III.

CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1. Khái niệm Diode và nguyên lý hoạt động
Khái niệm Diode:
Diode bán dẫn (gọi tắt là diode) là một loại linh kiện bán dẫn chỉ cho phép dòng
điện đi qua nó theo một chiều mà không theo chiều ngược lại

Có nhiều loại diode khác nhau nhưng chúng đều có nguyên lý cấu tạo chung là
một khối bán dẫn loại P ghép với một khối bán dẫn loại N và được nối với 2 chân ra là
anode và cathode.

Diode là linh kiện bán dẫn đầu tiên. Khả năng chỉnh lưu của tinh thể được nhà vật
lý người Đức Ferdinand Braun phát hiện năm 1874.

Cấu tạo của Diode

2. Mạch chỉnh lưu:

a. Giới thiệu về mạch chỉnh lưu:

- Là một loại mạch điện sẽ bao gồm các linh kiện điện – điện tử, dùng để chuyển
đổi dòng điện xoay chiều thành dòng điện một chiều. Mạch chỉnh lưu được dùng ở các
bộ nguồn điện một chiều hoặc các mạch tách sóng tín hiệu vô tuyến điện trong thiết bị
vô tuyến. Phần tử, tích cực trong mạch chỉnh lưu có thể là các iốt bán dẫn, các đèn
chỉnh lưu thủy ngân hoặc các linh kiện khác. Khi chỉ dùng một diode ơn lẻ để chỉnh lưu
dòng điện xoay chiều, bằng cách khóa không cho phần dương hoặc phần âm của dạng
sóng đi qua mạch điện, thì mạch chỉnh lưu được gọi là chỉnh lưu nửa chu kỳ hay chỉnh
lưu nửa sóng. Trong các bộ nguồn một chiều người ta hay sử dụng các mạch chỉnh lưu
nhiều diode (2 hoặc 4 diode) với các cách sắp xếp khác nhau để có thể biến đổi từ xoay
chiều thành một chiều bằng phẳng hơn trường hợp sử dụng một diode riêng lẻ. Trước
khi các diode bán dẫn phát triển, người ta còn dùng các mạch chỉnh lưu sử dụng èn điện
từ chân không, đèn chỉnh lưu thủy ngân, các dãy bán dẫn đa tinh thể seleni.

- Các máy thu thanh vô tuyến đầu tiên, người ta gọi là các máy tinh thể, dùng
một sợi "râu mèo" hoặc một kim nhọn tiếp xúc nhẹ vào một điểm trên một khối tinh
thể galena (sunphát chì) để tạo ra một diode tiếp điểm, hoặc một bộ tách sóng tinh thể.
Trong hệ thống sấy ốt khí, các bộ phát hiện lửa có thể dùng. Hai điện cực trong một vỏ
bọc kín có thể sản sinh ra dòng điện và có thể chỉnh lưu ược một dòng điện xoay
chiều, nhưng chỉ khi chúng nhìn thấy ngọn lửa.

b.Một số loại mạch chỉnh lưu:

1.Mạch chỉnh lưu bán chu kỳ (chỉnh lưu nửa sóng):
- Mạch sử dụng một diode chống dòng ngược mắc nối tiếp với tải tiêu thụ, ở chu
kỳ dương. Và nó được phân cực thuân do vậy dòng điện đi qua diode và đi qua tải ở chu
kỳ điện tích âm, và diode bị phân cực ngược do không có dòng quá tải.

- Một mạch chỉnh lưu nửa sóng chỉ một trong nửa chu kỳ dương hoặc âm có thể dễ
dàng đi ngang qua diode, trong khi nửa kia sẽ bị khóa, tùy thuộc vào chiều lắp đặt của
diode. Vì chỉ có một nửa chu kỳ được chỉnh lưu, nên mạch chỉnh lưu nửa sóng có hiệu
suất truyền công suất rất thấp. Mạch chỉnh lưu nửa sóng có thể lắp bằng chỉ một diode
bán dẫn trong các mạch nguồn một pha.
 Sơ đồ mạch chỉnh lưu nửa sóng

2. Mạch chỉnh lưu cả chu kỳ (chỉnh lưu toàn sóng):

- Mạch chỉnh lưu toàn sóng biến đổi cả hai thành phần cực tính của dạng sóng đầu
vào thành một chiều. Do đó nó có hiệu suất cao hơn. Tuy nhiên trong mạch điện không
có điểm giữa của biến áp người ta sẽ cần đến 4 diode mắc theo hình cầu thay vì một
như trong mạch chỉnh lưu nửa sóng. Điều này có nghĩa là đầu cực của điện áp ra sẽ
cần đến 2 diode để chỉnh lưu, thí dụ như 1 cho trường hợp điểm X dương, và 1 cho
trường hợp điểm X âm. Đầu ra còn lại cũng cần chính xác như thế, kết quả là phải cần
đến 4 diode. Các diode dùng cho kiểu nối này gọi là cầu chỉnh lưu.
Sơ đồ mạch chỉnh lưu toàn sóng:
- Ở chu kỳ dương (đầu dây phía trên dương, phía dưới âm) dòng điện đi qua diode
D1 => qua Rtải => qua diode D4 về đầu dây âm
- Ở chu kỳ âm, điện áp trên cuộn thā cấp đảo chiều (đầu dây á trên âm, ở dưới
dương) dòng điện đi qua D2 => qua Rtải => qua D3 về đầu dây âm.

=> Như vậy, hoạt động cả hai chu kỳ ều có dòng iện chạy qua tải. Mạch chỉnh lưu
này còn có thể áp dụng cho các inverter điện năng lượng mặt trời được sử dụng nhiều
hiện nay.

Ứng dụng:
- Sử dụng trong các thiết bị chuyển đổi.
- Trích xuất thành phần điện một chiều từ nguồn điện xoay chiều.
- Sử dụng trong mạch tách sóng các tín hiệu vô tuyến điều biến biên độ.
- Được sử dụng để cấp điện có cực tính cho máy hàn điện.

Mạch chuyển đổi điện áp 220 VAC sang 12 VDC:

- Trong các mạch điện tử của các thiết bị như máy tính, điện thoại, TV,… Chúng
sử dụng nguồn một chiều DC ở các mức điện áp khác nhau, nhưng phần jack cắm điện
cấp nguồn của các thiết bị này lại cắm trực tiếp vào nguồn điện AC 220V-50Hz. Như
vậy các thiết bị điện tử cần có một bộ phận để chuyển đổi từ dòng điện xoay chiều thành
dòng điện một chiều và có điện áp phù hợp cho từng thiết bị. Có nhiều loại bộ chuyển
đổi điện áp AC-DC (bộ nguồn) khác nhau về cấu tạo cũng như khả năng cung cấp dòng
áp.

- Các mạch điện tử của các thiết bị như máy radio – cassette, amlpy, tivi, đầu
VCD… chúng đều sử dụng nguồn điện một chiều DC. Ở các mức điện áp khác nhau,
nhưng ở ngoài giắc cắm của các thiết bị này lại cắm trực tiếp vào nguồn điện AC 220V
50Hz. Các thiết vị điện tử cần có một bộ phận chuyển đổi nguồn xoay chiều ra điện áp
một chiều, cung cấp cho các mạch.

Tính toán: