Infekcje

intymne
najważniejsze
informacje dla
specjalistów
Infekcje
intymne najważniejsze informacje
dla specjalistów

3 Wstęp

4 Etiologia infekcji intymnych

6  ozpoznanie rodzaju infekcji intymnej na podstawie

R
wywiadu z pacjentką

8 Infekcje grzybicze

11 Infekcje bakteryjne

13 Infekcje o podłożu mieszanym

14 Rzęsistkowica pochwy

16  estawienie objawów infekcji z doborem

Z
odpowiedniego leczenia – skrót

17 Profilaktyka infekcji intymnych i zalecenia ogólne

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Wstęp

Bardzo często w praktyce aptecznej mamy do czynienia z pacjentkami, które

zgłaszają dolegliwości ze strony okolic intymnych. Najczęściej dolegliwości te
świadczą o infekcjach intymnych, których rodzaj należy rozpoznać na podsta-
wie krótkiego wywiadu.
Objawy opisywane przez pacjentki mogą wskazywać na infekcje pochodzenia
bakteryjnego (bakteryjne zapalenie pochwy), grzybiczego (tzw. kandydoza,
czyli drożdżyca pochwy i sromu) lub pasożytniczego (rzęsistkowica pochwy).
Część kobiet może również skarżyć się na infekcje o podłożu mieszanym (np.
bakteryjno-grzybiczym). Infekcje te mogą zgłaszać pacjentki w każdym wieku,
jednak przeważnie pojawiają się one u aktywnych seksualnie kobiet w wieku
rozrodczym (15.-45. rok życia).

Najczęstszą przyczyną wystąpienia zapalenia pochwy jest zakażenie bakteryj-

ne. Szacuje się, że od 20% do 60% kobiet w wieku reprodukcyjnym co najmniej
raz w życiu przechodziło infekcję o podłożu bakteryjnym, u 32,2% kobiet wystą-
piła infekcja o podłożu mieszanym, natomiast około 75% populacji żeńskiej do-
świadczyło epizodu kandydozy pochwy i sromu. Z kolei rzęsistkowica pochwy
jest najczęstszym schorzeniem przenoszonym drogą płciową. Statystyki okre-
ślają, że zarażenie rzęsistkiem może występować u 30-70% kobiet i 10-20%
mężczyzn, jednak przez wiele lat może ono przebiegać bezobjawowo.

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Etiologia infekcji
intymnych

Pochwa zdrowej kobiety w naturalny sposób produkuje wydzielinę, która zmie-

nia się w zależności od procesów hormonalnych zachodzących w organizmie.
Zmiany te dotyczą przede wszystkim wahania poziomu estrogenów w ciągu
całego cyklu miesiączkowego, w czasie ciąży, jak również w okresie menopau-
zy. U kobiet w wieku rozrodczym komórki nabłonkowe pochwy zawierają duże
ilości glikogenu, który następnie rozkładany jest przez pałeczki Lactobacillus do
kwasu mlekowego. Kwas ten odpowiada za obniżanie pH pochwy i tym samym
tworzenie nieprzyjaznego środowiska dla rozwoju patogenów, wywołujących
infekcje oportunistyczne. Wytwarzanie glikogenu przez nabłonek pochwy kon-
trolowane jest za pomocą estrogenów, przez co jeżeli poziom tych hormonów
w organizmie zmniejsza się (np. przed menstruacją lub w okresie przekwita-
nia), obniża się również stężenie glikogenu i kwasu mlekowego. A to powoduje
zwiększenie podatności pochwy na infekcje.

Dodatkowo istotnym faktem jest liczne występowanie w pochwie pałeczek

kwasu mlekowego Lactobacillus, które stanowią aż 95% wszystkich bakterii
zasiedlających nabłonek pochwy (pozostałe 5% to bakterie beztlenowe). Poza
prowadzeniem degradacji glikogenu, ich rolą jest również produkcja czynni-

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

ków przeciwzapalnych. Jeżeli jednak poziom pH w pochwie wzrasta, a ilość pa-
łeczek Lactobacillus zmniejsza się na korzyść bakterii beztlenowych, tworzy się
w pochwie idealne środowisko do rozwoju infekcji.

Podwyższenie pH pochwy mogą wywołać nie tylko wahania stężeń estroge-

nów, ale także składniki płynów do kąpieli lub mydeł stosowanych do higieny
intymnej, jak również prezerwatywy, które – drażniąc nabłonek pochwy – mogą
być przyczyną zmiany pH w jej wnętrzu. Większa podatność na wystąpienie za-
palenia pochwy jest też odnotowywana u kobiet, które stosują niedostateczną
lub odwrotnie – przesadną higienę intymną (pozwalając rozwinąć się niepożą-
danej florze bakteryjnej lub nadmiernie zmywając ochronną florę bakteryjną)
oraz używają bielizny z tworzyw sztucznych (przez co wzrasta wilgotność okolic
intymnych i zwiększa się namnażanie bakterii i grzybów).

Kolejnym czynnikiem, który może sprzyjać rozwojowi infekcji (w szczególności

infekcji o podłożu grzybiczym) jest źle kontrolowana cukrzyca typu I lub II. Przy-
czyną większej podatności na zakażenia u pacjentów z cukrzycą jest zmniejszo-
na zdolność leukocytów do uczestniczenia w mechanizmach obronnych, m.in.
fagocytozie chorobotwórczych patogenów. W celu przeprowadzania efektyw-
nej fagocytozy, leukocyty potrzebują dużej ilości energii, uzyskiwanej w pro-
cesie glikolizy. Aby proces ten zachodził w sposób poprawny, niezbędna jest
insulina, która aktywuje enzymy cyklu glikolitycznego (w wyniku którego za-
chodzi przekształcanie glukozy). Niedobór insuliny hamuje ten proces, czego
skutkiem jest uzyskanie zbyt małej ilości energii przez komórki odpornościo-
we, co prowadzi do upośledzenia mechanizmów obronnych u pacjentów z nie-
dostatecznie kontrolowaną cukrzycą.

Innym czynnikiem, który zwiększa podatność na infekcje intymne, jest cią-

ża. Ze względu na to, że w organizmie kobiety ciężarnej zachodzą przemiany
hormonalne, które mają wpływ na zmianę środowiska pochwy (większe prze-
krwienie błony śluzowej i zmniejszenie kwasowości), srom i pochwa są bardziej
podatne na kolonizację przez drobnoustroje chorobotwórcze (m.in. bakterie
i drożdżaki).

Co więcej, do czynników, które mogą przyczyniać się do zwiększonej często-

ści występowania zakażeń intymnych (w szczególności o podłożu grzybiczym)
są przyjmowane leki. Dotyczy to przede wszystkim antybiotyków o szerokim
zakresie działania, które zmniejszają liczbę pałeczek Lactobacillus w pochwie,
przez co wzrasta pH tego miejsca, a tym samym rośnie podatność na zaka-
żenia. Przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów również zwiększa ryzyko
wystąpienia infekcji grzybiczej ze względu na działanie immunosupresyjne
tych leków. Preparatami, przy stosowaniu których również może zwiększać się
podatność środowiska pochwy na zakażenia oportunistyczne, są leki antykon-
cepcyjne oraz leki stosowane w hormonalnej terapii zastępczej.

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Rozpoznanie rodzaju
infekcji intymnej na
podstawie wywiadu
z pacjentką

Ponadto pozostałymi czynnikami, mogącymi zwiększać podatność na wystę-

powanie infekcji intymnych są: stres, duża aktywność seksualna i częsta zmia-
na partnerów.

W celu zaordynowania prawidłowego leczenia ważne jest, aby przeprowa-

dzić merytoryczny wywiad z pacjentką, która zgłasza objawy infekcji intymnej.
W pierwszej kolejności należy zapytać o występowanie świądu pochwy i sromu.
Jeżeli takowy występuje, jest to pierwsza oznaka, że najprawdopodobniej pa-
cjentka cierpi na infekcję grzybiczą. Warto pamiętać, że świądowi może towa-
rzyszyć również bolesność warg sromowych (objaw ten obserwuje się u około
20% pacjentek z kandydozą pochwy i sromu).

W następnej kolejności należy zapytać o występowanie upławów oraz ich cha-

rakter. Jeżeli pacjentka potwierdza obecność upławów o serowatym wyglądzie
i nikłym zapachu, jednoznacznie wskazuje to na zakażenie o podłożu drożdża-
kowym. Pytaniem dodatkowym jest pytanie o szybkość rozwoju infekcji – jeśli
objawy rozpoczęły się nagle, stwierdzamy infekcję grzybiczą (infekcje bakteryj-
ne i rzęsistkowe rozwijają się powoli).

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Jeżeli natomiast pacjentka nie odczuwa świądu pochwy i sromu, a opisuje wy-
stępowanie upławów o intensywnym zapachu, można wówczas podejrzewać
zakażenie bakteryjne lub rzęsistkowicę pochwy. W celu doprecyzowania, na
który rodzaj infekcji cierpi pacjentka, należy zapytać o barwę upławów. W przy-
padku zapalenia bakteryjnego upławy mają barwę białą i wydzielają silny, rybi
zapach. Natomiast w przypadku zakażenia rzęsistkiem upławy są żółtozielone,
pieniące się i obfite, o zapachu określanym jako „nieprzyjemny”. Dodatkowo
pacjentka może skarżyć się na wystąpienie plamienia z pochwy, dyzurię lub
parcie na mocz.

