68 TARAMA TESTLERİ TARAMA TESTLERİ

Tarama Testi 1 Çözümler 3.

~ = 5 rad/s

1. m 2m
Fs1 Fs2
tabla
O
v1 v2
10 cm 10 cm
m
m 20 cm 20 cm

Tabla üzerindeki kütlelerin çembersel hareket yapa-

bilmesi için gerekli merkezcil kuvvetler;

m kütleli iki cisim aynı yörüngede dolandıklarından ~ F1 = m~2 · r

açısal hızları eşittir. F1 = m · 52 . 0,1

v1 = ~ · r1 ..................................................... (1) F1 = 2,5m

F2 = 2m . ~2 · r
v2 = ~ · r2 ..................................................... (2)
F2 = 2m . 52 . 0,1 = 5m olur.
(1) ve (2) denklemleri oranlanırsa;
Cisimlere uygulanan sürtünme kuvvetleri;
v1 ~ · r1
v 2 = ~ · r2 Fs1 = kmg
Fs1 = 0,25 · m · 10
r1 1
r2 = 4
Nihat Bilgin Yayıncılık©

bulunur . Fs1 = 2,5m

Fs2 = k2mg
Yanıt E dir.
Fs2 = 0,25 · 2m · 10 = 5m olur.

Sürtünme kuvveti gerekli merkezcil kuvveti sağlaya-

cağından her iki cisim de oldukları yerde kalır.

Yanıt A dır.

2. düşey eksen 4. Taşın aynı yere düşmesi için havada kalma süresi
~
periyodun en az yarısına eşit olmalıdır. Cismin hava-
Fs da kalma süresi;
yatay tabla
1
v 0 · sin 30 ° 10 ·
2 1
3m tçıkış = g = = s
10 2
Fm = m . ~2 . r 2tçıkış = 1 saniye bulunur.

Fm = m . (2)2 . 3 = 12m Buna göre platformun periyodu 2 saniye olmalıdır.

Fs = k . N = k . m . g Bu durumda açısal hız;

Fs = 0,3 . m . 10 = 3m 2r
~=
T
Fm > Fs olduğundan sürtünme kuvveti merkezcil iv- 2·3
~=
meyi karşılayamaz. Bu nedenle karınca dışa savru- 2
lur. ~ = 3 rad/s bulunur.

Yanıt A dır. Yanıt E dir.

 TARAMA TESTLERİ 69

5. mg
7. uzanım (m)
T=
2

v=? +r
T 3T
— — T=8s
mg 2 4
zaman (s)
R = 20 m
0 T
—
4
–r
Arabaya etki eden kuvvetler şekilde gösterilmiştir.
Bu kuvvetlerin bileşkesi çemberin merkezine doğru Şekilden de anlaşılacağı gibi T = 8 s dir. Hareketin
olup merkezcil kuvveti oluşturur. Arabanın bulundu- frekansı;
ğu noktadaki çizgisel hızı; 1 1 -1
f= = s bulunur.
2 mg T 8
v
m r = mg – Yanıt B dir.
2
2 mg
v
m r =
2
v2 10
=
20 2
v = 10 m/s bulunur.

Yanıt D dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

8.

6. Ay
ivme

g Dünya

Dünya ve Ay birbirlerine kütle çekim kuvvetiyle bağ-

lıdır. Ay yok olursa eylemsizlik momentinin azalması
g nedeniyle Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hızı ar-
2
tar. Bu da, günlerin kısalmasına neden olur. O hâlde
g I. öncül yanlış, IV. öncül doğrudur.
4
g Ay’ın çekim etkisi kalkacağından yalnızca Güneş’in
9
0 etkisiyle gelgit olayı gerçekleşir. Bunun sonucunda
R R 2R 3R uzaklık
2 gelgit azalır. II. öncül doğrudur.

Grafikte de gösterildiği gibi çekim ivmesi gezege- Ay, geceleri Güneş’ten aldığı ısıyı Dünya’ya gön-
nin merkezinde sıfır, yüzeyde en büyük değerini alır. dererek Dünya’nın ısınmasına neden olur. Ay yok
Gezegenin merkezinden kabuğa kadar olan kısım- olursa Dünya’da geceler daha soğuk olur. III. öncül
da çekim ivmesi uzaklıkla doğru orantılı olarak artar. doğrudur.

Yanıt C dir. Yanıt C dir.

70 TARAMA TESTLERİ

Tarama Testi 2 Çözümler F

3. tana = eğim = k = x  Şekil I

100
k= = 50 N / m
1. 2
F = k · x olduğundan uzanım k
miktarı 10 cm iken;
O 10 cm
K L
Fl = 50 · 0,1 = 5 N
Uzanım denklemi x = R . cos~ . t olan cismin maksi-
Fl = m · a 10 cm m = 1 kg
mum genlikteki ivmesi a = ~2 . R idi. O hâlde;
5=1·a
2
x= · cos 10 r · t
5 a = 5 m/s2 bulunur.

a = ~2 · R Yanıt C dir.
2
a = ( 10 r ) 2 · = 40 r 2 bulunur .
5

Yanıt B dir.

2.

