Vật lý chất rắn

GS.TS. Võ Văn Hoàng

Phòng thí nghiệm Vật lý Tính toán
Đại học Bách Khoa tp.HCM

1
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Tổng quan về môn học
• Cấu trúc vật chất: tinh thể, vật liệu lỏng và vô định hình,
quasicrystals
• Dao động mạng, tính chất nhiệt của vật rắn
• Khí electron tự do
• Vùng năng lượng
• Chất bán dẫn
• Từ tính
• Chất siêu dẫn
Tài liệu tham khảo: Tinh thể NaCl

1. Đào Trần Cao, Cơ sở Vật lý chất rắn, NXB ĐHQG Hà Nội, 2007
2. C. Kittel, Introduction to Solid State Physics, John Wiley & Sons, 7th Edition, 1996
3. Võ Văn Hoàng, Vật lý kim loại, NXB ĐHQG Tp.HCM, 2006 2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Chương I. Tinh thể chất rắn

• Bài giảng 01: Khái quát về cấu trúc vật rắn

• Bài giảng 02: Cấu trúc tinh thể
• Bài giảng 03: Các loại liên kết trong tinh thể-vật rắn

3
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Bài giảng 01:
Khái quát về cấu trúc vật rắn
Trong thiên nhiên vật rắn tồn tại ở 03 dạng cơ bản: tinh thể
(đơn tinh thể, đa tinh thể), vô định hình, quasicrystals

Vô định hình Tinh thể

4
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Tinh thể
• Cấu trúc có tính trật tự: sự
lập lại có tính tuần hoàn
những yếu tố cấu trúc
đồng nhất.
• Ví dụ: cấu trúc của nhôm
Al
• Vật liệu thường gặp nhất
trong tự nhiên

Cấu trúc tinh thể của Al

5
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Vật rắn có cấu trúc vô định hình

Vật liệu tinh thể (minh họa) Vật liệu vô định hình (minh họa)

• Cấu trúc không trật tự (random structure): có trật tự gần như trong
chất lỏng.
• Ví dụ: Mô hình vô định hình đơn giản đơn nguyên tử.
• Các đại lượng liên quan đến cấu trúc: Hàm phân bố xuyên tâm, hệ 6
số cấu trúc, …
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Hàm phân bố xuyên tâm

7
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Hàm phân bố xuyên tâm của Fe vô định
hình

8
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Phân bố số phối vị trong Fe vô định hình

9
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Quasicrystals
• Phát minh năm 1984 bởi Dan
Shechtman
• Cấu trúc: có tính đối xứng bậc
5, có trật tự nhưng không có
tinh tuần hoàn. Thường tìm
thấy trong các hợp kim của
nhôm như: (Al,Ni,Co), (Al, Pd,
Mn), ….
D. Shechtman, I. Blech, D.
Gratias, J.W. Cahn, Phys. Rev.
Letters 53, 1951 (1984)

GS. Dan Shechtman, giải Nobel về hóa học năm 2011

10
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Quasicrystals
• Quasicrystals có đối xứng bậc
5.
• Tinh thể truyền thống không có
đối xứng bậc 5!!

Mẫu vật liệu quasicrystal

11
Ảnh nhiễuCuuDuongThanCong.com
xạ tia X của quasicrystal https://fb.com/tailieudientucntt
Video 1. Crystallization of Lennard-Jones fluid

12
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Video 2. Mô hình khí Ar

13
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Video 3. Tinh thể hóa hợp kim Au75Pd25

14
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Video 4. Quasicrystals

15
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt