An toàn và bảo mật (AT&BM)

thương mại điện tử

E-commerce safe and security
Chương 2: Quy trình tìm hiểu và phát hiện rủi ro
trong thương mại điện tử
Nội dung Lý thuyết 15 chương (15 buổi)
Chương 1: Tổng quan về an toàn bảo mật thương mại
điện tử
Chương 2: Quy trình tìm hiểu và phát hiện rủi ro
trong thương mại điện tử
Chương 3: Rủi ro kỹ thuật
Chương 4: Quản trị rủi ro kỹ thuật
Chương 5: Rủi ro phi kĩ thuật đơn đệ
Chương 6: Quản trị rủi ro đơn hệ
Chương 7: Rủi ro phi kỹ thuật đa hệ
Chương 8: Quản trị rủi ro đa hệ 2
 Nội dung Lý thuyết (tt)
Chương 9: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên sàn thương mại
điện
Chương 10: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên sàn thương
mại điện tử: bán dịch vụ
Chương 11: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên sàn thương
mại điện tử: bán sản phẩm kỹ thuật số
Chương 12: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên website cá
nhân: bán sản phẩm vật lý
Chương 13: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên website cá
nhân: bán dịch vụ
Chương 14: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên mạng xã hội
Facebook: bán hàng livestream
Chương 15: Xây dựng chính sách an toàn và bảo mật trên mạng xã hội
3
Youtube: chia sẻ kỹ năng
Chương 2: Quy trình tìm hiểu và phát hiện rủi ro trong TMĐT

4
Chương 2: Quy trình tìm hiểu và phát hiện rủi ro trong TMĐT
2.1 Nắm bắt quy trình giao dịch
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong
giao dịch thương mại điện tử
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng
có thể gặp phải trong quá trình giao dịch
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên
nhân gây ra rủi ro

5
2.1 Nắm bắt quy trình giao dịch
Để tìm hiểu và phát hiện rủi ro trong TMĐT, việc
nắm bắt quy trình giao dịch là bước đầu tiên và
quan trọng nhất. Dưới đây là một số bước cơ bản
trong quy trình giao dịch TMĐT:
1. Tìm kiếm sản phẩm/dịch vụ: Khách hàng truy cập
trang web TMĐT và tìm kiếm sản phẩm/dịch vụ mong
muốn. Khách hàng có thể sử dụng các bộ lọc để thu
hẹp kết quả tìm kiếm.
2. Đặt hàng: Khách hàng chọn sản phẩm/dịch vụ
muốn mua và thêm vào giỏ hàng. Khách hàng điền
thông tin giao hàng và thanh toán. Khách hàng xác
6
nhận đơn hàng.
2.1 Nắm bắt quy trình giao dịch (tt)
Dưới đây là một số bước cơ bản trong quy trình
giao dịch TMĐT: (tt)
3. Xử lý đơn hàng: Doanh nghiệp nhận đơn hàng và
xử lý. Doanh nghiệp có thể liên hệ với khách hàng
để xác nhận thông tin.
4. Giao hàng: Doanh nghiệp giao hàng cho khách
hàng. Khách hàng có thể được yêu cầu thanh toán
khi nhận hàng.
5. Xác nhận và hoàn tất giao dịch: Khách hàng xác
nhận đã nhận hàng và hoàn tất giao dịch. Khách
hàng có thể đánh giá sản phẩm/dịch vụ. 7
2.1 Nắm bắt quy trình giao dịch (tt)
Tại mỗi bước trong quy trình giao dịch, có thể
xảy ra các rủi ro sau:
1. Rủi ro lừa đảo: Khách hàng có thể bị lừa đảo bởi
các trang web TMĐT giả mạo hoặc các người bán không
uy tín. Doanh nghiệp có thể bị lừa đảo bởi các khách
hàng giả mạo.
2. Rủi ro thanh toán: Khách hàng có thể bị đánh cắp
thông tin thanh toán. Doanh nghiệp có thể không nhận
được thanh toán từ khách hàng.
3. Rủi ro giao hàng: Hàng hóa có thể bị hư hỏng hoặc
thất lạc trong quá trình vận chuyển. Khách hàng có
thể không nhận được hàng hóa đúng như mô tả. 8
2.1 Nắm bắt quy trình giao dịch (tt)
Tại mỗi bước trong quy trình giao dịch, có thể
xảy ra các rủi ro sau: (tt)
4. Rủi ro về chất lượng sản phẩm/dịch vụ: Sản
phẩm/dịch vụ có thể không đáp ứng được kỳ vọng của
khách hàng. Khách hàng có thể gặp vấn đề về bảo hành
hoặc đổi trả hàng hóa.
Để giảm thiểu rủi ro trong TMĐT, bạn cần thực hiện
các biện pháp sau: Chọn mua sản phẩm/dịch vụ từ các
trang web TMĐT uy tín. Đọc kỹ thông tin sản phẩm/dịch
vụ trước khi mua. Sử dụng các phương thức thanh toán
an toàn. Lưu ý theo dõi thông tin giao hàng. Giữ lại
hóa đơn và các giấy tờ liên quan đến giao dịch. 9
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
Giao dịch TMĐT là một quá trình phức tạp liên quan
đến nhiều đối tượng khác nhau. Mỗi đối tượng đều có
vai trò và trách nhiệm riêng, ảnh hưởng trực tiếp đến
hiệu quả và an toàn của giao dịch.
Dưới đây là một số đối tượng chính trong giao dịch
TMĐT: 1. Người mua; 2. Người bán; 3. Sàn giao
dịch/trang web TMĐT; 4. Các đơn vị vận chuyển; 5. Các
đơn vị thanh toán;

10
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
1. Người mua:
● Có trách nhiệm: Chọn mua sản phẩm/dịch vụ phù
hợp với nhu cầu. Cung cấp thông tin chính xác
cho người bán. Thanh toán đúng hạn theo thỏa
thuận. Tuân thủ các quy định của sàn giao
dịch/trang web TMĐT.
● Có quyền lợi: Nhận được sản phẩm/dịch vụ đúng
như mô tả. Được bảo vệ quyền lợi khi xảy ra
tranh chấp. Được đổi trả hàng hóa theo quy định.
11
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
2. Người bán:
● Có trách nhiệm: Cung cấp thông tin sản phẩm/dịch
vụ chính xác và đầy đủ. Bán sản phẩm/dịch vụ có
chất lượng tốt. Giao hàng đúng thời hạn. Giải
quyết khiếu nại của khách hàng. Tuân thủ các quy
định của sàn giao dịch/trang web TMĐT.
● Có quyền lợi: Nhận thanh toán đầy đủ cho sản
phẩm/dịch vụ đã bán. Được bảo vệ quyền lợi khi
xảy ra tranh chấp.
12
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
3. Sàn giao dịch/trang web TMĐT:
● Có trách nhiệm: Cung cấp nền tảng giao dịch an
toàn và uy tín. Giám sát hoạt động giao dịch và
xử lý vi phạm. Hỗ trợ giải quyết tranh chấp giữa
người mua và người bán.
● Có quyền lợi: Phí giao dịch từ người mua và
người bán. Thu nhập từ quảng cáo.

13
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
4. Các đơn vị vận chuyển:
● Có trách nhiệm: Vận chuyển sản phẩm/dịch vụ đến
tay người mua một cách an toàn và nhanh chóng.
Bồi thường thiệt hại nếu xảy ra hư hỏng hoặc
thất lạc hàng hóa.
● Có quyền lợi: Phí vận chuyển từ người mua hoặc
người bán.

14
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
5. Các đơn vị thanh toán:
● Có trách nhiệm: Cung cấp các phương thức thanh
toán an toàn và tiện lợi. Xử lý các giao dịch
thanh toán nhanh chóng và chính xác. Bảo mật
thông tin thanh toán của khách hàng.
● Có quyền lợi: Phí thanh toán từ người mua hoặc
người bán.

15
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của các đối tượng
liên quan trong giao dịch TMĐT sẽ giúp bạn: Bảo vệ
quyền lợi của bản thân. Giải quyết tranh chấp hiệu
quả. Có trải nghiệm mua sắm an toàn và tin cậy.
Ngoài ra, bạn cũng nên lưu ý một số điều sau khi
tham gia giao dịch TMĐT: Chọn mua sản phẩm/dịch vụ
từ các trang web uy tín. Đọc kỹ thông tin sản
phẩm/dịch vụ trước khi mua. Sử dụng các phương thức
thanh toán an toàn. Lưu ý theo dõi thông tin giao
hàng. Giữ lại hóa đơn và các giấy tờ liên quan đến
giao dịch. 16
2.2 Hiểu rõ vai trò các đối tượng liên quan trong giao dịch tMĐT
Ví dụ minh họa: https://shorturl.at/kBGIW

17
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch
Giao dịch TMĐT tuy tiện lợi và nhanh chóng, nhưng vẫn
tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các đối tượng tham gia. Dưới
đây là một số rủi ro phổ biến mà mỗi đối tượng có thể
gặp phải:
1. Rủi ro đối với người mua; 2. Rủi ro đối với người
bán; 3. Rủi ro đối với sàn giao dịch TMĐT; 4. Rủi ro
đối với đơn vị vận chuyển.