Ponieważ świąd pochwy i sromu może czasem występować przy zakażeniu

bakteryjnym, zakażeniu o podłożu mieszanym oraz rzęsistkowicy, ważne jest
dopytanie o charakter upławów – to istotny czynnik różnicujący.

Czasem zdarza się, że pacjentki, które zgłaszają infekcje intymne, skarżą się na
występowanie bólu przy oddawaniu moczu. Wówczas należy dopytać pacjent-
kę, czy odczuwa ona ten ból jako zewnętrzny (dotyczący np. warg sromowych),
czy wewnętrzny (ból cewki lub pęcherza moczowego), związany z infekcją dróg
moczowych.

Ważnym aspektem prowadzenia wywiadu

z pacjentką jest to, aby nie czuła się skrępowana.
Niestety warunki w polskich aptekach nie są
jeszcze przystosowane do przeprowadzania
wywiadów z pacjentami w odrębnym, specjalnie
do tego wyznaczonym pomieszczeniu i najczęściej
wywiad z pacjentem odbywa się przy pierwszym
stole (nierzadko bywa, że za obsługiwanym
pacjentem stoi kolejka osób).

Wówczas należy pamiętać, aby rozmowa z pacjentką prowadzona była w spo-

sób spokojny i empatyczny. Warto również odpowiednio zniżyć głos, aby pa-
cjentka nie obawiała się, że pozostali pacjenci usłyszą, na jaki temat prowadzo-
ny jest wywiad.

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Infekcje grzybicze

Najczęstszą przyczyną kandydozy pochwy i sromu jest zakażenie Candida al-

bicans, odpowiadającego za 95% przypadków infekcji grzybiczych. Większość
przypadków zakażeń grzybiczych zdarza się jednorazowo, jednak część infekcji
ma charakter kandydozy nawracającej, występującej u niektórych kobiet na-
wet do czterech razy w roku. Ocenia się, że ok. 10-20% pacjentek doświadcza
nawracających epizodów drożdżycowego zapalenia pochwy i sromu. Problem
ten dotyczy głównie pacjentek z obniżoną odpornością (np. stosujących prze-
wlekle glikokortykosteroidy lub leki przeciwnowotworowe), a także chorują-
cych na cukrzycę.

Objawami kandydozy pochwy i sromu są przede wszystkim świąd oraz bia-

ławe upławy o „serowatym” wyglądzie i nikłym zapachu. Dodatkowym obja-
wem, który może wystąpić, jest bolesność warg sromowych. Dolegliwości te
w większości przypadków pojawiają się nagle. Pacjentki, zgłaszające się do ap-
teki z powyższymi objawami, często podejrzewają, że wystąpiła u nich infekcja
grzybicza, jednak rolą farmaceuty jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu
i zweryfikowanie przypuszczeń.

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

W przypadku zdiagnozowania u pacjentki kandydozy pochwy i sromu moż-
na zaordynować kilka leków dostępnych bez recepty, w zależności od stopnia
nasilenia objawów. Lekami wykorzystywanymi w leczeniu grzybiczych zaka-
żeń okolic intymnych są miejscowe preparaty na bazie pochodnych imidazo-
lu – fentikonazolu i klotrimazolu. Wykazują one szeroki zakres działania prze-
ciwgrzybiczego, hamując syntezę błony komórkowej grzybów.

Fentikonazol – jest syntetyczną substancją grzybostatyczną i grzybobójczą

o szerokim zakresie działania na dermotofity i drożdżaki (Candida albicans),
wykazującą również działanie przeciwbakteryjne na bakterie Gram–dodatnie
i Gram–ujemne. Fentikonazol dostępny jest bez recepty w postaci kapsułek
dopochwowych (w dawce 200 mg lub 600 mg) lub kremu dopochwowego
(w stężeniu 20 mg/g). Zalecając pacjentce kapsułki dopochwowe z fentikona-
zolem w dawce 200 mg, należy poinformować ją, aby stosowała preparat przez
3 kolejne dni, aplikując 1 kapsułkę raz na dobę na noc. Jeśli zalecamy pacjent-
ce preparat zawierający 1 kapsułkę dopochwową z fentikonazolem w dawce
600 mg, informujemy ją, że globulkę należy zaaplikować jednorazowo na noc,
natomiast działanie leku będzie utrzymywać się przed 3 następne dni. W przy-
padku wielu pacjentek warto rozważać rekomendację leków o krótkim sche-
macie dawkowania. Wynika to z faktu, że część pacjentek przerywa kurację
zaraz po ustąpieniu objawów, w efekcie czego leczenie jest niepełne (wówczas
warto zalecać kurację preparatami jednodawkowymi).