Yapay
Nihat Bilgin Yayıncılık©

uydu
m

R
2R

M
4. Her iki şekilde de ipi geren kuvvet merkezcil kuvveti
oluşturur. Merkezcil kuvvetin değerini veren ifade;
m kütleli uydu M kütleli Dünya yüzeyindeyken po-
4r2 r
tansiyel enerjisi; F= m = m . 4 r 2 . r . f 2 dir.
2
T
Mm
E = –G
R
v1 v2
bağıntısıyla bulunan değer kadardır. Uydu şekilde
gösterilen yörüngeye çıktığında potansiyel enerjisi; , , /2
O1 m O2 m
Mm ip ip
El = –G
3R
olur. Potansiyel enerjideki değişim; Şekil I Şekil II
∆E = El – E Her iki şekilde iplerde oluşan gerilme kuvvetlerinin
Mm Mm oranı;
∆E = –G – (–G )
3R R T1 m . 4r2 . , . f2
2 Mm
∆E = + G =
T2 , f
3 R m . 4r2 · · ( ) 2
2 2
2
∆E = + E T1
3
=8 bulunur .
bulunur. T2
Yanıt B dir.
Yanıt E dir.
 TARAMA TESTLERİ 71

5. 7.
v K

X
a

–a

v
L
Bir cismin f frekansı ve r sabiti bilinenleriyle;
Cisim düzgün çembersel hareket yaptığı için mer-
• ~ = 2 r f açısal hızı bulunabilir.
kezcil ivmenin büyüklüğü her noktada aynıdır. Ancak
yönü değişir. K noktasındaki merkezcil ivme a ise 1
• T= periyodu bulunabilir.
f
L noktasındaki – a olur.
• a = ~2 · r olup r bilinmediğinden a merkezcil
Yanıt E dir. ivme bulunamaz.

Yanıt E dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

8. 2~
6. B noktasındaki rayın C
tepkisi; 3~
D 3r
v
m · v 2B Y
r 2r
FB = X
r L
a M
B K
C noktasındaki rayın R
tepkisi;
m · v 2C v0 Kasnakların açısal hızları şekil üzerinde yazıldığı gi-
FC = r – mg bidir.
A
D noktasındaki rayın ( 2~ ) 2 · 3r
aX 4~2 ·3r
tepkisi; aY = =
( 3~ ) 2 · r 9~2 ·r
m · v 2D
FD = r – mg · sin a aX 4
aY = 3 bulunur .
vB > vD > vC olduğundan FB > FD > FC bulunur.
Yanıt E dir.
Yanıt C dir.
72 TARAMA TESTLERİ

Tarama Testi 3 Çözümler 3. Enerji korunumundan;

1 1
mv 2 + I ~ 2 = mgh
2 2
1. y
1 1 2
~ mv 2 + ( mr 2) ~ 2 = mgh
2 2 5
1 1
mv 2 + mv 2 = mgh
Fs 2 5
Fm
m 7 v2
· =h
10 g
mg h = 0, 28 metre
r
h = 28 cm bulunur .
y
r
yatay
Cismin dengede kalma koşulundan yararlanarak
h = 28 cm
açısal hızı bulalım. r
v = 2 m/s

mg = k · N 1 cm
yatay
mg = k · m · ~2 . r
g
~= bulunur . Yanıt B dir.
r ·k
Buna göre, g, r ve k bilinmelidir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

Yanıt C dir.
4. Çekim ivmesinin büyüklüğü gezegenin merkezinde
sıfır, yüzeyinde en büyük değerini alır. Gezegenin
merkezinden yüzeyine kadar olan kısımda çekim iv-
mesi uzaklıkla doğru orantılı olarak artar. Yüzeyden
sonra uzaklığın karesiyle ters orantılı olarak azalır.
Yönü ise her zaman gezegenin kütle merkezine doğ-
rudur.

Yanıt D dir.

2. Her bölmenin uzunluğu , olduğuna göre çubukların

toplam uzunluğu 4, dir. İşlem kolaylığı olması açı-
5.
sından çubuklardan birinin toplam kütlesi 4m olsun.

X ve Y çubuklarının eylemsizlik momentleri; ,

1 1 28
IX = m,2 + 3m ( 3, ) 2 = m,2
3 3 3
A C
1 1 16 T T
IY = 2m ( 2, ) 2 + 2m ( 2, ) 2 = m,2 — K T T L —
3 3 3 6 — — 6
12 B 12
28
LX IX ·~X m,2 ·~
= =
3 Şekil incelendiğinde;
LY IY ·~Y 16
m,2 ·2~ T 1
3 TBL = =
12 2
LX 7
= bulunur .
LY 8 T = 6 s bulunur.
Yanıt A dır.
Yanıt B dir.
 TARAMA TESTLERİ 73

6. T T 8. düşey
— —
4 4 ~
K O v L
x T
(–x) (+x)
37°
1s 1s
Fm
Sistemin periyodu 4 s olduğundan şekil incelenirse
basit harmonik hareket yapan cisim 6 s sonra yine O r = 0,5 m
noktasında –x yönünde v hızına sahip olur.

Yanıt B dir. Cisim ipteki T gerilme kuvvetinin etkisinde çembersel

hareket yapmaktadır. T gerilme kuvvetinin yatay bile-
şeni merkezcil kuvveti oluşturur.

T . cos 37 ° = Fm

T . cos 37 ° = m ~ 2 r

4 . 2 2 . 0, 5
T= = 10 N bulunur .
4
5

Yanıt D dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

7. Şekil I Şekil II

m
m
T1 = T 1 9.
T2 = T
2

İlk durumda;
m
T1 = 2 r
k
dır. İkinci durumda ise yaylar paralel bağlandığından
keş = 2k dır. Yayların periyodu ise;
amerk = ~2 · r
m
T2 = 2 r
2k a1 = ~2 · r ...................................................... (1)

1 m a2 = (2~)2 · 2r = 8~2 . r ................................. (2)

T2 = · 2r
2 k
(1) ve (2) denklemleri taraf tarafa oranlanırsa;
1
T2 = T bulunur .
2
a1 ~2 ·r 1
a2 = =
8
8~2 ·r
Yanıt D dir. bulunur.
Yanıt A dır.
74 TARAMA TESTLERİ

Tarama Testi 4 Çözümler 3. Misketin üst kapaktan alt kapağa ulaşma süresi;
1 2
h= gt
2
1.
1
0, 2 = 10 t 2
2
1
v t= saniye
0,2 m 5
O
A
bulunur. Açısal hızın en küçük değeri sorulduğu için
misket M deliğinden serbest bırakılmış ise Ll deli-
1
ğinden çıkmalıdır. Yani silindir tur dönmelidir.
3
T 1 3
Saniyede 25 devir yapan bir cismin frekansı f = 25 = olduğunda T = olur. Bu durumda
3 5 5
s–1 dir. Çizgisel hızı;
2r 2r
~= = = 10 s olur.
vA = 2 r r . f T 3
5 Yanıt E dir.
vA = 2 . 3 . 0,2 . 25 = 30 m/s bulunur.
Yanıt C dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

4.
r 4m
Y

2r Y
3m X

X
~1 = 4~ ~2

Şekil I Şekil II

Disklere dışardan herhangi bir tork uygulanmadığı

2. için açısal momentum korunur.
~
2~ A Şekil I ve Şekil II deki açısal momentumların eşitli-
r r 2r ğinden;
B
L1 = L2
X
Y
IX·4~ = (IX + IY)·~2
Kasnakların açısal hızları arasındaki ilişki şekildeki 1 1 1
( 3 m · 4 r 2) 4 ~ = ( 3 m · 4 r 2 + · 4 m · r 2) ~ 2
gibidir. 2 2 2

aA = ~2 . r = 2 m/s2 ( 6 m · r 2) 4 ~ = ( 8 m · r 2) ~ 2
aB = (2~)2 . r = 4~2 . r = 8 m/s2 olur. ~2 = 3~ bulunur .
Yanıt A dır. Yanıt C dir.
 TARAMA TESTLERİ 75

5. bulunur. Şekil II de yaylar paralel bağlı olduğundan;

N
keş = 4k

1 k 1 4k
f2 = m = 2r
2r 9m
F 1 k
f2 = m ..................................... (2)
3r
(1) ve (2) bağıntıları oranlanırsa;
α α
1 k
f1 · m
2r 3
G = mg = = bulunur .
f2 1 k 2
·
3r m Yanıt E dir
Sürtünmenin önemsiz olduğu eğimli virajlarda sav-
rulmadan dolanabileceği en yüksek hız;

mv 2
F r
tan a = mg = mg

v = gr tan a

bağıntısı ile bulunur.

X aracı için;

vX = g · r · tan a = v
Nihat Bilgin Yayıncılık©

olduğuna göre, Y aracı için emniyetli dönüş hızı;

v Y = g · 4 r · tan a
7.
v Y = 2 g · r · tan a = 2 v bulunur .
a a
,
Yanıt C dir.

6.

m1 = 2 kg
1 1
Sarkacın frekansını ten ya yani yarıya indir-
3 6
Şekil I memiz isteniyor. O hâlde;

1 g
a f= · .............................. (1)
2r ,
f 1 g
m2 = 9 kg = ............................ (2)
2 2r ,l
Şekil II (1) ve (2) denklemleri oranlanırsa;

1 g
f 2r ,
Şekil I de yaylar paralel bağlı olduğundan; =
f 1 g
2 2r ,l
keş = 2k
,l
f1 =
1 k 1 2k 2= & ,l = 4 , bulunur .
2r m = 2r 2m ,

f1 =
1 k Yanıt B dir
2r m ........................................ (1)
76 TARAMA TESTLERİ

8. hız(m) 9.
~

+v
T m1
—
2 T f1
0 zaman (s)
2 4 f2 m2

–v

Şekilden de anlaşılacağı gibi cismin periyodu m2 kütleli cisim kaymaya başladığı anda;

T = 4 s dir. Cismin maksimum hızı; fs(top) = Fm  f1

vmax = ~ · R =
2r
·R f1 + f2 = m2~2r f2
T m2

vmax =
2·3
· 0,8 = 1,2 m/s bulunur. eşitliği yazılabilir. f1 ve f2 bilindiğine göre ~ yi bulmak
4
için m2 ve r bilgilerine gereksinimimiz vardır.
Yanıt D dir.
Yanıt A dır.
Nihat Bilgin Yayıncılık©
 TARAMA TESTLERİ 77