18
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
1. Rủi ro đối với người mua:
● Lừa đảo: Mua phải sản phẩm giả, hàng kém chất lượng,
không đúng mô tả.
● Mất cắp thông tin cá nhân: Nguy cơ bị đánh cắp thông tin
thanh toán, thông tin cá nhân khi thanh toán trực tuyến.
● Hư hỏng, thất lạc hàng hóa: Rủi ro trong quá trình vận
chuyển.
● Khó khăn trong việc đổi trả, hoàn tiền: Một số trường
hợp người bán không chấp nhận đổi trả hoặc hoàn tiền cho
sản phẩm.
● Tranh chấp, khiếu nại: Khó khăn trong việc giải quyết
tranh chấp với người bán. 19
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
2. Rủi ro đối với người bán:
● Gian lận thanh toán: Nguy cơ bị lừa đảo thanh
toán, không nhận được tiền thanh toán từ người
mua.
● Hàng hóa bị trả lại: Phí vận chuyển, đóng gói
cho hàng hóa bị trả lại.
● Đánh giá tiêu cực: Ảnh hưởng đến uy tín của cửa
hàng trên sàn TMĐT.
● Vi phạm quy định của sàn TMĐT: Bị khóa tài
khoản, phạt tiền.
20
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
3. Rủi ro đối với sàn giao dịch TMĐT:
● Mất uy tín: Do các trường hợp lừa đảo, gian
lận xảy ra trên sàn.
● Tranh chấp, khiếu nại: Phải giải quyết tranh
chấp giữa người mua và người bán.
● Vi phạm pháp luật: Rủi ro do vi phạm các quy
định pháp luật về TMĐT.

21
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
4. Rủi ro đối với đơn vị vận chuyển:
● Hư hỏng, thất lạc hàng hóa: Phải bồi thường
thiệt hại cho người mua.
● Thanh toán chậm trễ: Nguy cơ không nhận được
thanh toán phí vận chuyển từ người mua hoặc
người bán.

22
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
Cách thức kiểm chứng rủi ro:
● Đối với người mua: Chọn mua sản phẩm từ các
trang web uy tín, có đánh giá tốt. Đọc kỹ
thông tin sản phẩm trước khi mua. Sử dụng các
phương thức thanh toán an toàn. Lưu lại thông
tin giao dịch, hóa đơn. Liên hệ với bộ phận hỗ
trợ khách hàng của sàn TMĐT khi cần thiết.

23
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
Cách thức kiểm chứng rủi ro: (tt)
● Đối với người bán: Cung cấp thông tin sản phẩm
chính xác, đầy đủ. Chăm sóc khách hàng tốt.
Tuân thủ các quy định của sàn TMĐT. Lưu lại
thông tin giao dịch, hóa đơn.
● Đối với sàn giao dịch TMĐT: Có hệ thống quản
lý rủi ro hiệu quả. Hỗ trợ giải quyết tranh
chấp nhanh chóng, hiệu quả. Tuân thủ các quy
định pháp luật về TMĐT.
24
2.3 Tìm hiểu, kiểm chứng các rủi ro mà mỗi đối tượng có thể gặp phải trong
quá trình giao dịch (tt)
Cách thức kiểm chứng rủi ro: (tt)
● Đối với đơn vị vận chuyển: Có quy trình vận
chuyển an toàn, cẩn thận. Có bảo hiểm cho hàng
hóa. Thanh toán phí vận chuyển nhanh chóng.

25
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
2. Rủi ro đối với người mua:
● Lừa đảo: Quy trình: Người mua thanh toán trước
nhưng không nhận được sản phẩm hoặc nhận được sản
phẩm giả, hàng kém chất lượng.
○ Nguyên nhân: Lừa đảo từ người bán. Trang web
TMĐT giả mạo. Hệ thống thanh toán không an toàn.
● Mất cắp thông tin cá nhân: Quy trình: Thanh toán
trực tuyến qua cổng thanh toán không an toàn hoặc
website giả mạo.
○ Nguyên nhân: Cổng thanh toán không uy tín.
Website giả mạo. Người mua không cẩn thận khi
cung cấp thông tin cá nhân. 26
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
2. Rủi ro đối với người mua: (tt)
● Hư hỏng, thất lạc hàng hóa: Quy trình: Quá trình
vận chuyển.
○ Nguyên nhân: Sai sót của đơn vị vận chuyển.
Bao gói hàng hóa không đảm bảo. Sản phẩm dễ
vỡ, hư hỏng.
● Khó khăn trong việc đổi trả, hoàn tiền: Quy
trình: Người mua yêu cầu đổi trả, hoàn tiền
nhưng người bán không chấp nhận.
○ Nguyên nhân: Chính sách đổi trả, hoàn tiền của
người bán không rõ ràng. Người bán không uy
tín. Người mua không cung cấp đủ thông tin,
bằng chứng.
27
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
2. Rủi ro đối với người mua: (tt)
● Tranh chấp, khiếu nại: Quy trình: Xảy ra tranh
chấp giữa người mua và người bán về sản phẩm,
dịch vụ.
○ Nguyên nhân: Thông tin sản phẩm/dịch vụ không
chính xác. Chất lượng sản phẩm/dịch vụ không
tốt. Người bán không thực hiện đúng cam kết.

