Temat utraty córki przez Kochanowskiego podjął Bolesław Leśmian, poeta tworzący w epokach

Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, wielokrotnie nawiązujący w swej twórczości do

klasycznej poezji, której w Polsce ojcem był Jan Kochanowski. Wiersz Leśmiana "Urszula
Kochanowska" odwołuje się do całego cyklu "Trenów", a w szczególności do "Trenu X". Jest on
również poetycką prezentacją krainy umarłych. W "Urszuli Kochanowskiej" Leśmian odwołuje się
jedynie do religii chrześcijańskiej, nieznacznie jednak zmieniając chrześcijańską wizję zaświatów.

W wierszu wypowiada się sama córka poety. Opisuje swoje przybycie do raju, który według niej jest
pustkowiem. W niebie przebywa tylko Urszula i Pan Bóg. Pustka nieba napawa dziecko lękiem,
Urszulka czuje się samotna i dlatego prosi Boga, by "wszystko było tak samo, jako tam - w
Czarnolasie". Bóg spełnia jej prośbę; w ten sposób zaświaty stają się miejscem będącym odbiciem
świata ziemskiego, w którym toczyło się codzienne życie. Urszula okazała przywiązanie do swojego
poprzedniego życia wśród bliskich jej osób. Spełnienie prośby przez Boga miało dowodzić
wyjątkowości Urszuli.

Bóg w wierszu Leśmiana jest opiekunem córki Kochanowskiego, rozmawia z nią, stwarza dla niej
czarnoleski dom, obiecuje, że będzie ją odwiedzać. Bóg z wiersza Leśmiana jest przeciwieństwem
Charona z "Trenu X". U Kochanowskiego nie ma Boga jako postaci.

Urszulka, pomimo iż przebywa w niebie tęskni za rodzicami, oczekuje ich przybycia. Przygotowuje się
na spotkanie z nimi: nakrywa do stołu, zamiata podłogę, pięknie się ubiera. Rodzice jednak nie
pojawiają się, odwiedza ją Bóg, ale Jego obecność nie sprawia jej takiej radości, jaką sprawiłoby
przybycie ukochanych rodziców.

Wiersze obu poetów podejmują motyw snu wiecznego. U Kochanowskiego to Charon jest jego
dawcą, a Urszulka ulegając mu, traci pamięć o ziemskim życiu. U Leśmiana natomiast córka
Kochanowskiego potrafi go pokonać, gdyż czeka na ukochanych rodziców.

Na tym nie kończą się podobieństwa między tymi dwoma utworami. Przede wszystkim łączy je
wspólny temat - śmierć dziecka oraz wizja zaświatów. Kochanowski był pierwszym poetą, który
uczynił bohaterem swoich utworów dziecko, w dodatku dziecko, które odeszło z tego świata.
Leśmian podejmując za Kochanowskim ten tragiczny wątek jego biografii, zaakcentował dodatkowo
to wydarzenie. Leśmian nawiązując do śmierci Urszuli, podjął dialog z całym cyklem "Trenów", a
także z poetyckim obrazem krainy umarłych przedstawionym przez Kochanowskiego. Obaj poeci
skłaniają się ku chrześcijańskiej koncepcji, biorą w niej jedynie pod uwagę niebo. Różnice tych
utworów polegają na odmiennym przedstawieniu raju. Były one wynikiem rozmaitych koncepcji
przyjętych przez poetów.

najbardziej przekonującą wizją raju jest raj z "Trenu XIX" Kochanowskiego. Przedstawiony przez
poetę raj to niebo dokładnie takie, jakie znamy z "Biblii". Jest to więc miejsce wiecznej szczęśliwości,
nie istnieje tam ból i cierpienie. Człowiekowi w raju niczego nie brakuje, jest bezpieczny, może więc
tylko radować się. "Tren XIX" przynosi nadzieję na życie wieczne w raju, które czeka każdego z nas.
Tę prawdę przekazuje matka Kochanowskiego. Przyśniła się ona poecie wraz z jego ukochaną zmarłą
córką Urszulką. Był to ważny dla niego moment, gdyż pozwolił mu przełamać dotychczasową rozpacz
po śmierci dziecka i przyniósł pocieszenie. Myślę, że przedstawiony przez Kochanowskiego raj jest
bliski wielu ludziom, ponieważ niebo każdemu kojarzy się z miejscem wiecznej szczęśliwości, krainą,
w której nikomu niczego nie brakuje, ziemią obiecaną, do której każdy zdąża.

Podobnie jest z utworem Bolesława Leśmiana "Urszula Kochanowska" . W wierszu tym wypowiada
się sama Urszulka, a więc niebo widzimy jej oczami. Według dziewczynki niebo, do którego przybyła
jest pustkowiem. To przeraża ją, więc prosi Pana Boga, by stworzył dla niej dom taki, jak w
Czarnolesie, ponieważ brakuje jej tego bliskiego miejsca. Jej prośba zostaje spełniona, ale Urszulka
nadal nie czuje się szczęśliwa, gdyż odczuwa tęsknotę za rodzicami. Obecność Boga nie zastąpi jej
rodziców, na których bardzo czeka. Leśmian wyzyskał topos raju dla odwrócenia go, ukazania nieba
jako pustkowia, w którym człowiek czuje się samotny i nieszczęśliwy.

Bardzo znany i popularny obraz zaświatów z czasów średniowiecza stworzył Dante w dziele „Boska
komedia”, w którym to główny bohater zaczyna po nich wędrować. Odwiedza piekło, czyściec i
niebo, pokonuje zatem drogę człowieka od upadku aż do zbawienia. Piekło przyjmuje formę
odwróconego stożka i podzielone jest na kolejne kręgi. Na jego czubku, czyli na samym dole,
znajdują się najciężsi przestępcy i zdrajcy, tacy jak na przykład Brutus czy Judasz. Samo zaś piekło
zaczyna się od kręgu, w którym znajduje się Limbo, czyli przedpiekle. Wraz z każdym kolejnym
kręgiem wędrowiec obserwuje ludzi, którzy dopuścili się coraz cięższych grzechów. Każdy krąg ma
też swoich strażników. Całość podlega zatem bardzo konkretnej organizacji i człowiek doskonale wie,
za jakie czyny może trafić do jednego z kręgów piekielnych. Z kolei Czyściec u Dantego położony jest
na antypodach Jerozolimy i jest to wzniesienie. Złożony jest z tarasów, a stopnie schodów
wyobrażają kolejne grzechy. Człowiek musi zatem wędrować aż na sam wierzchołek Czyśćca, jeśli
pragnie dostać się do Raju. Dalej pojawia się właśnie Niebo, gdzie wstęp mają zbawione dusze.
Składa się on ze sfer niebieskich. One zaś zbudowane są z elementów znanych jako kolejne nieba, na
przykład niebo Księżyca, Merkurego czy Wenus. Potem widoczna jest siedziba samego Boga, która
ma kształt białej róży. Planetarne nieba są przypisane do siedmiu cnót i w ten też sposób
uporządkowane.

„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” to kolejne średniowieczne wyobrażenie tego, jak

wyglądają zaświaty, przedstawione dzięki rozmowie spersonifikowanej Śmierci w postaci trupa
kobiety z tytułowym mistrzem. Zaświaty to dla wielu żyjących miejsce, w którym wreszcie zaznają
sprawiedliwości i będą traktowani równo, bez względu na stan, śmierć bowiem nie ocenia pod tym
względem. Grzesznicy z pewnością trafią do piekła, a prowadzenie ich dusz tam sprawia Śmierci
satysfakcję. W zaświatach każdy bowiem dostanie to, na co zasłużył w czasie swojego życia.

„Pieśń o Rolandzie” także uchyla nieco tajemnicy odnośnie tego, jak wyglądają zaświaty. Roland
umiera bowiem dobrą śmiercią. Walczył o słuszną sprawę i przed zgonem dopełnia wszelkich
rytuałów, na przykład stara się być bliżej nieba. Tak godne postępowanie zostaje wyróżnione. Dusza
zmarłego Rolanda zostaje zabrana przez anioły wprost do samego nieba, co daje pewne pojęcie na
temat tego, co trzeba czynić, żeby się dostać wprost do raju. Pieśń pokazuje, że jest to możliwe i nie
każdy trafia do czyśćca.

Wizja zaświatów ukazana w tej części „Dziadów” łączy pogańską wiarę w możliwość kontaktu z
duchami (poprzez odpowiedni rytuał) oraz chrześcijańskie przekonania o pośmiertnym sądzie nad
duszą i przydzieleniu jej do trzech krain: raju, czyśćca lub piekła. Każdy z duchów opowiada własną
historię życia, wyznaje swoje winy i przekazuje ważne przesłanie, dotyczące sposobu postępowania
na ziemi. Dusze poprzez przykazy uczą moralności, człowieczeństwa, wskazują właściwą drogę życia.
Mickiewicz, podobnie jak większość romantyków, kładzie nacisk na ludowe rozróżnienie istoty dobra
i zła. Ważnym elementem romantycznej konstrukcji świata jest przenikanie się dwóch rzeczywistości
– materialnej i duchowej. Groza, fantastyka, mistycyzm budują odpowiedni klimat utworu,
przygotowując czytelnika do właściwego odbioru kolejnych części dramatu.