Jeżeli z kolei rekomendujemy pacjentce krem dopochwowy z fentikonazolem,

należy poinformować ją, aby zastosowała 6 dawek preparatu – 1 dawka na noc
przez 6 kolejnych dni lub rano i wieczorem przez 3 kolejne dni. Należy również
opisać pacjentce odpowiednią technikę aplikacji kremu (na leżąco, ze zgiętymi
nogami, przy użyciu dołączonego do opakowania aplikatora) i wytłumaczyć, że
prawidłowa aplikacja preparatu oraz zastosowanie wszystkich sześciu dawek
jest warunkiem skuteczności leczenia. Można też uprzedzić pacjentkę, że mo-
gące wystąpić po aplikacji leków uczucie pieczenia w pochwie jest przemijające
i nie świadczy o konieczności przerywania leczenia.

Klotrimazol – syntetyczny lek przeciwgrzybiczy o działaniu grzybobójczym

i grzybostatycznym. Występuje w preparatach dopochwowych w postaci kap-
sułek oraz kremów dopochwowych, a także kremów przeznaczonych do sto-
sowania na zewnętrzne narządy płciowe. W przypadku zalecania pacjentce
klotrimazolu w postaci preparatów miejscowych, należy zawsze poinformo-
wać o prawidłowym ich dawkowaniu – kapsułkę dopochwową z klotrimazolem
w dawce 500 mg aplikuje się jednorazowo na noc, z kolei krem dopochwowy
stosuje się 1 raz na dobę na noc przez 6 kolejnych dni. Jeśli pacjentka skarży
się głównie na świąd sromu, można zalecić jej klotrimazol w kremie (wówczas
preparat aplikuje się 2-3 razy dziennie przez okres 2-4 tygodni).

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Schematy leczenia drożdżycy pochwy i sromu
z wykorzystaniem imidazoli:

• fentikonazol kapsułki dopochwowe, miękkie 200 mg – 1 kapsułka

na noc przez 3 kolejne dni; np. Gynoxin Optima 200 mg, 3 kapsułki
dopochwowe miękkie

• fentikonazol kapsułki dopochwowe, miękkie 600 mg – 1 kapsułka

na noc jednorazowo; np. Gynoxin Uno 600 mg, 1 kapsułka
dopochwowa miękka

• fentikonazol krem dopochwowy – 1 aplikacja na noc przez 6 dni

lub 2 razy dziennie przez 3 dni; np. Gynoxin OPTIMA krem dopochwowy
20 mg/g, 30 g

• klotrimazol krem – nanosić 2-3- razy dziennie przez okres

2-4- tygodni; np. Clotrimazolum 10 mg/g krem, 20 g

Warto uświadomić pacjentce, że podczas kuracji miejscowymi preparatami

przeciwgrzybiczymi (oraz do 5 dni po zakończeniu leczenia) nie zaleca się sto-
sowania środków antykoncepcyjnych wykonanych z lateksu (np. prezerwatyw
lub krążków dopochwowych), ze względu na ryzyko ich uszkodzenia przez
obecne w tych preparatach tłuszcze i oleje. Nie poleca się także stosowania an-
tykoncepcyjnych środków plemnikobójczych, ponieważ preparat dopochwowy
może spowodować ich unieczynnienie.

Można również poinformować pacjentkę, że jeżeli podczas stosowania prepa-

ratów dopochwowych wystąpi menstruacja (lub odwrotnie – infekcja grzybicza
wystąpi podczas miesiączki), nie jest to podstawą do przerwania leczenia. Jeże-
li objawy infekcji grzybiczej zgłasza pacjentka, będąca w ciąży, należy skierować
ją do lekarza.

10

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Infekcje bakteryjne

Zapalenie pochwy o charakterze bakteryjnym najczęściej wywołuje bakteria

beztlenowa z gatunku Gardnerella vaginalis, chociaż u niektórych pacjentek
z objawami bakteryjnej waginozy stwierdza się czasem przewagę bakterii tle-
nowych, m.in. Escherichia coli, Streptococcus agalactiae, Enterococcus faecalis,
czy Klebsiella pneumoniae.

Objawami bakteryjnego zapalenia pochwy są białawe lub kremowe, wodniste

upławy o jednorodnej strukturze, występujące w umiarkowanej ilości. Upławy
te najczęściej mają zapach, określany przez pacjentki jako „rybi”, nasilający się
podczas miesiączki lub po stosunku seksualnym. Czasem u pacjentek może
wystąpić też ból, pieczenie, świąd i obrzęk błony śluzowej pochwy, jednak nie
są to częste dolegliwości. Objawy waginozy bakteryjnej są charakterystyczne,
jednakże u części kobiet zapalenie może przebiegać bezobjawowo (szacuje się,
że jest to nawet 50% przypadków).

Leczenie bakteryjnego zapalenia pochwy odbywa się przy użyciu preparatów

bakteriobójczych lub bakteriostatycznych. Najczęściej stosuje się metronida-
zol (działanie bakteriobójcze) doustnie lub dopochwowo, ewentualnie krem
dopochwowy lub globulki z klindamycyną (działanie bakteriostatyczne).

11

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Schematy leczenia bakteryjnego zapalenia pochwy
metronidazolem i klindamycyną przedstawiają się
następująco:

• metronidazol tabletki doustne - 500 mg 2 razy dziennie przez 7 dni;

• metronidazol globulki – 1 raz na dobę przez 10 dni;

• klindamycyna krem dopochwowy - 1 raz na dobę na noc przez 3-7 dni;

• klindamycyna globulki – 1 raz na dobę na noc przez 3 dni.

Czasem lekarz pobiera od pacjentki

wymaz z pochwy w celu wykonania
posiewu z antybiogramem i następnie
dobiera leczenie na jego podstawie.

Jeśli pacjentka zgłasza podczas wywiadu w aptece wymienione objawy, należy

poinformować ją o konieczności udania się do ginekologa, gdyż nie istnieją leki
z kategorii OTC, które można byłoby polecić na ten typ infekcji. Ewentualnie
można poinformować pacjentkę, aby ściśle przestrzegała schematu leczenia
zleconego przez lekarza i nie przerywała go, nawet jeśli zauważy ustępowanie
objawów. Można też wspomnieć o tym, że substancje zawarte w kremach do-
pochwowych często powodują uszkadzanie prezerwatyw lub krążków dopo-
chwowych, stąd nie zaleca się ich stosowania w trakcie terapii tą postacią leku.

12

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Infekcje o podłożu
mieszanym

Pomimo tego że ok. 90% przypadków infekcji intymnych to zakażenia izolowa-

ne (czyli takie, których przyczyna jest określona), czasem u kobiet występują
tzw. infekcje mieszane. Pacjentki wówczas mogą skarżyć się na wiele dolegli-
wości, które można by przypisać wszystkim wyżej wymienionym typom infek-
cji. Przeważnie najczęstszymi objawami są wówczas obfite upławy o różnym
zabarwieniu (przezroczyste, białe, żółte lub brunatne) oraz towarzyszący im
świąd i pieczenie.

W takich przypadkach, ze względu na oczywistą trudność w zdiagnozowaniu

przyczyny zakażenia, można rozważyć zaordynowanie pacjentce preparatu
na bazie substancji o działaniu przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym, np.
fentikonazolu w postaci kapsułek dopochwowych, miękkich lub kremu dopo-
chwowego. Jest bowiem duże prawdopodobieństwo, że dwukierunkowe dzia-
łanie tego leku przyczyni się do zniwelowania objawów i wyleczenia infekcji bez
konieczności kierowania pacjentki do lekarza.

13

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Rzęsistkowica pochwy

Rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis) jest pierwotniakiem, przenoszo-

nym zwykle podczas stosunku płciowego, bytującym w drogach moczowo-
-płciowych zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Pasożyt ten bytuje w pochwie, cew-
ce moczowej i pęcherzu moczowym u kobiet oraz cewce moczowej i gruczole
krokowym u mężczyzn, często przez wiele lat nie powodując żadnych dolegli-
wości. Często zdarza się, że bezobjawowa rzęsistkowica u mężczyzn jest przy-
czyną nawracających infekcji u kobiet.

Jeżeli jednak objawy występują, pojawiają się one przeważnie kilka dni po za-
każeniu i są bardzo charakterystyczne. U kobiet najczęściej przyjmują charak-
ter pienistych, zielonkawożółtych upławów o nieprzyjemnym zapachu. Często
towarzyszy im świąd pochwy, ból w podbrzuszu i okolicy cewki moczowej oraz
częste oddawanie moczu.

U mężczyzn zakażenie rzęsistkiem najczęściej przebiega bezobjawowo, jednak

czasem może pojawić się białawy wyciek z cewki moczowej, a także ból i pie-
czenie podczas oddawania moczu.

14

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Preparatem, który stosuje się w terapii rzęsistkowicy, jest metronidazol. Poza
działaniem bakteriobójczym wykazuje on również działanie przeciwpierwotnia-
kowe. Lek ten stosuje się najczęściej w formie doustnej, ponieważ leczenie pre-
paratami dopochwowymi nie zawsze zapewnia skuteczność terapii (ze wzglę-
du na bytowanie rzęsistka również w drogach moczowych). Ponieważ rzęsistek
przenosi się drogą płciową, zaleca się, aby leczeniu poddanych było obojga
partnerów seksualnych. Zaleca się także, aby pacjenci powstrzymali się od
współżycia podczas stosowania preparatu, aby nie doszło do nawrotu infekcji.

Schemat leczenia metronidazolem w rzęsistkowicy

przedstawia się następująco:

• metronidazol doustnie – 2 g jednorazowo lub 500 mg

2 razy dziennie przez 5-7 dni;

Dane dotyczące leczenia wykazują, że terapia

dawką jednorazową jest lepiej tolerowana przez
chorych, jednak okazuje się czasem nieskuteczna,
zwłaszcza gdy leczenie nie przebiega
równocześnie u obojga partnerów.

• metronidazol globulki – 1 raz na dobę przez 10 dni.

W przypadku zgłaszania objawów rzęsistkowicy przez pacjentkę należy skiero-

wać ją do lekarza ginekologa lub wenerologa ze względu na brak możliwości
leczenia tego typu infekcji za pomocą preparatów OTC. Można ewentualnie
przekazać pacjentce, aby pamiętała o powstrzymaniu się od współżycia z part-
nerem na czas leczenia, by nie doszło do nawrotu zakażenia.

15

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Zestawienie objawów
infekcji z doborem
odpowiedniego leczenia
– skrót

Rodzaj infekcji Objawy charakterystyczne Postępowanie Leczenie

- białawe, „serowate” upławy

Grzybicze o nikłym zapachu
dobór odpowiednich fentikonazol
zapalenie - świąd pochwy i sromu
leków OTC klotrimazol
pochwy - ból
- nagły początek objawów

- białawe, wodniste upławy

o nieprzyjemnym „rybim”
Bakteryjne zapachu metronidazol
skierowanie pacjentki
zapalenie
- czasem występuje świąd do ginekologa klindamycyna
pochwy
pochwy
- powolny początek objawów

- obfite upławy o różnym dobór odpowiednich

Zapalenie
zabarwieniu (białym, leków OTC, w razie
pochwy
żółtym, brunatnym) nieskuteczności fentikonazol
o podłożu
leczenia skierowanie
mieszanym - świąd, pieczenie do ginekologa

- zielonkawożółte upławy
o intensywnym zapachu skierowanie pacjentki
Rzęsistkowica
- ból w podbrzuszu, świąd do ginekologa lub metronidazol
pochwy
pochwy wenerologa
- powolny początek objawów

16

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

 Profilaktyka infekcji
intymnych i zalecenia
ogólne
Podczas rozmowy z pacjentką warto zwrócić uwagę na kilka aspektów. Po
pierwsze należy zachęcać pacjentkę do rozpoczęcia leczenia od momentu za-
uważenia pierwszych objawów. Zminimalizuje to ryzyko powikłań mogących
wystąpić przy infekcji nieleczonej.

Po drugie warto przekazać pacjentce, że częstą przyczyną nawracających in-

fekcji u kobiet jest występowanie bezobjawowych zakażeń intymnych u ich
partnerów seksualnych. Z tego powodu równoległe leczenie partnera seksual-
nego zwiększa szansę na uniknięcie nawrotu infekcji.

W rozmowie z pacjentką warto też zwrócić uwagę na sposoby zapobiegania in-

fekcjom intymnym. Można wspomnieć, że dla zachowania prawidłowego śro-
dowiska pochwy istotne jest zrezygnowanie z nieprzewiewnej i ciasnej bielizny
na rzecz bielizny bardziej oddychającej, najlepiej bawełnianej. Warto zwrócić
uwagę pacjentce na odpowiednią higienę okolic intymnych, obejmującą mycie
zewnętrznych narządów płciowych płynami delikatnymi, nieperfumowanymi,
a także częstą wymianę środków higienicznych podczas menstruacji. Można
również dodać, że istotne dla profilaktyki nawrotów jest korzystanie wyłącznie
z własnych ręczników i przyborów toaletowych (np. gąbek). Wiele doniesień
naukowych wskazuje również na dobroczynne działanie probiotyków dopo-

17

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

chwowych, zawierających szczepy bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lacto-
bacillus. Można zalecić pacjentce, aby po skończonej kuracji preparatem lecz-
niczym (odpowiednim do rodzaju infekcji), zastosowała probiotyk miejscowy
w dawce 1-2 kapsułki dopochwowe przez 7 dni w celu odbudowania prawidło-
wej flory bakteryjnej. Warto też wspomnieć o dostępnych na rynku globulkach
z kwasem hialuronowym, który – wiążąc się z wydzieliną pochwy – wytwarza
środowisko do efektywnego gojenia zmian.

mgr farm. Agata Pszczółkowska

Źródła:
1.  . Rutter. Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie. Wydanie 4 pod redakcją J. Pluty. Roz-
P
dział 6: Zdrowie kobiety.
2.  . Kostowski, Z. Herman. Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Wydanie 3 poprawione i uzupełnione.
W
Tom 1. Część V: Hormony i witaminy.
3.  . Kostowski, Z. Herman. Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Wydanie 3 poprawione i uzupełnione.
W
Tom 2. Cześć XII: Leki przeciwgrzybicze.
4. A. Szypowska. The fungal infections in diabetes. Nowa Pediatria 5/1999.
5.  . Drosdzol-Cop, V. Skrzypulec-Plinta, T. Paszkowski. Badanie profilu tolerancji dopochwowej niehormo-
A
nalnej terapii zawierającej kwas hialuronowy, glikogen i kwas mlekowy u kobiet po menopauzie. Forum
położnictwa i ginekologii NR 49 (Grudzień 2019).
6.  . Tomusiak, M. Strus, P. Heczko. Lekowrażliwość szczepów Gardnerella vaginalis wyizolowanych z przy-
A
padków bakteryjnej waginozy. Ginekologia Polska NR 12/2011. Tom 82, str. 900-904.
7.  . Waleśkiewicz – Ogórek. Infekcje mieszane – powszechny problem współczesnej kobiety. Forum gineko-
K
logii NR 39 (29 czerwca 2018).
8. https://www.mp.pl/aids/przegladowe-wytyczne/15349,wytyczne-postepowania-w-zarazeniu-rzesistkiem-
-pochwowym.
9. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/165365,rzesistkowica.
10. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256372,bakteryjne-zapalenie-pochwy.
11. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256370,grzybicze-zapalenie-sromu-i-pochwy.
12. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=3795.
13. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=463.
14. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/77575,zmiany-fizjologiczne-u-kobiet-w-ciazy.
15. https://mamaginekolog.pl/kobieta/zdrowie-intymne/infekcje-pochwy.
16. https://gynoxin.pl/.
17. https://gynoxin.pl/wp-content/uploads/2021/05/Gynoxin_Optima_ulotka.pdf.
18. https://recordati.pl/fileadmin/user_upload/Gynoxin_krem_ulotka.pdf.

18

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW

Nazwa produktu leczniczego: (A) Gynoxin Optima, 200 mg, kapsułka dopochwowa, miękka. (B) Gynoxin Uno,
600 mg, kapsułka dopochwowa, miękka. (C) Gynoxin Optima, 20 mg/g (2%), krem dopochwowy. Nazwa po-
wszechnie stosowana: (A, B, C) Azotan fentikonazolu (Fenticonazoli nitras). Skład jakościowy i ilościowy: (A) 1
kapsułka dopochwowa, miękka zawiera 200 mg azotanu fentikonazolu (Fenticonazoli nitras). Substancje pomoc-
nicze o znanym działaniu: etylu parahydroksybenzoesan (E 215), propylu parahydroksybenzoesan sodowy (E
217). (B) 1 kapsułka dopochwowa, miękka zawiera 600 mg azotanu fentikonazolu (Fenticonazoli nitras). Substan-
cje pomocnicze o znanym działaniu: etylu parahydroksybenzoesan (E 215), propylu parahydroksybenzoesan so-
dowy (E 217). (C) 100 g kremu dopochwowego zawiera 2 g azotanu fentikonazolu (Fenticonazoli nitras). Substancje
pomocnicze o znanym działaniu: glikol propylenowy, lanolina uwodorniona, alkohol cetylowy. Postać farma-
ceutyczna: (A, B) Kapsułka dopochwowa, miękka. (C) Krem dopochwowy. Wskazania do stosowania: (A, B, C)
Drożdżyca błon śluzowych narządów płciowych (zapalenie sromu i pochwy, zapalenie pochwy, upławy). Leczenie
zakażeń mieszanych pochwy. (B, C) Gynoxin przeznaczony jest do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku
powyżej 16 lat. U kobiet w wieku powyżej 60 lat, Gynoxin można stosować po konsultacji z lekarzem. Dawkowa-
nie i sposób podawania: (A, B, C) Tylko do stosowania dopochwowego. Nie ustalono bezpieczeństwa stosowa-
nia i skuteczności Gynoxin u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 16 lat. Dane nie są dostępne. Dawka zalecana dla
młodzieży w wieku 16 lat lub powyżej jest taka sama jak dla dorosłych. (A) 1 kapsułka dopochwowa, miękka raz
na dobę przez 3 dni. Aplikować głęboko do pochwy wieczorem przed snem. (B) Kapsułkę dopochwową, miękką
600 mg stosuje się jednorazowo. Zakładać głęboko do pochwy przed udaniem się na spoczynek. Jeśli objawy
utrzymują się, następną dawkę można powtórzyć po trzech dniach. (C) Wprowadzić zawartość aplikatora (ok.
5 g) głęboko do pochwy. Krem należy stosować za pomocą aplikatora (po umyciu nadaje się do wielokrotnego
użycia). Aplikować jednorazowo głęboko do pochwy wieczorem przed snem przez 6 kolejnych dni, lub dwa razy
na dobę - wieczorem przed snem oraz rano, przez 3 kolejne dni. W razie potrzeby możliwe jest zastosowanie kre-
mu u partnera seksualnego. Przeciwwskazania: (A, B, C) Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkol-
wiek substancję pomocniczą. (B) Gynoxin Uno zawiera lecytynę sojową. Jeśli pacjentka jest uczulona na orzeszki
ziemne lub soję nie powinna stosować tego produktu leczniczego. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności
dotyczące stosowania: (A, B, C) Należy skonsultować się z lekarzem, w przypadku: gdy pacjentka jest w wieku
powyżej 60 lat, gdy do zakażenia doszło po raz pierwszy, nawracających objawów (więcej niż 2 zakażenia w ciągu
ostatnich 6 miesięcy), gorączki (≥38°C), bólu w dolnej części brzucha, pleców lub dyzurii, cuchnących upławów,
nudności, nieprawidłowych lub nieregularnych krwawień z pochwy, upławów zabarwionych krwią i (lub) bólu
w ramionach, gdy po upływie 7 dni nie nastąpiła poprawa, gdy pacjentka lub jej partner przechodzili kiedykolwiek
chorobę przenoszoną drogą płciową, nadwrażliwości na imidazol lub inne przeciwgrzybicze produkty lecznicze
do stosowania dopochwowego, ran pochwy i sromu w tym owrzodzeń i pęcherzy, działań niepożądanych, takich
jak: świąd, zaczerwienienie, wysypka, które są związane z leczeniem. Produktu leczniczego nie należy stosować
jednocześnie z mechanicznymi środkami antykoncepcyjnymi, środkami plemnikobójczymi, irygatorami dopo-
chwowymi lub innymi produktami dopochwowymi. W przypadku zakażenia również partnera zaleca się jego
równoczesne leczenie. Fentikonazol w czasie ciąży i laktacji powinien być stosowany pod nadzorem lekarza. (A, B)
Produkt leczniczy zawiera etylu parahydroksybenzoesan i propylu parahydroksybenzoesan sodowy, które mogą
powodować reakcje alergiczne (możliwe reakcje typu późnego). W przypadku wystąpienia miejscowego podraż-
nienia lub reakcji uczuleniowej leczenie należy przerwać. (C) Niektóre substancje pomocnicze kremu dopochwo-
wego (lanolina uwodorniona, alkohol cetylowy), mogą powodować miejscową reakcję skórną (np. kontaktowe
zapalenie skóry). Ten produkt leczniczy zawiera 50 mg glikolu propylenowego w 1 g kremu. W przypadku wystą-
pienia miejscowego podrażnienia lub reakcji uczuleniowej, leczenie należy przerwać. Działania niepożądane:
(A, B) Po wprowadzeniu kapsułki do pochwy może wystąpić łagodne, przemijające uczucie pieczenia. (C) Podczas
wprowadzania kremu do pochwy może wystąpić łagodne, przemijające uczucie pieczenia. (A, B, C) Fentikonazol
słabo się wchłania przy stosowaniu na zdrową skórę/błonę śluzową i występowanie ogólnoustrojowych działań
niepożądanych jest mało prawdopodobne, jeśli Gynoxin jest stosowany zgodnie z zaleceniami. Długotrwałe sto-
sowanie miejscowe produktu leczniczego może spowodować nadwrażliwość. Działania niepożądane zestawiono
według układów i narządów zgodnie z terminologią MedDRA, i według częstości: Zaburzenia układu rozrodczego
i piersi: odczuwanie pieczenia sromu i pochwy (częstość: bardzo rzadko). Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej:
rumień, świąd, wysypka (częstość: bardzo rzadko). Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: nadwrażliwość
w miejscu podania (częstość nieznana). Podmiot odpowiedzialny: (A, B, C) Recordati Industria Chimica e Farma-
ceutica S.p.A., Via Civitali 1, 20148 Mediolan, Włochy. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu i nazwa
organu, który je wydał: (A) 8432, (B) 8433, (C) 8434, (A, B, C) Minister Zdrowia. Kategoria dostępności: (A, B, C)
Produkty lecznicze wydawane bez przepisu lekarza — OTC.

19

INFEKCJE INTYMNE – NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DLA SPECJALISTÓW