Professional Documents
Culture Documents
چالشهای مدیریت دیجیتال
چالشهای مدیریت دیجیتال
تا همین گذشته نه چندان دور ،مثال ت ا ده ه پیش بس یاری از اص ول و مب انی م دیریت همچن ان پای دار و پابرج ا ب ود و تنه ا
رویکردها وشرایط بود که تفاوتهایی در مکاتب مدیریتی ایجاد می نمود .ولی امروزه در عصر دیجیتال چالشهای تن د و ت ازه
چالشهایی که ویژگیهای عصر جدید هستند .جهانی شدن ،فن آوری اطالعات و سرعت تحوالت برخی از این چالشها هستند.
اما به نظر میرسد که حاد ترین و بی رحم ترین دست اندازی که گریبان مدیران را گرفته است تغییر تع اریف اص ولی باش د.
د. وده ان ابی ب ل و ارزی ای عم ال مبن الهای س هس اریفی ک تع
امروزه تعریف دانش ،ثروت ،و ارزشهای اجتماعی دگرگون شده اند .مدیران سازمانها چگونه ب ا این چالش ها برخ ورد می
د؟ کنن
در این مقال ه ب ه بررس ی چالش های ف را روی س ازمان ه ا و م دیران در فرآین د دیجیت الی ش دن می پ ردازیم.
ود: یم نم ه دو بخش تقس اری و پیش رو را ب هج دیریت در ده ای م ره وان دردس ● می ت
د. ل می کنن والت تحمی رعت تح اوس اتی ه ه بی ثب کالتی ک ته از مش ت :آندس ▪ نخس
رابطه پیچیده ای میان درد و درمان در مدیریت عصر حاضر برقرار است .به گون ه ای ک ه اث رات ج انبی ()Side effect
برخی از درمانها به اندازه خود دردها نیازمن د توج ه هس تند .و بس یاری از راهکاره ا ( )Solutionsاث رات ج انبی وخیمی
دارند که خود نیازمند طرح و برنامه ای برای بهبود است .و همه این برنامه ریزی ها در شرایط بی ثب ات و غ یر قاب ل پیش
در این چکیده قصد آن را داریم تا پاره ای از عمومی ترین و رایج ترین چالشهای فراروی مدیریت عصر حاضر را بررسی
کنیم .چالشهایی که تقریبا همه مدیران به نوعی تجربه ای از رویارویی با آن را دارن د .و س پس در انته ا م دیران را از حیث
نحوه پاس خ ب ه فن آوری اطالع ات و ب ویژه فن آوری اطالع ات دس ته بن دی می ک نیم و ص فات هری ک را ب ر می ش ماریم.
از آنجا که گسترش فن آوری اطالعات و ارتباطات و در پی آن مدیریت دیجیت الی س ازمان ،خ ود مقول ه ای جدی د اس ت ل ذا
سوابق تحقیق در این امور محدود به دهه اخیر می باشد .در کشور ما ایران نیز چند سالی است ک ه س ازمانها ب ا دو رویک رد
د. ده ان یده ش الی کش دیریت دیجیت مت م هس کلی ب
ازمانی کس های بروکراتی االی پردازش ایی از حجم ب رای ره ت:ب ▪ نخس
ودن . درن ب وگرایی و م هن اهر ب رای تظ ▪ دوم :ب
که متاسفانه رویکرد دوم غالب است .این در حالی است که سازمان های قدیمی تر ب ا س اختار کالس یک ب ه ت ازگی ب ا رقیب
تازه ای روبرو شده اند :سازمانهای مجازی و دیجیتالی .از سوی دیگر مرزه ا در نوردی ده ش ده ان د و تج ارت و بازاری ابی
جهانی( ، )Global Marketingهمه کسب و کاره ای محلی ( )Local Businessرا در براب ر رقب ای جه انی ق رار داده
ت. اس
این ش رایط ک ه ب ه کلی بیس ابقه اس ت ،تع اریف پای ه را ن یز دس تخوش دگرگ ونی ک رده اس ت.
