ĐẶC TRƯNG CỦA TRUYỆN CỔ TÍCH

1. Hệ đề tài
- Trong truyện cổ tích, đề tài đấu tranh giai cấp chiếm ưu thế và nổi bật
hơn cả. Đó là mâu thuẫn trong quan hệ Nhà nước phong kiến và nhân
dân; mâu thuẫn giữa địa chủ hoặc phú thương với nhân dân; hay mâu
thuẫn trong quan hệ thân tộc gia đình…

VD: Người họ Liêu và Diêm Vương, Cây tre trăm đốt, Tấm Cám,…

- Tình yêu hôn nhân và gia đình

VD: Trương Chi Mỵ Nương, Phạm Tải Ngọc Hoa, Sự tích chim cuốc,…

- Lao động sản xuất và đấu tranh chinh phục tự nhiên.

VD: Ba chàng thiện nghệ, Người thợ mộc Nam Hoa,…

- Giải thích các phong tục lâu đời và sự vật trong thiên nhiên.

VD: Cây nêu ngày tết, Sự tích cây huyết dụ, Bà dội om,…

2. Qũy motif
- Sự ra đời kì lạ -> phản ánh sự bất hạnh của con người -> quyền mưu cầu
hạnh phúc.
- Xây dựng nhân vật đối lập giữa xuất thân và ngoại hình, phẩm chất.
- Tài năng nhân vật.
3. Phương thức xây dựng nhân vật
- Kiểu nhân vật: mồ côi, con riêng, dị hình,…
- Xuất thân: đối lập với vị thế, nhân thân ngoại hình và bản chất con người
bên trong.
- Mang đặc điểm của con người xã hội.
- Yếu tố kì ảo can thiệp vào vòng đời nhân vật.
4. Phương thức xây dựng cốt truyện
 Kết cấu trong VHDG nói chung, TCT nói riêng thường theo đường thẳng,
theo sự việc, hành động, theo thứ tự thời gian, cái gì xảy ra trước kể trước,
cái gì xảy ra sau kể sau. Tuy nhiên, kết cấu ở ba biến thể của TCT cũng có
sự khác nhau.

Cốt truyện TCT có 3 yếu tố:

- Mở đầu
- Phát triển
- Kết thúc

Cốt truyện của TCT phải mang vẻ đẹp cấu trúc, văn hóa và đạo lý.

5. Ngôn ngữ của truyện cổ tích

- Ngôn ngữ cổ tích là ngôn ngữ trần thuật.
- Mục đích: dễ thuộc, dễ nhớ, dễ tiếp thu
- Motif ngôn ngữ mở đầu và kết thúc.

VD: Mở đầu: “Ngày xửa, ngày xưa…”

Kết thúc: “Từ đó, nhân dân ta….”

- Ngôn ngữ văn vẻ của tục ngữ, ca dao, thành ngữ

6. Thời gian và không gian trong truyện cổ tích
6.1. Thời gian
- Thời gian quá khứ vĩnh hằng, không bao giờ thay đổi.
- Thời gian không gián đoạn mà diễn tiến theo hành động nhân vật.
- Các từ chỉ thời gian mang tính chất ước lệ, không đề cập rõ tới năm,
tháng nào.
6.2. Không gian
- Không gian cuộc sống trần thế: làng quê, nơi nhân vật chính sinh sống
- Không gian kì ảo: địa phủ, cõi tiên,