αντιπροσώπων της τάξης (“class representatives”) και τη συνακόλουθη –αν και όχι
πάντα αυτονόητη- ανάδειξη του λεγόμενου συμβουλίου της τάξης (“class council”), το οποίο σε
πολλές χώρες απαρτίζεται όχι μόνο από μαθητές αλλά και από διδάσκοντες και γονείς.
2. Τη συγκρότηση και λειτουργία του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου (“student council”).
3. Την εκπροσώπηση των μαθητών στα όργανα διοίκησης του σχολείου (“student representation
on school governing bodies”).2
Στις περισσότερες χώρες ο τρόπος συγκρότησης και ανάληψης δράσης από τις μαθητικές κοινότη-
τες ρυθμίζεται από την κεντρική διοίκηση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι ακόμα και σε κράτη που το εκπαι-
δευτικό τους σύστημα διακρίνεται από έναν αρκετά αποκεντρωτικό χαρακτήρα –δηλαδή, η κάθε σχολική
μονάδα έχει μεγάλο βαθμό αυτονομίας ως προς τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της-, όπως είναι
αυτά της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Φιλανδίας, προβλέπεται ένα διαμορφωμένο από την κεντρική
διοίκηση θεσμικό πλαίσιο όσον αφορά τη συγκρότηση των μαθητικών κοινοτήτων, κυρίως στις μεσαίες
βαθμίδες εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, κανονισμοί και επίσημες υποδείξεις αναφορικά με την εκλογή
των αντιπροσώπων της τάξης απαντώνται περίπου στο 1/3 των κρατών-μελών του Δικτύου σε επίπεδο
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο 1/2 σε επίπεδο αρχικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στα 2/3 σε
επίπεδο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης3. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι ο ρόλος της
κεντρικής διοίκησης σε κάποιες χώρες, όπως η Σουηδία, απλά περιορίζεται στην επιβολή της
ύπαρξης και λειτουργίας μαθητικών κοινοτήτων, αφήνοντας στη διακριτική ευχέρεια των
σχολικών μονάδων τη διαμόρφωση του πλαισίου για την ανάδειξη των αντιπροσώπων
των μαθητικών κοινοτήτων, τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και, εν γένει, την οργά-
νωση και λειτουργία τους.
συνέχεια
1. Από το 2013 το Δίκτυο Ευρυδίκη απαρτίζουν 36 κράτη: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία,
Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κροατία,
Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μαυροβούνιο, Νορβηγία, Ουγγαρία, Πολωνία,
Πορτογαλία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουη-
δία, Τουρκία, Τσεχική Δημοκρατία, Φιλανδία. Η έρευνα, ωστόσο, των I. De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida
Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe. EACEA P9 Eurydice & Policy Support, πάνω στην
οποία και στηριχθήκαμε για τη συγγραφή-σύνοψη του κειμένου αυτού, αναφέρεται σε δεδομένα του 2010-2011 που
αφορούν σε 33 χώρες-μέλη.
2. Βλ. σχετικά I. De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe.
EACEA P9 Eurydice & Policy Support. Το κείμενο αυτό αποτελεί ουσιαστικά μία σύνοψη του 2ου Κεφαλαίου «Συμμετοχή μα-
θητών/ριών και γονέων στη διοίκηση του σχολείου» που περιλαμβάνεται στο προαναφερθέν έγγραφο.
3. ο.π.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΚΕΝΤΡΙΚΑ
ΘΕΣΜΟΘΕΤΗ-
ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΘΕ- ΘΕΣΜΟΘΕΤΗ- ΓΙΑ ΑΝΤΙ-
ΣΜΟΘΕΤΗΜΕΝΟ ΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΩΠΟΥΣ ΑΥΤΟΝΟΝΟ-
ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΑΥΤΟΝΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΑΥΤΟΝΟΝΟ- ΜΑΘΗΤΩΝ/ΡΙΩΝ ΜΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩ- ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΧΕ- ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΜΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΕ ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ
ΠΟΥΣ ΤΑΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤ/ΠΟΥΣ ΜΑ-
ΚΡΑΤΗ ΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ
ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΘΗΤΩΝ/ ΡΙΩΝ
ΕΚΛΟΓΗ ΑΝΤ/
ΣΥΜΒ/ΛΙΑ ΣΕ ΟΡΓΑΝΑ
ΠΩΝ ΤΑΞΗΣ
ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Π/ Δ/ Δ/ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Π/ Δ/ Δ/ Π/ Δ/ Δ/ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ
ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΘΜΙΑ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/
ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΕΚΠ/ ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2
ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2 ΣΗ ΣΗ 1 ΣΗ 2
Αυστρία Χ Χ Χ Χ Χ
Βέλγιο Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Βουλγαρία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Γαλλία Χ Χ Χ Χ
Γερμανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Δανία Χ Χ Χ Χ Χ
Ελβετία
Ελλάδα Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Εσθονία Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ηνωμένο
Χ Χ Χ Χ Χ* Χ Χ Χ
Βασίλειο
Ιρλανδία Χ Χ Χ Χ Χ
Ισλανδία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ισπανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ιταλία Χ Χ Χ
Κάτω Χώρες Χ Χ Χ Χ
Κροατία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Κύπρος Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Λετονία Χ Χ Χ Χ
Λιθουανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Λιχτενστάιν Χ Χ Χ Χ Χ
Λουξεμβούργο
Μάλτα
Νορβηγία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Ουγγαρία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Πολωνία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Πορτογαλία Χ Χ Χ Χ Χ
Ρουμανία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Σερβία
Σλοβακία Χ Χ Χ Χ
Σλοβενία Χ Χ Χ
Σουηδία Χ Χ Χ
Τουρκία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ
Τσεχική
Χ Χ Χ
Δημοκρατία
Ο πίνακας στηρίζεται σε δεδομένα των ετών 2010-2011, όπως αναφέρονται στις εικόνες 2.1., 2.2. & 2.3. που περιλαμβάνονται στο έγγραφο I.
De Coster, O. Borodankova, A.-S. De Almeida Coutinho, G. Paolini (2012). Citizenship Education in Europe. EACEA P9 Eurydice & Policy Support.
* Η Ουαλία και η Σκωτία διαθέτουν κεντρικά καθορισμένο νομικό πλαίσιο, ενώ τα σχολεία της Αγγλίας διακρίνονται από μια σχετική αυτονομία
αναφορικά με τη λειτουργία των μαθητικών συμβουλίων σε επίπεδο σχολείου.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι στις περισσότερες χώρες η συγκρότηση μαθητικών συμβουλίων
(“student councils”), όπως τα 15μελή συμβούλια των ελληνικών σχολείων, είναι η πιο συνηθισμένη
μορφή μαθητικής συμμετοχικής δράσης στο σχολικό γίγνεσθαι. Τα μέλη των συμβουλίων αυτών, απαρτί-
ζονται είτε από αντιπροσώπους των τάξεων είτε αναδεικνύονται απευθείας από το σύνολο των μαθητών
και μαθητριών του σχολείου. Στην Ουαλία, στην Αγγλία και στη Βόρεια Ιρλανδία η εκλογή των αντιπροσώ-
πων των τάξεων αποβλέπει αποκλειστικά και μόνο στην ανάδειξη των μελών για τη συγκρότηση των
μαθητικών συμβουλίων του σχολείου.
Ανεξάρτητα από το είδος της προβλεπόμενης συμμετοχικής δράσης, στα περισσότε-
ρα από τα κράτη του Δικτύου, ο ρόλος των μαθητών/ριών φαίνεται να είναι καθαρά συμ-
βουλευτικός και πληροφοριακός. Εξαίρεση, ίσως, αποτελεί η Ισπανία, όπου οι μαθητικές
κοινότητες από τη Γ’ Γυμνασίου και πάνω συμμετέχουν ακόμα και στην εκλογή του Δι-
ευθυντή του σχολείου, ενημερώνονται και ερωτώνται για τη διαδικασία εισαγωγής των
μαθητών, συνεργάζονται με τα κρατικά όργανα για τη διαμόρφωση του σχολικού συστή-
ματος και συμμετέχουν ενεργά στη σχολική αξιολόγηση.
Μια ιδιαίτερη πολυμορφία παρουσιάζει ο θεσμός σε χώρες που το εκπαιδευτι-
κό τους σύστημα διακρίνεται από έναν «περιφερειακό» και ομοσπονδιακό χαρακτήρα,
όπως είναι αυτό της Γερμανίας και της Μ. Βρετανίας. Η πολυμορφία αυτή αντανακλάται
και στους όρους που χρησιμοποιούνται για να ονομάσουν το θεσμό ή τα αντίστοιχα θεσμι-
κά όργανα. Οι όροι “Schulervertretung”, “Schulermitverantwortung”, “Schulermitverwaltung”,
“Schulerverwaltung”, “Schulermitwirkung” είναι δηλωτικοί της συμμετοχικής δράσης των μαθη-
τών/ριών στη Γερμανία4, ενώ στη Μ. Βρετανία χρησιμοποιούνται οι όροι “classroom councils”, “form
councils”, για τα συμβούλια της τάξης, και “school councils”, “pupil councils”, “learner councils”, “student
forums”, “school senate”, “student councils” για τα συμβούλια του σχολείου.5
Διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και ως προς την οργάνωση της μαθητικής κοινότητας.
Ειδικότερα στη Γερμανία6, υπάρχει μια εκλεγμένη επιτροπή μαθητών/ριών του σχολείου
(“Schulervertretung”) που οργανώνεται και διοικείται αυτόνομα, σύμφωνα με τη νομοθε-
σία του αντίστοιχου κρατιδίου. Συνήθως το κάθε σχολικό τμήμα επιλέγει τους αντιπρο-
σώπους του που συμμετέχουν στο Μαθητικό Συμβούλιο του σχολείου (“Schulerrat”/
Schulerversammlung”), από τους οποίους και αναδεικνύεται το Διοικητικό Συμβούλιο
της Μαθητικής Συνέλευσης του σχολείου (“der Vorstand der Schulerversammlung”)
–π.χ. πρόεδρος (Schulersprecher), Ταμίας (Kassenwart) & Γραμματέας (Schriftfuhrer).
Σε κάποια κρατίδια οι αντιπρόσωποι των μαθητών στο προαναφερόμενο όργανο
εκλέγονται άμεσα από όλους τους μαθητές. Σε επίπεδο κρατιδίου λειτουργεί μια
επιτροπή μαθητών (“Schulervertretungsgremium”). Τέλος, σε ομοσπονδιακό επί-
πεδο, προβλέπεται η λειτουργία μιας Επιτροπής (“Bundesschulervertretung’’), που
αντιπροσωπεύει όλους τους μαθητές της Γερμανίας. Τα μαθητικά συμβούλια υπε-
ρασπίζονται τα συμφέροντα των μαθητών σε όλα τα θεσμικά όργανα και όσοι συμ-
μετέχουν σε αυτά έχουν επιπλέον δικαιώματα, όπως τη δυνατότητα δικαιολογημένης
απουσίας από τα μαθήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
συνέχεια
4. Οι πληροφορίες προέρχονται από την απάντηση της κας Susanne Schubert του Μορφωτικού Τμήματος της Πρεσβείας της Γερμανίας σε σχε-
τικό ερώτημά μας, καθώς και από διαδικτυακή έρευνα.
5. Βλ. σχετικά στην http://involver.org.uk/advice/school-council/what-is-a-school-council/
6. Οι πληροφορίες προέρχονται από την απάντηση της κας Susanne Schubert του Μορφωτικού Τμήματος της Πρεσβείας της Γερμανίας σε σχε-
τικό ερώτημά μας, καθώς και από διαδικτυακή έρευνα.
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Στο Ηνωμένο Βασίλειο –Σκωτία, Αγγλία, Ουαλία- μαθητικά συμβούλια (“student councils” -όπως
είθισται να ονομάζονται σήμερα7 - ή “school councils”), εκλεγμένα δηλαδή όργανα μαθητών, που σκο-
πός τους είναι να αντιπροσωπεύουν τις τάξεις τους και να λειτουργούν ως ένα μέσο για την ενεργή
και δημιουργική ενσωμάτωση των μαθητών/ριών στην καθημερινή ζωή της σχολικής κοινότητας8,
υπάρχουν σε περισσότερα από το 90% των σχολείων.9 Δεν υπάρχουν κοινοί κανόνες για τον
τρόπο λειτουργίας των σχολικών συμβουλίων, ούτε και για τη σύνθεσή τους. Συνήθως, στην
Αγγλία, τα σχολικά συμβούλια αποτελούνται από έναν ή δύο εκλεγμένους αντιπροσώπους
από κάθε τάξη –ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Σύμβουλοι-αντιπρόσωποι των μαθητών/ριών
εκλέγονται στην αρχή της χρονιάς ακόμα και στα νηπιαγωγεία (ηλικίες μαθητών/ριών 3-4
ετών). Είναι σημαντικό ότι υπό την επίβλεψη των μαθητικών συμβουλίων λειτουργούν
και διάφορες υποεπιτροπές για την οργάνωση συγκεκριμένων εκδηλώσεων και ερευ-
νών ή για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων, όπως η καταπολέμηση της βίας
στο σχολείο.10 Ιδιαίτερη ώθηση δόθηκε στο θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων από το
2006, μετά από πρωτοβουλίες του τότε Υπουργού Παιδείας.
Στην Ιταλία ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων, ή των «συνελεύσεων των μα-
θητών» (“assemblea studentesca”), στα σχολεία της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαί-
δευσης –αντίστοιχα με τα δικά μας Λύκεια- θεσμοθετήθηκε το 1974. Ο σχετικός νόμος
αναθεωρήθηκε το 1994. Όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στην Ιταλία, λειτουργούν οι
συνελεύσεις της τάξης και οι συνελεύσεις του σχολείου. Ο θεσμός στοχεύει τόσο στη
συμμετοχή των μαθητών/ριών στα ζητήματα της σχολικής και κοινωνικής ζωής όσο και
στην καλλιέργεια της πολιτιστικής και πολιτικής συνείδησης των μαθητών/ριών.11
Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων φυσικά λειτουργεί και σε κράτη που δεν ανήκουν
στο Δίκτυο Ευρυδίκη, όπως είναι οι Η.Π.Α. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημιουργία και
λειτουργία διαφόρων κρατικών και μη οργανώσεων, σχεδόν σε όλες τις Πολιτείες των Η.Π.Α., που
δραστηριοποιούνται στην παροχή συμβουλών και κατευθύνσεων για την οργάνωση και εκπαίδευση
των μελών των μαθητικών συμβουλίων. Μάλιστα υπάρχουν και αντίστοιχες οργανώσεις που λειτουρ-
γούν σε εθνικό επίπεδο, όπως The National Association of Secondary School Principals (NASSP) που
λειτουργεί από το 1916 και υλοποιεί μια σειρά από επιμέρους προγράμματα όπως τα National Honor
Society –δημιουργήθηκε το 1921-, National Association of Student Councils –λειτουργεί ως οργανισμός
από το 1931- και η National Elementary Honor Society –ιδρύθηκε το 2008.12
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι στην Ευρώπη λειτουργεί ήδη από το 1975, με έδρα το Δουβλίνο,
πλατφόρμα για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ μαθητικών ενώσεων της γενικής και επαγγελματι-
κής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Organising Bureau of European School Student Unions.13 Συμμετέ-
χουν σε αυτή μαθητικές ενώσεις από 20 τουλάχιστον χώρες.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά, παρατηρούμε ότι οι μαθητικές κοινότητες και, ειδικότερα,
ο θεσμός των μαθητικών συμβουλίων υπάρχουν στα περισσότερα δημοκρατικά κράτη του κόσμου.
Η θεσμοθέτησή τους είναι άμεσα συνδεδεμένη με την προσπάθεια της ενίσχυσης μιας πιο δημο-
κρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής και της διαμόρφωσης ενεργών πολιτών.
7. Βλ. σχετικά http://www.schoolcouncils.org/

8. Βλ. σχετικά Helen Veitch. “Participation in practice: an evaluation of the primary school council as a participatory tool”,
διαθέσιμο στην http://www.childhoodstoday.org/download.php?id=27
9. Βλ. σχετικά http://www.myschoolcouncil.info/scuk_faq, καθώς και http://involver.org.uk/school-council/
10. Βλ. σχετικά στην http://www.myschoolcouncil.info/scuk_content/for_free/Structures%20and%20Definitions/scuk_
for_free Ειδικότερα, για την οργάνωση και δράση των μαθητικών συμβουλίων (“pupils councils”) στη Σκωτία βλ. www.
youngscot.org
11. Βλ. Σχετικά Luciano Serbenski (2006). “La normativa vigente in materia di assemblee studentesche. Osservazioni
giuridiche in merito al presunto obbligo di presenza dei docenti” διαθέσιμο στην http://www.gildavenezia.it/normativa/
schede/Assemblee_studenti.pdf. Λεπτομέρειες σχετικά με την οργάνωση και λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων στην Ιταλία
είναι διαθέσιμες και στην http://www.studenti.it/superiori/scuola/articoli1/assemblea.php
12. Βλ. σχετικά http://www.principals.org/about-us
13. Βλ. σχετικά στην http://www.obessu.org/
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
H ιστορία των μαθητικών κοινοτήτων

Οι σημαντικότεροι σταθμοί για τη θεσμοθέτηση των μαθητικών κοινοτήτων στο ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστημα μπορούν με συντομία να καταγραφούν ως εξής:
1923-1925
Οργάνωση της πρώτης σχολικής κοινότητας στην Ελλάδα, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, με πρω-
τεργάτες τους δημοτικιστές Αλέξανδρο Δελμούζο και Μιχαήλ Παπαμαύρο.
Ο Αλ. Δελμούζος, επιστρέφοντας το 1923 από τη Γερμανία, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Μαρα-
σλείου Διδασκαλείου (1923–25) και μαζί με τον Μιχ. Παπαμαύρο, ο οποίος επίσης σπούδασε στη
Γερμανία, επιχειρούν να εφαρμόσουν στη διδακτική πράξη τις αρχές του «Σχολείου Εργασίας» και
να οργανώσουν την πρώτη «Σχολική Κοινότητα» στην Ελλάδα, τονίζοντας τη σημασία που έχει
για τη σχολική ζωή το κοινοτικό σύστημα, που μορφώνει κοινωνικές αρετές.
1928-1933
Επιχειρείται οργάνωση μαθητικής κοινότητας στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου
Αθηνών (Π.Σ.Π.Α.), με συντηρητικότερο χαρακτήρα και εμπνευστές τους αντιπάλους του δημοτι-
κισμού Ν. Εξαρχόπουλο και Γ. Παλαιολόγο.
Δυστυχώς, όμως οι πρωτοποριακές πρωτοβουλίες και οι απόψεις των παιδαγωγών Δελμούζου
και Παπαμαύρου, καθώς και των συντηρητικότερων Εξαρχόπουλου και Παλαιολόγου δεν καρπο-
φόρησαν, εξαιτίας της μεγάλης αντίδρασης που συνάντησαν.
1965
Με την εγκύκλιο 1010/11.1.1965, η οποία εντάσσεται στο πνεύμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθ-
μισης του 1965 (Ν.Δ. 4379/64), θεσπίζεται η λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων στα σχολεία,
η οποία όμως, όπως και τα υπόλοιπα μέτρα της μεταρρύθμισης, δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί
λόγω της δικτατορίας.
1971
Το Υπουργείο Παιδείας της δικτατορίας (με την υπ’ αρ. 117712/297/27.1.1971 Εγκύκλιο
Διαταγή), εισάγει στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης ένα θεσμό μαθητικών κοινοτήτων με
απόλυτα ανελεύθερο χαρακτήρα, ανάλογο του καθεστώτος που υπηρετεί, αποσκοπώντας
στην ποδηγέτηση των νέων.
Από το 1974 και μετά

Μετά τη Μεταπολίτευση του 1974 καταβάλλεται για πρώτη φορά συστηματική προσπά-
θεια με σκοπό την καθιέρωση μαθητικών κοινοτήτων σε όλα τα σχολεία, που θα εξυπη-
ρετούν τη δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των μαθητών.
Το 1975, 1976 και 1982 θεσπίζονται τρεις διαδοχικοί κανονισμοί μαθητικών κοινοτήτων,
οι οποίοι σε συνδυασμό με το Π.Δ 374/1978 περί κανονισμού λειτουργίας μαθητικών κοι-
νοτήτων, ρυθμίζουν τον τρόπο οργάνωσης του θεσμού στα σχολεία. Διακηρυγμένος στόχος
αυτών των πρωτοβουλιών είναι η προετοιμασία ελεύθερων, υπεύθυνων μαθητών για μια δημο-
κρατική κοινωνία, μυώντας τους στις δημοκρατικές διαδικασίες συμμετοχής, λήψης αποφάσεων
και στους κανόνες συλλογικής ζωής.
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Το 1986 θεσπίστηκε ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων που ισχύει μέχρι
σήμερα. Εκδόθηκε με υπουργική απόφαση που στηρίχτηκε στο άρθρ. 45, παρ. 3 του νόμου πλαι-
σίου υπ’ αριθ. 1566/85, περί δομής και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκ-
παίδευσης. Τροποποιήθηκε οριακά το 1991 (Υ.Α. Γ2/336/29-1-91 (Φ.Ε.Κ. 66 τ. Β΄/14-2-91).
Επηρεασμένος από το πνεύμα της «νέας αγωγής», ο κανονισμός αυτός δίνει έμφαση στην ενεργή
συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή και στην ανάπτυξη της μαθητικής πρωτοβουλίας. Προ-
τρέπει στη συνεργασία και στον διάλογο μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Εισάγει
στοιχεία συνδιοίκησης και συναπόφασης.
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ασπρογέρακας Ν. – Θεοδωροπούλου Δ., Οι Μαθητικές κοινότητες ως μέσο πολιτικής και κοινωνικής
Αγωγής των μαθητών, Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος και Πράξη, τευχ. 38, 1989.
Γεωργιάδης Κ., Αποπροσανατολισμός στο μαθητικό κίνημα, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ. 552, Νοεμ. 1982.
Ελευθεράκης Θ., «Παιδαγωγικές αντιλήψεις και κοινωνική δικαιοσύνη: Από τη Σχολική Κοινότητα
του Μαρασλείου Διδασκαλείου (1923-26) στις Μαθητικές Κοινότητες του σύγχρονου Ελληνικού
Σχολείου», Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2007. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
http://www.e-thessalia.gr/index.php ? view=article&&tmpl
Ευγενίδης Ηρ., Μαθητικές Κοινότητες: Δημοκρατικός θεσμός ή διασυρμός δημοκρατικών θεσμών,
Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος και Πράξη, τευχ. 58, 1994.
Κουρταλίδης, Θ. Μαθητικές κοινότητες και δημοκρατική αγωγή, εκδόσεις Μήνυμα, Αθήνα, 1977.
Κρυστάλλης Θ., Το μαθητικό κίνημα και ο Προσανατολισμός του, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ. 554, Ιαν. 1983.
Μαθητικές κοινότητες. Λόγος και πράξη (έρευνα), εκδόσεις Σχεδίας, Ρέθυμνο 1998.
Σταυρίτη-Αναστασοπούλου Λ., Παιδεία & Πολιτική: «Μαθητικές Κοινότητες & Πολιτική Διαπαιδαγώ-
γηση», Περιοδικό:Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 3, Απρίλιος-Ιούνιος, 1982.
Συγκούνας Χ., Πολιτικοποιημένη νεολαία, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τχ. 593, Δεκ. 1986.
Τουπούζης Κ., Οι Μαθητικές Κοινότητες, Αθήνα, Νέα Παιδεία, τχ. 22, Καλοκαίρι 1982.
Τρυφωνόπουλος Σ., Η συμμετοχή των μαθητών στη λειτουργία των σχολείων, Αθήνα, ΟΛΜΕ, Λόγος
και πράξη, τευχ. 8, 1979.
Φρυγανάκης Γ., ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ. Ένας θεσμός που πρέπει να ζήσει (;), 1998.
Χριστοφορίδης Χ., Απόψεις για τη λειτουργία των Μαθητικών Κοινοτήτων, Αθήνα, Δελτίο ΟΛΜΕ, τευχ.
552, Νοεμβ. 1982.
Τέλος, για μια σύντομη κριτική ιστορική επισκόπηση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων, χαρακτηρι-
στικό είναι το κείμενο του Αλέξη Δημαρά, «Από τις σχολικές στις μαθητικές κοινότητες. Εξέλιξη ή
παρεξήγηση ενός θεσμού;» από τα πρακτικά του συμποσίου για την ιστορικότητα της παιδικής ηλικίας
και της νεότητας, του Ι.Α.Ε.Ν. (έκδοση 1986) διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.iaen.gr/praktika_
tou_diethnous_simposiou_istorikotita_tis_paidikis_ilikias_kai_tis_neotitas-b-2*497.html
Κανονισμοί μαθητικών κοινοτήτων:

ΥΠ.Ε.Π.Θ., (1971). Σχολική ζωή και μαθητική αυτοδιοίκησις, εγκύκλιος 297/27-1-71.
ΥΠ.Ε.Π.Θ., (1975). Κανονισμός λειτουργίας των Μαθητικών Κοινοτήτων.
ΥΠ.Ε.Π.Θ., (1985). Νόμος πλαίσιο 1566/85. Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθ-
μιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις.
ΥΠ.Ε.Π.Θ., (1986/82). Κανονισμός λειτουργίας των Μαθητικών Κοινοτήτων, {Ανάδειξη μαθητικών συμ-
βουλίων σύμφωνα με την Υ.Α. 23.613/6/Γ2/4094/23.9.86 (Φ.Ε.Κ. 619 τ. Β΄/25/9/86) όπως αυτή
τροποποιήθηκε με την Υ.Α. Γ2/336/29-1-91 (Φ.Ε.Κ. 66 τ. Β΄/14-2-91)}.
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Γλωσσάρι για τον κανονισμό των

μαθητικών κοινοτήτων
Δείτε εδώ τον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων
ä με γλωσσικά σχόλια για την καλύτερη κατανόησή του
ä με γλωσσάρι βασικών όρων του
Θα διευκολύνουν τους μαθητές σας στην κατανόηση και προσπέλαση του κανονισμού.
ä Τα γλωσσικά σχόλια παρουσιάζονται αριθμημένα στο τέλος κάθε σελίδας. Αντιστοιχούν στις
λέξεις της συγκεκριμένης σελίδας οι οποίες διαθέτουν αριθμητικό εκθέτη.
ä Το γλωσσάρι βρίσκεται στο τέλος του κανονισμού. Ερμηνεύονται οι λέξεις με έντονα γράμματα
στο κείμενο.
Η ερμηνεία των λέξεων στηρίχθηκε στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώ-
τη, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, 1998.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Υ.Α.23.613/6/Γ24094/23.09.1986 (ΦΕΚ 619/Β΄/26.09.1986)

«Κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων» όπως τροποποιήθηκε με την
Υ.Α.Γ2/336/29.01.1991 (ΦΕΚ 66/Β΄/14.02.1991) «Κατάργηση των Γ2/4247/2.11.1990,
Γ2/5162/18.12.1990 αποφάσεων ΥΠΕΠΘ και επαναφορά σε ισχύ της Φ.23.613.6/
Γ2/4094/23.9.1986 ομοίας»
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΘΝ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη τις διατάξεις του άρθρου 45 παρ. 3 του Ν. 1566/1985 (ΦΕΚ 167), αποφασίζουμε:
Καθορίζουμε ως εξής τα θέματα που αναφέρονται στη συγκρότηση των μαθητικών κοινοτήτων
των σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στα όργανα και στη διαδικασία εκλογής τους, καθώς και
στον τρόπο συμμετοχής τους στην οργάνωση της μαθητικής ζωής.
Άρθρο 1
Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή
1. Το σχολείο, ως ζωντανός οργανισμός, αποτελεί θεσμό που προετοιμάζει τα παιδιά, με τη μάθη-
ση και την αγωγή, για μια σωστή και αποδοτική ζωή, τα προετοιμάζει και τα διαπαιδαγωγεί για
την απρόσκοπτη1 ένταξή τους σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία μετά την αποφοίτησή
τους από το σχολείο. Για το σκοπό αυτό καθιερώνει το διάλογο και τη συνεργασία ανάμεσα στο
δάσκαλο και το μαθητή στην αναζήτηση και στη μετάδοση της ουσιαστικής γνώσης, λευτερώ-
νει και ενισχύει την πρωτοβουλία των παιδιών και ταυτόχρονα φροντίζει να τα εφοδιάζει με ότι
είναι αναγκαίο για να γίνουν ικανά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και στις δραστηριότητες,
που συνεχώς αναπτύσσονται, της κοινωνίας μέσα στην οποία θα ζήσουν.
2. Η σχολική ζωή είναι το πλαίσιο που καθημερινά δοκιμάζονται οι κοινωνικές σχέσεις και η
αντίληψη ζωής που το ίδιο το σχολείο παρέχει. Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας του αντανακλά
την κοινωνική συνείδηση2, αλλά και καθορίζει την αντίληψη που παρέχεται στα παιδιά για τη
ζωή και την κοινωνία.
3. Για να εκπληρώσει το σχολείο τον προορισμό του πρέπει, πρώτα απ` όλα, να είναι χώρος απο-
δοτικός και αποδεκτός από τους καθηγητές και τους μαθητές. Προϋπόθεση γι` αυτό αποτελεί
η ύπαρξη σχολείου με καινούρια δομή, με σύγχρονη και επιστημονική γνώση, με δημοκρατική
σχολική ζωή. Προς την κατεύθυνση αυτή η Πολιτεία παρέχει το πλαίσιο και τη συμπαράσταση
που πρέπει να αξιοποιηθεί με την κοινή προσπάθεια καθηγητών και μαθητών καθώς και όλων
των φορέων που έχουν σχέση με το σχολείο.
συνέχεια
1. χωρίς εμπόδια
2. το ενδιαφέρον για τους φτωχότερους ανθρώπους και την ποιότητα ζωής τους, η ευαισθητοποίηση για τα κοινωνικά προβλήματα
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Άρθρο 2
Έννοια, σκοπός και χαρακτήρας των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι μαθητικές κοινότητες, καθαρά παιδαγωγικός θεσμός, που συνδέεται άρρηκτα3 με την
εκπαιδευτική διαδικασία, αποτελούν το χώρο για την ανάπτυξη της μαθητικής πρωτοβουλίας
μέσα στο σχολείο, αποτελούν κύτταρο δημοκρατικής ζωής, όπου, με το διάλογο και τη συμ-
μετοχή οι μαθητές με πνεύμα συνεργασίας, ασκούνται στη δημοκρατική διαδικασία και στη
συμμετοχή τους στα κοινά, μελετώντας και προτείνοντας λύσεις για τα προβλήματα που τους
αφορούν.
2. Οι μαθητικές κοινότητες αποτελούν τη μαθητική έκφραση στα σχολικά θέματα και πρωτοστα-
τούν στην κατοχύρωση της συνεργασίας καθηγητών - γονέων - μαθητών, για την ανάπτυξη του
διαλόγου στη σχολική ζωή και την από κοινού αντιμετώπιση των θεμάτων που την αφορούν.
3. Στη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων δεν είναι δυνατό να υποβαθμίζεται ο ρόλος τους
από αυταρχικές4 μεθόδους λειτουργίας και αντιδημοκρατικούς περιορισμούς, που θα περι-
θωριοποιούσαν5 το μαθητή στη σχολική ζωή. Αντίθετα πρέπει να εξασφαλίζονται εκείνες οι
λειτουργίες, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του δημοκρατικού διαλόγου και της συνεργασίας
στη ζωή του σχολείου.
4. Παράλληλα και ταυτόχρονα θα πρέπει η λειτουργία τους να συμβάλλει στη διαφύλαξη και βελ-
τίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στη συστηματική μετάδοση της ουσιαστικής γνώσης.
5. Στόχος του κανονισμού για τις μαθητικές κοινότητες είναι να αποκαταστήσει το πραγματικό νό-
ημα και τον αληθινό τους χαρακτήρα. Να τις αναδείξει σε δημοκρατικούς θεσμούς, όπου με τη
συμμετοχή όλων των μαθητών στις διαδικασίες τους, θα απελευθερώνονται οι δημιουργικές
ικανότητες όλων των παιδιών, θα εθίζονται6 οι μαθητές στη συλλογική ζωή7, θα αναπτύσσεται
η υπευθυνότητα8, θα κατοχυρώνονται9 τα δικαιώματα αλλά και θα συνειδητοποιούνται τα κα-
θήκοντα και οι υποχρεώσεις των μαθητών.
6. Με τον κανονισμό αυτό κατοχυρώνεται ο ρόλος των μαθητικών κοινοτήτων και αναπτύσσεται
το πλαίσιο της δημοκρατικής ζωής στο σχολείο. Στους μαθητές απομένει να αξιοποιήσουν
αυτές τις δυνατότητες, αναπτύσσοντας τις λειτουργίες των μαθητικών κοινοτήτων με τη συμμε-
τοχή όλων των παιδιών στις διαδικασία για λήψη, των αποφάσεων με επεξεργασία απόψεων,
ώστε οι μαθητές να έχουν γνώμη για τα θέματα που τους αφορούν. Με την υλοποίηση αυτού
του κανονισμού και τη μαθητική πρωτοβουλία οι μαθητικές κοινότητες θα αποκτήσουν ουσια-
στικό περιεχόμενο και θα συμμετέχουν ενεργά στη ζωή και στη λειτουργία του σχολείου.
7. Οι μαθητικές κοινότητες είναι κύτταρα δημοκρατικής ζωής στο σχολείο. Αποτελούν χώρο πρω-
τοβουλίας, αναζήτησης και δημιουργίας. Συνδέονται άρρηκτα με την εκπαιδευτική διαδικασία
και διαπνέονται, όπως η εκπαίδευση, από τα ιδανικά της εθνικής ανεξαρτησίας, της δημοκρα-
τίας και της κοινωνικής και πνευματικής προόδου του λαού μας. Καλλιεργούν ακόμα την πίστη
στις ανθρώπινες αξίες, στον ίδιο τον άνθρωπο, το ξεπέρασμα των διακρίσεων10, την ισότητα
των δύο φύλων καθώς και την πίστη στην ειρήνη και τη φιλία ανάμεσα στους λαούς.
συνέχεια
3. στενά
4. αντιδημοκρατικές/απόλυτες/χωρίς να λαμβάνονται υπόψη αντίθετες απόψεις
5. παραμερίζω/παραγκωνίζω
6. συνηθίζουν
7. στο να ζουν σε ομάδα
8. έχω την ευθύνη για μια ενέργεια, ένα θέμα ή τομέα που αναλαμβάνω ή που μου αναθέτουν
9. εξασφαλίζονται πλήρως, προστατεύονται από κάθε κίνδυνο
10. η ευνοϊκότερη μεταχείριση κάποιων σε βάρος κάποιων άλλων, οι προκαταλήψεις
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
8. Με τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων κατοχυρώνεται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών,

χωρίς καμιά αναγόρευση κυρίαρχης ιδεολογίας, η ελευθερία της έκφρασης και η αβίαστη11
ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε μαθητή με την άσκηση στη δημοκρατική διαδικασία και
τη δυνατότητα σχηματισμού απόψεων για όλα τα προβλήματα που απασχολούν τους μαθητές.
Επίσης υποβοηθείται το έργο της μάθησης και της αγωγής, η διπλή αυτή αποστολή του σχολεί-
ου της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
9. Οι μαθητές συμμετέχοντες στη ζωή των μαθητικών κοινοτήτων, μέσα σε πνεύμα δημοκρατικού
διαλόγου12, συνεργασίας13 και συλλογικότητας14, θα αναδεικνύονται σε υπεύθυνα άτομα, με
αναπτυγμένη δυνατότητα να κρίνουν και να εκτιμούν τη σημασία και το νόημα κάθε δραστηρι-
ότητας στα πλαίσια του σχολείου.
10. Οι μαθητικές κοινότητες εκφράζουν τη θέληση των μαθητών για τη ζωή και τη λειτουργία του
σχολείου. Οι μαθητές διαμορφώνουν μέσα από τις λειτουργίες των μαθητικών κοινοτήτων τις
απόψεις τους και προτείνουν λύσεις στο σύλλογο των καθηγητών και τη διεύθυνση15 για τα
προβλήματα του σχολείου.
11. Οι μαθητικές κοινότητες εκφράζουν τη θέληση των μαθητών για τη ζωή και τη λειτουργία του
σχολείου. Οι μαθητές διαμορφώνουν μέσα από τις λειτουργίες των μαθητικών κοινοτήτων τις
απόψεις τους και προτείνουν λύσεις στο σύλλογο των καθηγητών και τη διεύθυνση16 για τα
προβλήματα του σχολείου.
12. Οι μαθητικές κοινότητες συμβάλλουν, μαζί με τους άλλους φορείς του σχολείου, στην άνοδο
του επιπέδου των σπουδών, στην καλλιέργεια των δημιουργικών κλίσεων, της πρωτοβουλίας
και της υπευθυνότητας των μαθητών, στη δημιουργία γενικά ενός σχολείου που θα ανταπο-
κρίνεται στις ανάγκες της νεολαίας, του λαού και του τόπου. Από κοινού με την διεύθυνση
και το σύλλογο των καθηγητών, αντιμετωπίζουν και λύνουν τα προβλήματα του σχολείου, τα
προβλήματα των μαθητών.
Άρθρο 3
Όργανα, σύνθεση και λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων
1. Μαθητική κοινότητα αποτελεί το σύνολο των μαθητών κάθε τάξης ή, όπου οι τάξεις διαιρούνται
σε τμήματα, το σύνολο των μαθητών κάθε τμήματος.
2. Ισότιμα17 μέλη κάθε μαθητικής κοινότητας είναι υποχρεωτικά όλοι οι μαθητές κάθε τάξης ή
τμήματος. Τα μέλη κάθε μαθητικής κοινότητας έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις τακτι-
κές18 ή έκτακτες19 γενικές συνελεύσεις με δικαίωμα λόγου, ελέγχου και ψήφου, να συμβάλ-
λουν στη διαμόρφωση της ημερήσιας διάταξης20 των γενικών συνελεύσεων με γραπτή πρό-
τασή τους προς το συμβούλιο κάθε μαθητικής κοινότητας, να αρθρογραφούν στις εφημερίδες
των μαθητικών κοινοτήτων.
3. Τα μέλη οφείλουν να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του κανονισμού λειτουργίας21 και τις
συνέχεια
11. χωρίς πίεση

12. διάλογος που γίνεται με σεβασμό βασικών δημοκρατικών αρχών, όπως η ισότητα, η ελευθερία λόγου κ.α.
13. η εργασία κάποιου από κοινού με άλλους για την επίτευξη ενός σκοπού
14. ομαδικότητα
15. ο διευθυντής/η διευθύντρια
16. ο διευθυντής/η διευθύντρια
17. που έχουν τα ίδια δικαιώματα
18. προβλεπόμενη από τον νόμο, προκαθορισμένη
19. ξαφνικές, μη προγραμματισμένες
20. πρόγραμμα θεμάτων προς συζήτηση σε μια συνεδρίαση ή συνέλευση
21. σύνολο κανόνων που καθορίζουν πώς λειτουργεί ένας θεσμός
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
αποφάσεις των συνελεύσεων των μαθητικών κοινοτήτων, να εναρμονίζουν22 τη δράση τους

σύμφωνα με τα γενικότερα συμφέροντα και τις επιδιώξεις των μαθητικών κοινοτήτων, να κα-
ταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την πραγματοποίηση των αποφάσεων των συνελεύ-
σεων, να πληρώνουν τη συνδρομή23 τους στις μαθητικές κοινότητες, εφ` όσον προβλέπεται
συνδρομή με απόφαση της γενικής συνέλευσης κάθε μαθητικής κοινότητας (τάξης ή τμήματος).
4. Όργανα κάθε μαθητικής κοινότητας είναι
α) Η Γενική Συνέλευση
β) Το 5μελές Συμβούλιο
5. Η γενική συνέλευση, όπου μετέχουν όλα τα μέλη κάθε μαθητικής κοινότητας, δηλαδή όλοι οι μα-
θητές κάθε τάξης ή τμήματος, είναι το ανώτερο όργανο κάθε μαθητικής κοινότητας. Στην γενική
συνέλευση οι μαθητές συζητούν και αποφασίζουν για τα προβλήματα που τους απασχολούν.
6. Η γενική συνέλευση συγκαλείται τακτικά κάθε μήνα με την ευθύνη του συμβουλίου ή έκτακτα
με πρωτοβουλία του συμβουλίου ή με αίτηση προς το συμβούλιο του 1 /2 των μελών κάθε
μαθητικής κοινότητας. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις διεξάγονται σε κάθε τάξη ή τμήμα την
τελευταία διδακτική ώρα (Υ.Α.Γ2/336/1991). Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις, ορίζονται σε
διαφορετική μέρα κάθε μήνα σε συνεργασία των συμβουλίων με τους συλλόγους των καθη-
γητών και τη διεύθυνση.
7. Οι έκτακτες γενικές συνελεύσεις συγκαλούνται εκτός διδακτικών ωρών.
8. Στις γενικές συνελεύσεις προεδρεύει το τριμελές προεδρείο που εκλέγεται από τη γενική συ-
νέλευση. Ο πρώτος σε ψήφους εκλέγεται πρόεδρος, ο δεύτερος γραμματέας και ο τρίτος αντι-
πρόεδρος. Προεδρεύει ο πρόεδρος με συλλογική συμμετοχή και ευθύνη του προεδρείου.
9. Στις γενικές συνελεύσεις των μαθητικών κοινοτήτων των γυμνασίων παραβρίσκεται καθηγη-
τής που ορίζεται στην αρχή της χρονιάς για κάθε κοινότητα από το σύλλογο των καθηγητών.
Σκοπός της παρουσίας του είναι να συμβουλεύει τους μαθητές αποκλειστικά σε διαδικαστικά
θέματα24. Η παράγραφος αυτή δεν εφαρμόζεται στα λύκεια και στις τεχνικές-επαγγελματικές
σχολές.
10. Στην πρώτη γενική συνέλευση κάθε σχολικής χρονιάς, που συνέρχεται μέσα στον πρώτο μήνα
των μαθημάτων, εκλέγεται 5μελές συντονιστικό25 όργανο, το συμβούλιο της μαθητικής κοι-
νότητας. H πρώτη συνέλευση κάθε χρονιάς συγκαλείται με ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου
του σχολείου (των μελών που έχουν παραμείνει, δεν έχουν αποφοιτήσει).
11. Η τελευταία γενική συνέλευση κάθε χρονιάς αποφαίνεται για τον απολογισμό26 των πράξεων
του συμβουλίου καθώς και για τον οικονομικό απολογισμό που τον εγκρίνει ή τον απορρίπτει.
Το συμβούλιο παραμένει σε λειτουργία μέχρι και την τελευταία ώρα λειτουργίας του σχολείου
κάθε χρόνο.
12. Δικαίωμα για υποβολή ή πρόταση υποψηφιότητας έχουν όλοι οι μαθητές, όλα τα μέλη της
μαθητικής κοινότητας.
13. Οι εκλογές για την ανάδειξη των συμβουλίων πρέπει να ακολουθούν, ύστερα από πλατύ διά-
λογο πάνω στα προβλήματα των μαθητών και του σχολείου.
συνέχεια
22. προσαρμόζουν
23. χρηματικό ποσό που καταβάλλεται σε τακτά χρονικά διαστήματα
24. ζητήματα που αφορούν στη διαδικασία, δηλαδή στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν με μια ορισμένη σειρά προκειμένου να πετύχουμε
έναν συγκεκριμένο σκοπό
25. που συντονίζει, κατευθύνει, ρυθμίζει
26. αξιολόγηση
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
14. Η διαδικασία της εκλογής είναι η ακόλουθη

• Από τη γενική συνέλευση εκλέγεται 3μελής εφορευτική επιτροπή που έχει την ευθύνη
για την διεξαγωγή των εκλογών. Τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής δεν μπορούν να
είναι υποψήφιοι για το συμβούλιο.
• Στο γυμνάσιο ο καθηγητής - σύμβουλος συμμετέχει στην εφορευτική επιτροπή, χωρίς
ψήφο με σκοπό να συμβουλεύει τους μαθητές για διαδικαστικά θέματα.
• Η εφορευτική επιτροπή γράφει με αλφαβητική σειρά τα ονόματα των υποψηφίων σε φύλ-
λα χαρτιού (ψηφοδέλτια27), τόσα όσα είναι και οι μαθητές
• Η ψηφοφορία είναι μυστική28. Κάθε μαθητής σημειώνει, μπλε μελάνι, σταυρό δίπλα στα
ονόματα των υποψηφίων της προτίμησής τους. Κάθε μαθητής έχει δικαίωμα να σημει-
ώνει από ένα μέχρι πέντε σταυρούς. Ψηφοδέλτια που έχουν διακριτικά γνωρίσματα29 ή
σταυρούς περισσότερους από πέντε θεωρούνται από την εφορευτική επιτροπή άκυρα30.
Οποιοδήποτε μέλος της μαθητικής κοινότητας έχει το δικαίωμα να υποβάλλει στην εφο-
ρευτική επιτροπή ένσταση31, αν θεωρεί ότι παραβιάστηκε η μυστικότητα της ψηφοφορίας
ή δεν τηρείται ο κανονισμός των μαθητικών κοινοτήτων. Η εφορευτική επιτροπή είναι η
μόνη αρμόδια για να κρίνει την οποιαδήποτε ένσταση.
• Οι πέντε πρώτοι σε σταυρούς υποψήφιοι αποτελούν τα τακτικά32 μέλη του συμβουλίου
και οι τρεις επόμενοι τα αναπληρωματικά33. Σε περίπτωση ισοψηφίας34, οι εκλογές επα-
ναλαμβάνονται μεταξύ αυτών που ισοψήφησαν. Αν μετά από δύο επαναληπτικές ψηφο-
φορίες παραμένει η ισοψηφία τότε γίνεται κλήρωση.
• Μετά την εκλογή συντάσσεται και υπογράφεται πρακτικό35 από την εφορευτική επιτροπή
που κοινοποιείται με ευθύνη της στη διεύθυνση του σχολείου.
15. Το συμβούλιο συγκροτείται σε σώμα στην πρώτη του συνεδρίαση με φανερή ψηφοφορία με-
ταξύ των μελών του. Αποτελείται από τον πρόεδρο, το γραμματέα, τον ταμία και 2 μέλη. Το
5μελές προεδρείο συντονίζει τη λειτουργία της μαθητικής κοινότητας, και την εκπροσωπεί με-
ταφέροντας τις αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων στις συναντήσεις - συνεργασίες με τις
άλλες μαθητικές κοινότητες, τη διεύθυνση του σχολείου, το σύλλογο των καθηγητών.
16. Οι συνεδριάσεις του συμβουλίου διεξάγονται εκτός διδακτικών ωρών στο χώρο του σχολείου.
17. Ο πρόεδρος του συμβουλίου προεδρεύει στις συνεδριάσεις του και συγκαλεί με ευθύνη του τις
έκτακτες συνεδριάσεις του συμβουλίου. Υπογράφει την αλληλογραφία και μαζί με τον ταμία τις
αποδείξεις εισπράξεων και πληρωμών. Υπογράφει επίσης την ημερήσια διάταξη του συμβου-
λίου της μαθητικής κοινότητας.
18. Ο γραμματέας αναπληρώνει τον πρόεδρο, τηρεί βιβλίο πρακτικών των συνεδριάσεων του συμ-
βουλίου, καταρτίζει την ημερήσια διάταξη για τις συνεδριάσεις του σε συνεργασία με τα άλλα
μέλη του προεδρείου. Την ημερήσια διάταξη υπογράφουν ο πρόεδρος και ο γραμματέας. Φρο-
ντίζει επίσης, για την διεξαγωγή της αλληλογραφίας.
συνέχεια
27. φύλλα χαρτιού ίδιου χρώματος και μεγέθους πάνω στα οποία γράφονται με αλφαβητική σειρά τα επώνυμα και ονόματα των υποψηφίων
δίπλα από τα οποία ο κάθε ψηφοφόρος σημειώνει με σταυρό το όνομα του υποψηφίου που επιθυμεί να τον εκπροσωπεί στα συλλογικά
του όργανα
28. πέρα από τον ψηφοφόρο κανείς δεν γνωρίζει ποιο πρόσωπο ψήφισε. Για να εξασφαλίσουμε τη μυστικότητα της ψηφοφορίας φροντίζουμε:
α) τα ψηφοδέλτια να είναι ομοιόμορφα και β) ο χώρος όπου ψηφίζουμε να είναι έτσι διαμορφωμένος ώστε να μην μπορεί άλλος/η να δει
τι ψηφίζουμε
29. στοιχεία που κάνουν κάτι να διαφέρει από κάτι άλλο που κανονικά θα έπρεπε να ήταν όμοιο
30. μη έγκυρο, χωρίς ισχύ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θεωρούνται ότι δεν ισχύουν και δεν καταμετρώνται όσα ψηφοδέλτια έχουν διακριτικά
γνωρίσματα ή περισσότερους από πέντε σταυρούς
31. να εκφράσει την αντίρρηση ή την αντίθεσή του
32. μόνιμα
33. συμπληρωματικός, αυτός που θα καλύψει τη θέση κάποιου μέλους που απουσιάζει
34. που δύο ή περισσότεροι υποψήφιοι έλαβαν τον ίδιο αριθμό ψήφων
35. κείμενο που μαρτυρεί μία πράξη ή ένα γεγονός που συνέβη ή που αναφέρει τα όσα ειπώθηκαν σε μια συνεδρίαση.
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
19. Ο ταμίας τηρεί βιβλίο ταμείου36, έχει την ευθύνη εισπράξεων και πληρωμών της μαθητικής
κοινότητας.
20. Τα δύο άλλα μέλη του συμβουλίου είναι ισότιμα προς τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου.
21. Το 5μελές συμβούλιο έχει συλλογική ευθύνη για το συντονισμό των λειτουργιών της μαθητι-
κής κοινότητας.
22. Το συμβούλιο συνεδριάζει τακτικά μία φορά την εβδομάδα και έκτακτα με πρωτοβουλία του
προέδρου ή τριών μελών του. Το συμβούλιο βρίσκεται σε απαρτία37 αν παραβρίσκονται του-
λάχιστον 3 μέλη του.
23. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία38 και όλα τα μέλη δικαιούνται από μία ψήφο. Το
συμβούλιο είναι κάθε στιγμή ανακλητό από τη γενική συνέλευση που το εξέλεξε. Σε περίπτω-
ση που ένα μέλος του συμβουλίου παραιτηθεί ή ανακληθεί39 τη θέση του παίρνει ο κατά σει-
ρά πρώτος αναπληρωματικός. Αν παραιτηθεί ή ανακληθεί ο πρόεδρος, το συμβούλιο μετά τη
συμπλήρωσή του, επανασυγκροτείται σε σώμα. Αν παραιτηθούν τρία ή περισσότερα μέλη του
συμβουλίου (ή ανακληθούν από τη γενική συνέλευση), επαναλαμβάνονται οι εκλογές.
24. Όλες οι ψηφοφορίες, εκτός από αυτήν για την ανάδειξη του συμβουλίου, είναι φανερές.
25. Τα συμβούλια των μαθητικών κοινοτήτων εκπροσωπούν τους μαθητές στη συνεργασία τους
με τους άλλους φορείς του σχολείου.
26. Οι μαθητές είναι μόνοι υπεύθυνοι για τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων. Το συμβούλιο
κάθε μαθητικής κοινότητας έχει μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας της τάξης ή του τμήματος δικό
του ερμάρια40, για να φυλάει εκεί τα βιβλία και τα έγγραφα που χρησιμοποιεί. Η διεύθυνση του
σχολείου πρέπει να εξασφαλίσει τα σχετικά ερμάρια.
27. Σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θεσμοθετείται η συνέλευση όλων των μαθη-
τών του σχολείου, που συγκαλείται για να συζητήσει και να αποφασίσει για κοινά προβλήμα-
τα των μαθητών. H γενική συνέλευση του σχολείου συγκαλείται τακτικά 3 φορές σε κάθε
σχολική χρονιά με την ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου ή έκτακτα με πρωτο-
βουλία του μαθητικού συμβουλίου ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών
κοινοτήτων κάθε σχολείου. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις σχολείου συγκαλούνται στις τρεις
τελευταίες διδακτικές ώρες (Υ.Α. Γ2/336/1991). Οι έκτακτες εκτός διδακτικών ωρών. Τόσο
οι τακτικές όσο και οι έκτακτες γενικές συνελεύσεις βρίσκονται σε απαρτία αν παραβρίσκονται
τα 2/3 των μαθητών κάθε σχολείου.
28. Στις γενικές συνελεύσεις του σχολείου προεδρεύει το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Στις
γενικές συνελεύσεις του γυμνασίου παραβρίσκονται και οι καθηγητές-σύμβουλοι των τάξεων
με δικαίωμα λόγου. Ο σκοπός της παρουσίας τους είναι για να συμβουλεύουν σε διαδικαστικά
θέματα.
29. Στην πρώτη γενική συνέλευση κάθε σχολικής χρονιάς που συνέρχεται μέσα στις πρώτες 45
μέρες και μετά από την εκλογή των συμβουλίων των μαθητικών κοινοτήτων, εκλέγεται 15με-
λές συντονιστικό όργανο για κάθε σχολείο: το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Η συνέ-
λευση αυτή συγκαλείται με ευθύνη των μελών του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου της
προηγούμενης χρονιάς που δεν έχουν αποφοιτήσει.
συνέχεια
36. Βιβλίο στο οποίο γράφονται τα έσοδα και τα έξοδα

37. ο αριθμός των μελών που απαιτείται για να θεωρηθεί έγκυρη μια συνεδρίαση
38. να συμφωνούν δηλαδή τα περισσότερα μέλη, όχι απαραίτητα όλα
39. αν η γενική συνέλευση ζητήσει την παραίτησή του, ακυρώνοντας την εκλογή του
40. ντουλάπια
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
30. Οι αρμοδιότητες του μαθητικού συμβουλίου κάθε σχολείου είναι:

• α) Ο συντονισμός της λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων του σχολείου.
• β) Η εκπροσώπηση των μαθητών του σχολείου στη συνεργασία τους με τους άλλους φορείς
(τις μαθητικές κοινότητες άλλων σχολείων, το σύλλογο των καθηγητών και τη διεύθυνση, τους
συλλόγους γονέων και κηδεμόνων του σχολείου τους, την τοπική αυτοδιοίκηση).
• γ) Η προώθηση των αποφάσεων των μαθητών στα θέματα που τους απασχολούν.
31. Οι εκλογές για την ανάδειξη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου πρέπει να ακολουθούν
μετά από διάλογο πάνω στα προβλήματα των μαθητών και του σχολείου.
32. Δικαίωμα υποβολής ή πρόταση υποψηφιότητας έχουν όλοι οι μαθητές κάθε σχολείου.
33. Η διαδικασία της εκλογής είναι η ακόλουθη:
• α) Από κάθε μαθητική κοινότητα εκλέγεται ένας αντιπρόσωπος για την εφορευτική επιτροπή
που έχει την ευθύνη για τη διεξαγωγή των εκλογών. Τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής δεν
μπορούν να είναι υποψήφιοι για το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
• β) Η εφορευτική επιτροπή γράφει με αλφαβητική σειρά τα ονόματα των υποψηφίων σε ψηφο-
δέλτια τόσα όσοι και οι μαθητές του σχολείου.
• γ) Η ψηφοφορία είναι μυστική. Κάθε μαθητής σημειώνει με μπλε μελάνι σταυρό δίπλα στα ονό-
ματα των υποψηφίων της προτίμησής του. Κάθε μαθητής έχει δικαίωμα να σημειώνει από ένα
μέχρι επτά σταυρούς. Ψηφοδέλτια που έχουν παραπάνω από 7 σταυρούς ή άλλα διακριτικά
γνωρίσματα θεωρούνται από την εφορευτική επιτροπή άκυρα. Η εφορευτική επιτροπή είναι η
μόνη αρμόδια για να κρίνει την οποιαδήποτε ένσταση.
• δ) Οι 15 πρώτοι σε σταυρούς υποψήφιοι αποτελούν τα τακτικά μέλη του μαθητικού συμβουλίου
και οι 5 επόμενοι τα αναπληρωματικά. Σε περίπτωση ισοψηφίας οι εκλογές επαναλαμβάνονται
μεταξύ αυτών που ισοψήφησαν. Αν στην επαναληπτική ψηφοφορία παραμείνει η ισοψηφία
τότε γίνεται κλήρωση41.
• ε) Μετά την εκλογή συντάσσεται και υπογράφεται πρακτικό από την εφορευτική επιτροπή που
κοινοποιείται με ευθύνη της στη διεύθυνση του σχολείου.
34. Το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου συγκροτείται σε σώμα42 στην πρώτη του συνεδρίαση με
φανερή ψηφοφορία μεταξύ των μελών του. Αποτελείται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, το
γραμματέα και 12 μέλη ισότιμα με το προεδρείο. Οι αρμοδιότητες του προεδρείου είναι αντί-
στοιχες με αυτές των μελών των συμβουλίων των μαθητικών κοινοτήτων.
35. Το μαθητικό συμβούλιο συνεδριάζει στο σχολείο εκτός διδακτικών ωρών, τακτικά μία φορά τη
βδομάδα ή έκτακτα με πρωτοβουλία του προεδρείου ή 8 μελών του. Βρίσκεται σε απαρτία αν
παραβρίσκονται τουλάχιστον 8 μέλη του.
36. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία και όλα τα μέλη έχουν μία ψήφο. Το συμβούλιο
είναι ανακλητό από τη γενική συνέλευση που το εξέλεξε. Για να ανακληθεί το μαθητικό συμ-
βούλιο, τη συνέλευση του σχολείου πρέπει να συγκαλέσουν τα 2/3 των μαθητικών κοινοτή-
των και να παραβρίσκονται και να ψηφίσουν τουλάχιστον τα 2/3 των μαθητών που ψήφισαν
για να το εκλέξουν.
37. Σε περίπτωση που ένα μέλος του μαθητικού συμβουλίου παραιτηθεί, τη θέση του παίρνει ο
κατά σειρά πρώτος αναπληρωματικός. Αν παραιτηθεί ή ανακληθεί ο πρόεδρος, ο αντιπρόε-
δρος ή ο γραμματέας, το συμβούλιο, μετά τη συμπλήρωσή του, συμπληρώνει με ψηφοφορία
την κενή θέση του προεδρείου. Αν παραιτηθούν 8 ή περισσότερα μέλη του συμβουλίου (ή
ανακληθούν από τη γενική συνέλευση του σχολείου) τότε επαναλαμβάνονται οι εκλογές.
συνέχεια
41. το να επιλέγεται κάποιος από ένα σύνολο με κλήρο, δηλαδή βγάζοντας τυχαία από την κληρωτίδα έναν λαχνό
42. ξεκινά τις εργασίες με εκλογή του προεδρείου του
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
38. Το τριμελές προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου εκπροσωπεί το σχολείο.

39. Τρεις εκπρόσωποι των μαθητικών κοινοτήτων, που ορίζονται με απόφαση του μαθητικού συμ-
βουλίου του σχολείου μετέχουν στο σχολικό συμβούλιο του σχολείου, κατά τις διατάξεις του
άρθρου 51 του Ν. 1566/1985. Ο πρόεδρος του μαθητικού συμβουλίου μετέχει στη σχολική
επιτροπή του σχολείου κατά τις διατάξεις του άρθρου 52 του Ν. 1566/85.
40. Και μετά την εκλογή του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου ο κυρίαρχος λόγος παρα-
μένει στις γενικές συνελεύσεις των μαθητικών κοινοτήτων, που είναι τα ανώτατα όργα-
νά τους.
Άρθρο 4
Πόροι των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι πόροι43 κάθε μαθητικής κοινότητας είναι τακτικοί και έκτακτοι. Τακτικοί είναι οι εισφορές
των μελών της κοινότητας, σύμφωνα με όσα θα καθορίσει η πρώτη γενική συνέλευση κάθε
2. Έκτακτοι πόροι είναι όσοι προέρχονται από προσφορές και εισπράξεις από διάφορες εκδηλώ-
σεις της μαθητικής κοινότητας.
3. Ποσά που προέρχονται από εκδηλώσεις, στις οποίες παίρνουν μέρος μαθητές από διάφορες
μαθητικές κοινότητες του σχολείου, χωρίζονται σε ίσα μέρη και μοιράζονται στα ταμεία των
μαθητικών κοινοτήτων από το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
4. Τους πόρους της μαθητικής κοινότητας διαχειρίζεται το συμβούλιό της. Οι αποδείξεις είσπρα-
ξης και πληρωμής υπογράφονται από τον πρόεδρο και τον ταμία.
5. Οι πόροι που μένουν στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς παραδίδονται στη διεύθυνση του σχο-
λείου και φυλάσσονται απ` αυτήν, μεταφέρονται δε στην επόμενη τάξη, ενώ το υπόλοιπο του
ταμείου της τελευταίας τάξης παραδίδεται στην πρώτη τάξη του επόμενου σχολικού χρόνου.
Άρθρο 5
Πειθαρχικά44
1. Για να κατοχυρωθεί η ουσιαστική και απρόσκοπτη λειτουργία του σχολείου προϋπόθεση απο-
τελεί η ανάπτυξη της συνεργασίας καθηγητών-μαθητών. Τα θέματα που δημιουργούνται από
τη συμπεριφορά των μαθητών μέσα στο σχολείο δεν αποτελούν αντικείμενο προστριβής45 και
αντιδικίας46 αλλά αντιμετωπίζονται με διάλογο, κατανόηση και καλή θέληση.
2. Σε περιπτώσεις που δημιουργείται πρόβλημα από τη συμπεριφορά μαθητή ή μαθήτριας στο
σχολείο, ανεξάρτητα και πέρα από τη διαδικασία επιβολής ποινών, όπως ορίζεται από τη σχο-
λική νομοθεσία, η γενική συνέλευση της μαθητικής κοινότητας, στην οποία ανήκει ο μαθητής
ή η μαθήτρια συνέρχεται47 έκτακτα με πρωτοβουλία του συμβουλίου της κοινότητας, συζητάει
το θέμα και εισηγείται τον τρόπο αντιμετώπισής του στο σύλλογο των καθηγητών που έχει και
την ευθύνη της τελικής απόφασης.
συνέχεια
43. πηγές από τις οποίες αντλούνται τα απαραίτητα έσοδα

44. θέματα που αφορούν μη υπακοή σε κάποιους κανόνες ή εντολές
45. σύγκρουσης
46. έντονη διαφωνία
47. συνεδριάζει
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
3. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας μεταφέρει στο σύλλογο των καθηγητών την άποψη της
γενικής συνέλευσης της κοινότητας.
4. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας καθώς και το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου
του σχολείου παραβρίσκονται στις αντίστοιχες συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών με
δικαίωμα λόγου.
5. Μαθητής, παραπεμπόμενος για παράπτωμα48 στο σύλλογο των καθηγητών, έχει το δικαίωμα
της απολογίας.
6. Σε κάθε περίπτωση που συζητούνται στο σύλλογο των καθηγητών πειθαρχικά θέματα παρα-
βρίσκονται στις σχετικές συνεδριάσεις με δικαίωμα λόγου και οι εκπρόσωποι των μαθητών
που αναφέρονται στην παράγραφο 4 αυτού του άρθρου. [Οι εκπρόσωποι των μαθητών απο-
χωρούν κατά την ώρα της διάσκεψης49 και ψηφοφορίας (Ε3/873/31/31.12.84 ΥΠΕΠΘ)]
Άρθρο 6
Δραστηριότητες των μαθητικών κοινοτήτων
1. Οι μαθητικές κοινότητες των διαφόρων τάξεων ή τμημάτων μπορούν, μετά από απόφαση ή
των γενικών συνελεύσεων, ή των συμβουλίων τους ή του μαθητικού συμβουλίου του σχολεί-
ου να πραγματοποιούν κοινές εκδηλώσεις.
2. Το σχολείο, πέρα από χώρος παιδείας, μπορεί και πρέπει να γίνει χώρος πολιτιστικής δημι-
ουργίας και ανάπτυξης καθώς και καλλιέργειας του αθλητικού πνεύματος και της άθλησης. Οι
μαθητικές κοινότητες, με δική τους πρωτοβουλία και με τη συνεργασία και την τελική έγκριση
της διεύθυνσης και του συλλόγου των καθηγητών του σχολείου, προωθούν πολιτιστικές εκδη-
λώσεις (επιστημονικές διαλέξεις, συζητήσεις, ποιητικές ή μουσικές βραδιές, συναυλίες, εκθέ-
σεις, θέατρο κ.λ.π.) που αναφέρονται σε κάθε μορφή επιστήμης και τέχνης, όπως επίσης και
διοργανώσεις αθλητικών αγώνων. Σε κάθε σχολείο μπορεί να ιδρυθούν όμιλοι50 ψυχαγωγι-
κού και πολιτιστικού χαρακτήρα, στους οποίους μπορούν να δραστηριοποιούνται οι μαθήτριες
και οι μαθητές, από διάφορες τάξεις ή τμήματα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους (π.χ. κινημα-
τογραφικός όμιλος, θεατρικός, φωτογραφικός, σκακιστικός, όμιλος φίλων του περιβάλλοντος,
λογοτεχνικός, μουσικός, αθλητικός, πρακτικών κατασκευών κ.λ.π.). Οι συνεδριάσεις αυτών
των ομίλων πραγματοποιούνται στο σχολείο, σε ώρες εκτός των διδακτικών, ικανοποιούν τα
ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των μαθητών και καλλιεργούν το ταλέντο των μελών τους. Αρμόδιο
όργανο για το συντονισμό της δουλειάς τους είναι το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
3. Στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών, όταν συζητιούνται πολιτιστικές, αθλητικές
και γενικά μαθητικές δραστηριότητες (π.χ. συγκρότηση βιβλιοθήκης, μορφωτικές επισκέψεις
και εκδρομές, διοργάνωση σχολικών εορτών, δημιουργία και συντήρηση σχολικού μουσείου
κ.λ.π.) συμμετέχει με δικαίωμα λόγου, το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου.
4. Η ελευθερία της έκφρασης αναγνωρίζεται ως βασικό μέσο αγωγής και επικοινωνίας. Το
δικαίωμα αυτό στο σχολικό περιβάλλον υλοποιείται με τα παρακάτω:
• α) Με ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου υπάρχει στο σχολείο πίνακας μαθη-
τικών ανακοινώσεων για μαθητικά θέματα. H διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει, σε συνεν-
νόηση με το μαθητικό συμβούλιο, να παραχωρήσει το χώρο που θα αναρτηθεί ο πίνακας σε
κεντρικό σημείο του σχολείου. Ευνόητο είναι πως ο πίνακας αυτός θα χρησιμοποιείται και από
τις μαθητικές κοινότητες, για μαθητικά θέματα.
συνέχεια
48. λάθος, σφάλμα