Tarama Testi 5 Çözümler 2. ~

1. düşey 37°

37° 1 m
T
h T 37°
Fm m1
53°
L m1 g
v
mg

h m2 = 2 kg
sin 53° =
1
4 m 2g
h=
5
Cisim K noktasından L noktasına gelirken enerjinin T = m2 · g = 2 · 10 = 20 N
korunumundan; bulunur. Şekil incelendiğinde;
1 Fm = T · sin 37°
mgh = · m · v2
2
v2 = 2gh Fm = 20 · 0,6 = 12 N
T · cos 37° = m1 · 10 & m1 = 1,6 kg
Nihat Bilgin Yayıncılık©

4
v2 = 2 · 10 ·
5 Fm = m1 · a
v = 4 m/s
16
12 = · a & a = 7,5 m/s2 bulunur.
bulunur. İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü; 10
Yanıt A dır.
Fm = T – mg cos 37°

m·v2
T= r + mg · cos 37 °

1· ( 4 ) 2
T= + 1·10 · 0,8
1
T = 24 N bulunur . 3. 1. cisim için;
Yanıt E dir.
3s 360° dönerse

4s x1° döner
–––––––––––––––––
x1 = 480°

1. cisim ilk konumundan 480° – 360° = 120° lik uzak-

lıktadır. 2. cisim için;

5s 360° dönerse
4s x2° döner
–––––––––––––––––
x2 = 288°

4s sonra iki cisim arasındaki açı;

288° – 120° = 168° olur.

Yanıt E dir.
78 TARAMA TESTLERİ

4. 6. m2 kütleli cisim 10 metre aşağı indiğinde kaybetti-

O
ği potansiyel enerji; cismin öteleme, makaranın ise
~
X Y dönme kinetik enerjisine dönüşür.
fX fY
tabla 1 1
m2 ·g·h = m · v 2 + I makara · ~ 2
2 2 2
r 3r 1 1 1
O m2 ·g·h = m · v 2 + ( m 1 · r 2) ~ 2
2 2 2 2
Cisimlere etki eden sürtünme kuvvetleri, merkezcil 1 1
m2 ·g·h = m ·v2 + m1 ·v2
kuvvet görevini yapar. Her iki cisim için sürtünme 2 2 4
kuvvetinin merkezcil kuvvete eşitliği yazılırsa; 1 1
1 · 10 · 10 = ·1·v2 + ·2·v2
2 4
fs = Fmerkezcil
v = 10 m / s bulunur .
kX · mX · g = mX · ~2 · r
Yanıt D dir.
kY · mY · g = mY · ~2 · 3r
kX 1
= bulunur.
kY 3
Yanıt B dir. 7. Şekil I Şekil II
Nihat Bilgin Yayıncılık©

m1 m2

T1 = 5 s T2 = 12 s m2
T3 = 13 s
m1

m
Bir yayın periyodu T = 2r bağıntısıyla bulu-
k
nur. Buna göre;
m1
5 = 2r
5. Gezegendeki çekim ivmesi; k
25 k
g′ = 8g m1 =
4r2
olarak verilmiştir. Sarkacın gezegendeki periyodu;
m2
, 12 = 2 r
Tl = 2 r k
gl
144 k
m2 =
, 4r2
8 = 2r
8g
Yaya bağlanan kütle m1 + m2 olduğunda yayın pe-
,
r g =8 2 riyodu;

bulunur. Sarkacın yer yüzündeki periyodu; 25 144

T = 2r +
4r2 4r2
,
T = 2r g T= 25 + 144
T = 2 · 8 2 = 16 2 s dir . T = 13 saniye bulunur .

Yanıt C dir. Yanıt B dir.

 TARAMA TESTLERİ 79

8. 9. Bir gezegenin yüzeyindeki çekim ivmesi;

4
g = G· r Rd
, k 3
ile hesaplanır. Dünyanın yoğunluğu değişmeden ya-
rıçapı iki katına çıkarılırsa çekim ivmesi de iki katına
m
m (f2) çıkar.

Yanıt C dir.
(f1)

1 g 1 k
f1 = f2 = m
2r , 2r

I. m kütlesi artırılırsa f1 değişmez f2 azalır. O hâlde

I. öncül doğrudur.

II. , uzunluğu artırılırsa f1 azalır. Bu nedenle II.

öncül doğrudur.

III. k yay sabiti artırılırsa f2 artar. Bu nedenle III. öncül

doğrudur.

