Department of Education

Republic of the Philippines

Region III
DIVISION OF GAPAN CITY
Don Simeon Street, San Vicente, Gapan City

Filipino 10
Ikaapat na Markahan -Modyul 4:
El Filibusterismo
(Si Huli)

Self-Learning Module
Filipino-Baitang 10
Alternative Delivery Mode
Ikaapat na Markahan - Modyul 4: El Filibusterismo (Si Huli)
Edisyon, 2021

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon - Paaralang Pansangay ng Lungsod ng Gapan

Tagapamanihala: Alberto P. Saludez, PhD
Pangalawang Tagapamanihala: Josie C. Palioc, PhD

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Jan Daryll C. Cabrera
Editor: Dulce M. Esteban
Tagasuri ng Nilalaman: Marie Ann C. Ligsay, PhD, Kenneth C. Salvador,
Jocelyn M. Mateo
Tagasuri ng Wika: Marie Ann C. Ligsay, PhD, Everlyn S. Pascual,
Jocelyn S. Pablo
Tagsuri ng Disenyo
at Balangkas: Glehn Mark A. Jarlego
Tagaguhit: Daisere P. Dolar
Tagalapat: Jan Daryll C. Cabrera
Tagapamahala: Salome P. Manuel, PhD
Alexander F. Angeles, PhD
Rubilita L. San Pedro

Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon III –

Pampaaralang Pansangay ng Lungsod Gapan
Office Address: Don Simeon St., San Vicente, Gapan City, Nueva Ecija
Telephone Number: (044)-486-7910
E-mail Address: gapan.city@deped.gov.ph
 Alamin

Maraming mga kaganapan sa panahon ng Kastila ang nagpakita ng

kawalang kalayaan ng mga Pilipino. Naghirap, nagpakasakit at nalupig sila
ng mga mananakop, katulad ng isa sa mga tauhan ng El Filibusterismo ang
nakaranas ng mga ito. Ano-ano kaya ang mga pangyayaring naganap sa
kaniyang buhay? Paano niya ito hinarap na humantong sa kamatayan?
Halina’t iyong alamin sa pag-aaral ng modyul na ito.

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang malilinang ang

sumusunod na kasanayan:
1. nabibigyan ng kaukulang pagpapakahulugan ang mahahalagang
pahayag ng awtor/ mga tauhan (F10PT-IVi-j-86);
2. nagagamit ang angkop na mga salitang naghahambing (F10WG-IVg-
h-81);
3. naisasaad ang pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng
pag-uugnay ng ilang pangyayari sa kasalukuyan (F10PB-IVh-i-92);
at
4. naisusulat ang maayos na paghahambing ng binuong akda sa iba
pang katulad na akdang binasa (F10PU-IVg-h-88).

1
 Subukin

Handa ka na ba para sa araling iyong pag-aaralan? Mabuti kung ganoon.

Ngunit bago iyon, subukin mo muna ang iyong kaalaman tungkol sa aralin.

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pahayag o katanungan. Piliin

ang letra ng tamang sagot at isulat ito sa hiwalay na papel.

1. “Kailangang makabalik ang aking ama at kapag nanalo tayo sa usapin ay

makalalaya ako sa pagiging alila.” Anong pagpapakahulugan ang
nangibabaw sa pahayag na ito ng tauhan?
A. pag-asa C. pagkabalisa
B. pagdurusa D. pagkatakot
2. Subalit malapit na sana nilang anihin ang mga unang tanim nang biglang
inangkin ito ng korporasyon ng mga pari. Hinihingan ng nasabing
korporasyon si Tales ng dalawampu o tatlumpung piso kada taon. Alin sa
mga sumusunod na sitwasyon ang nagpapatunay na nangyayari ang
nabanggit mula sa akda sa kasalukuyan?
A. pagpapaunlad ng mga negosyo sa probinsya
B. pagpaparusa sa mga taong hindi sumusunod sa batas trapiko
C. pagpapalaya sa mga bilanggong nagpakita ng magandang asal
sa bilangguan
D. pagpataw ng hindi makatarungang buwis sa mga magsasakang
nakikisaka lamang

3. Napilitang ipagbili ni Huli ang lahat ng kaniyang alahas maliban sa agnos

na bigay ni Basilio. Bakit hindi nagawang ipagbili ni Huli ang agnos?
A. Iaalay niya ito sa simbahan.
B. Galing ito sa kaniyang mahal.
C. May laman itong kayamanan.
D. Ipagbibili ito ni Kabesang Tales.

2
4. Alin sa sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng
paghahambing ng ‘di magkatulad?
A. Nagalit si Hermana Bali nang ayaw sumama ni Huli sa kumbento.
B. Mas mahalaga ang laket na ibinigay ni Basilio kay Huli kaysa sa iba
pang mga alahas ng dalaga.
C. Nagtimpi si Kabesang Tales nang patawan ng mas mataas ng buwis
ng mga prayle ang kaniyang lupa.
D. ‘Di gaanong nalungkot si Hermana Penchang nang malamang
nabilanggo ang binatang si Basilio.

5. Alin sa sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng paghahambing

na palamang?
A. Mas matimpiin si Tata Selo kaysa kay Kabesang Tales.
B. Sinamahan ni Hermana Bali si Huli papunta sa hukom.
C. ‘Di gaanong malaki ang unang naging buwis sa lupain ni Kabesang
Tales.
D. Naging malungkutin at ayaw magsalita ni Tata Selo nang umalis na
si Huli upang manilbihan.

6. “Kabagot-bagot man ang sinasasabi sa polyetong ibinibigay ng mga prayle

ay totoo naman ang sinasabi nito na ang mga kabataang nagpupunta sa
Maynila upang mag-aral ay nawawalan ng kaluluwa at nahihimok pa ang
ibang magkagayon.” Paano ito maiuugnay sa kasalukuyang panahon?
A. Malupit ang tadhana sa mga mag-aaral sa Maynila.
B. Maraming makapangyarihang tao ang takot sa mga maaaring
mamulat ang mata dahil sa edukasyon.
C. Ang mga prayle ay makapangyarihan at nagnanais pang magkaroon
ng kontrol sa kanilang mga nasasakupan.
D. Malimit gawing katatawanan ng mga nananalig sa mga prayle ang
pagtitiyaga ng mga mag-aaral na nagpupunta sa Maynila.

7. Nang umabot sa dalawang daang piso ang buwis na hinihingi ng

korporasyon ay napilitan nang tumutol si Kabesang Tales. Ngunit tinakot
siya ng nangangasiwa na kung hindi siya makapagbabayad ng buwis ay
sa iba na lang ipalilinang ang lupa. Bakit makatotohanan ang
pangyayaring nabanggit?
A. Mayroon pa ring umaabuso sa kapangyarihan nilang taglay.
B. Nagiging makasalanan ang tao dahil sa kawalang pananalig sa
Maykapal.
C. Masalimuot ang sitwasyon sa kasalukuyan dahil sa mga hidwaang
panrelihiyon sa ating mundo.
D. Patuloy na sinisira ng modernisasyon ang ating kalikasan para
lamang magkaroon ng kita ang malalaking negosyo.

3
 8. Iniutos ni Hermana Penchang kay Huli na basahin nang paulit-ulit ang
aklat na may pamagat na, “Tandang Basiong Makunat” at ibiniling
makipagkita lagi sa pari upang maligtas ang kaluluwa nito. Ano ang nais
ipahiwatig ng pahayag na ito?
A. Matindi ang pagmamahal ni Hermana Penchang sa Diyos.
B. Pinanghihinaan ng loob si Huli sa lagay ng kaniyang ama kaya’t
ipinagdarasal niya ito.
C. Nais niyang matutong magdasal si Huli at manatili sa kaniyang
bahay sa mga oras na wala nang gawain.
D. Natatakot si Hermana Penchang sa maaaring mangyari kay Huli
kung mapag-initan ito ng mga pari.
E.
Para sa bilang 9-10
Panuto: Basahin ang mga pahayag mula sa kabanata at sagutin ang mga
katanungan tungkol dito.

A. “Ang kagandahang taglay ay may nagkukubling hinanakit

Ang diskriminasyong mapait, kailan nga ba mawawaglit?”

B. Minsan na itong tumanggi sa mga prayle noong

nangangailangan ang kaniyang magulang. Kung ngayon ay
lalapit siya sa prayle dahil kay Basilio ay tiyak na marami
ang kukutya sa kaniya.

9. Paano nagkatulad ang dalawang sipi mula sa dalawang pahayag?

A. Mahina ang mga tauhang inilalarawan.
B. Magkaiba ng paksa ang ipinahahayag ng dalawang sipi.
C. Ang paksang tinalakay ay nagpapakita ng ‘di pantay na pagtingin sa
kababaihan.
D. Binigyang-pagpapahalaga ang mga babae sa ating lipunan sa mga
binasang linya.

10. Paano nagkaiba ang dalawang bahagi ng akdang binasa?

A. Tinalakay nito ang iisang paksa.
B. Hindi pareho ng paksa ang tinatalakay sa teksto A at sa teksto B.
C. Nabigyang-linaw ng pahayag A ang mga pagsubok ng kababaihan
kaysa pahayag B.
D. Mas nabigyang-linaw ng pahayag B ang mga pagsubok ng kababaihan
kaysa pahayag A.

4
 Magaling! Natapos mo ang gawain. Kung hindi mo man nasagutan ang
lahat nang tama ay huwag kang mag-alala. Tutulungan ka ng modyul na ito
upang matuto kaya’t simulan mo na!

Aralin El Filibusterismo
1 (Si Huli)

Ang katatagan ng isang babae ay makikita sa kaniyang ngiti sa gitna ng

sakit na nadarama. Sa gitna ng modernisasyon, marami nang umusbong ng iba’t
ibang grupo para ipagtanggol ang kababaihan ngunit patuloy pa rin nilang
nararanasan ang diskriminasyon at ito ang suliraning kanilang kinakaharap
katulad ni Huli na naranasan niya sa kaniyang buhay. Sa modyul na ito,
matututuhan mo rin kung ano ang paghahambing at mga uri nito.

Tunghayan mo ang isa sa mga naging kilalang tauhang babae sa El

Filibusterismo na pilit na kumakayod para sa pamilya habang binabalanse ang
kaniyang buhay pag-ibig. Kilalanin mo na kung sino si Huli.

Balikan

Bago ka magpatuloy, balikan mo muna ang iyong natutuhan sa

nakaraang aralin. Siguradong batid mo na at naunawaan ang matatalinghagang
pahayag at ang buhay ni Kabesang Tales. Subukin mo ang iyong galing!
Panuto: Ibigay ang kahulugan ng matatalinghagang pahayag sa ibaba. Isulat
ang sagot sa hiwalay na papel.

1. “Sa alikabok tayo babalik, Tatang, at wala tayong saplot nang tayo’y
isilang.” – Kabesang Tales
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

5
 2. “Isipin mo na lang na ang tatlumpung piso ay nahulog sa ilog at kinain ng
buwaya.” – Tata Selo
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3. “Kailangan kong bantayan ang aking mga pananim. Ang bawat buto ay
parang buto mula sa katawan ng aking asawa.” – Kabesang Tales
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

Tuklasin

Sa iyong pagpapatuloy sa pagkatuto, basahin at unawain mo ang tulang

nasa ibaba. Pagkatapos ay sagutin mo ang mga katanungang may kaugnayan
dito. Isulat ang iyong sagot sa hiwalay na papel.

Si Eba na Malakas
Ni Jan Daryll C. Cabrera

Ito’y isinulat ko para sa kababaihan, kababaihang kumakalinga

Sa mga babaeng pinagkaitan ng laya, ngunit patuloy na nagtitiyaga
Sa mga babaeng pilit inilulugmok at sunod-sunod ang dagok
Na pilit lumalaban sa kahit anong pagsubok.

Sila’y taong nagtataglay ng karapatan, at hindi pag-aari ninoman

Kahit anong damit ang suot, pilit pa ring binubusabos,
Sina Eba, Gabriela at Maria ba ang problema?
O ang marumi’t baluktot na pag-iisip ng iba?

6
Ang kagandahang taglay ay may
nagkukubling hinanakit
Ang diskriminasyong mapait, kailan
nga ba mawawaglit?
Ngunit sa kabila ng lahat, ang tatag na
taglay ay ‘di maipagkakait
Sa gitna ng mundong madilim at
masungit

Sila’y kakikitaan ng ngiti sa lahat ng hadlang na dumating,

Taglay ang tapang tulad ng leong haring magiting
Patuloy na lalaban sa gitna ng lahat
Ibigay sa kababaihan ang respeto’t karapatang sa kanila’y nararapat.

Pag-unawa sa Binasa
1. Magbigay ng halimbawa ng simbolismong ginamit sa tula at tukuyin kung
ano ang ipinahahayag nito at kung saan ito inihahambing ng may-akda.
2. Ano ang nais ipahayag ng mga linyang, “Sina Eba, Gabriela at Maria ba
ang problema? O ang marumi’t baluktot na pag-iisip ng iba?” mula sa
tulang nabasa?
3. Makatotohanan ba ang mga pangyayaring inilahad sa tula? Patunayan.
4. Mabisa ba ang pagkakalahad ng mga salitang ginamit ng may-akda?
Ipaliwanag.
5. Paano inilarawan ng may-akda ang paksa ng tula?

Suriin

Ang El Filibusterismo ay isa sa mga nobelang Pilipino na nagpapahayag ng

mga katiwalian at pang-aabuso sa panahon ng pananakop ng mga Kastila. Tulad
sa ibang mga nobela’t kuwento, ang iba’t ibang mga tauhan ay may
kani-kaniyang kuwento at suliraning kinakaharap.

7
 Sa mga susunod na buod ng kabanatang iyong mababasa, makikilala at
matutunghayan mo kung sino si Huli sa nobela at kung ano ang kaniyang
pagkatao. Basahing mabuti ang kabuoan ng bawat kabanata at talasalitaan
upang lubos mong maunawaan ang nilalaman ng mga ito.

Talasalitaan
1. polyeto - flyers
2. ikinaligalig - ikinabalisa
3. lukbutan - bulsa
4. bumalong - dumaloy
5. napahinuhod - napapayag

Ngayon ay simulan mo nang basahin ang buod ng mga kabanata kung saan
makikita at makikilala mo ang buhay at pagpapakasakit ni Huli. Maligayang
pagbabasa!
Kabanata 4: Si Kabesang Tales

Si Telesforo o mas kilala sa tawag na Tales ay anak ni Tandang Selo.

Inalagaan niya ang isang bahagi ng kagubatan dahil sa palagay niya ay walang
nagmamay-ari nito. Kasama niya roon ang kaniyang ama, asawa, at mga anak.
Pinamuhunanan niya ito kahit walang kasiguraduhan ang pag-unlad niya rito.
Subalit malapit na sana nilang anihin ang mga unang tanim nang biglang
inangkin ito ng korporasyon ng mga pari. Hinihingan ng nasabing korporasyon
si Tales ng dalawampu o tatlumpung piso kada taon.

Tinanggap ni Tales ang utos na ito dala na rin ng kaniyang natural na

kabaitan. Habang lumalaki ang kaniyang ani ay lumalaki rin ang hinihinging
buwis ng korporasyon. Nagkaisa ang kaniyang mga kanayon na gawin siyang
kabesa ng baranggay dahil sa naging pag-unlad ng kabuhayan niya.

Plano sana niyang pag-aralin ang kaniyang dalaga sa Maynila ngunit ito
ay ‘di nangyari dahil sa taas ng buwis. Nang umabot sa dalawandaang piso ang
buwis na hinihingi ng korporasyon ay napilitan na itong tumutol. Ngunit tinakot
siya ng nangangasiwa na kung hindi siya makapagbabayad ng buwis ay sa iba
na lang ipalilinang ang lupa.

Naubos na ang kaniyang salapi sa pakikipaglaban sa hukuman subalit

nanatili pa rin itong bigo. Madalas siyang may dala-dalang baril sa tuwing
pupunta sa bukid upang ipagtanggol ang sarili kung sakaling may tulisan.
Pagkaraa’y ipinagbawal ang baril kaya gulok naman ang dinala nito. Sinamsam
ang dala nitong gulok kaya palakol naman ang sumunod na dinala. Nabihag si
Tales ng mga tulisan at ipinatutubos sa halagang limandaang piso.

Napilitang ipagbili ni Huli ang lahat ng kaniyang alahas maliban sa agnos

na bigay ni Basilio. Ngunit hindi pa rin ito sapat upang matubos si Tales kaya
8
namasukan ito bilang utusan. Nalaman ni Tandang Selo ang ginawang iyon ni
Huli kaya hindi ito nakakain at nakatulog nang gabing iyon. Sa halip ay umiyak
lang nang umiyak ang matanda.

Kabanata 8: Masayang Pasko

Madilim pa ay gising na si Huli. Naisip niyang baka gumawa ng himala ang

Birhen kaya hindi sumisikat ang araw, ngunit mali siya dahil sumikat ang araw.
Sunod naman niyang tiningnan ang ilalim ng imahen ng Birhen upang silipin
kung may salapi ngunit nanatili itong bigo. Dahil sa magkasunod na pagkabigo
ay inaliw na lang ni Huli ang kaniyang sarili.
Malapit lang ang kaniyang paglilingkurang tahanan at balak nitong umuwi
tuwing makalawa upang dalawin ang kaniyang lolo. Iniayos ni Huli ang kaniyang
tampipi at agad na lumapit sa kaniyang lolo na si Tandang Selo upang halikan
ang kamay nito.

Ibinilin ni Huli kay Tandang

Selo na sabihin sa kaniyang ama na
siya ay napasok sa pinakamurang
kolehiyo. Dali-daling umalis si Huli
nang makita nitong natitigmak na
sa luha ang kaniyang lolo. Araw ng
Pasko, marami ang dumalaw na
kamag-anak ni Tandang Selo
ngunit marami ang nagtaka dahil
hindi siya makapagsalita kahit
isang kataga. Siya’y napipi na.

Kabanata 9: Si Pilato

Mabilis na kumalat ang balita tungkol sa pagkapipi ni Tandang Selo. Nang

marinig ito ni Hermana Penchang, amo ni Huli, ay sinabing iyon ay parusa ng
langit dahil hindi marunong magdasal ang dalaga.

“Madalas ipatikim sa atin ng Diyos ang ganiyang parusa ‘pagkat tayo ay

makasalanan o may mga nagkasala tayong kamag-anak na dapat sana’y
tinuruan natin ng kabanalan ngunit hindi natin ginagawa.”

Nang mabalitaan din nito ang pagluwas ni Basilio upang kumuha ng

perang pantubos kay Huli ay higit itong nangamba sa kaligtasan ng dalaga. Si
Hermana Penchang ay may paniniwalang ang mga kabataang nag-aaral sa
Maynila ay nasasawi at nagsasama pa ng iba. Iniutos ni Hermana Penchang kay
Huli na basahin nang paulit-ulit ang aklat na may pamagat na, “Tandang
Basiong Makunat” at ibinilin na makipagkita lagi sa pari upang maligtas ang
kaluluwa nito.
9
 “Akalain mo, dalaga at katunayan puwede nang mag-asawa pero hindi
marunong magdasal. Diyos ko, nakakahiya ang babaeng ito! Nagdarasal ng Ama
Namin nang hindi man lamang humihinto pagkatapos ng “sumaiyo nawa ang
Ama” tulad ng ginagawa ng lahat ng mga Kristiyanong maka- Diyos, maryosep!
Hindi niya alam ang mga pangkaraniwang dasal at kung magsalita ng Latin ay
may puntong Tagalog.”

Sa kabilang dako ay nagdiriwang ang mga pari dahil sa pagkapanalo sa

usapin. Nang dumating si Tales buhat sa pagkabihag ng mga tulisan ay
naipamigay na sa iba ang kaniyang lupain.

Nakatanggap din siya ng kautusang lisanin ang kanilang tirahan sa loob

ng tatlong araw. Walang nagawa si Tales kundi tahimik na naupo sa tabi ni
Tandang Selo maghapon.

Kabanata 30: Si Huli

Marami ang hindi naniniwala sa mga paskin at paghihimagsik. Sa palagay

ng ilan, ito ay paghihiganti ng mga prayle dahil sa pagkakatubos kay Huli na
anak ng tulisang mahigpit na kalaban ng isang korporasyon. Ayon kay Hermana
Penchang, mabuti’t pinaalis na nito si Huli dahil ayaw niyang magalit ang mga
prayle sa kaniya; gayong dinamdam naman talaga niya ang pagkakatubos sa
dalaga.

Sa simula’y ‘di makapaniwala si Huli sa balita ni Hermana Bali na patay

na si Kapitan Tiago ngunit nang malaman na totoo ang balita, nahimatay ang
dalaga dahil sa pagkawala nito ay wala nang tagatangkilik ang binata. Naging
malungkutin si Huli simula noon. Binalak nitong magpatiwakal ngunit hindi
natuloy dahil sa takot na sa impyerno siya mapunta.

Nagbigay ng abuloy ang mga

kamag-anak ni Basilio ngunit
kulang pa rin ito upang mailigtas
ang binata. Kung kaya’t umisip si
Hermana Bali ng mas mabuting
paraan. Sumangguni sila sa
tagasulat ng bayan ngunit wala
itong nagawa kundi ituro sila sa
Hukom. Ang Hukom naman ay
ipinayong sadyain si Padre
Camorra.

Habang nasa daan ay

tumanggi si Huli na dumaan sa
kumbento. Minsan na itong
10
tumanggi sa mga prayle nung nangangailangan ang kaniyang magulang. Kung
ngayon ay lalapit siya sa prayle dahil kay Basilio ay tiyak na marami ang kukutya
sa kaniya. Tiniis pa rin ni Huli ang mga sisi ng kamag-anak na hindi nakababatid
ng mga nangyari sa kanila ni Padre Camorra. Nang gabing iyon ay bahagyang
nakatulog si Huli.

Ngunit ito ay pagising-gising dahil sa masasamang panaginip. Kung

hindi lang sana gabi at madilim sa labas ay tumakbo na ito sa kumbento.
Dumaan ang maraming araw, hindi pa rin nagtungo si Huli sa prayle.

Isang araw ay dumating ang balitang si Basilio na lang ang

nabibilanggo. Doon ay hindi na ito nag-atubiling hanapin si Hermana Bali upang
magpasama sa kumbento. Nang sumapit na sa pinto ng kumbento ay ayaw nang
pumasok ni Huli. Kailangan pa itong hatakin at itulak papasok.

“Sige! Bayaan mong ipatapon ang kaawa-awang si Basilio! Bayaan

mong barilin siya sa daan at sasabihing nagtangkang tumakas. Kapag patay na
siya, saka ka magsisisi. Sa ganang akin, wala akong utang na loob sa kaniya.
Wala siyang maisusumbat sa akin.”, wika ni Hermana Bali kay Huli.

Kinagabihan ay may balitang isang dalaga ang tumalon mula sa

bintana ng kumbento. Kasabay noon, isang matandang babae ang lumabas na
nagsisisigaw na parang isang baliw.

Sa kabilang dako, si Tandang Selo ay galit na pumunta sa kumbento,

ngunit ito ay pinaalis doon sa pamamagitan ng mga palo at tulak. Bumalik ang
matanda sa nayon na umiiyak na parang isang bata. Kinabukasan ay nawala si
Tandang Selo dala ang kaniyang gamit sa pangangaso.

Natapos mo nang basahin ang mga kabanatang may kaugnayan sa

buhay ni Huli na naglalaman ng mga pangyayaring maihahambing sa mga
kababaihan sa kasalukuyan. Ngunit paano nga ba ang paghahambing? Ayon kay
Alfonso O. Santiago (2003), ang paghahambing ay paglalarawan ng antas o lebel
ng katangian ng tao, bagay, hayop, ideya at pangyayari.

Dalawang Uri ng Paghahambing

A. Paghahambing ng Magkatulad
- Ito ay isang uri ng paghahambing na nagpapakita ng dalawang bagay o higit
pa na may patas na katangian. Ginagamitan ito ng mga panlaping ka-,
kasing-, magsing-, magkasing- at mga salitang mukha/kamukha, tulad,
kapares, kawangis, hawig/kahawig.

11
Halimbawa:
Kahawig ni Maria Clara si Huli.

B. Paghahambing na ‘Di Magkatulad

- Ito ay isang uri ng paghahambing na nagpapahiwatig ng pagsalungat ng
isang katangian sa bagay o taong inihahambing. Maaaring magpakita ito ng
isang katangiang nakalalamang o kaya’y nagpapakita ng kakulangan ng
inihahambing.

Mga Uri ng Paghahambing na ‘Di Magkatulad:

1. Hambingang Pasahol
- Nagpapahayag ito ng paghahambing na negatibo o nagpapakita ng hindi
pagkakapantay ng inihahambing. Ginagamitan ito ng mga salitang lalo, ‘di
gaano, ‘di gasino at ‘di totoo.

Halimbawa:
‘Di gaanong natuwa si Hermana Penchang kay Huli kaysa sa mga prayle.

2. Hambingang Palamang
- Ito ay ang paghahambing na nagpapakita ng isang katangiang mas
nakaaangat o nakalalamang sa pinaghahambingan nito. Kalimitang
gumagamit ito ng mga salitang hudyat tulad ng lalo, higit, mas, kaysa,
labis, at ‘di hamak.

Halimbawa:
‘Di hamak na mas makapangyarihan ang mga prayle noon kaysa sa mga
opisyal ng gobyerno.

Pagyamanin

Magaling! Natapos mo nang basahin at unawain ang aralin. Ngayon

naman ay pagyamanin mo pa ang iyong kaalaman sa pamamagitan ng ilang
mga gawain. Basahing mabuti ang panuto ng bawat gawain.

Gawain 1. Naunawaan ko!

Panuto: Basahin ang mga pahayag ng awtor / mga tauhan mula sa mga
kabanata sa nobela at bigyan ng kaukulang pagpapakahulugan ang mga ito.
Isulat ito sa hiwalay na papel.

12
1. “Madalas ipatikim sa atin ng Diyos ang ganiyang parusa ‘pagkat tayo ay
makasalanan o may mga nagkasala tayong kamag-anak na dapat sana’y
tinuruan natin ng kabanalan ngunit hindi natin ginagawa.”
– Hermana Penchang kay Huli.

2. “Akalain mo, dalaga at katunayan puwede nang mag-asawa pero hindi

marunong magdasal. Diyos ko nakakahiya ang babaeng ito! Nagdarasal ng
Ama Namin nang hindi man lamang humihinto pagkatapos ng “sumaiyo
nawa ang Ama” tulad ng ginagawa ng lahat ng mga Kristiyanong maka-
Diyos, maryosep! Hindi niya alam ang mga pangkaraniwang dasal at kung
magsalita ng Latin ay may puntong Tagalog.” – Hermana Penchang

3. “Sige! Bayaan mong ipatapon ang kaawa-awang si Basilio! Bayaan mong

barilin siya sa daan at sasabihing nagtangkang tumakas. Kapag patay na
siya, saka ka magsisisi. Sa ganang akin, wala akong utang na loob sa kaniya.
Wala siyang maisusumbat sa akin.” – Hermana Bali

5. “Hindi ako nagkamali sa pagpapalayas sa kaniya sa bahay ko.

Ayokong maging kaaway ng mga prayle, kaya pinilit ko siyang
humanap ng pambayad ng utang niya sa akin.” – Hermana
Penchang kay Huli

13
 5. “Wala kang dapat alalahanin. Kasama mo naman ako. Hindi mo ba nabasa
ang munting aklat ni Tandang Basyo na ibinigay ng kura, na ang mga dalaga
ay nararapat na tumungo sa kumbento kahit hindi nalalaman ng kanilang
mga magulang upang maibalita ang nangyayari sa kanilang tahanan? Aba!
Inilimbag ang munting aklat na iyan na may pahintulot ng arsobispo.”
– Hermana Bali

Gawain 2. Patunayan mo!

Panuto: Sumulat ng isang talatang nagsasaad ng pagkamakatotohanan ng isa
sa mga naibigang kabanatang binasa sa pamamagitan ng pag-uugnay ng ilang
pangyayari sa kasalukuyan na ginagamitan ng angkop na mga salitang
naghahambing. Kopyahin ang pormat sa hiwalay na papel at isulat ang iyong
sagot.

Mga Pangyayaring
Naganap sa Mga Patunay
Napiling Kabanata

14
Gawain 3. Iba nga ba?
Panuto: Sumulat ng maayos na paghahambing sa kalagayan ng kababaihan
mula sa binuong akdang pinamagatang, “Si Eba na Malakas” at sa mga
nakapaloob sa mga kabanatang binasa. Isulat sa mga bilog ang kanilang
pagkakaiba at sa kahon ang pagkakatulad nila. Kopyahin ang pormat sa hiwalay
na papel at isulat ang iyong sagot.

Si Huli Si Eba

1. _________________ 1. _________________
2. _________________ 2. _________________
3. _________________ 3. _________________
4. _________________ 4. _________________
5. _________________ 5. _________________

Pagkakatulad nina Huli at Eba

Isaisip

Mahusay! Napagtagumpayan mong sagutin ang mga pagsasanay. Ngayon,

lagumin mo kung ano ang iyong natutuhan.

Panuto: Dugtungan ang mga pahayag upang mabuo ang mga kaisipang
maglalagom sa iyong natutuhan sa araling tinalakay. Isulat ang iyong sagot sa
hiwalay na papel.

15
 1. Mahalagang bigyang-kahulugan ang mga pahayag ng awtor
o tauhan sa isang akda dahil _____________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.

2. Natutuhan ko ring may iba’t ibang paraan ng paghahambing

tulad ng __________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
.

3. Ang pag-uugnay ng mga pangyayaring naganap sa akda sa

kasalukuyan ay dapat bigyang-pansin sapagkat____________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________.
____.

Isagawa

Ngayon pa lang ay siguradong natuto ka na dahil sa walang humpay mong

pagsisikap sa pag-aaral. Sa bahaging ito, isasalin mo na ang natutuhang
kaalaman at kasanayan sa gawaing ito. Ipagpatuloy mo lamang ang mahusay na
pagsagot at malapit ka nang makatapos sa modyul na ito.

Panuto: Sumulat ng maayos na paghahambing ng mga kabanatang tinalakay at

ng tulang “Si Eba na Malakas” sa paglalahad ng pagkakaiba at pagkakatulad nito
batay sa kabuoang kaisipang nilalaman ng bawat isa. Isaalang-alang sa pagsulat
ang mga salitang naghahambing. Kopyahin ang pormat sa hiwalay na papel at
isulat ang iyong sagot.

16
 Katangian ng Kabuoang kaisipang Katangian ng tulang
kabanatang tinalakay nilalaman “Si Eba na Malakas”
(pagkakaiba) (pagkakatulad) (pagkakaiba)

Bibigyang puntos ang iyong gawa batay sa sumusunod na pamantayan.

Pamantayan sa Pagsulat ng Paghahambing

Napakahusay Mahusay Mahusay-husay

Pamantayan
(5) (3) (2)
Paggamit ng mga Gumamit ng lima o Gumamit ng tatlo Gumamit ng isa
salitang higit pang mga hanggang apat na mga hanggang dalawa
naghahambing salitang salitang salitang
naghahambing. naghahambing. naghahambing

Pagkamakatotohanan Naiugnay ang mga Naiugnay ang tatlo o Naiugnay ang isa o
ng ginawang pangyayaring apat na mga dalawang
paghahambing naganap sa akda sa pangyayaring naganap pangyayaring
kasalukuyan sa akda sa naganap sa
kasalukuyan kasalukuyan

Kaayusan ng Nailahad nang tama Nailahad nang maayos Nakapaglahad ng

paglalahad at maayos ang mga ang mga kaisipan at kaisipan ngunit
kaisipan at malinaw malinaw ang mga hindi malinaw ang
ang mga detalye. detalye. mga detalye.

Kabuoan

Tayahin

Magaling! Napagtagumpayan mong sagutin ang mga gawaing inihanda

para sa iyo. Ngayon ay susubukin ang lahat ng iyong natutuhan sa modyul na
ito.

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pahayag o katanungan. Piliin

ang letra ng tamang sagot at isulat ito sa hiwalay na papel.

17
1. Alin sa mga sumusunod ang salitang hindi ginagamit sa paghahambing?
A. ‘di magkatulad C. pagmamalabis
B. magkatulad D. pasahol

2. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng hambingang pasahol?

A. Nakita ni Huli na madilim pa nang siya ay magising.
B. ‘Di gaanong mahalaga para kay Huli ang ibang yaman kaysa sa regalo
ni Basilio.
C. ‘Di hamak na mas malupit si Hermana Penchang kaysa kay Hermana
Bali sa pagtrato kay Huli.
D. Nahirapang umalis si Huli upang manilbihan para mailigtas ang
kaniyang ama mula sa mga tulisan.

3. Alin sa sumusunod na pangyayari ang nagbibigay patunay sa pagiging

makatotohanan ng mga naganap kay Huli sa mga kabanatang nabasa?
A. Marami sa mga nakatataas ang umaabuso sa kahinaan ng tao.
B. Mayroong mga taong nais tumulong sa mga taong nangangailangan.
C. Ang mga relihiyoso ay may matibay na pananampalataya sa kaparian.
D. Mainit ang mata ng mayayaman sa mga mahihinang tao tulad ni Huli.

4. “Isipin mo na lang na natalo ang tatlumpong piso mo sa sugal. O kaya,

nahulog sa ilog at kinain ng buwaya.” Ano ang nais ipahiwatig ni Tata Selo
kay Tales batay sa pahayag na ito?
A. Huwag nang labanan ang mga pari.
B. Kalimutan na ang kaniyang salaping tila nalaglag sa ilog.
C. Hanapin ang buwayang tinutukoy upang makuha ang salapi.
D. Huwag maging sakim sa kaniyang mga nasasakupan sa baranggay.

5. “Kung nagbigay ako ng limos sa pulubi para mawala na siya, mapipilit ba

akong ituloy ko ito kung sinasamantala niya ang aking kagandahang
loob?” Ano ang ibig sabihin ng pahayag na ito ni Kabesang Tales?
A. Hindi niya gustong magbigay ng salapi sa mga pulubi.
B. May mga pulubing nagpapanggap lamang at nanghihingi pa rin.
C. Gusto ni Kabesang Tales na makamit ang katarungan at matigil ang
pang-aabuso ng mga prayle.
D. Nais ni Kabesang Tales na matuto ng leksiyon ang mga taong hindi
naman talaga nangangailangan ng tulong.

18
6. “Iyan talaga ang kasasapitan niya. Kapag pumapasok sa simbahan at
nakita na marumi-rumi ang bendita ay hindi na siya sasawak upang
magkrus. Kung ano-ano ang sinasabing maliliit na hayop at mga sakit.
Mabuti nga sa kaniya! Iyan ay parusa ng Diyos! Para bang maaaring
magkalat ng sakit ang bendita, malayong-malayo ang paghahakang iyan.”
Anong damdamin ang masasalamin sa pahayag na ito ni Hermana
Penchang kay Basilio?
A. Minamaliit niya at binubuska si Basilio.
B. Humahanga siya sa kagalingan at kakisigan ng binata.
C. Natatakot siya sa bagsik at parusa ng mga prayle kapag hindi siya
nagkrus bago pumasok sa simbahan.
D. Natutuwa siya na napahamak si Kabesang Tales sapagkat hindi siya
relihiyoso at lumalaban ito sa mga prayle.

7. Isang taon ang lumipas, masagana pa rin ang ani. Dahil sa iba’t ibang mga
dahilan ay itinaas ng mga prayle ang buwis sa lupa sa limampung piso.
Bakit naging makatotohanan ang bahaging nabanggit?
A. Maraming naghahangad sa hindi naman nila pag-aari.
B. Patuloy ang korapsiyon at pang-aabuso ng mga may kapangyarihang
taglay.
C. Isang isyung panlipunan ang pagkakaroon ng maayos na tirahan
sa panahon ngayon.
D. Humihina ang agrikultura sa ating bansa dahil sa hindi maayos
na pamamalakad ng mga nakatataas.

8. Saang pangyayari maihahambing sa kasalukuyan ang pangyayaring

naganap sa kabanata kung saan napilitang mamasukan si Huli para
matubos ang kaniyang ama?
A. Hindi pa rin malunasan ang kahirapan sa bansa.
B. Ang paninilbihan ay itinuturing pa ring mababang uri ng gawain.
C. Mahirap kalabanin ang mga nakatataas ng posisyon sa gobyerno.
D. Marami ang nagnanais na magkaroon ng trabahong mataas ang
kita.

19
Para sa 9 – 10.
Panuto: Basahin ang pahayag A at B at sagutin ang mga sumusunod na
katanungan tungkol dito.

A. Sila’y kakikitaan ng ngiti sa lahat ng hadlang na dumating,

Taglay ang tapang tulad ng leong haring magiting

B. Malapit lang ang kaniyang paglilingkurang tahanan at balak

nitong umuwi tuwing makalawa upang dalawin ang kaniyang
lolo. Iniayos ni Huli ang kaniyang tampipi at agad na lumapit
sa kaniyang lolo na si Tandang Selo upang halikan ang kamay
nito.

Ibinilin ni Huli kay Tandang Selo na sabihin sa kaniyang ama

na siya ay napasok sa pinakamurang kolehiyo. Dali-daling
umalis si Huli nang makita nitong natitigmak na sa luha ang
kaniyang lolo.

9. Paano nagkatulad ang pahayag A sa pahayag B batay sa paksang tinalakay

ng mga ito?
A. Naipakitang may mga mapang-abusong taong nakatataas sa lipunan.
B. Tinalakay sa dalawang sipi ng akda ang kalakasan ng kababaihan.
C. Inilarawan ang nagiging lakas ng kababaihan laban sa diskriminasyon
sa trabaho.
D. Tinalakay ang kakulangan ng trabaho para sa kababaihan sa panahon
ng pananakop ng mga Espanyol.

10. Paano nagkaiba ang dalawang pahayag binasa?

A. Ang pahayag A ay nagpahayag ng diskriminasyon at ang pahayag B ay
pumapaksa sa kababaihan.
B. Nailarawan ng pahayag A ang pagiging masayahin ng isang babae
habang ang pahayag B naman ay nagpakita ng kalungkutan.
C. Naipakita ng pahayag A ang kalakasan ng babae sa gitna ng problema
habang inilarawan ng pahayag B ang kalungkutan ni Huli bago umalis.
D. Naghahanap ng pagkakapantay-pantay na karapatan ang pahayag A
habang naghahangad ng mas magandang buhay ng kababaihan ang
pahayag B.

20
 Karagdagang Gawain

Pagbati! Ikaw ay nasa huling bahagi na ng modyul na ito. Ang gawain sa

ibaba ay makatutulong sa iyo upang madagdagan pa ang iyong kaalaman o
kasanayang natutuhan sa araling tinalakay.

Panuto: Ihambing ang isang kuwentong napanood o nabasa na pumapaksa sa

kababaihan. Ilahad ang pagkakaiba nito at ng Kabanata 30, “Si Huli” sa mga
kahon. Isulat naman sa bilog ang pagkakatulad at pagkamatotohanan ng
dalawang akda gamit ang mga angkop na salita sa paghahambing. Bibigyang
puntos ang iyong gawa batay sa pamantayan sa bahaging Isagawa. Kopyahin ang
grapikong pantulong sa hiwalay na papel at isulat ang sagot.

“Si Huli” Pamagat ng kuwento

Katangian ng Akda Katangian ng Akda

Pagkakatulad at
Pagkamakatotohanan

21
 Susi sa Pagwawasto

10.B 10.D
9. C 9. C
8. C 8. C
7. B 7. A
6. A 6. B
5. C 5. A
4. A kanilang pagkaunawa. 4. B
3. A ito ay nakabatay sa 3. B
2. B bata sa mga gawaing 2. D
1. C Ang mga sagot ng 1. A

Tayahin Gawain 1, 2 at 3 Subukin

Sanggunian
Ambat, Vilma et al. (2015), Panitikan ng Daigdig Filipino 10 Modyul
para sa Mag-aaral, 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex
Meralco Avenue Pasig City

Bandril, Francia et al., Fili El Filibusterismo, Phoenix Press Inc., 927

Quezon Avenue, Quezon City

Santiago, Tiangco et al. (2003), Makabagong Balarilang Filipino

Binagong Edisyon,1977 C.M. Recto Avenue, Manila,
Philippines.

22