● عمده ترین چالشهای مدیریت دیجیتال در سالهای گذشته و پیش رو عبارتند از :
-۱امنیت
-۲ثبات
-۳روابط انسانی
-۴سرعت تحوالت
که به شرح مختصری پیرامون هریک از موارد باال و بررسی اثرات جانبی برنامه های اصالحی می پردازیم که برای آنه ا
امنیت اطالعات و حفاظت از اسرار سازمانی هم واره ذهن م دیران را مش غول خ ود س اخته اس ت .س اخت ص ندوقهای
ایمنی و مکانیزمهای حفاظتی برای نگهداری از اسناد کاغذی ،خ ود ص نعتی گس ترده را پدی د آورده اس ت .م راقبت از
اسناد کاغذی چندان مشکل نیست .اما هرچه این امنیت را باالتر ب بریم هزین ه و زم ان دسترس ی ( )Access Timeرا
افزایش داده ایم .اما با پیدایش رایانه ها و ظهور نوع تازه ای از سند بنام سند دیجیتال کار ویرایش و دسترسی ،ص دور
و انتقال اسناد ساده و مکانیزه گردید .همزمان با این دگرگونیه ا ن وع ت ازه ای از تخلف ات ن یز مش اهده گردی د و مس اله
امنیت اسناد دیجیتالی مطرح شد .همچ نین مش کالت اعتب ار س نجی ( )Authenticationو امض ای دیجیت ال (Digital
)Signخ ود مقول ه ای ش د ک ه م دیران را بیش از پیش از الک ترونیکی نم ودن اس ناد حس اس و دارای اعتب ار حق وقی
منصرف ساخت .دلیل این بی میلی و انصراف سه چیز میتواند باشد :
الف :عدم طراحی سیستم اطالعاتی بصورت درست و منطبق با نیاز سازمان.
مورد الف بویژه در کشورهای در حال توسعه که نخستین برخوردها را ب ا فن آوری اطالع ات تجرب ه می کنن د ف راوان
دیده می شود .حتی گاه به سختی می توان یک سیستم یکپارچه و بی عیب و نقص را در این کشور ها پیدا کرد.
سواد کار با اطالعات همانا دانش بهره گیری و تجزیه و تحلیل اطالعات است .زندگی امروز بیش از ه ر زم ان دیگ ری ب ه
اطالعات وابسته است .گاه با شنیدن یک عدد شاد و گاه غمگین میشویم .و یک عدد میتواند ی ک م دیر را موف ق و ی ا از ک ار
برکنار سازد .اما بدلیل هجوم انبوهی از اطالعات ،نیاز به ابزار پردازش اطالعات احساس می شود .این اب زار ن یز رایان ه
ها هستند .و منظور ما از رایانه تنها یک سخت افزار تزیینی نیس ت ،بلک ه منظ ور ی ک سیس تم اطالع اتی دقی ق و منس جم
متشکل از سخت افزار و نرم افزار مناسب است .کار با رایانه و بهره گیری از سیستم های اطالعاتی برای اهداف پردازشی
ود دارد. هخ وط ب ی مرب ه و دانش تخصص ب تجرب د کس ود نیازمن یز خ لن ه و تحلی و تجزی
و ضعف مدیران در این دو نوع سواد اطالعاتی ( نوع اول و نوع دوم) یکی از چالشهای پیش روی مدیران و دلی ل مق اومت
آنها در برابر رایانه ای شدن امور است .حال هر نوع سازمانی که باشد خواه دولتی و خواه خصوصی ،خواه تجاری و خواه
فرهنگی.
ج :تخلفات دیجیتال :امروزه کودکان از والدین باهوش ترند .آنها بخوبی با تلفن همراه و رایانه کار می کنند و کارهایی انجام
میدهند که والدین از انجام آن عاجزند .مدیران سازمانها نیز در وضع مشابهی قرار دارند .گته کارکنان به اطالعات محرمانه
دسترسی غیر مجاز پیدا می کنند و این مساله که متصدی بخش رایانه شرکت یا سرپرست شبکه بیشتر از م دیر ک ل س ازمان
به اطالعات دسترسی دارد بس یاری از م دیران را کالف ه و مض طرب می کن د و آنه ا را از رایان ه ای نم ودن سیس تم اداری
مشکل دیگری که مدیریت دیجیتالی را محدود و مشکل می کند بی ثب اتی حاص ل از ش کل گ یری فض ای دیجیت الی (Cyber
)Spaceاست .بدین معنی که با دیجیتالی شدن و جهانی شدن رقبا ،شرایط به نحو محسوسی ناپایدار و غ یر قاب ل پیش بی نی
می شود.
مناقصه ها و مزایده ها ،آگهی های خرید و فروش و انجام معامالت با چنان سرعتی انجام می شوند که گاه سازمانهای کند و
کم اطالع از محیط ،بسیاری از رخداد های مهم و حیاتی محیط خود را هرگز متوجه نمی شوند.
در چنین شرایطی مدیران گاه به جای آنکه تالش خود را مضاعف کنند و سعی کنند تا خود و س ازمان متبوعش ان در فض ای
اطالعاتی مناسب تنفس کنند ،کناره گیری را پیش ه می کنن د و ب ا پش ت ک ردن ب ه واقعی ات خ ود را در ی ک فض ای ایزول ه
بویژه سازمانهای دولتی ،که در شرایط غیر رقابتی با فراغ بال به روند ناکارآمد خود ادامه می دهن د و ترس ی از مش کالت
مالی ندارند.
بهر حال آنچه که هست بی ثباتی و عدم اطمینان یکی از ویژگیهای فضای در حال گذار از سنتی به دیجیت ال اس ت و خ واهیم
دید که اغلب مدیرانی که پشت به این حقایق می کنند مدیرانی موسوم به « ملحد و منکر» یا دسته هفتم هستند.
توسعه شبکه جهانی و فن آوری اطالعات جهان را در یک تور نامریی فرو برده است .امروزه سازمانهای زیادی را میتوان
یافت که از نظر جغرافیایی در سرتاسر گیتی پراکنده اند در حالی که تحت پوشش مدیریت واحدی قرار دارند.
و در این می ان تهدی د رواب ط انس انی موج ود در س ازمان ،بس یاری از م دیران را ب ه ب ازنگری وا می دارد .کم نیس تند
سازمانهایی که روابط انسانی و کاری مناسب خود را یک سرمایه با ارزش تلقی می کنند و حاضر نیستند با هجوم رایانه ه ا
آنرا به خطر افکنند .این نگرانی اگرچه بجا و منطقی است اما دلیل قانع کننده ای نیست.
بازآفرینی روابط انسانی و کاری یکی از وظایف مهم یک مدیر خوب در عصر دیجیتال است .خواهیم دید ک ه م دیران دس ته
مدیر امروز در هر سازمانی که باشد و به هر یک از دسته های هفت گانه مدیران ( که معرفی خواهیم کرد) متعلق باشد یک
مشکل مشترک دارند و آنهم سرعت تحوالت اس ت .ده ه ج اری نس بت ب ه ده ه گذش ته در زمین ه س رعت وق وع تح والت ،
این دگرگونی های تند و سریع باعث می شوند تا زمان منسوخ شدن اطالعات یا به عبارتی تاریخ مصرف آنها زود فرا رسد.
همین مساله هزینه های اطالعاتی و عملیاتی همه سازمان ها را افزایش داده است .برخورد مدیران با مقوله سرعت تح والت
بستگی تام با نوع حرفه آنها دارد .ولی عموما سازمانهایی که نتوانند یک سیستم اطالعاتی مناسب طراحی و پیاده سازی کنند
همانطور که در خالصه مقاله گفته شد تغییر و دگرگونی تعاریف یکی از خشن ترین چالشهای پیش روی مدیران در روزگار
حاضر است.
روزی روزگاری ثروت مجموعه گنجها و ذخیره های طال و گوهر و در راس آن تاج و تخت ب ود .و تولی د ب ه کش اورزی و
صنایع دستی مربوط به آن محدود بود .اما در پی انقالب صنعتی و حذف محدودیتهای پیشین بر سر راه تولید ثروت مفه ومی
تازه یافت و در تولید و ارزش افزوده معنا شد .تا پیش از آن ثروت نیازمند نگاهبانانی چون شوالیه ها و جن گ س االران ب ود
و راه بدست آوردن آن نیز غارت دیگر ملتها و یا به ره کش ی از انس انها ب ود و در به ترین ح الت ب اج و خ راج ش اهانه راه
اما در تعریف جدید جنگ آوران و سلحشوران بایستی جای خود را به کارآفرینان و متخصصان میدادند .از همین زم ان ب ود
که تولید و مصرف در نهادهای جداگانه خانواده و کارخان ه انج ام پ ذیرفت .ت ا پیش از آن تولی د و مص رف ه ر دو در واح د
خانواده انجام میشد و خانوار ها با مبادله پایاپای نیازه ای یک دیگر را برط رف میکردن د .واح د جدی د یع نی کارخان ه ب اعث
پیدایش طبقه جدیدی از جامعه نیز شد :طبقه کارگر .اثرات سیاسی و اجتماعی این طبقه و کس انی ک ه ب رای دف اع از حق وق
این طبقه ،جامعه را تحت شعاع فعالیتهای خود قرار دادند ،سرتاسر کتابهای سیاسی ،فلسفی و تاریخی دوق رن اخ یر را ب ه
خود اختصاص داده است .اما تولید صنعتی نیز ( با مفهوم کالسیک خود) دیری نپایید و مانند همه پدیده ه ای دیگ ر این ک ره
خاکی دورانی در اوج بود و سپس در سراشیبی رکود افتاد .زیرا سرانجام عصر صنعت جای خ ود را ب ه عص ر جدی دی داد
که آن را با نامهای چون عصر انفورماتیک ،رایانه ،یا ارتباطات بیان میکردند . .صنعت بازهم در تحوالت روزگار رن گ
گرچه خود انقالب دوم صنعتی ( انقالب دیجیتالی) را پیامد منطقی و مسلم انقالب صنعتی دانسته اند اما نکاتی در خور توجه
در این تح ول ی افت میش ود ک ه هم ه مف اهیم اقتص ادی را بص ورت زیربن ایی تحت ش عاع خ ود ق رار میده د .یکی از این
دگرگونیهای بسیار جالب توجه ،مفهوم ثروت و دارایی است .در دنیای امروز دانایی و اطالعات ث روت واقعی اس ت .اگ ر
روزگاری کمپانی خودرو ساز فورد( )Fordبواسطه زمینهای پهناور کارخانه و ماش ین آالت م درن آن ،ش رکت ثروتمن دی
محسوب میشد امروزه کمپانی بزرگ مایکروسافت نه زمین دارد و نه ماشین آالت .تنها دارای آن یک ساختمان است و چن د
صد دستگاه رایانه اجاره ای .مجموع ارزش آنها کمتر از یک درصد ارزش سهام شرکت در بورس است .