49. συνεδρίαση
50. ομάδες
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
• β) Με πρωτοβουλία επίσης των μαθητικών κοινοτήτων μπορούν να εκδίδονται έντυπα (σχολι-

κό περιοδικό, εφημερίδα, ενημερωτικά έντυπα) από τους μαθητές για την ενημέρωση και την
ανταλλαγή απόψεων με τους συμμαθητές τους ή και τους άλλους φορείς του σχολείου. Την
ευθύνη για τη σύνταξη του περιοδικού ή της εφημερίδας θα έχει συντακτική επιτροπή που θα
αποτελείται από μέλη της μαθητικής κοινότητας. Καθηγητής - σύμβουλος, ορίζεται από το σύλ-
λογο των καθηγητών, για τη συμπαράσταση και βοήθεια στην έκδοση των εντύπων.
5. Η αμφίεση51 μέσα στο σχολείο ανήκει στην προσωπική ευθύνη των ίδιων των μαθητριών
και των μαθητών. Η μαθητική κοινότητα έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει, όταν παρατηρούνται
ακρότητες ή εκκεντρισμοί52 και να συστήνει συμμόρφωση σε ότι θεωρείται αντικειμενικά ευ-
πρεπές53 και είναι πλατιάς κοινωνικής αποδοχής54. Τα οποιαδήποτε προβλήματα όμως σχε-
τικά με την εμφάνιση των μαθητριών ή των μαθητών αντιμετωπίζονται με πνεύμα διαλόγου,
καλής θέλησης και με συνεννόηση των μαθητικών κοινοτήτων με τη διεύθυνση του σχολείου,
το σύλλογο των καθηγητών και το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων. Αν ανάλογο θέμα παρα-
πεμφθεί55 για συζήτηση και απόφαση στο σύλλογο των καθηγητών, όπου ανήκει και η όποια
τελική απόφαση, στη συζήτηση του συλλόγου καθηγητών παραβρίσκονται, με δικαίωμα λόγου,
ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας, στην οποία ανήκει η μαθήτρια ή ο μαθητής που κρίνεται,
καθώς και το τριμελές προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου.
6. Η καθαριότητα και η διατήρηση σε καλή κατάσταση των σχολικών χώρων και των μέσων
διδασκαλίας (θρανία, μαυροπίνακες, εποπτικά μέσα διδασκαλίας, έπιπλα κ.τ.λ.) όχι μόνο απο-
τελούν προϋπόθεση για τη σωστή και αποδοτική λειτουργία του σχολείου αλλά και υποχρέωση
της σχολικής κοινότητας απέναντι στα μέλη της και στον ελληνικό λαό.
7. Οι μαθητικές κοινότητες και τα μέλη τους αναλαμβάνουν να περιφρουρήσουν56 το δικαίωμα
των μαθητών να ζουν τη σχολική ζωή τους σε χώρους που θα πληρούν τις προϋποθέσεις για
μάθηση, να περιφρουρήσουν την περιουσία του ελληνικού λαού. Σκόπιμη57 φθορά της σχολι-
κής περιουσίας με πράξεις ή παραλείψεις58 αποτελεί ουσιαστικά αντικοινωνική συμπεριφορά
αφού η δαπάνη για αγορά, επιδιόρθωση ή αντικατάσταση προέρχεται από τους φόρους που
πληρώνει ο εργαζόμενος ελληνικός λαός. Οι μαθητικές κοινότητες σ` αυτό το θέμα συνερ-
γάζονται και υποβοηθούν την διεύθυνση του σχολείου, που βέβαια έχει την ευθύνη για την
προστασία των μέσων διδασκαλίας καθώς και για την καθαριότητα του διδακτηρίου και των
υπολοίπων σχολικών χώρων. Οι μαθητικές κοινότητες επίσης μπορούν και πρέπει να επεμ-
βαίνουν και ελέγχουν τα μέλη τους, ώστε να αποφεύγεται η αναγραφή στους τοίχους των
αιθουσών διδασκαλίας, των διαδρόμων και των κοινοχρήστων χώρων συνθημάτων, σχημά-
των, συμβόλων, ασέμνων λέξεων ή φράσεων κ.τ.λ. που και αντιαισθητικά είναι αλλά και την
ανθρώπινη αξιοπρέπεια υποβαθμίζουν.
8. Οι μαθητικές κοινότητες σε συνεργασία και μετά από έγκριση του συλλόγου καθηγητών έχουν
την ευθύνη για την παρακολούθηση των συνθηκών λειτουργίας των σχολικών κυλικείων. Το
μαθητικό συμβούλιο κάθε σχολείου και εκπρόσωποι των καθηγητών θα πρέπει να ελέγχουν
την καθαριότητα και τον τρόπο εξυπηρέτησης των μαθητών στα κυλικεία.
9. Οι μαθητικές κοινότητες έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν σχολικούς χώρους για τις δρα-
στηριότητες που περιγράφει ο κανονισμός λειτουργίας τους.
συνέχεια
51. το ντύσιμο, η εμφάνιση

52. αποκλίσεις από τα αποδεκτά ή συνηθισμένα πρότυπα
53. σωστός, αποδεκτός, που δεν προσβάλλει την κοινή αισθητική, ηθική
54. εγκρίνονται από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας
55. σταλθεί
56. να προστατεύσουν με αποφασιστικότητα
57. ηθελημένη
58. όταν δεν κάνω κάτι που έπρεπε να κάνω π.χ. δεν έβγαλα από την πρίζα τα φωτάκια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο με την αποχώρηση από
το σχολείο με αποτέλεσμα να προκληθεί βραχυκύκλωμα
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Άρθρο 7
Τελικές διατάξεις
1. Από την κοινοποίηση αυτού του κανονισμού παύει η ισχύς του από 31.3.1982 προηγούμενου
κανονισμού λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων.
2. Ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται υποχρεωτικά από το σχολικό έτος 1986-87 σε όλες τις
σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δημόσιες και ιδιωτικές.
3. Με τη φροντίδα και την ευθύνη της διεύθυνσης και του συλλόγου των διδασκόντων κάθε σχο-
λείου, ο κανονισμός αυτός διανέμεται σε όλους τους διδάσκοντες, αναρτάται σε εμφανές ση-
μείο κάθε σχολείου, παραδίδεται ένα αντίτυπο στο συμβούλιο κάθε μαθητικής κοινότητας και
γίνεται ευρεία ενημέρωση των μαθητών για το περιεχόμενό του.
4. Η τήρηση του κανονισμού αποτελεί αντικείμενο καθημερινής προσπάθειας των οργάνων της
κοινότητας, βασίζεται όμως κύρια στην υπευθυνότητα των μελών της σχολικής ζωής.
Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Αθήνα, 23 Σεπτεμβρίου 1986
Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΕΤΡΟΣ ΜΩΡΑΛΗΣ
ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

ΥΠ.Ε.Π.Θ., (1986/82). Κανονισμός λειτουργίας των Μαθητικών Κοινοτήτων, {Ανάδειξη μαθη-
τικών συμβουλίων σύμφωνα με την Υ.Α. 23.613/6/Γ2/4094/23.9.86 (Φ.Ε.Κ. 619 τ. Β΄/25/9/86)
όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Υ.Α. Γ2/336/29-1-91 (Φ.Ε.Κ. 66 τ. Β΄/14-2-91)}.
Η τροποποίηση αφορά στο ‘Αρθρο 3 παρ. 6 & 27
Άρθρο 3: ΟΡΓΑΝΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ - ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ
«6. Η γενική συνέλευση συγκαλείται τακτικά κάθε μήνα με την ευθύνη του συμβουλίου ή έκτακτα
με πρωτοβουλία του συμβουλίου ή με αίτηση προς το συμβούλιο του 1 /2 των μελών κάθε μαθητικής
κοινότητας. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις διεξάγονται σε κάθε τάξη ή τμήμα την τελευταία διδακτική
ώρα (Τροπ. Γ2/336/1991).».
«27. Σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θεσμοθετείται η συνέλευση όλων των μα-
θητών του σχολείου, που συγκαλείται για να συζητήσει και να αποφασίσει για κοινά προβλήματα των
μαθητών.
H γενική συνέλευση του σχολείου συγκαλείται τακτικά 3 φορές σε κάθε σχολική χρονιά με την
ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου ή έκτακτα με πρωτοβουλία του μαθητικού συμβουλίου
ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών κοινοτήτων κάθε σχολείου. Οι τακτικές γενικές
συνελεύσεις σχολείου συγκαλούνται στις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες» (Τροπ. Γ2/336/1991).
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΓΛΩΣΣΑΡΙ
Θεσμός = Το σχολείο, τα δικαστήρια, η Βουλή, οι μαθητικές κοινότητες είναι θεσμοί. Δηλα-
δή, εξυπηρετούν ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, ο ρόλος τους είναι σταθερός και επαναλαμβανόμε-
νος, αναγνωρισμένος από το νόμο. Θεσμοί είναι και η οικογένεια ή ο γάμος: ύστερα από μακροχρόνια και
ομοιόμορφη επανάληψη, απέκτησαν μια τυπική μορφή και νομική αναγνώριση. Θεσμός, στην καθημερινή
γλώσσα, μπορεί να είναι και μια άτυπη συνήθεια: η συνάντηση μιας παρέας φίλων, των μελών μιας οικο-
γένειας, μια συγκεκριμένη ημέρα το χρόνο για να γιορτάσουν μια επέτειο.
Σχολική Επιτροπή = Θεσμός για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών για τη λειτουργία
των σχολείων μιας περιοχής. Αποτελείται από τους διευθυντές όλων των γειτονικών σχολείων, έναν
εκπρόσωπο από τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων των σχολείων αυτών και έναν εκπρόσωπο
των μαθητικών κοινοτήτων. Έργο της, μεταξύ άλλων, είναι η διαχείριση των χρημάτων που της δίνονται
από τους δήμους για την κάλυψη βασικών δαπανών λειτουργίας των σχολείων: θέρμανση, φωτισμός,
ύδρευση, αμοιβή των καθαριστριών, εκτέλεση έργων για την επισκευή και συντήρηση των σχολικών
κτιρίων και του κάθε είδους εξοπλισμού τους.
Σχολικό Συμβούλιο = Θεσμός για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας κάθε σχο-
λείου ξεχωριστά. Φροντίζει για την ομαλή επικοινωνία καθηγητών, γονέων και μαθητών, για την υγιεινή
των μαθητών και του σχολικού περιβάλλοντος. Συμμετέχουν ο διευθυντής του σχολείου και ο σύλλο-
γος καθηγητών, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου γονέων, ένας εκπρόσωπος της τοπι-
κής αυτοδιοίκησης και τρεις εκπρόσωποι των μαθητικών κοινοτήτων, που ορίζονται με απόφαση του
15μελούς συμβουλίου τους.
Σύλλογος Καθηγητών ή Σύλλογος Διδασκόντων = Το σύνολο των καθηγη-

τών και καθηγητριών που διδάσκουν σε ένα συγκεκριμένο σχολείο. Ο σύλλογος των καθηγητών συ-
νεδριάζει τακτικά τουλάχιστον μία φορά πριν από την έναρξη των μαθημάτων και ανά μία στο τέλος κάθε
τριμήνου. Συνεδριάζει εκτάκτως όποτε το ζητήσει ο διευθυντής του σχολείου ή το ένα τρίτο των μελών
του συλλόγου. Οι συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών γίνονται εκτός ωρών διδασκαλίας και τα
θέματα εισηγείται ο διευθυντής ή άλλος εισηγητής που τον ορίζει ο διευθυντής.
Μαθητική κοινότητα = Το σύνολο των μαθητών μιας σχολικής τάξης ή τμήματος.

Μέσα από τις μαθητικές κοινότητες οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να εκφραστούν, να ακουστούν
στα αρμόδια όργανα, να συνεργαστούν με αυτά για την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων και να συμ-
βάλλουν γενικότερα στη διαμόρφωση των συνθηκών που θα επιτρέψουν μια αρμονική και δημιουργική
συνύπαρξη όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Στην Ελλάδα, η πρώτη απόπειρα εφαρμογής του
θεσμού έγινε στη δεκαετία του 1920, από δύο φωτισμένους εκπαιδευτικούς, τον Αλέξανδρο Δελμούζο
και τον Μιχαήλ Παπαμαύρο. Μετά τη μεταπολίτευση του 1974, οι μαθητικές κοινότητες θεσμοθετήθηκαν
σε δημοκρατική βάση.
Γενική Συνέλευση = Το ανώτερο όργανο κάθε μαθητικής κοινότητας. Αποτελείται από

όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες κάθε σχολικής τάξης ή τμήματος. Συνεδριάζει τακτικά κάθε
μήνα, με ευθύνη του 5μελούς συμβουλίου της. Συνεδριάζει εκτάκτως, αν το ζητήσει το 5μελές ή το ½
των μελών της κοινότητας. Οι τακτικές γενικές συνελεύσεις γίνονται σε κάθε τάξη ή τμήμα την τελευταία
διδακτική ώρα, διαφορετική ημέρα κάθε μήνα, κατόπιν συνεννόησης με το σύλλογο καθηγητών και το
διευθυντή του σχολείου. Στη γενική συνέλευση προεδρεύει το τριμελές προεδρείο που έχει εκλεγεί από
αυτές. Στην πρώτη γενική συνέλευση κάθε σχολικής χρονιάς, που γίνεται μέσα στον πρώτο μήνα των
μαθημάτων, εκλέγεται 5μελές συντονιστικό όργανο, το 5μελές συμβούλιο της μαθητικής κοινότητας.
συνέχεια
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Γενική Συνέλευση του σχολείου = Το ανώτατο όργανο όλων των μαθητικών κοινο-
τήτων του σχολείου. Αποτελείται από όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες ενός σχολείου. Συζητά και
αποφασίζει για τα κοινά προβλήματα όλων των μαθητών. Στη γενική συνέλευση του σχολείου προεδρεύει
το 15μελές μαθητικό συμβούλιο του σχολείου. Συνεδριάζει τακτικά τρεις φορές κάθε σχολική χρονιά, με
ευθύνη του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου. Συνεδριάζει εκτάκτως, με πρωτοβουλία του 15μελούς
συμβουλίου του σχολείου ή με αίτηση προς το συμβούλιο των 2/3 των μαθητικών κοινοτήτων κάθε σχο-
λείου. Οι τακτικές συνελεύσεις γίνονται τις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες, ενώ οι έκτακτες εκτός των
διδακτικών ωρών. Θεωρείται ότι βρίσκονται σε απαρτία όταν είναι παρόντα τα 2/3 των μαθητών.
Εφορευτική επιτροπή = Ομάδα μαθητών ή μαθητριών που εκλέγεται από τους μαθητές
και τις μαθήτριες για να φροντίσει για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών. Είναι αρμόδια για την τή-
ρηση των κανόνων διεξαγωγής των εκλογών και την εξέταση όλων των ενστάσεων ή προβλημάτων που
αφορούν την εκλογική διαδικασία. Η εφορευτική επιτροπή στις εκλογές για την ανάδειξη του 5μελούς μα-
θητικού συμβουλίου είναι τριμελής. Η εφορευτική επιτροπή στις εκλογές για την ανάδειξη του 15μελούς
συμβουλίου του σχολείου αποτελείται από ένα μέλος κάθε μαθητικής κοινότητας (δηλαδή κάθε σχολικού
τμήματος), το οποίο έχει αναδειχθεί με ψηφοφορία.
5μελές συμβούλιο ή συμβούλιο της μαθητικής κοινότητας = Επιτροπή

που αποτελείται από πέντε μαθητές ή μαθήτριες που έχουν εκλεγεί από το σύνολο των μαθητών ενός
τμήματος και έχει συλλογική ευθύνη για τον συντονισμό των λειτουργιών της μαθητικής κοινότητας.
Μαθητικό συμβούλιο του σχολείου (15μελές συμβούλιο) = Επιτροπή

αποτελούμενη από 15 μέλη που έχουν εκλεγεί από τη γενική συνέλευση του σχολείου.
Δικαίωμα = Η εξουσία που δίνεται σε κάθε πρόσωπο να ικανοποιεί τα συμφέροντά του που
προστατεύονται από τον νόμο. Αν και αποτελεί θεμελιώδη έννοια του δικαίου και, γενικότερα, μιας κοι-
νωνίας που στηρίζεται στο δίκαιο, δεν είναι εύκολο να αποδοθεί το περιεχόμενό της. Κατά καιρούς έχουν
δοθεί διάφοροι ορισμοί από επιστήμονες που προέρχονται από διαφορετικούς χώρους.
• δικαίωμα απολογίας = η εξουσία που έχει ο καθένας μας να εκθέτει τη δική του εκδοχή
όταν κατηγορείται για κάτι. Κάθε κατηγορούμενος μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του είναι αθώ-
ος και ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται.
• δικαίωμα έκφρασης = η εξουσία κάθε ανθρώπου να εκφράζεται ελεύθερα. Όπως και με το

δικαίωμα λόγου, για να λειτουργήσει το δικαίωμα αυτό πρέπει και οι γύρω μας να είναι συνε-
πείς σε κάποιες υποχρεώσεις τους, όπως την υποχρέωση να ακούν αυτόν που μιλάει, χωρίς
να τον διακόπτουν ή να κάνουν φασαρία.
• δικαίωμα ελέγχου = η εξουσία που έχει κάθε άνθρωπος να ελέγχει κατά πόσο αυτοί που τον
αντιπροσωπεύουν λειτουργούν σύμφωνα με τους προκαθορισμένους κανόνες, αρχές και αξίες.
• δικαίωμα λόγου = η εξουσία που έχει κάθε άνθρωπος να μιλά, να εκθέτει δημόσια και ελεύ-
θερα τις θέσεις, τη γνώμη του. Ωστόσο το δικαίωμα λόγου δεν πρέπει να θεωρείται ότι μας
δίνει την εξουσία να διαδίδουμε ψευδείς ειδήσεις ή να προσβάλλουμε τους άλλους.
• δικαίωμα ψήφου = η εξουσία που δίνεται σε κάθε μέλος της μαθητικής κοινότητας να συμμε-
τέχει με την ψήφο του στη διαδικασία ανάδειξης των αντιπροσώπων της. Το δικαίωμα ψήφου
είναι ένα κατεξοχήν πολιτικό δικαίωμα.
Υποχρέωση = Δέσμευση ενός προσώπου να τηρεί κάποια συμπεριφορά προκειμένου να μπο-

ρεί να ικανοποιηθεί κάποιο αντίστοιχο δικαίωμα των άλλων ανθρώπων. Δικαίωμα και υποχρέωση αποτε-
λούν διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος, καθώς σε κάθε δικαίωμα αντιστοιχεί και μία υποχρέωση.
12
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Ερωτηματολόγιο για τις μαθητικές

κοινότητες
Το ερωτηματολόγιο αυτό μπορεί να δοθεί, κατά προτίμηση,
σε μαθητές της Β’ και της Γ’ γυμνασίου και να αποτελέσει
αφορμή για μια γόνιμη συζήτηση μαζί τους για την εικόνα, τον
ρόλο και τη δυναμική των μαθητικών κοινοτήτων στο σημερινό
σχολείο.
Μια πρόταση για την αξιοποίηση του ερωτηματολογίου:
• Μοιράστε φωτοτυπημένο το ερωτηματολόγιο στους μαθητές και ζητήστε να το συμπληρώ-
σουν, ανώνυμα και ο καθένας μόνος του, μέσα στην τάξη για 15 λεπτά.
• Αναθέστε σε μια ομάδα 4-5 μαθητών να επεξεργαστεί τα ερωτηματολόγια στο σπίτι, με τη
βοήθεια του φύλλου επεξεργασίας των αποτελεσμάτων που δίνεται προς εκτύπωση (ΠΑ-
ΡΑΡΤΗΜΑ Β).
• Στην επόμενη συνάντηση του τμήματος, η ομάδα που επεξεργάστηκε τα ερωτηματολόγια θα
ανακοινώσει στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας της.
• Καλέστε την τάξη να σχολιάσει τα δεδομένα και οργανώστε μια συζήτηση σχετικά με το πώς
βλέπουν οι μαθητές και οι μαθήτριες του τμήματος τις μαθητικές κοινότητες, πώς βλέπουν
δεοντολογικά τον ρόλο τους, ποιες είναι οι προτάσεις τους για την αναβάθμιση και την ουσια-
στικοποίηση της λειτουργίας τους.
• Δυνητικά, το ερωτηματολόγιο μπορεί να δοθεί σε περισσότερα τμήματα και να γίνει συγκρι-
τική παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
Αν θέλετε, μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικά τα αποτελέσματα, προκειμένου να συμβάλετε στη
συνδιαμόρφωση μιας ενδεικτικής πανελλήνιας εικόνας: Γίνετε συμμέτοχοι στο πρόγραμμα «Δημοκρα-
τία και Εκπαίδευση» του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ

Είσαι: oΑγόρι oΚορίτσι
Είσαι: μαθητής της oτάξης γυμνασίου
Τμήμα: o
(J ΒΑΛΕ ü ΣΤΟ ΑΝΑΛΟΓΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙ)
ΕΡΩΤΗΣΗ 1:
Οι μαθητικές κοινότητες βοηθούν για την προστασία των δικαιωμάτων σου στο σχολείο;
oΠάρα πολύ oΠολύ oΛίγο oΚαθόλου
ΕΡΩΤΗΣΗ 2:
Οι μαθητικές κοινότητες σε βοηθούν στη συνειδητοποίηση των υποχρεώσεών σου στο σχολείο;
ΕΡΩΤΗΣΗ 3:
Οι μαθητικές κοινότητες βοηθούν να ακούγεται καλύτερα η φωνή των μαθητών στο σχολείο;
ΕΡΩΤΗΣΗ 4:
Οι μαθητικές κοινότητες θα έπρεπε να έχουν περισσότερες αρμοδιότητες και δύναμη παρέμβασης στο
σχολείο;
oΣίγουρα ναι oΜάλλον ναι oΜάλλον όχι oΌχι, είναι αρκετές αυτές που
έχουν
ΕΡΩΤΗΣΗ 5:
Είσαι ευχαριστημένος/η από τα αποτελέσματα και τον τρόπο που λειτούργησε πέρυσι το 5μελές συμ-
βούλιο του τμήματός σου;
ΕΡΩΤΗΣΗ 6:
Είσαι ευχαριστημένος/η από τα αποτελέσματα και τον τρόπο που λειτούργησε πέρυσι το 15μελές συμ-
βούλιο του σχολείου σου;
ΕΡΩΤΗΣΗ 7:
Αν αύριο αποφασιζόταν ξαφνικά η κατάργηση των μαθητικών κοινοτήτων, πώς θα αισθανόσουν;
oΘα θύμωνα πολύ oΘα με ενοχλούσε αρκετά oΘα με ενοχλούσε λίγο oΔεν θα με ένοιαζε
καθόλου
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΕΡΩΤΗΣΗ 8:
Αν το 5μελές ή το 15μελές του σχολείου σου δεν λειτουργεί σωστά, ποια είναι η αντίδρασή σου;
o Περιμένω να ξαναγίνουν εκλογές
o Αδιαφορώ
o Ζητάω να γίνει γενική συνέλευση
o Ενημερώνω τον υπεύθυνο καθηγητή τάξης ή τη διεύθυνση του σχολείου
ΕΡΩΤΗΣΗ 9:
Οι καθηγητές του σχολείου σου σε βοηθούν να καταλάβεις την αξία και τον ρόλο των μαθητικών κοινοτήτων;
ΕΡΩΤΗΣΗ 10:
Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία σου, με ποια ζητήματα ασχολούνται συνήθως οι μαθητικές κοινό-
τητες του σχολείου σου;
o Καθαριότητα και αισθητική φροντίδα του σχολείου

o Περιφρούρηση σχολικής περιουσίας
o Δικαιώματα των μαθητών στο σχολείο
o Υποχρεώσεις των μαθητών στο σχολείο
o Συζήτηση με τους συμμαθητές και τους καθηγητές για να λυθούν τα προβλήματα του σχολείου
o Διοργάνωση εκδηλώσεων (αθλητικών, καλλιτεχνικών, πολιτιστικών κ. α.)
o Διοργάνωση των εκδρομών
o Συζήτηση των ποινών που επιβάλλονται από το σχολείο σε μαθητές
o Αυθαιρεσίες κάποιου καθηγητή ή του διευθυντή
o Σχέσεις με τους καθηγητές
o Προτάσεις για τη βελτίωση του τρόπου διδασκαλίας
o Προτάσεις για την καλυτέρευση της παιδείας
o Προβλήματα στη διδασκαλία κάποιου μαθήματος
o Βοήθεια σε συμμαθητές που έχουν ανάγκη
o Βοήθεια σε νέους ή σε ξένους συμμαθητές που ήρθαν τώρα στο σχολείο
o Αντιμετώπιση ρατσιστικών συμπεριφορών
o Αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού συμμαθητών
o Έκδοση εντύπων, δημιουργία ιστοσελίδας ή ιστολόγιου
o Λειτουργία του κυλικείου
o Προβλήματα με τον τρόπο ντυσίματος κάποιων συμμαθητών
o Κινητοποίηση των μαθητών για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΕΡΩΤΗΣΗ 11:
Με ποια ζητήματα πιστεύεις ότι θα έπρεπε να ασχολούνται οι μαθητικές κοινότητες;
o Καθαριότητα και αισθητική φροντίδα του σχολείου

o Περιφρούρηση σχολικής περιουσίας
o Δικαιώματα των μαθητών στο σχολείο
o Υποχρεώσεις των μαθητών στο σχολείο
o Συζήτηση με τους συμμαθητές και τους καθηγητές για να λυθούν τα προβλήματα του σχολείου
o Διοργάνωση εκδηλώσεων (αθλητικών, καλλιτεχνικών, πολιτιστικών κ. α.)
o Διοργάνωση των εκδρομών
o Συζήτηση των ποινών που επιβάλλονται από το σχολείο σε μαθητές
o Αυθαιρεσίες κάποιου καθηγητή ή του διευθυντή
o Σχέσεις με τους καθηγητές
o Προτάσεις για τη βελτίωση του τρόπου διδασκαλίας
o Προτάσεις για την καλυτέρευση της παιδείας
o Προβλήματα στη διδασκαλία κάποιου μαθήματος
o Βοήθεια σε συμμαθητές που έχουν ανάγκη
o Βοήθεια σε νέους ή σε ξένους συμμαθητές που ήρθαν τώρα στο σχολείο
o Αντιμετώπιση ρατσιστικών συμπεριφορών
o Αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού συμμαθητών
o Έκδοση εντύπων, δημιουργία ιστοσελίδας ή ιστολόγιου
o Λειτουργία του κυλικείου
o Προβλήματα με τον τρόπο ντυσίματος κάποιων συμμαθητών
o Κινητοποίηση των μαθητών για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους
ΕΡΩΤΗΣΗ 12:
Ποιους μαθητές ή μαθήτριες ψηφίζεις συνήθως για να σε εκπροσωπήσουν στα 5μελή και 15μελή Μα-
θητικά Συμβούλια;
(J ΚΥΚΛΩΣΕ ΤΟΝ ΑΝΑΛΟΓΟ ΑΡΙΘΜΟ)
1. Αγόρια κυρίως
2. Κορίτσια κυρίως
3. Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
(J ΚΥΚΛΩΣΕ 5 ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΚΑΤΩ ΑΡΙΘΜΟΥΣ)
4, Τους καλούς μαθητές ή τις καλές μαθήτριες

5. Μαθητές ή μαθήτριες διεκδικητικούς και δραστήριους
6. Τους πιο ή τις πιο δημοφιλείς στο σχολείο
7. Όσους ή όσες ασχολούνται με τα πολιτικά
8. Όσους ή όσες πιστεύεις ότι σκέφτονται σαν κι εσένα
9. Τους ωραίους ή τις ωραίες στην εμφάνιση
10. Τους καλούς ομιλητές στις συνελεύσεις
11. Όσους ή όσες έχουν προτάσεις ρεαλιστικές και πρωτότυπες
12. Αυτούς ή αυτές που ξέρουν να ακούν τους άλλους και να συζητούν
13. Όσους ή όσες είναι φιλόδοξοι και θέλουν να προβάλλονται
14. Όσους ή όσες θα δουλέψουν για τις εκδρομές
15. Όσους ή όσες είναι υπέρ των καταλήψεων
16. Τους φίλους και τις φίλες σου
17. Μαθητές ή μαθήτριες με προσωπικότητα
18. Όσους ή όσες νοιάζονται για το καλό της τάξης μας
19. Όσους ή όσες υπόσχονται βολικά και ευχάριστα πράγματα
20. Αυτούς ή αυτές που φωνάζουν πολύ και είναι έτοιμοι για καβγά και για σύγκρουση
ΕΡΩΤΗΣΗ 13:
Τι προτείνεις να γίνεται αλλιώς στο πώς λειτουργούν οι μαθητικές κοινότητες στο σχολείο σου;
1)...................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
2) ..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
3) ..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α
Οδηγίες προς την ομάδα επεξεργασίας του ερωτηματολογίου
για τις μαθητικές κοινότητες
• Χρησιμοποιήστε το φύλλο επεξεργασίας αποτελεσμάτων που σας δίνεται (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β).

• Καταγράψτε στο φύλλο επεξεργασίας το όνομα του σχολείου και του τμήματός σας.
• Χωρίστε τα ερωτηματολόγια που συγκεντρώσατε, ανάλογα με το αν συμπληρώθηκαν
από αγόρια ή κορίτσια.
• Καταγράψτε στο φύλλο επεξεργασίας χωριστά τον αριθμό των ερωτηματολογίων
που συμπληρώθηκαν από τα αγόρια και τα κορίτσια, καθώς και το συνολικό
αριθμό των συμπληρωθέντων ερωτηματολογίων.
• Συγκεντρώστε από τα ερωτηματολόγια τα στοιχεία για κάθε ερώτηση και κα-
ταγράψτε τα στο φύλλο επεξεργασίας αποτελεσμάτων (ερωτήσεις 1-12).
• Φροντίστε να ομαδοποιήσετε τις απαντήσεις στην ερώτηση 13 και να τις κα-
ταγράψετε στο φύλλο επεξεργασίας κωδικοποιημένα και συνοπτικά (π.χ. Να
υπάρχει μεγαλύτερη ενημέρωση (για τις μαθητικές κοινότητες) / (Οι μαθητικές
κοινότητες) Να έχουν περισσότερες αρμοδιότητες κ.λπ.).
• Βρείτε τα ποσοστά (%) για τις απαντήσεις που δόθηκαν στα ερωτηματολόγια και
σημειώστε τα στα αντίστοιχα τετραγωνίδια του φύλλου επεξεργασίας. Αν χρειάζεται,
ζητήστε τη βοήθεια ενός μαθηματικού ή άλλου καθηγητή του σχολείου.
• Βεβαιωθείτε ότι δεν έχει γίνει κάποιο λάθος στην καταμέτρηση, στην εξαγωγή των ποσο-
στών (%) ή στην καταγραφή των στοιχείων.
• Ετοιμαστείτε να παρουσιάσετε στην τάξη τα αποτελέσματα της έρευνας. Σκεφθείτε πώς θα
κάνετε την παρουσίαση, έτσι που οι συμμαθητές σας να έχουν μια εικόνα σαφή, ακριβή και
πλήρη. Σκεφθείτε ίσως κάποια παρουσίαση μέσω υπολογιστή (ζητήστε τη βοήθεια του καθη-
γητή πληροφορικής).
• Στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερωτήσεων 10-12, όπου υπάρχει η δυνατότητα
περισσότερων από μία απαντήσεων, σκεφθείτε να χωρίσετε ίσως τις απαντήσεις σε τέσσερις
ομάδες, από τις πιο δημοφιλείς στις πιο αντιδημοφιλείς, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ει-
κόνα συγκρίσιμη με εκείνη των απαντήσεων στις υπόλοιπες ερωτήσεις (συνήθως του τύπου:
Πάρα πολύ-Πολύ-Λίγο-Καθόλου).
• Αρχίστε μια συζήτηση μεταξύ σας για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων και καταγράψτε κά-
ποιες πρώτες ιδέες, τις οποίες θα παρουσιάσετε στην τάξη, προκειμένου να ξεκινήσει η συζή-
τηση με όλους τους συμμαθητές και τον καθηγητή ή την καθηγήτριά σας: Είναι διαφορετικές οι
απαντήσεις των αγοριών και των κοριτσιών συνολικά; Γιατί; Είναι συνολικά θετική ή αρνητική
η γνώμη των μαθητών για τις μαθητικές κοινότητες; Γιατί συμβαίνει αυτό; Με βάση τα στοιχεία
που συγκεντρώσατε, οι συμμαθητές σας δεν θέλουν να υπάρχουν μαθητικές κοινότητες ή θα
ήθελαν αυτές να λειτουργούν διαφορετικά; Φαίνεται να υπάρχει απόσταση ανάμεσα σε αυτό
που είναι η μαθητικές κοινότητες και αυτό που θα ήθελαν οι μαθητές; Το σχολείο φαίνεται
να βοηθάει στην ενημέρωση για τις μαθητικές κοινότητες; Η στάση των ίδιων των μαθητών
φαίνεται να βοηθάει τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων; Υπάρχουν αντιφάσεις στις απα-
ντήσεις των συμμαθητών σας; Τι πρέπει να γίνει;
• Για την ερμηνεία, που είναι το πιο απαιτητικό αλλά και πιο ενδιαφέρον κομμάτι της δουλειάς
σας, ζητήστε βοήθεια και από τον καθηγητή ή την καθηγήτριά σας.
Καλή προσπάθεια! Καλή επιτυχία!

συνέχεια
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
Φύλλο επεξεργασίας αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου για
τις μαθητικές κοινότητες
Όνομα σχολείου: ....................................................................................................................................................

Τάξη: …………………………. Τμήμα: ………………..
Αριθμός συμπληρωθέντων ερωτηματολογίων: …………
Αγόρια ………… Κορίτσια …………
Σημειώστε τους ζητούμενους αριθμούς στους ακόλουθους πίνακες, σύμφωνα με τις απαντήσεις
που δόθηκαν στα ερωτηματολόγια:
ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ %
ΕΡΩΤΗΣΗ 1
ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου

ΕΡΩΤΗΣΗ 2
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου

ΕΡΩΤΗΣΗ 3
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
συνέχεια
7
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ

ΕΡΩΤΗΣΗ 4
Σίγουρα ναι
Μάλλον ναι
Μάλλον όχι
Όχι, είναι αρκετές αυτές που έχουν

ΕΡΩΤΗΣΗ 5
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου

ΕΡΩΤΗΣΗ 6
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου

ΕΡΩΤΗΣΗ 7
Θα θύμωνα πολύ
Θα με ενοχλούσε αρκετά
Θα με ενοχλούσε λίγο
Δεν θα με ένοιαζε καθόλου
συνέχεια
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ

ΕΡΩΤΗΣΗ 8
Περιμένω να ξαναγίνουν εκλογές
Αδιαφορώ
Ζητάω να γίνει γενική συνέλευση

Ενημερώνω τον υπεύθυνο καθηγητή
τάξης ή τη διεύθυνση του σχολείου

ΕΡΩΤΗΣΗ 9
Πάρα πολύ
Πολύ
Λίγο
Καθόλου
συνέχεια
8
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ

ΕΡΩΤΗΣΗ 10
Καθαριότητα και αισθητική
φροντίδα του σχολείου
Περιφρούρηση σχολικής περιουσίας
Δικαιώματα των μαθητών στο σχολείο
Υποχρεώσεις των μαθητών στο σχολείο

Συζήτηση με τους συμμαθητές
και τους καθηγητές για να λυθούν
τα προβλήματα του σχολείου
Διοργάνωση εκδηλώσεων (αθλητικών,
καλλιτεχνικών, πολιτιστικών κ. α.)
Διοργάνωση των εκδρομών
Συζήτηση των ποινών που επιβάλλονται
από το σχολείο σε μαθητές
Αυθαιρεσίες κάποιου καθηγητή
ή του διευθυντή
Σχέσεις με τους καθηγητές
Προτάσεις για τη βελτίωση
του τρόπου διδασκαλίας
Προτάσεις για την καλυτέρευση
της παιδείας
Προβλήματα στη διδασκαλία
κάποιου μαθήματος
Βοήθεια σε συμμαθητές
που έχουν ανάγκη
Βοήθεια σε νέους ή σε ξένους συμμα-
θητές που ήρθαν τώρα στο σχολείο
Αντιμετώπιση
ρατσιστικών συμπεριφορών
Αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού
συμμαθητών
Έκδοση εντύπων,
δημιουργία ιστοσελίδας ή ιστολόγιου
Λειτουργία του κυλικείου
Προβλήματα με τον τρόπο ντυσίματος
κάποιων συμμαθητών
Κινητοποίηση των μαθητών για την
ικανοποίηση των αιτημάτων τους
συνέχεια
9
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ

ΕΡΩΤΗΣΗ 11
Καθαριότητα και αισθητική
φροντίδα του σχολείου
Περιφρούρηση σχολικής περιουσίας
Δικαιώματα των μαθητών στο σχολείο
Υποχρεώσεις των μαθητών στο σχολείο

Συζήτηση με τους συμμαθητές
και τους καθηγητές για να λυθούν
τα προβλήματα του σχολείου
Διοργάνωση εκδηλώσεων (αθλητικών,
καλλιτεχνικών, πολιτιστικών κ. α.)
Διοργάνωση των εκδρομών
Συζήτηση των ποινών που επιβάλλονται
από το σχολείο σε μαθητές
Αυθαιρεσίες κάποιου καθηγητή
ή του διευθυντή
Σχέσεις με τους καθηγητές
Προτάσεις για τη βελτίωση
του τρόπου διδασκαλίας
Προτάσεις για την καλυτέρευση
της παιδείας
Προβλήματα στη διδασκαλία
κάποιου μαθήματος
Βοήθεια σε συμμαθητές
που έχουν ανάγκη
Βοήθεια σε νέους ή σε ξένους συμμα-
θητές που ήρθαν τώρα στο σχολείο
Αντιμετώπιση
ρατσιστικών συμπεριφορών
Αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού
συμμαθητών
Έκδοση εντύπων,
δημιουργία ιστοσελίδας ή ιστολόγιου
Λειτουργία του κυλικείου
Προβλήματα με τον τρόπο ντυσίματος
κάποιων συμμαθητών
Κινητοποίηση των μαθητών για την
ικανοποίηση των αιτημάτων τους
συνέχεια
10
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ

ΕΡΩΤΗΣΗ 12
1.Αγόρια κυρίως
2.Κορίτσια κυρίως
3.Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο

4.Τους καλούς μαθητές ή τις καλές
μαθήτριες
5.Μαθητές ή μαθήτριες διεκδικητικούς
και δραστήριους
6.Τους πιο ή τις πιο δημοφιλείς στο
σχολείο
7.Όσους ή όσες ασχολούνται με τα
πολιτικά
8.Όσους ή όσες πιστεύεις ότι σκέφτο-
νται σαν κι εσένα
9.Τους ωραίους ή τις ωραίες στην
εμφάνιση
10.Τους καλούς ομιλητές στις συνε-
λεύσεις
11.Όσους ή όσες έχουν προτάσεις
ρεαλιστικές και πρωτότυπες
12.Αυτούς ή αυτές που ξέρουν να
ακούν τους άλλους και να συζητούν
13. Όσους ή όσες είναι φιλόδοξοι και
θέλουν να προβάλλονται
14. Όσους ή όσες θα δουλέψουν για
τις εκδρομές
15. Όσους ή όσες είναι υπέρ των
καταλήψεων
17. Μαθητές ή μαθήτριες με προσωπι-
κότητα
18. Όσους ή όσες νοιάζονται για το
καλό της τάξης μας
19. Όσους ή όσες υπόσχονται βολικά
και ευχάριστα πράγματα
20. Αυτούς ή αυτές που φωνάζουν
πολύ και είναι έτοιμοι για καβγά και για
σύγκρουση
συνέχεια
11
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Καταγράψτε με συντομία στο αριστερό μέρος του πίνακα τις απαντήσεις που δόθηκαν στα
ερωτηματολόγια. Σημειώστε στο κέντρο και στα δεξιά του πίνακα τους αντίστοιχους αριθμούς.
ΕΡΩΤΗΣΗ 13
12
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Χορεύουν οι ελέφαντες
Το πιο κάτω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου, Χορεύουν οι
ελέφαντες, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2012, σ.132-134.
Μπορείτε να το μοιράσετε στους μαθητές και να τους ζητήσετε να απαντήσουν στα ερω-
τήματα που το συνοδεύουν.
Συζητήστε μαζί τους στην τάξη με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν.
…Το προαύλιο έβραζε. Ο Σπύρος έτρεχε παντού, να τον βλέπουν όλοι. Έψαξε τον Μηνά.
Τον βρήκε ξαπλωμένο στο πεζούλι μόνο του. Φορούσε ακουστικά, κουνούσε το κεφάλι
στον ρυθμό, έδειχνε ασορτί με τον εαυτό του. Ζήλεψε την επιδεικτική αμεριμνησία του. Δεν
έδειχνε να νοιάζεται για τη γνώμη των άλλων, δεν προσπαθούσε να γίνει αρεστός.
Σοβαρό κουσούρι αυτό, τουλάχιστον έτσι πίστευε η μικρή, που ήθελε να την αγαπούν όλοι.
Έχανε τα νερά της κάθε φορά που οσμιζόταν αντιπάθεια. Μπορεί να έδειχνε δυνατή, μα αυτό
ήταν ένα τσόφλι προστασίας. Εύκολα έσπαγε. Έτσι τουλάχιστον νόμιζε η κυρία Ντινοπούλου,
που ανησυχούσε για τη θυγατέρα της. Πάντως ο Μηνάς είχε διαφορετική γνώμη. Πίστευε
πως η Εβελίνα ήταν σιδερόφρακτη, δεν άφηνε να εισχωρήσει όποιος κι όποιος στον ζωτικό
της χώρο. Οι γύρω της μιλούσαν για αιώνιες φιλίες, επικαλούνταν μαθητικές ανταρσίες, τρέ-
λες κι εκδρομές. Εκείνη συμμετείχε σε όλα αυτά, όμως παρέμενε έγκλειστη στη σιδερένια
αρματωσιά της. Έδειχνε προσηνής, μα ήταν φτιαγμένη από ατσάλι.
Πρόεδρος της τάξης της για τέσσερα συνεχόμενα χρόνια. Καμάρωνε ο μπαμπάς, η κόρη
του είχε πυγμή και παρουσία. Ήταν η άριστη μαθήτρια που κατάφερε να γίνει συμπαθητική.
Πρόσφερε τις εργασίες της στους αμελείς μαθητές, κάλυπτε απουσίες, διεκδικούσε δι-
καιώματα. Μα ο Μηνάς δεν σταματούσε να την ειρωνεύεται. Αυτό τις πιο πολλές φορές
την εξόργιζε, ιδίως όταν καταλάβαινε ότι η σάτιρά του έβρισκε στόχο και ακροατήριο.
Το χιούμορ της εξαντλούνταν στους άλλους, όπως διαπίστωσε κατ’ επανάληψη ο
Μηνάς.
Η Εβελίνα θαύμαζε το μυαλό του. Δεν θα το παραδεχόταν δημοσίως, ακόμα κι
αν υφίστατο βασανιστήρια. Ο Μηνάς ήταν τσαπατσούλης. Χαοτικός. Όμως γνώ-
ριζε πράγματα που οι άλλοι αγνοούσαν. Έπαιρνε ανάποδες στροφές, ποτέ δεν
έδινε αναμενόμενη απάντηση. Του άρεσε να βασανίζει το μυαλό του, να λύνει
γρίφους, να θέτει ερωτήματα. Ήταν καλός σε όλα όσα δοκίμαζε. Έφτανε ως τη
μέση και τα παρατούσε. Η λέξη που επαναλάμβανε συχνά ήταν ανία. Δεκαεπτά
χρονών και μίλαγε σαν αποστρατευμένος βετεράνος. Παρατηρούσε τα πάντα.
Σπανίως έπραττε.
Στάθηκε από πάνω του, τράβηξε τα ακουστικά.
- Όλα καλά, ρε βλαμμένο;
Κάθισε δίπλα του. Τα μαλλιά της γαργαλούσαν τον ώμο του. Από μακριά έδειχναν σαν ζευ-
γάρι. Οι φίλες της κουτσομπόλεψαν πως η Εβελίνα που ήξεραν ποτέ δεν θα ξέπεφτε με τον
Μηνά.
Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα λύκειο της Θεσσαλονίκης τη χρονιά 2010-11. Δύο μαθητές της Γ΄
λυκείου, ο Μηνάς και η Εβελίνα, ετοιμάζονται να δώσουν Πανελλήνιες, έρχονται αντιμέτωποι με τις αντι-
φάσεις των μεγάλων, προβληματίζονται και ερωτεύονται.
Παρακολουθήστε στο απόσπασμα πώς παρουσιάζεται ο χαρακτήρας των δύο ηρώων.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
• Ποιον από τους δύο ήρωες του μυθιστορήματος θα επιλέγατε για πρόεδρο του 15μελούς του
σχολείου σας; Γιατί;
• Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους αντιπροσώπους σας στο 5μελές του τμήματός σας και στο
15μελές του σχολείου;
• Με ποια κριτήρια επιλέγουν τους αντιπροσώπους τους οι συμμαθητές σας;
• Δείτε επίσης και χρησιμοποιήστε: Ερωτηματολόγιο για τις μαθητικές κοινότητες (Ερώτηση 12).
• Συζητήστε στην τάξη:
Με ποια κριτήρια επιλέγουμε τους αντιπροσώπους στις εκλογές (βουλευτικές, αυτοδιοι-
κητικές);
Είναι αυτά που θα έπρεπε;
Ποια είναι η σχέση των κριτηρίων επιλογής αντιπροσώπων με την ποιότητα της δημοκρατίας;
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Οριζόντια: Κάθετα:
3 Αυτός που αντικαθιστά κάποιον άλλο 1 Σύνολο οδηγιών υποχρεωτικού χαρακτήρα
8 Αναλυτική παρουσίαση των ενεργειών που έχει κάνει κάποιος 2 Οξύτητα στις σχέσεις δύο ή περισσοτέρων ατόμων που μπορεί
9 Επιτήρηση και φροντίδα για την προστασία από απειλή ή εχθρό να οδηγήσει και σε συγκρούσεις
10 Προσωπική προτίμηση την οποία δηλώνει κάποιος όταν ψηφίζει 4 Αυτός που καλείται να επανέλθει εκεί από όπου ξεκίνησε
11 Αυταρχική συμπεριφορά 5 Το αντίθετο της ατομικότητας
12 Η συναίσθηση της ευθύνης που έχει κάποιος 6 Αντίρρηση
14 Όταν κάποιος βρίσκεται στη θέση κάποιου άλλου 7 Η συγκέντρωση ίσου αριθμού ψήφων
15 Το αντίθετο της υποχρέωσης ή του καθήκοντος 13 Έντονη αντίθεση μεταξύ ατόμων ή ομάδων
16 Η ιδιότητα του ατόμου που σέβεται τους κανόνες, τυπικούς και 17 Ενέργεια που στηρίζεται στην προσωπική κρίση και βούληση
ουσιαστικούς, που καθορίζουν τη σωστή συμπεριφορά 18 Αυτό πάει στην κάλπη
19 Διαδικασία επιλογής που βασίζεται στην τύχη
20 Δραστηριότητες που στοχεύουν στην εκπλήρωση ενός στόχου
21 Η παρουσία του απαραίτητου αριθμού μελών για να είναι έγκυ-
ρες οι αποφάσεις που θα ληφθούν
22 Το πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυρι-
αρχίας
23 Ενέργειες που αποσκοπούν στη διευθέτηση ενός ζητήματος
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Εργαστήρι 1:
Κοινωνούμε – πώς δημιουργείται η κοινότητα;
Σε αυτό το εργαστήρι οι μαθητές αυτοπαρουσιάζονται, εκφέρουν άποψη για την
τάξη τους, συνειδητοποιούνται ως μέλη της κοινότητας της τάξης τους, διατυπώ-
νουν συλλογικούς στόχους, προβληματίζονται για τις δυνατότητες συλλογικής δρα-
στηριοποίησης και νιώθουν τη χαρά της συνύπαρξης στο πλαίσιο της μαθητικής
κοινότητας.
Σε μαθητές όλων των τάξεων του γυμνασίου.

Aπευθύνεται:
• Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι μία κοινότητα αποτελείται από
άτομα με διαφορετικά χαρακτηριστικά και
• ότι η κοινότητα δίνει την αίσθηση στα μέλη της ότι ανήκουν κάπου παρ΄
όλες τις διαφορές που μπορεί να έχουν.
• Να αντιληφθούν ότι ένα σχολικό τμήμα διαθέτει πολλούς συνεκτικούς
κρίκους για τα μέλη του.
Στόχοι: • Να διαπιστώσουν ότι η κοινότητα δεν εξαφανίζει την ατομικότητα και
• ότι όλοι έχουν τη θέση τους και τη διακριτή αξία τους μέσα στην κοι-
νότητα.
• Να καταλάβουν ότι η κοινότητα μπορεί να έχει συλλογικούς στόχους οι
οποίοι προκύπτουν από προτάσεις των μελών, που οδηγούν σε συντο-
νισμένη δράση ατομική και συλλογική.
• Να καταλάβουν ότι η συμμετοχή στην κοινότητα δίνει χαρά στα μέλη της.
προτεινομενη
2 διδακτικές ώρες.
ΔιάρκειΑ:
Γνωστικά
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Γ΄ Γυμνασίου.
αντικείμενO
• Φύλλο προς συμπλήρωση από τους μαθητές
(δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α).
• Απόσπασμα από την ιστορική ομιλία το 1963 στην Ουάσινγκτον
του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ (δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β).
Υλικά και • Συμπληρωματικά / εναλλακτικά, παρακολούθηση σε βίντεο (you
μέσα: tube) αποσπάσματος της ομιλίας του Μ. Λ. Κινγκ.
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Προτεινόμενη παρουσίαση
Πρώτη διδακτική ώρα (1Χ45΄)

Δίνεται χρόνος στην τάξη, ώστε τα παιδιά να συμπληρώσουν στο φύλλο που τους δίνεται
φωτοτυπημένο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α) -ή σε ένα δικό τους φύλλο χαρτί- όλα όσα ζητούνται προς
1 συμπλήρωση.
Καλείται τυχαία ένας μαθητής ή μια μαθήτρια να διαβάσει δυνατά ό, τι έγραψε και στη
συνέχεια καλείται να ανεβεί στον πίνακα και να γράψει (μέσα σε έναν μεγάλο κύκλο
σημειωμένο με κιμωλία ή μαρκαδόρο) το όνομα ενός συμμαθητή που επέλεξε, προσκαλώντας
τον να ανακοινώσει από τη θέση του ό, τι έγραψε στο φύλλο του. Ύστερα θα ανεβεί με τη
σειρά του κι εκείνος στον πίνακα, προσκαλώντας έναν συμμαθητή του κ.ο.κ.
2 Πριν γράψει κάθε μαθητής το όνομα του συμμαθητή του στον πίνακα, λέει δυνατά τη φράση:
«ΕΙΜΑΙ ΣΥΜΜΑΘΗΤΗΣ/ΤΡΙΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ................................................................».
Οι μαθητές ανεβαίνουν ένας ένας στον πίνακα και ο κύκλος τελικά συμπεριλαμβάνει στο
εσωτερικό του όλα τα ονόματα των μαθητών, έτσι όπως καταγράφηκαν από τα ίδια τα παιδιά.
Διαπίστωση: Πολλές ατομικότητες, ξεχωριστά άτομα με άλλη ταυτότητα και ενδιαφέροντα,
αποτελούν μία κοινότητα, το τμήμα μας.
Εναλλακτικά, εκφωνούνται τα ερωτήματα που υπάρχουν στο φύλλο από τον εκ-
παιδευτικό και τα παιδιά καλούνται να σκεφτούν για να απαντήσουν προφορικά
από μνήμης, ως μία καλή άσκηση προσχεδιασμένου προφορικού λόγου, που
τους δίνει επιπλέον τη δυνατότητα να εκτεθούν σε κοινό.
O εκπαιδευτικός κάνει την αρχή, απαντώντας ο ίδιος στο ερωτηματολόγιο (είμαι
καθηγητής/τρια στο τμήμα… - μου αρέσει στο τμήμα… - με προβληματίζει στο τμήμα…).
Στη συνέχεια δίνει το λόγο σε ένα παιδί, σημειώνοντας το όνομά του σε ένα
ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ: λευκό χαρτονένιο δίσκο.
Ο μαθητής αυτοπαρουσιάζεται, με βάση τα πέντε σημεία του ερωτηματολογίου,
και προσκαλεί με τη σειρά του ένα άλλο παιδί κ.ο.κ.
Η δραστηριότητα πραγματοποιείται στην τάξη ή σε άλλο χώρο του σχολείου (γυ-
μναστήριο, βιβλιοθήκη…) όπου, δηλαδή, υπάρχει αρκετός χώρος για να σταθούν
όρθια τα παιδιά ή καθιστά σε κύκλο (καρέκλες, έδαφος). Στο τέλος της δραστη-
ριότητας όλα τα ονόματα των παιδιών γεμίζουν το χάρτινο δίσκο.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Αλλά, όταν λέω [Β1], τι εννοώ; Ο εκπαιδευτικός απευθύνει το ερώτημα στην τάξη για το τι ση-
μαίνει το τμήμα τους για τα μέλη του. Αναζητούνται τα χαρακτηριστικά, το μείγμα εκείνο των
τυπικών (π.χ. ωρολόγιο πρόγραμμα) και λιγότερο τυπικών χαρακτηριστικών (π.χ. μία διαμαρτυ-
ρία στην οποία το τμήμα σύσσωμο πρωτοστάτησε για κάποιο σχολικό θέμα), τα οποία συνειρμι-
κά φέρνουν στο μυαλό τους, όταν αναφέρονται στο «Β1».
Ακολουθεί συζήτηση για το ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που συναπαρτίζουν το «Β1».
Ενδεικτικά σημειώνουμε:
Αίθουσα – μαθητές - σύνθεση καθηγητών - πρόγραμμα μαθημάτων – ο απουσιολόγος/το
απουσιολόγιο - ο υπεύθυνος καθηγητής του τμήματος – το πενταμελές της τάξης.
3
Τι άλλο ενώνει τα παιδιά του «Β1»;
Κάποιο project ή σχολική εκδήλωση που ανέλαβε το τμήμα; Κάποιος διαγωνισμός στον οποίο
συμμετείχε ή διακρίθηκε το τμήμα; Κάποια πολιτιστική επίσκεψη;
Κάποια εκδρομή ή πάρτι; Κάποιος κοινός στόχος/διεκδίκηση/πρόβλημα;
Διαπίστωση: Παρά τις διαφορές μας έχουμε και πολλά κοινά ενδιαφέροντα, κοινές εμπει-
ρίες και βιώματα.
Μπορούμε να έχουμε συλλογικούς στόχους ως τμήμα;
Δίνεται στους μαθητές το απόσπασμα του λόγου του Martin Luther King: «I Have a dream»
(ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β) για να το διαβάσουν στο σπίτι τους.
Καλούνται να βρουν πληροφορίες για το λόγο αυτό και να τον αναζητήσουν και να τον δουν σε
βίντεο στο youtube. Τους εξηγείται ότι το επιλεγμένο απόσπασμα ενδιαφέρει ως εμβληματικό
παράδειγμα διατύπωσης οραματισμών και συλλογικών στόχων μίας κοινότητας και όχι ως μνη-
4 μείο αντιρατσιστικού λόγου, που δεν είναι το θέμα αυτού του εργαστηρίου. Επίσης, τους ζητείται
να σκεφτούν, με αφορμή το λόγο αυτό, ένα δικό τους συλλογικό όνειρο-σχέδιο-πρόταση-ό-
ραμα-επιθυμία για το τμήμα τους.
Η ανάγνωση του πολιτικού λόγου απευθύνεται κυρίως ή μόνο σε μαθητές της Γ΄ γυμνασίου
λόγω των εννοιών και της σχετικά σύνθετης διατύπωσης.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Δεύτερη διδακτική ώρα (1Χ45΄)

Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ή 6 ομάδες και καλούνται να συζητήσουν μεταξύ τους τα δικά τους
όνειρα για το τμήμα τους. Μέσα από τη συζήτηση καταλήγουν στη διατύπωση της πρότασης της
ομάδας (συζητιούνται όλα τα όνειρα-σχέδια-προτάσεις-οράματα-επιθυμίες και καταλήγουν σε μια
τελική σύνθεση, με κριτήρια το γενικό καλό του τμήματος, την πρωτοτυπία, την επινοητικότητα και
τη φαντασία, αλλά και το ρεαλισμό των προτάσεων). Ένας εκπρόσωπος της ομάδας ανακοινώνει
1 και υποστηρίζει στην ολομέλεια της τάξης την πρόταση της ομάδας, το δικό της οραματικό
σχέδιο για το τμήμα τους. Κάποιο άλλο μέλος της ομάδας καταγράφει συνοπτικά στον πίνακα
την πρόταση της ομάδας. Τα υπόλοιπα μέλη απαντούν στις διευκρινιστικές ερωτήσεις των
συμμαθητών τους.
Με καταγεγραμμένες στον πίνακα τις προτάσεις όλων των ομάδων, ακολουθεί συζήτηση, που
κατατείνει στην επισήμανση ότι «τυχαία» σύνολα ανθρώπων (όπως ένα σχολικό τμήμα, που
συγκροτείται με βάση τον αλφαβητικό κατάλογο) μπορούν να συμπήξουν στέρεες παρέες –
κοινότητες, με δεσμούς και προοπτικές. Οι κοινότητες συγκροτούνται μέσα από τις επινοήσεις,
τη φαντασία, τα σχέδια και τη δράση των μελών τους: είμαστε μαζί και όλοι μαζί μπορούμε να
2 δράσουμε!
Οι επιμέρους οραματισμοί που καταγράφηκαν ανοίγουν προοπτικές υλοποίησης στο πλαίσιο της
μαθητικής κοινότητας και των εκλογών για την ανάδειξη των μαθητικών συμβουλίων. Επομένως,
οι επικείμενες εκλογές και οι δραστηριότητες της μαθητικής κοινότητας του τμήματος αποκτούν
ένα πιο χειροπιαστό και προγραμματισμένο περιεχόμενο.
Επικουρικά, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εκμεταλλευτεί για τη συζήτηση αυτή υλικό που

αναφέρεται σε δημιουργικές δράσεις μαθητικών κοινοτήτων: Δράσεις μαθητικών κοινοτήτων
3 που ξεχωρίζουν
Διαπίστωση: Μπορούμε να έχουμε συλλογικούς στόχους κι αυτό κάνει το τμήμα μας

πιο ζωντανό και ενδιαφέρον και τον καθένα χωριστά πιο πλούσιο συναισθηματικά, πιο
4 δημιουργικό, πιο χαρούμενο.
Καλό θα είναι η συζήτηση και οι διαπιστώσεις της να ολοκληρωθούν με ένα ηχηρό «ΕΙΜΑΣΤΕ
ΤΟ Β1!!!!!!», διά βοής, με γέλια και χειροκροτήματα.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Παράρτημα Α
Φύλλο προς συμπλήρωση
Ονομάζομαι:
Αγαπημένη
ενασχόληση στον
ελεύθερο χρόνο
μου είναι:
Ανήκω στο
τμήμα:
Μου αρέσει
το τμήμα μου
γιατί:
Στο τμήμα μου

με προβληματίζει
μερικές φορές
ότι:
συνέχεια
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
«I Have a dream»
Απόσπασμα από τον λόγο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (Ουάσινγκτον, 1963).
[…]Έχω ένα όνειρο

πως μια μέρα αυτό το έθνος θα υψώσει και θα ζήσει την αληθινή σημασία του
πιστεύω του: «Θεωρούμε αυτές τις αλήθειες αυταπόδεικτες: ότι όλοι οι άνθρωποι
γεννήθηκαν ίσοι».
Έχω ένα όνειρο

πως μια μέρα στους κόκκινους λόφους της Τζόρτζια οι γιοι των πρώην δούλων και
των πρώην δουλοκτητών θα μπορέσουν να καθίσουν σε ένα τραπέζι αδελφοσύνης.

πως μια μέρα ακόμη και η πολιτεία του Μισισίπι, μια έρημη πολιτεία που λιώνει από
την κάψα της αδικίας και της καταπίεσης, θα μεταμορφωθεί σε μια όαση ελευθερίας
και δικαιοσύνης.

πως τα τέσσερα παιδιά μου θα ζήσουν μια μέρα σε ένα έθνος στο οποίο δεν θα κρίνονται από το χρώμα του
δέρματός τους αλλά από το περιεχόμενο του χαρακτήρα τους.
Έχω ένα όνειρο σήμερα.

ότι μια μέρα η πολιτεία της Αλαμπάμα, του κυβερνήτη της οποίας τα χείλη προς το παρόν στάζουν λέξεις ρατσιστικής
παρέμβασης και μηδενισμού, θα μεταμορφωθεί σε μια κατάσταση όπου τα μικρά μαύρα αγόρια και κορίτσια θα
μπορέσουν να ενώσουν τα χέρια τους με τα μικρά λευκά αγόρια και κορίτσια και να περπατήσουν σαν αδέλφια.
Έχω ένα όνειρο σήμερα.

πως μια μέρα κάθε κοιλάδα θα εξυψωθεί, κάθε λόφος και βουνό θα χαμηλώσουν, τα ανώμαλα μέρη θα γίνουν
επίπεδα και ότι τα κυρτά μέρη θα γίνουν ίσια και πως η δόξα του Κυρίου θα αποκαλυφθεί και πως όλα τα έμβια θα
τα δουν από κοινού.
Αυτή είναι η ελπίδα μας. Αυτή είναι η πίστη με την οποία επιστρέφω στο Νότο. Με αυτήν την πίστη θα μπορέσουμε
να βγάλουμε με κόπο από τα βουνά της απογοήτευσης μια πέτρα ελπίδας. Με αυτήν την πίστη θα μπορέσουμε να
μεταμορφώσουμε τις εξημμένες διαφωνίες του έθνους μας σε μια όμορφη συμφωνία αδελφοσύνης. Με αυτήν την
πίστη θα μπορέσουμε να δουλέψουμε μαζί, να προσευχηθούμε μαζί, να αγωνιστούμε μαζί, να μπούμε φυλακή μαζί,
να αντισταθούμε για την ελευθερία μαζί, γνωρίζοντας πως μια μέρα θα είμαστε ελεύθεροι.
Αυτή η μέρα θα έρθει, όταν όλα τα τέκνα του Θεού θα μπορούν να τραγουδήσουν με μια νέα σημασία “Πατρίδα
μου, είναι για σένα, γλυκιά γη της ελευθερίας, για σένα που τραγουδώ. Γη όπου πέθαναν οι πρόγονοί μου, γη του
περήφανου οδοιπόρου από κάθε βουνοπλαγιά, άφησε την ελευθερία να αντηχήσει.”
Και αν πρόκειται να γίνει η Αμερική ένα σπουδαίο έθνος, αυτό θα επαληθευθεί.
Γι’ αυτό αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τις θαυμάσιες λοφοκορφές του Νιου Χάμσαϊρ.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τα μεγάλα βουνά της Νέας Υόρκης.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τα ευχάριστα Alleghenies της Πενσιλβάνια.
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τους χιονοσκέπαστους βράχους του Κολοράντο!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από τις κυρτές κορφές της Καλιφόρνια!
Μα όχι μόνο αυτό. Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από το Στόουν Μάουντεν της Τζόρτζια!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από το Λουκάουτ Μάουντεν του Τενεσί!
Αφήστε την ελευθερία να αντηχήσει από κάθε λόφο και κάθε λοφίσκο του Μισισίπι. Από κάθε βουνοπλαγιά αφήστε
την ελευθερία να αντηχήσει.
Όταν θα αφήσουμε την ελευθερία να αντηχήσει, όταν θα την αφήσουμε να αντηχήσει από κάθε χωριό και κάθε
κωμόπολη, από κάθε πολιτεία και κάθε πόλη, θα μπορέσουμε να επισπεύσουμε την ημέρα εκείνη κατά την οποία
όλα τα παιδιά του Θεού, μαύροι και λευκοί, Εβραίοι και ειδωλολάτρες, προτεστάντες και καθολικοί, θα μπορέσουμε
να ενώσουμε τα χέρια και να τραγουδήσουμε τους στίχους του παλιού νέγρικου θρησκευτικού τραγουδιού:
“Ελεύθεροι επιτέλους! Ελεύθεροι επιτέλους! Χάρη στον Παντοδύναμο Θεό είμαστε ελεύθεροι επιτέλους!
6
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Εν αρχή ην ο λόγος των κοινοτήτων
Στο εργαστήρι αυτό οι μαθητές καλούνται να παρουσιάσουν ένα θεατρικό διάλογο
και να προβληματιστούν για τα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων τους στα μα-
θητικά συμβούλια. Να συνειδητοποιήσουν τη δική τους ευθύνη και τα καθήκοντά
τους απέναντι στον θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων και να αναζητήσουν στο μέ-
τρο του δυνατού την ιδανική στάση απέναντι στις κοινότητες και τα σωστά κριτήρια
επιλογής αντιπροσώπων.

• Να αντιληφθούν οι μαθητές πως οι μαθητικές κοινότητες αποτελούν
κομμάτι της σχολικής τους ζωής και να πληροφορηθούν με τρόπο βι-
ωματικό και παιγνιώδη για τα χαρακτηριστικά και τους στόχους του
θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων.
• Να προβληματιστούν για τα κριτήρια επιλογής αντιπροσώπων στα
Στόχοι: μαθητικά συμβούλια.
• Να συνειδητοποιήσουν τα καθήκοντα και την υπευθυνότητα που
απαιτείται από τα μέλη της μαθητικής κοινότητας.
• Να εμπεδώσουν με παιγνιώδη τρόπο τα πιο πάνω παίζοντας ένα κουίζ.
προτεινομενη Μία διδακτική ώρα.

ΔιάρκειΑ:
Προτεινόμενος Πριν από τις μαθητικές εκλογές για ανάδειξη πενταμελούς ή
χρόνος δεκαπενταμελούς σχολικού συμβουλίου.
διεξαγωγής:
Θεατρικός διάλογος (δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) που θα παρουσιάσουν
στην τάξη οι μαθητές.
Προαιρετικά:
Υλικά και μέσα: • Κάλπη (π.χ. ένα κουτί από χαρτί φωτοτυπικού).
• Ένα φύλλο χαρτί από τετράδιο ως ψηφοδέλτιο.
• Χρήση Η/Υ (δραστηριότητα επέκτασης).
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Mία διδακτική ώρα (1Χ45΄)

Δίνεται σε δύο μαθητές (με καλή εκφορά λόγου, ορθοφωνία, καλό επιτονισμό) ή στη θεατρική
ομάδα της τάξης ο θεατρικός διάλογος που βρίσκεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. (Μια παρέα παιδιών
συζητά για την ανάδειξη αντιπροσώπων στα μαθητικά συμβούλια στις επικείμενες μαθητικές
1 εκλογές). Αφού προετοιμαστούν για λίγο, ζητείται από τους μαθητές να «ανεβάσουν» στην τάξη
τον θεατρικό διάλογο.
Ζητείται από τους μαθητές-θεατές να παρακολουθήσουν με ενεργητική διάθεση τον θεατρικό

διάλογο, κρατώντας σημειώσεις ως προς:
α) τα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων και
β) τον ρόλο των αντιπροσώπων μετά την εκλογή τους.
Έτσι, οι μαθητές θα παρακολουθήσουν προσεκτικά το δρώμενο και θα συγκρατήσουν
πληροφορίες, προκειμένου να τις αξιοποιήσουν στη συζήτηση που θα ακολουθήσει στην τάξη.
2 [Εναλλακτικά, αν η τάξη το επιθυμεί και ο διαθέσιμος χρόνος το επιτρέπει, δίνουμε την ευκαιρία
και σε άλλα ζεύγη ή ομάδες να παρουσιάσουν τον θεατρικό διάλογο (πετυχαίνοντας έτσι
καλύτερη κατανόηση του κειμένου-προβληματισμό της ομάδας-συμμετοχή-παιχνίδι-χαρά).
Ο προτεινόμενος θεατρικός διάλογος μπορεί να διασκευαστεί δημιουργικά από τα παιδιά
που θα τον ανεβάσουν ή, ιδανικά, θα μπορούσε να ζητηθεί από τους ίδιους τους μαθητές να
δημιουργήσουν ένα δικό τους ανάλογο θεατρικό διάλογο, με λεξιλόγιο, σύνταξη και ύφος της
ηλικίας τους].
Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη (ή και γραπτή αποτύπωση) σχετικά με τη στάση που συχνά
τηρούν οι μαθητές απέναντι στους υποψηφίους και στον θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων:
Επιπολαιότητα-αδιαφορία-έλλειψη συνεχούς ελέγχου/ενημέρωσης
Προχειρότητα- διάθεση για πλάκα κ.λπ.
Ευπιστία-υπερβολική εμπιστοσύνη
Θύματα υποσχέσεων (π.χ. εκδρομές κ.λπ).
Οι μαθητές καλούνται να προβληματιστούν και στο επίπεδο του δέοντος: ποια πρέπει να είναι η
στάση τους απέναντι στις μαθητικές κοινότητες και με ποια κριτήρια πρέπει να ψηφίζουν στις
3 μαθητικές εκλογές; Ποια πρόσωπα είναι τα καταλληλότερα για να ψηφίζονται;
Για τη συζήτηση αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί η 12η ερώτηση του ερωτηματολογίου για τις
μαθητικές κοινότητες: Ερωτηματολόγιο για τις μαθητικές κοινότητες
Στο τέλος της συζήτησης, οι μαθητές καλούνται να συνοψίσουν ή να καταγράψουν
κωδικοποιημένα την ιδανική στάση απέναντι στις μαθητικές κοινότητες και τα σωστά κριτήρια
επιλογής των αντιπροσώπων τους: Κριτική σκέψη, δημοκρατικό πνεύμα, σεβασμός στις απόψεις
και στα πρόσωπα, διάθεση συνεργασίας και διαλόγου, οργανωτικό και δημιουργικό πνεύμα,
αξιόλογες προσωπικότητες, πρωτότυπες ιδέες κ.ο.κ.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Ζητείται από τους μαθητές να καταθέσουν ανώνυμα τις ιδέες που

κατέγραψαν για τη σωστή στάση απέναντι στη μαθητική κοινότητα και για
τα κριτήρια επιλογής των αντιπροσώπων τους στις μαθητικές εκλογές:
διπλώνουν το χαρτί του τετραδίου τους σαν «ψηφοδέλτιο» και το ρίχνουν
ΕΠΕΚΤΑΣΗ: σε αυτοσχέδια «κάλπη» που τους προμηθεύουμε (π.χ. ένα κουτί από χαρτί
φωτοτυπικού).
Ανακοινώνουμε στην τάξη τις προτάσεις και συμπληρώνουμε κατά την κρίση μας.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Θεατρικός διάλογος, «’Ερχονται εκλογές».
— Α: Κοίτα την, έχει μέρες που πλησιάζει μαθητές στα διαλείμματα. Μυρίστηκε ότι σε κάνα
δεκαήμερο έχουμε εκλογές δεκαπενταμελούς κι οργανώνεται. Μεθοδική η Ε.!
— Β: Γιατί ο Γ. δεν βλέπεις; Σώνει και καλά να γίνει πρόεδρος φέτος. Δεν θυμάσαι που πέρυσι
έχασε από τον Δ. και κόντεψε να σκάσει; Ο οποίος Δ. από τότε δεν ξανακούστηκε για τίποτα.
Άχρωμος, άοσμος, άγευστος, έτσι είναι οι πρόεδροι;
— Α: Αυτά βλέπω κι αρχίζω να το σκέφτομαι λίγο σοβαρά. Λες να βάλω κι εγώ υποψηφιότητα
φέτος;
— Β: Σύνελθε! Πού πας να τα βάλεις με αυτούς; Είσαι εσύ τύπος για πρόεδρος;
— Α: Γιατί όχι; Μόνο ένα- δυο τύποι υπάρχουν; Εγώ θα είμαι ο εναλλακτικός, η νέα πρόταση του
ψηφοδελτίου για φέτος. Πλάκα κάνω… Αλλά γιατί; Τι μου λείπει; Ένα- δυο προσόντα όλοι τα έχουμε!
— Β: Έχεις, φίλε, αλλά πού πας να μπλέξεις, αξίζει τον κόπο; Με αυτά ασχολούνται όλο οι ίδιοι και
οι ίδιοι. Δες τον Χ. και θα καταλάβεις. Θέλει να τον προσέχουν όλοι, θέλει τον λαό του, ονειρεύεται
θρόνους. Είσαι συ γι’ αυτή τη δουλειά;
— Α: ΟΚ, όμως μέχρι τώρα όλο κάτι τέτοιοι βάζουν υποψηφιότητα και όταν βλέπουμε τα ψηφοδέλτια
πολλοί γκρινιάζουμε, γιατί ξέρουμε πού θα πάει το πράμα μετά τις εκλογές. Άσε που δεν μας
αρέσουν κι οι αποφάσεις τους - όποτε παίρνουν καμία. Δεν βλέπουμε να κάνουν και τίποτα στο
σχολείο - άντε κανένα πάρτι το πολύ…
Αφού άποψη έχουμε, να την πούμε, όσο να’ ναι, δεν δυσκολευόμαστε, λίγοι δεν είμαστε, γιατί
να μη δοκιμάσουμε; Δικαίωμά μας, είναι όπως και όλων! Στο κάτω κάτω, ας δοκιμάσουν κι
όσοι μέχρι τώρα μόνο ψηφίζουν. Η εξουσία έχει ουσία και εκεί φαίνεσαι αν είσαι σοβαρός ή
όχι…
— Β: Να δοκιμάσουμε, αλλά μάλλον θα φάμε τα μούτρα μας. Οι άλλοι έχουν αρχίσει από
νωρίς το πανηγύρι της ψηφοθηρίας, εσύ πότε περιμένεις να το αποφασίσεις;
— Α: Δεν πειράζει. Ο αιφνιδιασμός μπορεί να μου δώσει προβάδισμα, εξάλλου δεν είμαι και
τόσο άχρηστος πια.
— Β: Πάντως τα κορίτσια μάλλον προτιμούν τον Λ.
— Α: Ποιος το λέει; Και ποια κορίτσια; Όλα; Δεν νομίζω! Δεν μου φαίνονται και τόσο αγαθές.
Τα κορίτσια δεν είναι απλή περίπτωση.
— Β: Και τι θα πεις για να σε ψηφίσουν;
— Α: Θα πω κάτι ιδέες που έχω και θα ακούσω κιόλας. Οι πιο πολλοί με ξέρουν
από το επεισόδιο με τον Χ. που τον υποστήριξα όταν εκείνη η παρέα τον ενοχλούσε
μέσα κι έξω από το σχολείο, θυμάσαι; Ξέρουν ότι δεν κρατάω το στόμα μου
κλειστό, όταν διαφωνώ. Και με τους καθηγητές δεν τα πάω άσχημα, το αντίθετο
μάλλον. Άσε που στο εργαστήρι φωτογραφίας κάναμε καλή δουλειά πέρυσι και
δοξάσαμε το σχολείο με το 2ο βραβείο στο διαγωνισμό.
— Β: Εντάξει, με έπεισες! Εκδρομή θα πάμε;
— Α: Γιατί όχι; Αλλά γιατί μόνο εκδρομή; Ας κάνουμε και εκείνη τη συναυλία που όλο
συζητάμε αφού και μπάντες υπάρχουν εδώ και από μουσικά όργανα όλο και κάτι γίνεται. Να
το συζητήσουμε, να πέσουν στο τραπέζι όλες οι προτάσεις. Αλλιώς πώς;
— Β: Τι δηλαδή; Εσύ θα κάθεσαι να ακούς το μακρύ και το κοντό καθενός; Έτσι δεν θα βγάλεις άκρη!
Χρειάζεται πυγμή, φίλε!
— Α: Αυτό το είδαμε! Πάμε γι άλλα! Κι αφού όλοι λένε ότι έχουν ιδέες, να τις πουν τώρα. Καθαρά
και ξάστερα κι όχι ψιθυριστά και κατόπιν εορτής! Ας αρπάξουμε την ευκαιρία να συνεννοηθούμε,
μήπως τα βρούμε για να πάμε και παραπέρα. Είμαστε μικροί;
— Β: Μικροί όχι, αλλά η πολιτική είναι ζόρικο πράγμα.
— Α: Κι εμείς είμαστε και για τα ζόρικα!
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Από τη θεωρία στην πράξη
Με το εργαστήρι αυτό οι μαθητές, αφού ενημερωθούν για βασικές όψεις της λει-
τουργίας των μαθητικών κοινοτήτων και για τις ξεχωριστές δράσεις κοινοτήτων σε
σχολεία όλης της Ελλάδας, καλούνται να διαμορφώσουν δικές τους προτάσεις για
δραστηριότητες που θα μπορούσε να υλοποιήσει η μαθητική τους κοινότητα.

• Να ενημερωθούν οι μαθητές για τα όργανα, τους πόρους και τις δρα-
στηριότητες που μπορεί να υλοποιήσει η μαθητική κοινότητα, σύμ-
φωνα με τον κανονισμό των μαθητικών κοινοτήτων.
• Να αποτυπώσουν δικές τους προτάσεις για τις δραστηριότητες της
μαθητικής τους κοινότητας.
• Να εξοικειωθούν με τη διαδικασία επιχειρηματολογίας για την ανά-
Στόχοι: δειξη της πλειοψηφούσας άποψης.
• Να μάθουν πώς να δημιουργούν ένα πολιτικό κείμενο με μεστό περι-
εχόμενο, σαφή και περιεκτική διατύπωση.
• Να συνειδητοποιήσουν ότι η κοινότητα οργανώνει τη δράση της με
βάση την εξής διαδοχή: προτάσεις των μελών - συζήτηση επί των
προτάσεων - επιλογή πρότασης - απόφαση και έμπρακτη εφαρμογή.
προτεινομενη Δύο διδακτικές ώρες.

ΔιάρκειΑ:
Δύο φύλλα προς διανομή στους μαθητές (δίνονται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α
και Β).
Υλικά και μέσα: Προαιρετικά, χρήση Η/Υ
(Δράσεις μαθητικών κοινοτήτων που ξεχωρίζουν).
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
1η διδακτική ώρα (1Χ45΄)

Διανέμεται στους μαθητές φωτοτυπημένο το φύλλο της εφημερίδας «ΜΑΧΗΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ»
(βρίσκεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α), το οποίο δημοσιεύει μικρά κείμενα πληροφοριακού χαρακτήρα
για τα όργανα, τα οικονομικά και τις δραστηριότητες των μαθητικών κοινοτήτων.
Επίσης φωτοτυπημένο, διανέμεται στους μαθητές το φύλλο της εφημερίδας «ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ
ΝΕΑ» (βρίσκεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β), το οποίο δημοσιεύει δραστηριότητες μαθητικών
κοινοτήτων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. (Για λόγους οικονομίας, μπορεί να διανεμηθούν
φωτοτυπημένα στις δύο όψεις ενός μόνο φύλλου χαρτιού).
1 Οι μαθητές καλούνται να διαβάσουν προσεκτικά τις δύο εφημερίδες. Έτσι, πληροφορούνται για
θέματα λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων και ενημερώνονται για δράσεις συμμαθητών τους
σε άλλα σχολεία της Ελλάδας, οι οποίες λειτουργούν ως θετικά παραδείγματα για τους μαθητές
του τμήματος.
Επικουρικά, μπορεί να αντληθεί και πρόσθετο σχετικό υλικό: Δράσεις μαθητικών κοινοτήτων
που ξεχωρίζουν.
Ο εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές να σκεφτούν για τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων
και τις δυνατότητες δημιουργικής δραστηριοποίησης και πρωτοβουλίας που προσφέρουν. Οι
μαθητές παρωθούνται να καταθέσουν σε μια πρώτη συζήτηση τις απόψεις και τις ιδέες τους
για το θέμα και τους ανακοινώνεται ότι στην επόμενη συνάντηση του τμήματος θα κληθούν να
συγκεκριμενοποιήσουν τις προτάσεις τους.
2 Ενημερωτικά για τα όργανα και τον τρόπο λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων μπορεί να
χρησιμοποιηθεί Ο κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων σε «Κείμενο για
όλους», ο οποίος μπορεί να έχει αναρτηθεί εκ των προτέρων στην τάξη ή να υποδειχθεί στους
μαθητές να τον αναζητήσουν στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Βουλής.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
2η διδακτική ώρα (1Χ45΄)

Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ή 6 ομάδες και, αφού ξαναδιαβάσουν γρήγορα τα φύλλα των
εφημερίδων που τους δόθηκαν την προηγούμενη ώρα, καλούνται να συσκεφθούν για τη
διατύπωση τριών προτάσεων από κάθε ομάδα για να υλοποιηθούν από τη δική τους μαθητική
1 κοινότητα, οι οποίες καταγράφονται στον κενό χώρο που υπάρχει στο φύλλο της «ΜΑΧΗΤΙΚΗΣ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ». Οι προτάσεις θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν πρωτότυπες και ευφάνταστες,
αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστικές και υλοποιήσιμες.
Κάθε ομάδα θα επιλέξει έναν εκπρόσωπό της, ως μέλος μιας επιτροπής, η οποία θα αναλάβει
να συγκεντρώσει τις προτάσεις των ομάδων, να τις καταγράψει κωδικοποιημένα στον πίνακα
και να καλέσει την τάξη σε συζήτηση και ψηφοφορία για την ανάδειξη των πέντε πιο πειστικών,
πρωτότυπων και υλοποιήσιμων προτάσεων. Η επιτροπή διευθύνει τη συζήτηση της τάξης
και αναλαμβάνει να συντάξει το επίσημο ψήφισμα του τμήματος με τις πέντε προτάσεις που
πλειοψήφησαν. Η επιτροπή θα αναρτήσει το ψήφισμα στον πίνακα ανακοινώσεων και θα το
προωθήσει στα όργανα της μαθητικής κοινότητας (5μελές και 15μελές) που θα αναδειχθούν στις
επικείμενες εκλογές.
2 (Το ψήφισμα δημιουργεί ενδιαφέρον στην ομάδα για το αν θα υλοποιηθούν οι προτάσεις που
οι μαθητές διατύπωσαν και ίσως βοηθήσει και το έργο των αρμοδίων οργάνων της μαθητικής
κοινότητας).
Η διαδικασία που ακολουθήθηκε συνδυάζει στοιχεία άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας
και αποτελεί άσκηση δημοκρατικού διαλόγου, αφού καλεί τους μαθητές να ενημερωθούν, να
προτείνουν, να ακούσουν, να επιχειρηματολογήσουν και να κρίνουν, να συμμετάσχουν δηλαδή
ενεργά και υπεύθυνα στη διαμόρφωση στόχων για την τάξη τους.
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A
ΜΑΧΗΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Όργανα κάθε μαθητικής
κοινότητας είναι: Δραστηριότητες
Το σχολείο, πέρα από χώρος παιδείας, μπορεί και πρέπει να
α) Η Γενική Συνέλευση, β) Το 5μελές Συμβούλιο.
γίνει χώρος πολιτιστικής δημιουργίας και ανάπτυξης καθώς
Η γενική συνέλευση, όπου μετέχουν όλα τα μέλη και καλλιέργειας του αθλητικού πνεύματος και της άθλησης.
κάθε μαθητικής κοινότητας, δηλαδή όλοι οι μαθητές Οι μαθητικές κοινότητες, με δική τους πρωτοβουλία και με
κάθε τάξης ή τμήματος, είναι το ανώτερο όργανο κάθε τη συνεργασία και την τελική έγκριση της διεύθυνσης και
μαθητικής κοινότητας. Στην γενική συνέλευση οι μαθη- του συλλόγου των καθηγητών του σχολείου, προωθούν
τές συζητούν και αποφασίζουν για τα προβλήματα που πολιτιστικές εκδηλώσεις (επιστημονικές διαλέξεις, συζητή-
τους απασχολούν. σεις, ποιητικές ή μουσικές βραδιές, συναυλίες, εκθέσεις,
Το 5 μελές συμβούλιο έχει συλλογική ευθύνη για το συντο- θέατρο κλπ.) που αναφέρονται σε κάθε μορφή επιστήμης
νισμό των λειτουργιών της μαθητικής κοινότητας. και τέχνης, όπως επίσης και διοργανώσεις αθλητικών αγώ-
νων. Σε κάθε σχολείο μπορεί να ιδρυθούν όμιλοι ψυχαγω-
Το συμβούλιο συνεδριάζει τακτικά μία φορά την εβδομάδα γικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, στους οποίους μπορούν
και έκτακτα με πρωτοβουλία του προέδρου ή τριών μελών να δραστηριοποιούνται οι μαθήτριες και οι μαθητές, από δι-
του. Το συμβούλιο βρίσκεται σε απαρτία αν παραβρίσκονται άφορες τάξεις ή τμήματα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα τους
τουλάχιστον 3 μέλη του. (πχ. κινηματογραφικός όμιλος, θεατρικός, φωτογραφικός,
σκακιστικός, όμιλος φίλων του περιβάλλοντος, λογοτεχνι-
κός, μουσικός, αθλητικός, πρακτικών κατασκευών κλπ
Οικονομικοί πόροι κάθε μαθητικής κοινότητας είναι τακτικοί και έκτακτοι.

Τακτικοί είναι οι εισφορές των μελών της κοινότη-
τας, σύμφωνα με όσα θα καθορίσει η πρώτη γενική συνέλευση κάθε μαθητικής κοινότητας. Έκτακτοι πόροι
είναι όσοι προέρχονται από προσφορές και εισπράξεις από διάφορες εκδηλώσεις της μαθητικής κοινότητας.
Ποσά που προέρχονται από εκδηλώσεις, στις οποίες παίρνουν μέρος μαθητές από διάφορες μαθητικές
κοινότητες του σχολείου, χωρίζονται σε ίσα μέρη και μοιράζονται στα ταμεία των μαθητικών κοινοτήτων
από το μαθητικό συμβούλιο του σχολείου.
Τους πόρους της μαθητικής κοινότητας διαχειρίζεται το συμβούλιο της. Οι αποδείξεις είσπραξης και
πληρωμής υπογράφονται από τον πρόεδρο και τον ταμία.
Οι πόροι που μένουν στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς παραδίδονται στη διεύθυνση του σχολείου και
φυλάσσονται απ΄αυτήν, μεταφέρονται δε στην επόμενη τάξη, ενώ το υπόλοιπο του ταμείου της τελευταίας
τάξης παραδίδεται στην πρώτη τάξη του επόμενου σχολικού χρόνου.
συνέχεια
4
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B
«ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΝΕΑ»
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΕΓΕΑΣ 3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΕΡΑΚΑ,
ΑΡΚΑΔΙΑΣ 2ο ΓΕΛ ΓΕΡΑΚΑ,
Μια εξαιρετική πρωτοβουλία των μαθη- ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ
τών του Γυμνασίου Τεγέας Αρκαδίας, ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΕΡΑΚΑ
υλοποίησε η εκπαιδευτική κοινότητα του
σχολείου: καθάρισαν και έβαψαν εθελο-
ντικά το κτίριο του σχολείου τους, του
οποίου η κατασκευή χρονολογείται από
τον περασμένο αιώνα.
Όπως σημειώνει η πρόεδρος του συλλό-
γου γονέων και κηδεμόνων Ευαγγελία Πα- Οι μαθητές, λοιπόν, εθελοντικά, μαζί με Έγινε χθες 3/11/2011 συνάντηση των
παδοπούλου μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το τους γονείς τους, τον διευθυντή του σχο- προεδρείων των δεκαπενταμελών συμ-
δεκαπενταμελές συμβούλιο των μαθητών λείου και τους καθηγητές -που ενθουσιά- βουλίων του 3ου Γυμνασίου Γέρακα, του
ζήτησε τη συνδρομή του συλλόγου γονέων στηκαν από την πρωτοβουλία των μαθη- 2ου Λυκείου Γέρακα και του Καλλιτεχνι-
και της διεύθυνσης του σχολείου για τον τών- συγκεντρώθηκαν την Κυριακή 25 κού Γέρακα. Η συνάντηση έλαβε χώρα στο
καθαρισμό και ελαιοχρωματισμό του κτιρί- Νοεμβρίου 2012 και ξεκίνησαν το βάψιμο Καλλιτεχνικό και εκτός από τα προεδρεία
ου, στο οποίο είχαν πολλά χρόνια να γίνουν του σχολείου. και τους διευθυντές και υποδιευθυντές των
εργασίες ανακαίνισης. Έτσι, απευθύνθηκαν Η προσπάθεια εξελίχθηκε με αργό ρυθμό, τριών σχολείων, συμμετείχε και ο συνήγο-
στην σχολική επιτροπή του δήμου Τρίπολης, το σημαντικό, όμως, είναι ότι το σύνολο ρος του παιδιού, κύριος Μόσχος.
η οποία αγόρασε τα υλικά και τα χρώματα. της εκπαιδευτικής κοινότητας του σχολείου Η συνάντηση αυτή ήταν η πρώτη μετά από
Οι μαθητές κάθε τάξης επέλεξαν οι ίδιοι προσπάθησε με πολλή όρεξη και κέφι να πολλά χρόνια “συγκατοίκησης” των σχο-
χρώμα για την αίθουσά τους. Ακολούθησε
ολοκληρώσει το δύσκολο έργο. λείων αυτών στα δύο όμορα κτίρια και είχε
ένας γενικός καθαρισμός του σχολείου και
πηγή:εφημερίδα protothema σαν στόχο την ανταλλαγή απόψεων αλλά
στοκάρισμα των τοίχων προκειμένου να
και το συντονισμό και την προετοιμασία κοι-
ακολουθήσει το βάψιμο.
νών δράσεων πάνω σε δύο άξονες: πρώ-
τον, την κινητοποίηση των μαθητών με στό-
χο την επίλυση του χρονίζοντος κτιριακού
ζητήματος (αποπεράτωση νέου κτιρίου του
Καλλιτεχνικού, ώστε να μεταφερθεί εκεί
και να απελευθερωθεί το κτίριο του 2ου
Λυκείου) και, δεύτερον, την αντιμετώπιση
To δικό σου των κρουσμάτων βίας που παρατηρούνται

ανάμεσα σε μαθητές των τριών σχολείων.
σχολείο;
Η συνάντηση έγινε σε άριστο κλίμα και ο
διάλογος αποδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμος
και εποικοδομητικός. Οι μαθητές συμφώ-
Περιμένουμε τις δικές νησαν να είναι σε διαρκή επαφή και επι-
κοινωνία προκειμένου να εξειδικευτούν
σας πρωτοβουλίες & και να δρομολογηθούν οι κοινές τους
δραστηριότητες! δράσεις (κινητοποίηση στο δημαρχείο
Παλλήνης, κοινή συναυλία ή θεατρική πα-
ράσταση, δειγματικές διδασκαλίες κ.α.).
πηγή: 3gymgerakas.blogspot.gr/2011/11/
blog-post.html
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Μια πολύ αξιέπαινη πρωτοβουλία είχαν τους και να τα πετάνε στους δρόμους, θέσουν σ΄ αυτούς τους κάδους. Είναι,
η Διεύθυνση, οι Καθηγητές και το δεκα- ζήτησαν και πήραν από τον Δήμο δύο κά- λοιπόν, βέβαιο, ότι τα παιδιά θα κατα-
πενταμελές Συμβούλιο του Γυμνασίου δους ανακύκλωσης χαρτιού, τους οποί- νοήσουν αυτή την προσπάθεια, και θα
Κρεμαστής Ρόδου. Συγκεκριμένα, με την ους και τοποθέτησαν μέσα στο σχολείο! προτιμήσουν να τα αφήσουν μέσα στους
ευκαιρία της λήξης των μαθημάτων, και Έτσι, με τον τρόπο αυτό, ζητήθηκε από κάδους ανακύκλωσης παρά να συνεχί-
κυρίως αποσκοπώντας στο να σταματή- τους μαθητές, αλλά και όσους άλλους σουν την άσχημη συνήθεια να σχίζουν
σει το απαράδεκτο… «έθιμο» που θέλει έχουν παλιά βιβλία που επιθυμούν να τα βιβλία τους ή ακόμη και να τα καίνε!
κάποιους μαθητές να σχίζουν τα βιβλία τα πετάξουν, να πάνε και να τα εναπο- [πηγή: ηλεκτρ. εφημερίδα cityofpetaloudes]
5
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Οι υποψήφιοι
Σε αυτό το εργαστήρι οι μαθητές καλούνται να καταγράψουν τα κριτήρια με τα οποία
επιλέγουν τους αντιπροσώπους τους στα μαθητικά συμβούλια και να συζητήσουν
κατά πόσο τα κριτήρια αυτά εξυπηρετούν το καλό της μαθητικής κοινότητας. Η ανα-
ζήτηση των «σωστών» χαρακτηριστικών των υποψηφίων αναδεικνύει την ευθύνη
των ψηφοφόρων.

• Να εντοπίσουν - αξιολογήσουν οι μαθητές τα χαρακτηριστικά και τα
εφόδια της προσωπικότητας των υποψηφίων αιρετών αντιπροσώ-
πων στα μαθητικά συμβούλια.
• Να προβληματιστούν για το ποιος είναι ο ιδανικός εκπρόσωπος των
μαθητών στα όργανα των μαθητικών κοινοτήτων.
• Να μάθουν ότι συχνά η γλώσσα των υποψηφίων, δηλαδή η διατύ-
πωση, το λεξιλόγιο και το ύφος, αποκαλύπτει στοιχεία της προσω-
Στόχοι: πικότητάς τους, τα οποία θα πρέπει οι ακροατές τους να μπορούν να
εντοπίσουν και να αξιολογήσουν, πριν λάβουν την απόφασή τους.
• Να αιτιολογήσουν τεκμηριωμένα γιατί απορρίπτουν υποψηφίους που
δεν πληρούν τις «προδιαγραφές» ενός σωστού αντιπροσώπου μιας
• Να συνειδητοποιήσουν ότι οι εκλεγμένοι στα μαθητικά συμβούλια αντι-
κατοπτρίζουν την ωριμότητα ή την επιπολαιότητα των ψηφοφόρων.
προτεινομενη Μία διδακτική ώρα (προαιρετικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και δεύτερη).

ΔιάρκειΑ:
Ερωτηματολόγιο για τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων για τα
μαθητικά συμβούλια (δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α).
Φύλλο επεξεργασίας ερωτηματολογίου (δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β).
Υλικά και μέσα: Η/Υ για την προβολή PowerPoint με διαλόγους υποψηφίων για τα
μαθητικά συμβούλια (δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ).
συνέχεια
1
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Mία διδακτική ώρα (1Χ45΄)
Διανέμεται στους μαθητές το ερωτηματολόγιο που δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: Καλεί τους
μαθητές να καταγράψουν τα κριτήρια με τα οποία ψηφίζουν τους αντιπροσώπους τους στα
1 μαθητικά συμβούλια. Ζητείται από τους μαθητές να απαντήσουν ανώνυμα και μυστικά.
Τρεις εθελοντές αναλαμβάνουν να συλλέξουν τα ερωτηματολόγια και να καταμετρήσουν

χωριστά τις απαντήσεις των αγοριών, των κοριτσιών και το σύνολο, καταγράφοντάς τες
2 στον πίνακα της τάξης τους. Για την καταγραφή των απαντήσεων χρησιμοποιείται το φύλλο
επεξεργασίας που δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β.
Ενώ οι τρεις εθελοντές κάνουν την καταμέτρηση, στην τάξη προβάλλεται ένα μικρό Power-
Point που δίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ. Παρουσιάζονται διάλογοι υποψηφίων που αναδεικνύουν
χαρακτηριστικές συμπεριφορές επίδοξων διεκδικητών της μαθητικής ψήφου. Οι μαθητές
3 μπορούν να διαπιστώσουν πώς μέσα από αυτούς τους διαλόγους, συνηθισμένους στη σχολική
καθημερινότητα, διαφαίνεται η προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου.
Μετά το τέλος της προβολής ζητείται από τους μαθητές να σχολιάσουν αυτούς τους διαλόγους:
να επιλέξουν, επιχειρηματολογώντας, τον υποψήφιο που θεωρούν λιγότερο κατάλληλο και να
4 επισημάνουν τα στοιχεία που θεωρούν ότι πρέπει να διαθέτει ένας σωστός υποψήφιος, μέσα
από τους διαλόγους που παρακολούθησαν.
Μετά την ολοκλήρωση της καταμέτρησης από τους τρεις εθελοντές και την καταγραφή των
αποτελεσμάτων στον πίνακα ακολουθεί συζήτηση. Οι μαθητές καλούνται να σχολιάσουν τα
αποτελέσματα, απαντώντας στις ακόλουθες ενδεικτικές ερωτήσεις:
• Υπάρχει διαφορά στις απαντήσεις των αγοριών και των κοριτσιών;

• Ποιες είναι οι πέντε πιο δημοφιλείς και οι πέντε πιο αντιδημοφιλείς απαντήσεις;
• Γιατί νομίζετε ότι είναι αυτές οι πιο δημοφιλείς και οι πιο αντιδημοφιλείς απαντήσεις;
• Είναι θετικά ή αρνητικά για τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του θεσμού των
μαθητικών κοινοτήτων τα κριτήρια με βάση τα οποία η τάξη σας δηλώνει ότι ψηφίζει
τους αντιπροσώπους της;
• Για να είναι καλός ένας αντιπρόσωπος πρέπει να έχει ένα μόνο ή περισσότερα καλά
5 χαρακτηριστικά;
• Είναι εύκολη η σωστή επιλογή αντιπροσώπων ή απαιτεί προβληματισμό και σκέψη;
• Ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στα κριτήρια επιλογής των ψηφοφόρων και στην
ποιότητα και αποτελεσματικότητα της δουλειάς των μαθητικών συμβουλίων;
Ο εκπαιδευτικός επιμένει στην επιχειρηματολογημένη έκφραση γνώμης και εισάγει στη

συζήτηση το γενικότερο θέμα της υπευθυνότητας του ψηφοφόρου στο δημοκρατικό πολίτευμα:
Το δικαίωμα να ψηφίζουμε συμβαδίζει με την υποχρέωσή μας ως πολιτών να το ασκούμε
υπεύθυνα. Για την τροφοδότηση της συζήτησης και την αξιοδότηση των μαθητικών εκλογών ως
άσκησης δικαιώματος που σχετίζεται με το δικαίωμα ψήφου των ενηλίκων πολιτών, δείτε: Το
δικαίωμα της ψήφου: Από τα σφαιρίδια και τα ψηφοδέλτια στην ηλεκτρονική ψηφοφορία
Ως εργασία για το σπίτι μπορεί να ανατεθεί στους μαθητές η αναζήτηση και η μελέτη του πιο
6 πάνω κειμένου το οποίο βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Βουλής.
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
Προαιρετικά
Δεύτερη διδακτική ώρα (1Χ45΄)
Αγώνας αντιλογίας (debate): Οι μαθητές καλούνται να δηλώσουν ποιοι,
κατά την προηγούμενη διδακτική ώρα στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου,
επέλεξαν την πιο δημοφιλή απάντηση και ποιοι όχι. Με βάση την επιλογή
τους, χωρίζονται σε ομάδες των 3 ή 4 μαθητών: κάθε ομάδα αποτελείται
αποκλειστικά από μαθητές που ψήφισαν υπέρ της πιο δημοφιλούς απάντησης
ή μαθητές που δεν επέλεξαν αυτή την απάντηση. Δίνεται χρόνος στα μέλη των
ομάδων να συζητήσουν και να καταγράψουν τα επιχειρήματά τους και πώς
θα αντικρούσουν τα πιθανά επιχειρήματα των υποστηρικτών της αντίθετης
άποψης. Ο εκπαιδευτικός ίσως χρειαστεί να βοηθήσει περισσότερο τις ομάδες
που δεν ψήφισαν τη δημοφιλή απάντηση, καθώς θα είναι προφανώς λιγότερο
πολυπληθείς και ίσως σε δυσκολότερη θέση. Εναλλάξ, ένας εκπρόσωπος
1 από κάθε ομάδα καλείται να επιχειρηματολογήσει για 2 λεπτά υπέρ της
άποψης της ομάδας του. Στη συνέχεια, απαντάει σε διευκρινιστικές ερωτήσεις
που του θέτουν οι αντίπαλες ομάδες. Αν οι μαθητές που δεν επέλεξαν τη
δημοφιλή πρόταση είναι λιγότεροι από 6, τότε δίνεται ο λόγος σε όλους για
να υποστηρίξουν την άποψή τους. Αν δεν υπάρχει επαρκής αριθμός μαθητών
για να αντικρούσει τη δημοφιλή άποψη, οργανώνεται αντιλογία για τη δεύτερη
πιο δημοφιλή απάντηση της τάξης. Βάρος δίνεται στη σαφή και πειστική
επιχειρηματολογία, στην ευγενική και ψύχραιμη συμπεριφορά, στη σκηνική
παρουσία και στην καλή εκφορά του λόγου. Οι ομάδες ψηφίζουν ποιος ήταν ο
πιο πειστικός αγορητής της αντίθετης άποψης.
Αξιοποιείται στην τάξη ή δίνεται για το σπίτι το απόσπασμα από το βιβλίο

της Σοφίας Νικολαϊδου, Χορεύουν οι ελέφαντες, εκδόσεις Μεταίχμιο, και η
ΕΠΕΚΤΑΣΗ 1 προτεινόμενη σχετική δραστηριότητα: «Χορεύουν οι ελέφαντες»
συνέχεια
2
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A
Τα χαρακτηριστικά του καλού υποψήφιου

Είσαι: oΑγόρι oΚορίτσι
Ποιους μαθητές ή μαθήτριες ψηφίζεις συνήθως για να σε εκπροσωπήσουν στα 5μελή και
15μελή Μαθητικά Συμβούλια;
(J ΚΥΚΛΩΣΕ ΤΟΝ ΑΝΑΛΟΓΟ ΑΡΙΘΜΟ)
1. Αγόρια κυρίως
2. Κορίτσια κυρίως
3. Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο
(J ΚΥΚΛΩΣΕ 5 ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΚΑΤΩ ΑΡΙΘΜΟΥΣ)
4. Τους καλούς μαθητές ή τις καλές μαθήτριες

5. Μαθητές ή μαθήτριες διεκδικητικούς και δραστήριους
6. Τους πιο ή τις πιο δημοφιλείς στο σχολείο
7. Όσους ή όσες ασχολούνται με τα πολιτικά
8. Όσους ή όσες πιστεύεις ότι σκέφτονται σαν κι εσένα
9. Τους ωραίους ή τις ωραίες στην εμφάνιση
10. Τους καλούς ομιλητές στις συνελεύσεις
11. Όσους ή όσες έχουν προτάσεις ρεαλιστικές και πρωτότυπες
12. Αυτούς ή αυτές που ξέρουν να ακούν τους άλλους και να συζητούν
13. Όσους ή όσες είναι φιλόδοξοι και θέλουν να προβάλλονται
14. Όσους ή όσες θα δουλέψουν για τις εκδρομές
15. Όσους ή όσες είναι υπέρ των καταλήψεων
17. Μαθητές ή μαθήτριες με προσωπικότητα
18. Όσους ή όσες νοιάζονται για το καλό της τάξης μας
19. Όσους ή όσες υπόσχονται βολικά και ευχάριστα πράγματα
20. Αυτούς ή αυτές που φωνάζουν πολύ και είναι έτοιμοι για καβγά και για σύγκρουση
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B
Φύλλο επεξεργασίας ερωτηματολογίου
ΠΟΙΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΄ή ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ
ΨΗΦΙΖΕΙΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ
ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΟΥΝ ΣΤΑ 5ΜΕΛΗ ΚΑΙ 15
ΜΕΛΗ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ; ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ
Αγόρια κυρίως
Κορίτσια κυρίως
Αγόρια ή κορίτσια, το ίδιο
Τους καλούς μαθητές ή τις καλές μαθήτριες
Μαθητές ή μαθήτριες διεκδικητικούς και δραστήριους
Τους πιο ή τις πιο δημοφιλείς στο σχολείο
Όσους ή όσες ασχολούνται με τα πολιτικά
Όσους ή όσες πιστεύεις ότι σκέφτονται σαν κι εσένα
Τους ωραίους ή τις ωραίες στην εμφάνιση
Τους καλούς ομιλητές στις συνελεύσεις
Όσους ή όσες έχουν προτάσεις ρεαλιστικές και πρωτότυπες
Αυτούς ή αυτές που ξέρουν να ακούν τους άλλους και να

συζητούν
Όσους ή όσες είναι φιλόδοξοι και θέλουν να προβάλλονται
Όσους ή όσες θα δουλέψουν για τις εκδρομές
Όσους ή όσες είναι υπέρ των καταλήψεων
Τους φίλους και τις φίλες σου
Μαθητές ή μαθήτριες με προσωπικότητα
Όσους ή όσες νοιάζονται για το καλό της τάξης μας
Όσους ή όσες υπόσχονται βολικά και ευχάριστα πράγματα
Αυτούς ή αυτές που φωνάζουν πολύ και είναι έτοιμοι για καβγά
και για σύγκρουση
ΣΥΝΟΛΟ
συνέχεια
3
ΗΤΙΚΕΣ
ΟΙ ΜΑΘ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
Διάλογοι υποψηφίων
Δείτε εδώ το Power Point με τους διαλόγους υποψηφίων.

Οι μαθητικές κοινότητες

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οι μαθητικές κοινότητες

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Η Τ Ι Κ Ε Σ

Πώς μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές για τη σημασία των

Το προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει:

Το εκπαιδευτικό υλικό «Οι μαθητικές κοινότητες» δημιουργήθηκε

Πρόγραμμα “Δημοκρατία και Εκπαίδευση”

Ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων

Αναζητώντας την κοινότητα

Προσομοιώνοντας τη δημοκρατική αρχή της αντιπροσώπευσης

Το δικαίωμα της ψήφου:

1. Η ιστορία των μέσων ψηφοφορίας

α) Τα μέσα ψηφοφορίας στο νεοελληνικό κράτος

β) Τα μέσα ψηφοφορίας σε άλλες χώρες

2. Το καθολικό δικαίωμα ψήφου και η δημοκρατία

Οι πληροφορίες που συνήθως συλλέγει η Freedom House, προκειμένου να ελέγ-

2) Πλουραλισμός και πολιτική συμμετοχή

3) Η λειτουργία της κυβέρνησης

α) Η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας: από το εκλογικό σώμα αποκλείονται μόνον

Ηλεκτρονικές συσκευές ψηφοφορίας

Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στο Άρλιγκτον

Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις γαλλικές

Μηχανή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στη Βραζιλία

Μηχανή ψηφοφορίας για τις ινδικές εκλογές

Η αρχή της αντιπροσώπευσης

αντιπροσωπευόμενων, αφού είναι ίδιοι με το σώμα αυτό. Εμφανίζονται ως υποκατά-

Δεσμευτική (delegate) και ελεύθερη (trustee) εντολή

Η αντιπροσωπευτική εντολή (σχέση εκλογέα και αντιπροσώπου/βουλευτή) πρέπει να είναι ελεύ-

Διαδικτυακές συνδέσεις για την ψήφο

Το νομικό πλαίσιο των μαθητικών

Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή (άρθρο 45, Ν. 1566/85)

Κανονισμός λειτουργίας μαθητικών κοινοτήτων (ΥΑ 23/1986/β-619)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο ισχύων από το 1986 Κανονισμός λειτουργίας των μαθητικών κοινοτή-

Άρθρο 3: Όργανα, σύνθεση και λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων

Γίνετε συμμέτοχοι στο πρόγραμμα «Δημοκρατία και Εκπαίδευση», κοινοποιώντας

Ως μέλος της μαθητικής • Είναι ισότιμο μέλος της κοινότητας.

Έχει και υποχρεώσεις, οι • Να συμμορφώνεται στον κανονισμό λειτουργίας.

Ποια είναι τα όργανα της 1. Η γενική συνέλευση.

Ποιοι συμμετέχουν στη γενική Όλοι οι μαθητές του τμήματος.

ΤΟ 5ΜΕΛΕΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

1. Συζητάμε όλοι μαζί στην τάξη μας για τα κοινά προβλήματα.

4. Η ψηφοφορία είναι μυστική, δηλαδή κανένας δεν πρέπει να δει τι ψήφισες.

6. Οι πέντε (5) πρώτοι σε ψήφους είναι τα τακτικά μέλη, δηλαδή ο πρόεδρος, ο

7. Η εφορευτική επιτροπή πρέπει να συντάξει ένα πρακτικό. Το πρακτικό θα το δώσει στη

ΘΕΛΩ ΝΑ ΡΩΤΗΣΩ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ!

Ποιος μπορεί να είναι Κάθε μαθητής του τμήματος.

Ποια είναι τα όργανα της 1. Η γενική συνέλευση.

Έχεις απορίες για τη διαδικασία:

Ποιες είναι οι ευθύνες του • Να συντονίζει τα 5μελή.

Ποιος μπορεί να είναι Οποιοσδήποτε μαθητής του σχολείου.

Κάθε πότε συνεδριάζει το 1. Τακτικά 1 φορά την εβδομάδα.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ 15ΜΕΛΟΥΣ

3. Η ψηφοφορία είναι μυστική, δηλαδή κανένας δεν πρέπει να δει τι ψήφισες.

5. Οι 15 πρώτοι είναι τα τακτικά μέλη και οι επόμενοι 5 τα αναπληρωματικά.

6. Αν κάποιοι ισοψηφήσουν, τότε η ψηφοφορία γίνεται ανάμεσα σε αυτούς. Αν ισοψηφήσουν

7. Η εφορευτική επιτροπή πρέπει να συντάξει ένα πρακτικό. Το πρακτικό θα το δώσει στη

μ α θ η τ ή ς ή μαθήτ εί να συνεδριάσει π ισ τ ε ί τ ο πρόβλη

Δράσεις μαθητικών κοινοτήτων που

Και, όμως, είναι πάρα πολλά τα πράγματα που μπορούν να κάνουν.

ä Αναθέστε σε ομάδες μαθητών τη μελέτη, καταγραφή, παρουσίαση, αξιολόγησή τους και τη

7. Βλ. σχετικά http://www.schoolcouncils.org/

H ιστορία των μαθητικών κοινοτήτων

Από το 1974 και μετά

Κανονισμοί μαθητικών κοινοτήτων:

Γλωσσάρι για τον κανονισμό των

Υ.Α.23.613/6/Γ24094/23.09.1986 (ΦΕΚ 619/Β΄/26.09.1986)