28
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
2. Rủi ro đối với người bán:
● Gian lận thanh toán: Quy trình: Người mua thanh
toán nhưng người bán không nhận được tiền.
○ Nguyên nhân: Người mua lừa đảo. Hệ thống thanh
toán không an toàn.
● Hàng hóa bị trả lại: Quy trình: Người mua trả
lại hàng hóa.
○ Nguyên nhân: Sản phẩm không đúng mô tả. Chất
lượng sản phẩm không tốt. Người mua đổi ý.

29
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
2. Rủi ro đối với người bán: (tt)
● Đánh giá tiêu cực: Quy trình: Người mua đánh giá
tiêu cực về sản phẩm/dịch vụ.
○ Nguyên nhân: Chất lượng sản phẩm/dịch vụ không
tốt. Phục vụ khách hàng không tốt. Người mua
cạnh tranh không lành mạnh.
● Vi phạm quy định của sàn TMĐT: Quy trình: Bán
sản phẩm cấm, vi phạm quy định của sàn TMĐT.
Nguyên nhân: Người bán không nắm rõ quy định của
sàn. Cố ý vi phạm quy định để cạnh tranh.

30
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
3. Rủi ro đối với sàn giao dịch TMĐT:
● Mất uy tín: Quy trình: Xảy ra nhiều trường hợp
lừa đảo, gian lận trên sàn.
○ Nguyên nhân: Hệ thống quản lý rủi ro không
hiệu quả. Kiểm duyệt thông tin người bán không
chặt chẽ.
● Tranh chấp, khiếu nại: Quy trình: Phải giải
quyết tranh chấp giữa người mua và người bán.
○ Nguyên nhân: Thông tin sản phẩm/dịch vụ không
chính xác. Chất lượng sản phẩm/dịch vụ không
tốt. Người bán không thực hiện đúng cam kết.
31
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
3. Rủi ro đối với sàn giao dịch TMĐT: (tt)
● Vi phạm pháp luật: Quy trình: Không tuân thủ các
quy định pháp luật về TMĐT.
○ Nguyên nhân: Sàn TMĐT không nắm rõ luật pháp.
Cố ý vi phạm luật pháp để trục lợi.
● Tranh chấp, khiếu nại: Quy trình: Phải giải
quyết tranh chấp giữa người mua và người bán.
○ Nguyên nhân: Thông tin sản phẩm/dịch vụ không
chính xác. Chất lượng sản phẩm/dịch vụ không
tốt. Người bán không thực hiện đúng cam kết.

32
2.4 Dựa vào quy trình giao dịch, phán đoán nguyên nhân gây ra rủi ro
3. Rủi ro đối với đơn vị vận chuyển:
● Hư hỏng, thất lạc hàng hóa: Quy trình: Quá trình
vận chuyển.
○ Nguyên nhân: Sai sót của nhân viên vận chuyển.
Phương tiện vận chuyển không đảm bảo. Bao bì
hàng hóa không phù hợp. Thiên tai, địch họa.
● Thanh toán chậm trễ: Quy trình: Người mua hoặc
người bán không thanh toán phí vận chuyển.
○ Nguyên nhân: Người mua hoặc người bán không có
khả năng thanh toán. Hệ thống thanh toán gặp
trục trặc.
33
Danh mục tài liệu tham khảo (ngoài ĐCMH)
Tài liệu về quy trình giao dịch TMĐT:
● Sàn giao dịch TMĐT Shopee: https://shopee.vn/
● Sàn giao dịch TMĐT Lazada: https://www.lazada.vn/
● Sàn giao dịch TMĐT Tiki: https://tiki.vn/
Tài liệu về rủi ro trong TMĐT:
● Bài viết "Rủi ro trong thương mại điện tử hiện nay doanh nghiệp
cần lưu ý":
https://magenest.com/vi/rui-ro-trong-thuong-mai-dien-tu/
● Bài viết "Giải pháp phòng tránh rủi ro đối với người mua hàng
trong các giao dịch thương mại điện tử tại thị trường Việt Nam":
https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/giai-phap-phong-tranh-rui-ro-
doi-voi-nguoi-mua-hang-trong-cac-giao-dich-thuong-mai-dien-tu-tai-
thi-truong-viet-nam-80332.htm
● Bài viết "Thương mại điện tử B2C: Bảo mật, lòng tin và ý định mua
34
hàng": https://jst-ud.vn/jst-ud/article/view/8007
An toàn và bảo mật (AT&BM) thương
mại điện tử
E-commerce safe and security
Th.S Võ Thị Kim Anh