پس ثروت واقعی مایکروسافت و یا صدها و هزاران شرکت مش ابه آن ج ایی در جمجم ه پرس نل آن ق رار دارد .و این اس ت
تعریف اقتصاد دانش پایه )Knowledge Based Economy(.دیگر اندوختن ج واهرات و ی ا ت ل انب ار ک ردن ک وهی از
ماشین آالت صنعتی نه تنها مزیت رقابتی نیست بلکه تبدیل به عاملی دست و پاگیر شده است .و خوب است بدانید بس یاری از
کمپانی های صنعتی جهان همچون فورد و یا بویینگ اقدام به فروش بخشی از خط تولید خود نموده اند .زی را بوض وح نقط ه
قدرت این دسته شرکتها در جای دیگری است و مایل هستند تا در همانجا متمرکز شوند .در ط راحی محص ول و در توان ایی
درک واقعیته ای اقتص اد م درن و دیجیت الی از آن رو اهمیت دارد ک ه ب اعث تغی یرات اساس ی در نگ رش و برنام ه ری زی
اگر به این باور برسیم که امروزه مدیران نیازهای اطالعاتی انبود و متنوعی دارند و بدون طراحی ی ک سیس تم اطالع اتی ،
این نیاز برآورده نخواهد شد ،آنگاه نتیجه می گیریم که دیجیتالی شدن دست کم بخشی از امور (امور بیشتر ساختیافته) امری
برای آنکه نوع برخورد و تصمیم مدیران را در قبال پذیرش فن آوری اطالعات به عنوان یک بستر توسعه و بلکه بقا بدانیم،
مدیری که اهمیت استراتژیک فن آوری اطالعات را بخوبی بیان می کند ولی در عمل اجرا نمیکند.
-۲مدیر متزلزل
مدیری که اهمیت استراتژیک فن آوری اطالعات را با اکراه می پذیرد ،ولی برای پرداختن به مسایل آن آم ادگی نش ان
نمیدهد.
مدیری که قانع شده است فن آوری اطالعات اهمیت استراتژیک دارد و خود را نیز در آن کارشناس و صاحبنظر می داند.
-۵مدیر مذبذب
مدیری که اذعان دارد فن آوری اطالعات می تواند اهمیت استراتژیک داشته باشد ولی بایستی مرتبا او را قانع ساخت
- ۶ .مدیر شاه منشمدیری که اهمیت استراتژیک فن آوری اطالعات را می پذیرد و بهترین « مدیر عالی اطالعات » خود را
-۷مدیر معتقد
مدیری که اهمیت استراتژیک فن آوری اطالعات رامی پذیرد و درک میکند که این امر میتواند برای او و سازمان او م زیت
رقابتی باشد و در رفتارهای روزانه خود نیز این باور را نشان می دهد و در عمل بدان گرایش دارد.
تنها این گونه مدیران هستند که می توانند سازمانها را برای رویارویی با چالشهای عضر دیجیتال رهبری نمایند.
در حالی که در ادبیات نوین فن آوری اطالعات و سیستمهای اطالعاتی گذر از م رز دانس تن و رس یدن ب ه اعتق اد ب ه اهمیت
سیستمهای اطالعات و فن آوری مربوطه مورد تاکید قرار می گیرد ولی تحقیقات عموما خالف آن را نشان می دهند.
در نگاهی تطبیقی به این مساله ب ه اس تناد ب ه مطالع ه ای ک ه در س ال ۱۳۷۸ب روی ۳۲م دیر و ۹۶کارمن د از بان ک رف اه
کارگران ،بنیاد مستضعفان و جانبازان ،س ازمان ام ور اداری و اس تخدامی کش ور ،گم رک ،ش هرداری ته ران ،وزارت
نیرو ،اداره کل معادن و فلزات از استانهای تهران ،خراسان و خوزستان ص ورت پ ذیرفت ،مش خص گردی د ک ه هن وز ت ا
مرز اعتقاد به این مساله شکافی عظیم به چشم میخورد و اکثر مدیران عالی در این بررسی فقط به م یزان قاب ل ت وجهی (۸۷
این در حالی است که میزان آشنایی کارمندان با ابزاره ای مج ازی س ازی فق ط در ح د ۲۳درص د ب وده اس ت .در بررس ی
دیگری (به راهنمایی جناب دکتر علی رضاییان دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه شهید بهشتی) مشخص گردی د ک ه تنه ا ۵۸
درصد از سازمانهای دولتی به شبکه اینترنت متصل هستند و میزان اتص ال آنه ا ب ه ش بکه داخلی اطالع رس انی در ح د ۶۶
درصد است .به نظر میرسد که برای نیل به الگوی اعتقاد به اهمیت فن آوری اطالعات باید از طریق برنام ه ری زی و پی اده
در حالی که بسیاری از رهبران هوش باالیی دارند ولی همگی آنان ضرورتا حس کنجک اوی ندارن د .م دیرانی ک ه در س طح
جهانی فعالیت می کنند کجنکاوی را پیشرانه خود برای درک هرچه بیشتر از جهان می دانند .شخصیت فردی م دیران ع الی
-۲انسجام شخصیتی
مدیران اجرایی ،انسجام شخصیتی را بر اساس رفتارهای اخالقی و وفاداری به ارزشها و راهبرد سازمان تعریف می کنند.
در فعالیتهایی که در سطح جهانی انجام می شوند ،استانداردهای رفتار فردی و س ازمانی ه ردو در مع رض مص الحه ق رار
دارند .مدیران اجرایی در سطح جهانی بیان میدارند که انسجام شخصیتی میزان اعتماد عمومی در سطح س ازمان را ب ه نح و
پاره ای ویژگیهای شخصیتی و رفت اری دیگ ر ن یز ب رای م دیران ع الی موف ق در عص ر اطالع ات ب ر ش مرده ش ده اس ت.
ویژگیهایی همچون :استقبال از دوگانگی ها ،توانایی مدیریت عدم اطمینان ،تنش زدایی و درک ،فهم گسترده و سیستمی و
ت. ده اس از ش دی آغ ار جدی ه روزگ هک ه این نکت اور ب رانجام ب س
ه: ● نتیج
چالشهای پیش روی مدیران و سازمانها در عصر حاضر همگی از جنس ت ازه ای هس تند و روی ارویی ب ا آنه ا نیازمن د ی ک
ت. والت اس ه اهمیت این تح خب اد راس امع) و اعتق تمی (ج ومی و سیس درک عم
زن دگی و کس ب و ک ار در چ نین روزگ اری پنج جنب ه اساس ی را ب رای کارآم دی ال زامی می نمای د:
فن آوری اطالع ات معم اری س ازمانها را از درون و ب یرون تغی یر میده د و م دل ت ازه ای را ج ایگزین می نمای د.
در این تحقیق چشم اندازی از چالشهای پیش رو و نحوه رویارویی مدیران ب ا آن چالش ها بدس ت آم د .ولی آنچ ه هن وز کم تر
بدان پرداخته شده نقش مشکالت گذشته و کهنه شده س ازمان در نح وه روی ارویی ب ا چالش های دیجیت ال اس ت .س ازمانی ک ه
اشکال ساختاری دارد ،کمبود نقدینگی دارد ،ضعف نظارتی و مدیریتی دارد ،و بهره وری کارکنان آن بشدت پ ایین ت ر از
حد استاندارد است چگونه با این چالشها روبرو خواهد شد ؟ صنایع چوب زیر بغل که با حم ایت ه ای آش کار و پنه ان دولت
گذران می کنند آیا می توانند به فن آوری اطالعات به چشم یک مزیت رقابتی و یا بستری ب رای توس عه و رش د جهش گون ه
بنگرند ؟ بی گمان پاسخ را می دانید .پس نخستین گام ایجاد اراده تحول خواهی و روحیه و جسارت تغییر پذیری است .زی را