Yanıt D dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©
80 TARAMA TESTLERİ

Tarama Testi 6 Çözümler 2. v

T
r=2m
1. r1 r1
k1
Şekil I
m
İp kopmadan cismin dairesel hareket yapması için;
T = Fm
r2 r2
k2 T = m . ~2 . r
m Şekil II 200 = 1 . ~2 . 2
~ = 10 rad/s olmalıdır.
Şekil I ve II için enerji bağıntılarını yazarak; Yanıt D dir.
1
E1 = E = k1 r 21
2
2E
k1 =
r 21

E 1
E2 = = k2 r 22
2 2
E
k2 =
r 22
bulunur. Yaylı sarkaçlarda periyot ve frekans bağıntı-
Nihat Bilgin Yayıncılık©

sı,
m
T = 2r
k
1 k
f= m
2r
şeklinde idi. Buradan;
3.
1 k1
f1 2r m k1
= =
f2 k2 k2
1
2r m
bulunur. Yukarıda bulduğumuz k1 ve k2 değerlerini
yerine yazarak;

2E Yatay düzlemde;
f1 r 21 2 r 22 2r r
= = • v=
E T
f2 r 21
r 22 bağıntısına göre, r arttıkça v çizgisel hızı artar.
2r
f1 2 · r2 2 · 2 r1 • ~=
= T
f2 r1 = r1
bağıntısına göre, T sabit olduğundan ~ açısal
f1 hız değişmez.
= 2 2 bulunur .
f2 • a = ~2 . r
Yanıt D dir.
bağıntısına göre, r arttıkça a ivmesi artar.
Yanıt E dir.
 TARAMA TESTLERİ 81

4. v 6.
~1
r

a F
R

O 3r
~2

Adından da anlaşılacağı gibi merkezcil ivme merke-

ze doğrudur. Çembersel harekette ivme vektörü dai-
ma hız vektörüne diktir. 3r yarıçaplı makara sabit makara olsaydı;
~1
Yanıt A dır. ~ = 3 olurdu. Ancak 3r yarıçaplı makara hem
2
dönme, hem de öteleme hareketi yaptığı için;
~1
~ = 6 olur.
2
Yanıt D dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

5. N

a
a
G = mg

Şekilden;

mv 2
F r
tan a = mg = mg

v2
tan a = rg
7. Çizgisel hız ile açısal hız arasındaki ilişki;

bulunur. Bu bağıntı, aracın güvenli bir şekilde virajı v = ~ · r dir.

dönebilmesi için hızın değerini verir. Buna göre açısal hız sabit kalmak koşulu ile yörünge
Soruda verilen eğimin hesaplanabilmesi için v aracın yarıçapı artarsa çizgisel hız da artar.
hızının büyüklüğü ile birlikte, r virajın yarıçapı ve g ~ = 2rf bağıntısına göre açısal hız değişmediği sü-
yer çekimi ivmesi bilinmelidir. rece frekans da değişmez.
Yanıt C dir. Yanıt B dir.
82 TARAMA TESTLERİ

8. 9.

M R
Fmerk

y
Yarıçapı R, kütlesi M olan Dünya’nın çekim ivmesi;
O
x M
g=G
R2
mg
bağıntısı ile bulunur. Bağıntıda M sabit alınıp yarı-
R
çap yapılırsa;
Motosikletli hızını artırdığında merkezcil kuvvet ar- 2
tar. O noktasına göre artan tork motorun devrilme- gl = G
M
=4
GM
R 2 R2
sine sebep olur. x uzaklığını artırmak için sürücü ( )
2
motoru daha çok yatırırsa y azalır.
gl = 4g bulunur.
Fmerk·y = mg·x den tork dengesi sağlanır ve motor
virajı daha yüksek süratle dönebilir. I. yargı doğru- Yanıt D dir.
dur.

Toplam kütlenin artması tork dengesini sağlamaz.

mv 2
r · y = m · g · x ten m önemsizdir. II. yargı yanlış-
tır.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

r; viraj yarıçapı azaltılırsa Fmerk artar. Artan Fmerk

motoru devirir. III. yargı yanlıştır.

Yanıt A dır.
 TARAMA TESTLERİ 83

Tarama Testi 7 Çözümler 3.

~

1. Şekil I Şekil II
T

k k k

m
k k
İpteki gerilme kuvveti;

Fm = fs + T
m
T = Fm – fs = m · ~2 · r – fs
Şekil I de yay sabiti k1 = k, Şekil II de toplam yay
k k ~ = 2 r · f = 2 · 3 · 10 = 60 rad/s
sabiti k 2 = + = k dir.
2 2
T = 0,1 · (60)2 · 0,1 – 6
Her iki sisteme aynı m kütlesi asıldığına göre yapa-
cakları basit harmonik hareketlerin periyotları eşit T = 36 – 6 = 30 N bulunur.
olur. Yanıt A dır.
Yanıt E dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

4. Yeryüzündeki yer çekimi ivmesi;

MD
g = G·
2
RD
RD
idi. MG = 2MD ve R G = olan bir gezegende çe-
2
kim ivmesi;
2MD
2. gl = G ·
RD 2
( )
2
gl = 8 g
P
bulunur. Yeryüzünde basit sarkacın periyodu;
r
,
R m1 m2
T = 2r g ......................................... (1)
,
r dir. Boyu ye indirilen basit sarkacın gezegendeki
2
periyodu;
S
,
2 1 ,
Basit harmonik hareket yapan cisimlerin ivmeleri; Tl = 2 r = · 2 r · g ........... (2)
8g 4
amax = ~2 . r = 4 . r2 . f2 . r bulunur. (1) ve (2) bağıntıları oranlanırsa;

idi. O hâlde; 2r g
,
T
=
a1 4r2 · f2 · r Tl 1 ,
a2 = f
=4 · 2r g
4r2 · ( ) 2 · r 4
2 Yanıt E dir.
1 Yanıt B dir.
Tl = T bulunur .
4
84 TARAMA TESTLERİ

5. 7.

37°
T
O
Fm

mg
Çubuk dönerken çubuk üzerindeki bütün noktaların
Şekle göre; açısal hızları, periyotları ve frekansları aynı olur. I. ve
T . cos 37° = mg II. yargı doğrudur.

T . 0,8 = 0,4 . 10 = 5 N Çubuk üzerindeki cismin dönme eksenine uzaklığı

bulunur. arttıkça çizgisel hızı da artar. III. yargı yanlıştır.

Yanıt D dir. Yanıt D dir.

4r2 r
8. a = bağıntısına göre, K ve L nin periyotları
T2
eşit ise yarıçapı büyük olan L nin merkezcil ivmesi
6. düşey daha büyük olur.

Yani aL > aK olur.

Nihat Bilgin Yayıncılık©

R
v2
K a = r bağıntısına göre, L ve M nin çizgisel hızları
yatay
O eşit ise yarıçapı küçük olan M nin merkezcil ivmesi
Talt daha büyük olur.

Yani aM > aL olur.

L
mg Yanıt C dir.

K noktasındaki potansiyel enerji, L noktasındaki ki-

netik enerjiye dönüşür.

Buradan;
1
mgR = mv2 9. L
2
v2 = 2gR P
v
bulunur. L noktasında cisme uygulanan kuvvetler
m
şekildeki gibidir. Bu kuvvetlerin bileşkesi gerekli mer- O r
kezcil kuvveti sağlar.

v2
m· = Talt – mg
R Çizgisel momentum vektörü her zaman yarıçap vek-
v2 yerine 2gR yazılırsa; törüne dik olup çizgisel hız ile aynı yöndedir.
2 gR
m· = Talt – mg Sağ elin dört parmağı dönme yönünde yörünge üze-
R
rinde tutulursa dört parmağa dik olan baş parmak
Talt = 3mg bulunur.
açısal momentum vektörünün yönünü gösterir.
Yanıt C dir.
Yanıt E dir.
 TARAMA TESTLERİ 85

Tarama Testi 8 Çözümler 3.

m
Şekil I
1. X kasnağı saat ibresi yönünde 3 tur dönerse Z
kasnağı da aynı yönde 1 tur döner. ~X = 3~ alınır-
Şekil II
sa ~Z = ~ olur. m

X ve Z kasnaklarının açısal momentumları eşit oldu-

Şekil I de sistemin periyodu
ğuna göre;
m
LX = LZ T1 = T = 2 r ............................ (1)
k
IX ·~X = IZ ·~Z Yay üç eşit parçaya bölündüğünde k′ = 3k olur. Şekil
II de yaylar paralel bağlandığından;
IX ~Z 1
= ~ = bulunur . k2 = 3k + 3k + 3k = 9k
IZ X 3
m 2r m
T2 = 2 r = ............... (2)
Yanıt D dir. 9k 3 k
(1) ve (2) denklemleri oranlanırsa;
m
T1 2r
k 1
= & T2 = T bulunur .
T2 2r m 3
3 k
2. Yanıt A dır.
Şekil I Şekil II
Nihat Bilgin Yayıncılık©

, a a 4. I II III
F(N)
4, I
m 200
II
A B 150
T T
— O1 — III
4 4 m 100
C D 50
2T
— 2T
—
4 O2 4 x(m) 3m 2m m
0 1 2
Şekil I Şekil II
Şekil I için;

, Kuvvet-uzanım grafiklerinde eğim yay sabitini verir

T1 = 2 r g
F
(k = x ).
T1 = T
200
Şekil II için; • k1 = = 100 N / m
2
4, 3m 3
T2 = 2 r T1 = 2 r = r m
g 100 5
T2 = 2 T 150
• k2 = = 75 N / m
2
Şekil I deki sarkacın O1 den ikinci kez geçmesi için 2m 2 6
T2 = 2 r = r m
geçen zaman; 75 15
T T 3 100
+ = T dir. • k3 = = 50 N / m
2 4 4 2
3 2
T süresinde Şekil II deki sarkaç O2-D arasında bir T3 = 2 r
m
= r m
4 50 5
yerdedir.
O hâlde T1 > T2 > T3 bulunur.
Yanıt A dır. Yanıt E dir.
86 TARAMA TESTLERİ

5. düşey 7. v = 2rrf bağıntısına göre, yörünge yarıçapı küçülür-

~ se frekans artar.
m v = ~r bağıntısına göre yörünge yarıçapı küçülürse
Fs
O açısal hız artar.
r
v2
a = r bağıntısına göre yörünge yarıçapı küçülürse
merkezcil ivme artar.

Yanıt A dır.
Kaplumbağanın tabla ile birlikte dönebilmesi için sür-
tünme kuvveti merkezcil kuvvete eşit olmalıdır.

Fs = m~2r

kmg = m~2r 8. ~
2 O
~ r
k= g bulunur. X Y
Yanıt B dir. m 2m

Bir nokta etrafında dönen cismin eylemsizlik mo-

menti I = m · r2 ile orantılıdır.

X ve Y cisimlerinin eylemsizlik torkları IX ve IY

olmak üzere;

IX = m · 42 = 16m
Nihat Bilgin Yayıncılık©

IY = 2m · 22 = 8m

olarak yazılabilir. Cisimlerin O noktasına göre açı-

6.
K sal momentumları;
v 53°
TK 0,6mg L=I·~
m
TL ip LX = 16m · ~

LY = 8m · ~
L
olarak bulunur. Buna göre
0,6mg
LX
= 2 olur.
LY
53° Yanıt B dir.
mg·sin37° = 0,6·mg
mg
37°

Cismin hızı sabit olduğuna göre, K ve L noktaların-

daki merkezcil kuvvetler eşit olmalıdır. 9. Gezegen Güneş’in çevresinde dolanırken eşit za-
man aralıklarında eşit alanlar tarar.
FK = FL
Öyleyse 3t sürede A1 , 2t sürede A2 alan tarar.
0,6mg + TK = TL – 0,6 mg
A1 A2
TL – TK = 1,2mg =
3t 2t
6 A1 3
TL – TK = mg bulunur. = bulunur.
5 A2 2
Yanıt C dir. Yanıt E dir.
 TARAMA TESTLERİ 87

Tarama Testi 9 Çözümler 3.

1. Şekil I Şekil II ,

k1 k2 k1 k2

T
m m
m
Basit harmonik hareket yapan bir basit sarkacın pe-
T1 = 3 s T2 = 4 s
T3 =
12
s riyodu;
5
Yay sabiti k1 olan yay sarkacının periyodu 3 s ise ,
T = 2r g
bağıntıyı;
ile bulunur. Her iki durumdaki periyotları oranlarsak;
m
T2 = 2 r = 3s
k , ,
9 2r g g
T
= =
biçiminde yazabiliriz. Yay sabiti k2 olduğunda ise; Tl 4, 16 ,
2r g
m g 4
T2 = 2 r = 4s
k T , g 1
16 = g · 16 , =
Tl 16
biçiminde yazabiliriz. Yaylar paralel bağlandığında; T 1
=
Tl 4
k k 25
keş =
Nihat Bilgin Yayıncılık©

+ = k Tl = 4T bulunur.
9 16 144
m 12 Yanıt E dir.
T3 = 2 r = s bulunur .
25 5
k
144

Yanıt C dir. 4.

10 cm

m1 = m
40 cm
T1
m
2. T1 = 2 = 2 r
k1

3m
T2 = 3 = 2 r k1 k2
k2 m2 = m
m T1
T1 k1 m 3m
2
= = Yay sabiti yayın boyu ile ters orantılı olduğundan, 10
T2 3 3m T1 = 2 s T2 = 3 s
k2 cm lik yayın yay sabiti k ise, 40 cm lik yayın yay sabiti
k
olur. Buna göre;
2 k2 4
=
3 3k1 m
T1 k
4 k2 =
= T2 m
9 3k1 k
k1 4
3
= bulunur. Yanıt D dir.
k2 4 T1 1
Yanıt B dir. = bulunur .
T2 2
88 TARAMA TESTLERİ

5. Gezegeni Güneş’le birleştiren yarıçap vektörü eşit 8.

zaman aralıklarında eşit alanlar tarar. Bu nedenle
gezegen Güneş’e yaklaştıkça çizgisel hızı artar.

v3 > v2 > v1

Yanıt B dir.
Cismi merkeze bağlayan yarıçap vektörünün, birim
zamanda radyan cinsinden taradığı açıya açısal hız
denir.
Tablanın her noktası, merkezden geçen eksen etra-
6.
fından bir tam devrini aynı zaman içinde tamamlar.
5, Bu nedenle her noktanın açısal hızı aynıdır.
9,
Çizgisel hız ile açısal hızın büyüklükleri arasında
çivi
4, v = ~r bağıntısı vardır. r değişmediği sürece çizgisel
m hızın büyüklüğü değişmez. Burada dikkat edilmesi
L
K gereken nokta şudur. Çizgisel hızın yönü değiştiği
t1 t2
O için çizgisel hız da değişir. Ancak çizgisel hızın bü-
yüklüğü değişmez. Merkezcil ivmenin büyüklüğü;
2r 9, v2
t1 = g a= r
4

2r bağıntısı ile verilir. v ile r sabit kaldığı sürece mer-

4,
t2 = g kezcil ivmesinin büyüklüğü değişmez. Merkezcil iv-
4
Nihat Bilgin Yayıncılık©

menin büyüklüğü değil de merkezcil ivme sorulsaydı

3·2r ,
t1 g yön değiştiği için merkezcil ivme de değişirdi.
4 3
= = bulunur .
t2 2·2r , 2 Yanıt E dir.
4 g Yanıt C dir.

9. v
, m
O
7.

v2
a= r
,
bağıntısına göre yörünge yarıçapı değişmeden çiz-
gisel hız iki katına çıkarılırsa merkezcil ivme dört ka-
tına çıkar. Bu nedenle I. yargı doğrudur.
m
4r2 r
F=m
T2
bağıntısına göre periyot iki katına çıkarsa, kuvvet
Durgun bir asansörün tavanına asılı basit sarkacın
periyodu; 1
e ineceğinden II. yargı yanlıştır.
4
, Bu olayda gerekli merkezcil kuvveti ipteki gerilme
T = 2r g kuvveti sağlar. F = m4r 2 rf 2 bağıntısına göre, fre-
idi. Periyodun azalması için g yer çekim ivmesinin kans iki katına çıkarılırsa merkezcil kuvvet, dolayı-
artması gerekir. Bunun için asansör ya yukarı doğru sıyla ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü dört katına
hızlanmalı ya da aşağı doğru yavaşlamalıdır. çıkar. O hâlde III. yargı da yanlıştır.

Yanıt D dir. Yanıt A dır.

 TARAMA TESTLERİ 89

Tarama Testi 10 Çözümler 3.

1.
M
N hız
L
m 2m 3m
O (f1) (f2) (f3)
K P
ip mg
v 0 mg = k1 · x ⇒ k1 = x = k
zaman
m 2 mg
2mg = k2 · x ⇒ k2 = x = 2k
3 mg
Şekil I Şekil II 3mg = k3 · x ⇒ k3 = x = 3k
Hız-zaman grafiği incelendiğinde hızın düzgün ola- 1 k
f1 = m =f
rak arttığı görülür. O hâlde hız vektörü ile ivme vektö- 2r
rü aynı yönlüdür. Sadece P noktasında ivme vektörü 1 2k 1 k
f2 = = m =f
ile hız vektörü aynı yönlüdür. 2r 2m 2r

Yanıt E dir. 1 3k 1 k
f3 = = m =f
2r 3m 2r
O hâlde; f1 = f2 = f3

Yanıt C dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

2. NZ

v
NX
Z
v mg 4.
NY
X yatay
v k k
mg k m k
Y
mg
2m Şekil II

X noktası, yatayda olduğundan tepki kuvveti cismin

Şekil I
mg ağırlığına eşittir. Y ve Z noktalarında cisim çem-
mv 2 Şekil I deki paralel bağlı iki yayın toplam yay sabiti
bersel hareket yapmaktadır. r merkezcil kuvvet k1 = 2k dir. Şekil II de de yaylar paralel bağlı gibi
olsun Y noktasında;
görev yapar. Bu sistemde de k2 = 2k dir.
mv 2
NY = mg + r 2m
T1 2r
2k m 2k
bulunur. Z noktasında; = = ·
T2 m k m
2r
mv 2 2k
NZ = mg – r
T1
olacağından NY > NX > NZ dir. = 2 bulunur .
T2
Yanıt C dir.
Yanıt C dir.
90 TARAMA TESTLERİ

5. 20 cm 7. Şekil I Şekil II

O , a a

denge 4,
konumu m

Basit harmonik salınımlar yapan bir cismin ivmesini

veren bağıntı; 2m
2
4r r
a= = 4r2 · r · f2
T2 1 g
dir. Verilenleri bu bağıntıda yerine yazarak; Basit sarkacın frekansı f = bağıntısı ile bu-
2r ,
lunur.
80 = 4r2 . 20 . f2
1 g
80 = 80r2 · f2 Şekil I için; f =
2r ,
1 1 g
f = r s –1 bulunur. Şekil II için; f l =
2r 4,
Yanıt E dir. f
Buradan, f l = bulunur.
2
Yanıt B dir.
Nihat Bilgin Yayıncılık©

,
6. Basit sarkacın periyodu T = 2r g bağıntısından
bulunur. Bu bağıntıyı her duruma uygulayalım.
8. Yay sarkaçlarında periyot
,1
T1 = 2r m
g T = 2r bağıntısı ile
k
,2
T2 = 2r bulunur. Bu bağıntıya göre
g
x
Bu denklemlerden ,1 ve ,2 çekersek; periyot, kütlenin karekö-
küyle doğru orantılıdır.
T 21
,1 = ·g m = 1 ise T = 1 x
4r2
m = 4 ise T = 2
T 22
,2 = ·g
4r2 m = 9 ise T = 3

Bu değerleri aşağıdaki denklemde yerine yazarak Buna göre grafik aşağıdaki gibidir.
periyodu bulalım. periyot
,1 + ,2 3
T3 = 2r g
2
T 21 T 22
T3 = 2r + 1
4r2 4r2
0 kütle
T3 = T 21 + T 22 1 4 9

Yanıt B dir. Yanıt D dir.

 TARAMA TESTLERİ 91

9. Uzay istasyonu Dünyanın çekim ivmesi etkisiyle

Dünya’nın çevresindeki yörüngesinde dolanmak-
tadır. Bu nedenle uzay istasyonu aslında Dünya’ya
doğru düşmektedir. Bu düşme ivmesine merkezcil
ivme denir.

Serbest düşmeye bırakılmış bir asansör içinde bulu-

nan kişinin yerçekimini algılamaması gibi, istasyonda
da merkezcil ivme nedeniyle yerçekimi algılanamaz.

Yanıt C dir.

Nihat Bilgin Yayıncılık©