The Clay We are Made of:

Haudenosaunee Land Tenure on the

Grand River Susan M. Hill
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/the-clay-we-are-made-of-haudenosaunee-land-tenure
-on-the-grand-river-susan-m-hill/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Flash The Haunting of Barry Allen Griffith Susan

Griffith Clay

https://textbookfull.com/product/flash-the-haunting-of-barry-
allen-griffith-susan-griffith-clay/

Arrow A Generation of Vipers Griffith Susan Griffith

Clay

https://textbookfull.com/product/arrow-a-generation-of-vipers-
griffith-susan-griffith-clay/

Why We Are Losing the War on Gun Violence in the United

States Marie Crandall

https://textbookfull.com/product/why-we-are-losing-the-war-on-
gun-violence-in-the-united-states-marie-crandall/

Marquise (Mansion On The Hill Book 2) 1st Edition

Chashiree M. & M.K. Moore [M.

https://textbookfull.com/product/marquise-mansion-on-the-hill-
book-2-1st-edition-chashiree-m-m-k-moore-m/
Remembering Who We Are Laarkmaa s Guidance on Healing
the Human Condition Pia Orleane

https://textbookfull.com/product/remembering-who-we-are-laarkmaa-
s-guidance-on-healing-the-human-condition-pia-orleane/

We are Big Data The Future of the Information Society

1st Edition Sander Klous

https://textbookfull.com/product/we-are-big-data-the-future-of-
the-information-society-1st-edition-sander-klous/

Who We Are and How We Got Here: Ancient DNA and the new
science of the human past David Reich

https://textbookfull.com/product/who-we-are-and-how-we-got-here-
ancient-dna-and-the-new-science-of-the-human-past-david-reich/

The Character Gap: How Good Are We? Christian B. Miller

https://textbookfull.com/product/the-character-gap-how-good-are-
we-christian-b-miller/

What Kind of Creatures Are We Noam Chomsky

https://textbookfull.com/product/what-kind-of-creatures-are-we-
noam-chomsky/
T HE C L A Y
W E AR E
M A D E OF
CRITICALSTUDIES IN NATIVE HISTORY
ISSN 1925-5888

fARVISBROWNLIE,SERIESEDITOR
20 The day We Are Made Of Haudenosaunee Land Tenure on the Grand River,
by Susan M. Hill
19 Sounding Thunder: The Stories of Francis Pegahmagabow, by Brian D. Mclnnes
18Two-Spirit Journey: The Autobiography of a Lesbian Ojibwa-Cree Elder,
by Ma-Nee Chacaby, with Mary Louisa Plummer
17Elder Brother and the Lawof the People: Contemporary Kinship and Cowessess
First Nation, by Robert Alexander Innes
16Indigenous Women, Work, and History: 1940-1980, by Mary Jane Logan
McCallum
IS Life Stages and Native Women: Memory Teachings, and Story Medicine,
by Kim Anderson

GERALDFRIESEN. SERIES EDITOR

14A VeryRemarkable Sickness: Epidemics in the Petit Nord, 1670-1946,
by Paul Hackett
13Preserving theSacred: Historical Perspectives on the Ojibwa Midewiwin,
by Michael Angel
12Muskekowuck Athinuwick Original People of the Great Swampy Land,
by Victor P.Lytwyn
11A National Crime: The Canadian Government and the Residential School
System, 1979to 1986.by John S. Millay
10Night Spirits: TheStoryof the Relocation of the Sayisi Dene, by Ua Bussidor
and Ostun Bilgen-Reinart
9 Women of theFirst Nations: Power, Wisdom, and Strength, edited by Christine
Miller and Patricia Chuchryk, with Marie Smallface Marule. Brenda
Manyfingers, and Cheryl Deering
8 The Ojibwa of Western Canada, 1790to 1970, by Laura Peers
7 Severing the Ties that Bind: Government Repression of Indigenous Religious
Ceremonies on the Prairies, by Katherine Pettipas
6 Aboriginal Resource Use in Canada: Historical and Legal Aspects, edited by
Kerry Abel and Jean'Friesen
5 The Dakota of the Canadian Northwest: Lessonsfor Survival, by Peter Douglas
Elias
4 77iePlains Cree: Trade, Diplomacy and War, 1790to 1870, by John S. Milloy
3 The Orders of the Dreamed George Nelson on Cree and Northern Ojibwa
Religion and Myth, 1923, by JenniferS.H. Brown and Robert Brightman
2 Indian-European Trade Relations in the Lower Saskatchewan River Region
to 1840, by Paul Thistle
1 The NewPeoples: Beingand Becoming Metis in North America, edited by
Jacqueline Peterson and Jennifer S.H. Brown
THE CLAY W E ARE M A D E OF
HA U D E N O S A U N E E LAND TENURE ON THE GRA N D RIVER
Its publicationprogramprovidedby the Government of Canada through
 CONTENTS

List ofIllustrations.................................................... til

Introduction: The Clay HiAreMade O f 1

Part I: Haudenosaunee Cultural History and Relationship to Land

Chapter 1: Karihwa’
onwe—TheOriginalMatters....................... 15
Chapter 2: Kontinonhsyonni—The Women WhoMake theHouse......... S3

Part II: Haudenosaunee Land Tenure: From Iroquoia to the

Grand River Territory
Chapter 3: Teyohah4:ke—Two Roads..................................19
Chapter 4: Shotinonhsyonnih—TheyBuilt the LonghouseAgain......... 132
Chapter S: Skanata Yoyonnih—One Village Has Been Made............. 186
Chapter 6:Te Yonkhi'nikinhare Tsi Niyonkwarihotenhs—TheyArt
Interfering in OurMatters....................................... 212
Conclusion: Tetitewennonhtonhstha Tsi Niyonkwarihotenhs—WeAre
Causing Ourselves to Have ControlAgain, the Way WeDo Things..... 239

Appendices......................................................... 243
Notes 251
Glossary 289
Bibliography........................................................291
Index 301
 ILLUSTRATIONS

List of Illustrations
Figure 1.Haudenosaunee Sty Dome Design. Source: Deyohaha:ge Indigenous
Knowledge Centre, Six Nations Polytechnic / 24
Figure 2/Ihe Ayenwahtha Belt. Source: Deyohaha:ge Indigenous Knowledge
Centre, Six Nations Polytechnic / 33
Figure 3. Grand Council Seating Pattern. Source: Barbara Barnes, ed.,
TtadilionalTeathmgs, 37/ 34
Figure 4. Circle Wampum. Source: Raymond R. Skye.Tuscarora Artist, Six
Nations of the Grand River/39
Figure 5. Dish with One Spoon Wampum Belt. Source: Deyohaha:ge
Indigenous Knowledge Centre, Six Nations Polytechnic / 43
Figure 6.Haudenosaunee Societal Spheres / 80
Figure 7. Kaswentha. Source: Deyohaha:ge Indigenous Knowledge Centre,
Six Nations Polytechnic / 85

List Of Maps
Map 1.Map of 1763 Royal Proclamation and 1768 Fort Stanwix
Boundaries /126
Map 2.Hie Settlement of the Six Nations along the Lower Grand River
/140
Map 3.Map of the Lower Grand, Haldimand Grant, Showing Indian
Settlements, 1783-1849/141
Map 4.Town Plot of Brantford and Surrounding Area, 1833/171

List of Tables
Table 1.Haudenosaunee Nation Names / 5
Table 2. Haudenosaunee Nation Council Names / 36
Table 3.1677 Observations of Haudenosaunee Villages from Wentworth
Greenhalgh/92
Table 4. Documented Land Priccs/Assessmcnts, 1902-1917/ 206
Table 5. Examples of Six Nations Council Complaints against Provisions of
the Indian Act. 1887-1919/216
 ACKNOWLEDGEMENTS

This book would not have been possible without the assistance and support of
many people, and to each of you 1am forever grateful.lhesc include librarians,
archivists, students, fellow researchers, and members of the Six Nations and
other Haudenosaunee communities. In particular, I would like to acknowledge
the following:
StaiTfrom the University of Manitoba Press, expressly Glenn Bergen and
Jill McConkey. Your patience and persistence have made all the difference.
The Woodland Cultural Centre, most notably Keith Jamieson—your
assistance in accessing the Council records was invaluable, in addition to your
historical knowledge of our community.

Marade, David Kanatawakhon,Jordan Brant,Winnie Thomas, and particu­

larlyTom Deer.
For assistance with editing and other contributions: M. Sam Cronk, Evan
Habkirk, Aroha Harris, Mary Jane Logan McCallum, Sabrina Saunders,
Raymond Skye, and Danielle Soucy.
My most trusted teachers and advisors: Paul Williams,John Milloy, Kiera
Ladner, Rick Hill, and especially Carol and the late Norman Jacobs. Your
guidance and belief in my abilities made all the difference.
My family, particularly my parents Wilfred and Anita Hill, my sister Billie
Spencer, my brother Bill Hill, and my husband, Rick Powless—each of you
has contributed to my ability to do this work.
Finally, I dedicate this book to my children, Spencer and Anita Powless,
and for all those yet unborn.
 IN TRODUCTION

THE CLAY W E ARE MADE OF

Akwekon enskat enlilewowenonni ne Onkwanikonhra.

Tahnon oner) teyelhinonhweraton ne Yelhinihslenho
Onhwenlsyo akwekon skennen akenhake. Tho niyolonhak ne
Onkwanikonhra.
All of us, we will make our minds as one. And now we send
greetings lo our Mother, the Earth, all is peaceful and well.
And our minds are one.

Ibis passage from the Haudenosaunee Thanksgiving Address, the Ohenton

by traditional Haudenosaunee to greet the rest of the natural world, to address

all of creation.' It is also spoken before and after all ceremonies and official
government meetings. In addition to recognizing our dependence as humans

which humans could survive without—in group settings, it serves to unify the
|.*It also con-
te before
and all those who mil come after and recalls the lessons of Haudenosaunee
cultural history.

Haudenosaunee Historical Consciousness

This inheritance was meant to guide the Haudenosaunee for all time, as es­
tablished at the time of creation.The lessons contained within our historical
consciousness constitute the roadmap for a sustainable, balanced life for the
 THE ClAY WE AftE MADE OF

current generation 2nd the "coming faces’of our future. But our historical
consciousness—andcultural base—suffered gready in the process of European
colonization of the Americas, the land we knowasTurde Island. Our lifestyles

and territorial encroachment. Our traditional processes for conveying historical

knowledgewere impeded as a result.And,for many,the once effective roadmap
seemed to lack the necessarydirection for handling the drastic changes of the
colonial period.
Many Haudenosaunee people drifted away from honouring the knowl­
edge and lessons of our collective past; however, they often did try to preserve
and perpetuate pans of it. But others were still able to see the paths to the
future contained within the original map.They took on the taskof perpetuat­
ing the historical knowledge of our ancestors and showed others how those
lessons provided a means to survive in the face of colonial onslaught. In the
spirit of those who have perpetuated the historical consciousness of the
Haudenosaunee, this book seeks to honour that knowledge and use it as a

it serves two purposes. First, it is a call to those Haudenosaunee people who

have drifted awayfrom the collective knowledge of our ancestors to reconsider
theircurrent direction and regain an understandingof our shared past.Second,
it provides a window for non-Haudenosaunec to reconsider the history they

with Europeans and other peoples who have come to our territory.

under the framework of our cultural history. Western history has typically
painted Native history through the eyes of explorers, conquistadores, mis­
sionaries,and traders.Native peoples in North America (andother colonized
lands) are typically depicted as background scenery to the “real"history of the
continent.'Ihe only exception to this depiction is the ‘Big Chief’ method of
analysis, wherein one Native man (or a few) is represented as the sole Native
worthy of historical discussion. In short, these depictions focus on individu­
als or small groups of male leaders and their interactions with Europeans.
In many cases, these “ chiefs' are only marginal leaders, and the chroniclers
fail to comprehend the larger collective leadership of the community or na­
tion in question. Instead, they focus on one man, and often discuss ideas of
nobility or evidence of acculturation. The Western historical depiction of
the Haudenosaunee often falls into this category, with the representation of
Haudenosaunee men such as the Four Kings,Joseph Brant, and Red Jacket.
Like many‘ others,"women and internal events and relationships have been left
out of these histories, leading to agross misrepresentation of Haudenosaunee
society and history. In their defence, if one is to rely on written historical
sources it is difficult to construct any alternative to the ‘
Big Chief*depiction.
However, that is reason enough to move beyond those limitations and consider
other ways to write about Native history. Furthermore, while Haudenosaunee
history has always been in the hands of the Haudenosaunee people, the pub­
lished history of the Haudenosaunee has rarely been in our control or informed
by our thought and philosophy.
Haudenosaunee historical knowledge does record the names of important

placed on the constant elements of the Haudenosaunee world. A human

lifespan is extremely limited, not to mention self-centred, but other parts of
the natural world provide a better guide and better perspective for examining
the past. For the Haudenosaunee, land is possibly the best point of reference
for considering history. Historical knowledge and lessons embodied in the
Haudenosaunee cultural history demonstrate land and territory as the prime
determinants of Haudenosaunee identity. So if one seeks to understand
Haudenosaunee history one must consider the historyof Haudenosaunee land.
Therefore, in this written account of Haudenosaunee history, the focus has been
placed upon the land and awayfrom individual persons.With the understand­
ing that we are bom from the land and our bodies will return to it when our
time on the earth is done, land serves as the primary focus of our identity. In
this, if we are to understand where we have been as a people—to understand
our history—we must look to the history of our land and our relationship to
her. In characterizing the Haudenosaunee relationship to our territory, we
can also point to the perpetuation of original thought and philosophy despite
drastic changes in physical lifestyle.

Land as Mother or Land for Sale

Ycthi'nihstcnha Onhwentsya is the Kanyen'keha (Mohawk) name for the
earth.“She-to-us-motherprovides-[forour]-needs” describes the relationship
between Onkwchonwe (humans) and the earth.The name for the earth,along
with the history of how that name came into being, explains Haudenosaunee
land philosophy. Everything a person could possibly need to know is there.
Yet sometimes our minds wander and fancy ‘ knowing more." We convince
ourselves that it is possible to discover deeper meaning. But, really, what
deeper meaning can there be than the realization that humans cannot survive
without the earth and what she provides for us?This book does not attempt to
reach a higher understanding of the Haudenosaunee relationship to the earth.
Instead, it is ajourney through historical records related to the Grand River
Haudenosaunee and their territory. It contemplates how a SS,000-acre plot
of land along the banks of the Grand River came to be known as Sue Nations.
And it considers the legacy of the past generations and that legacy’ s impact
on the contemporary relationship between the Grand River Haudenosaunee
and our territory.
Despite the belief in a familial relationship with the earth, the
Haudenosaunee—as groups and individuals—have participated in land­
sharingdeals,initiallythrough treaties and later through leases and direct sales,
for over four centuries—actions that appear to contradict the philosophical
understanding of responsibility to the land.This book examines that apparent

established by the Haudenosaunee of Ohswe:ken, that is, the Grand River

Territory. It draws upon the written record of the Confederacy Council
from the late eighteenth century to the early twentieth century, including
the speeches and decisions of this governing body.lheir words, as the official
spokesmen of their respective clan families and nations, demonstrate the
collective values of the community in regard to land, treaty obligations, and
sovereignty.Ihis book seeks to retell Grand River Haudenosaunee history in
a manner that privileges Haudenosaunee knowledge and records in order to
fill in many of the gaps within the existing published record.
The records of the Confederacy Council illustrate how the Grand River
Haudenosaunee used their traditional teachings to develop land tenure poli­
cies in the face of their interactions with European peoples.Ihe policies they
created flowed out of the beliefs that land was intended to provide for the
people, as a mother does for her child. Coupled with that belief, people have
an obligation to respect the earth and to maintain a sustainable relationship
with their land.The Haudenosaunee land tenure policies were framed within
the parameters of land providing for the people, especially children, and people
not being allowed to over-harvest the resources of the territory, including the
individual holdings they had been allocated.While many of the land policies
for the Grand RiverTerritory were developed in reaction to negative interac­
tions with their non-Native neighbours, they were structured in a manner
consistent with original Haudenosaunee teachings.Thesepolicies demonstrate
a continuity of thought and philosophy and a persistence of Haudenosaunee
values regarding land that stem from the time of creation.
 Introduction

Studying Haudenosaunee Land Tenure

In order to examine the history of land tenure on the Grand River
Territory, several questions must be considered. First, how did we get from
Yethi’ nihstenha Onhwentsya—that is, continually recognizing our respon­
sibility to and dependence upon the land—to “ Land for Sale” ? Is this the
complete contradiction that it appears to be, or is there another way to look at
it? What do our traditional teachings say about our relationship to the land?
What effect did migration have on our settlement on the Grand River? How
has the political relationship with Canada changed the process of land tenure
as well as the way the people view land? In order to examine these questions,
an approach different from previous scholarly studies of the Haudenosaunee
was necessary.
One of the Kanyen’ keha words for clan is Otara; when one asks another
what clan they belong to, the question literally translates to “ what clay are
you made of?”1*Many Indigenous knowledge holders talk about the idea that
the land does not belong to Native people, but rather Native people belong
to the land.4The Haudenosaunee share in this philosophy. Examples of this
can be found in the names the Haudenosaunee nations call themselves within
their languages, all of which refer to a specific characteristic of their original
national territory (seeTable 1).

Onkwahonwoneho English Translation

Konyen'kohoko Mohawk People of the flint
Onyoto'oiko Oneida People of the standing stone
OnoAdo'gego' Onondaga People of the hills
Gayogohono Cayuga People of the marshy area
Onondowdga' Seneca People of the great hills

I do not believe that it is only by chance that we identify ourselves in

relationship to the land we come from, the land we belong to.The land—the
territory—defines who we are and how we relate to the rest of the world.
James Sdkij Youngblood Henderson has described this aspect of Indigenous
philosophies as ecological contexts, wherein Indigenous peoples are integrally
connected to the territory from which they originate and their interactions
with that territory define their relationship to the rest of the world.’In dis­
cussing Haudenosaunee philosophy, many people have explained ecological
contexts through the teachings of the Ohenton Karihwatehkwen.*In this,they
have asserted that this expression of thanksgiving links the Haudenosaunee

Changes in territory have changed the day-to-day Haudenosaunee inter­

actions with their land, but despite these changes the philosophical basis of
how the Haudenosaunee see their relationship to land has persisted. Despite
enormous territorial change, there are important elements of continuity that
have persisted and resisted great pressures to conform to Western views of
land relationships.
The writing herein builds upon theworkand theories put forward byseveral
Indigenist thinkerswithin the field of decolonization. I havedrawn particularly
from Indigenous theory, postcolonial theory, Amerindian autohistory, and
decolonizing methodologies. Each of these theories or methodologies really .
comprises a multitude of approaches to research and lakes on different forms
depending on the research topic and the researcher.The general commonality
found across the theories is a basis within Indigenous thought and research
goals related to Indigenous autonomy and sovereignty. In this vein, this book
looks at how these theories relate to the concepts of territory and Indigenous
knowledge. In order to do this, territoriality and Haudenosaunee knowledge
are combined as a means of examining the history of the Grand RiverTerritory.
LindaTuhiwai Smith writes that this combination is essential
scholarship (and more importantly for Indigenous peoples):

Coming to knowthe past has been part of the critical pedagogy of

decolonization.To hold alternative histories is to hold alternative
knowledges.lhe pedagogical implications of this access to alterna­
tive knowledges is that theycan form the basis of alternativeways
of doing things. Transforming our colonized views of our own
history (as written by the West), however, requires us to revisit,
site by site, our history under Western eyes. This in turn requires
a theory or approach which helps us to engage with, understand
and then act upon history... .Telling our stories from the past,
reclaiming the past, giving testimony to the injustices of the past
are all strategies which are commonly employed by indigenous
peoples struggling for justice.1
Using a similar approach, I have revisited the historical record and identified
key aspects of the Haudenosaunee record that have been dismissed in the
published literature in order to re-present Grand River Haudenosaunee land
history. Our cultural history documents how the Haudenosaunee developed
philosophies about their land based upon their experiences. Furthermore,
Onkwehonweneha (Haudenosaunee languages) and the visual records of the
Haudenosaunee Confederacy document the connection between identity, land,
and responsibilities of the Onkwehonwe to the earth.
In developing my analysis of the history of Indigenous land relationships,
George Sioui’ s jlmerinJian^utoAitlery—which is both a theory and a method­
ology of how to reconstruct Native history through themes of continuity—was
especially relevant. Sioui describes this approach as “ a technique that aims,
through a varied set of sources and categories of informers, to establish the
constant cultural traits of one or more culturally relatedpeoples.**I use the tools
of autohistory to examine the historical relationship of the Haudenosaunee
and the Grand River Territory. Some people might look at the Grand River
community today and think the people are very assimilated.On the other hand,
within the Confederacy, Grand River is recognized as the strongest repository
of traditional Haudenosaunee knowledge. In reconstructing the history of the
territory that produced the people of Grand River of the twenty-first century,
I attempt to reconcile the contradictions that exist within the truths of both
of these assessments. Sioui refers to this process as *anewhistory to match the
image of themselves that people have always had, or should have."* I believe
the themes of continuity—as articulated in Sioui’ s AmerindianAutohistory—
regarding relationships to land are a means of finding that reconciliation.
An eclectic mixture of methods is necessary to conduct this type of research.
Similar to the representation of the Circle Wampum (see Figure 4),we need
to look from many angles in order to get a better picture of what has happened
over time.The first step in achieving these multiple views is taken by placing the
research within Haudenosaunee epistemology—the way the Haudenosaunee
understand the world. In that vein, history begins with creation and unfolds
from there. I have drawn from the teachings about land found within four epics
of the Haudenosaunee: the Creation Story, the Kayeri Niyorihwai:ke (Four
Ceremonies), the Kayaneren’ kowa (Great Law of Peace), and the Karihwiyo10
(Good Message of Handsome Lake).These represent some of the most critical
aspects of Haudenosaunee cultural history and inform the Haudenosaunee
world view.They are often referred to collectively as the ‘ Original Instructions,*
but this designation is also used to describe the Creation Story in solitary
form as well. While many other epic-like stories exist within Haudenosaunee
cultural history, these four are typically referred to as the major accounts that
have shaped critical aspects of Haudenosaunee philosophy. They also all have
important messages about land and the intended relationship that the Creator
expected to exist between humans and the land.To examine these teachings,
I chose sources for their respect and integrity as viewed by Haudenosaunee
knowledge holders, including those sources originally gathered from Grand
River Haudenosaunee knowledge holders. I also chose sources that were pub­
lished in both English and Haudenosaunee languages. These tend to have a
more direct translation into English, and while they are often difficult to read
for an English speaker they retain much of the spirit of the words from their
original languages.
In an attempt to ground this research within Haudenosaunee thought,
I have used aspects of Onkwehonweneha to discuss the philosophical re­
lationship with land. These languages are the products of Haudenosaunee
interaction with their lands, with the other beings of creation, and with hu­
man beings. They hold the key to understanding the Haudenosaunee mind
(skanikonhra). Kanyenlceha examples are usually given (I am most familiar
with that Haudenosaunee language) and when possible Cayuga language
examples are also noted, as Cayuga and Mohawk are the two most widely
spoken Haudenosaunee languages in the Grand RiverTerritory. While there
are six distinct Haudenosaunee languages, they are similar in terms of basic
word structure patterns,with many words sharing a common root among two
or more of the languages.
In order to discuss the impacts of contact between the Haudenosaunee and
Europeans, one needs to consider what Haudenosaunee life was like before
contact.The sources consulted in this endeavour were numerous. First, I re­
viewed available Haudenosaunee historical records.Thcse include oral sources
such as (recorded) stories and aspects of the Great Law, as well as wampum
documents recorded in strings and belts. Because these sources were recorded
mostly by non-Haudenosaunee scholars, decolonizing lenses had to be ap­
plied in many instances to discern what was actually being said rather than
simply accept aWestern interpretation. For example, in his article on Iroquois
women,J.N.B. Hewitt translates the name of Jigonsaseh11to mean ‘ The Most
Pure Person.’ ln reality,the name translates as “
the one with a fresh, new face."
There is nothing in the name that states that her face is ‘more’ or the “
most"
of anything.While Hewitt's meaning is close to the actual translation of the
name, it infers something quite different about Haudenosaunee names and
the historical legacy of this particular woman. This type of reinterpretation
is necessary in order to get a more accurate representation of history and
Haudenosaunee philosophy.
 The next uea I explored in regard to “
pre-contact”
times was archeological
evidence.While much of the archeological discussion of this era focuses upon

descriptions of Haudenosaunee villages as a means of looking at the actual

in Chapter 3).I have used pre-contact archeological sources sparingly,as many

of these are not direcdy relevant.
Finally, I looked at early historical sources that addressed life before
European presence, based upon statements made by Haudenosaunee people
to the European newcomers. Some of these are found within travel narratives;
others are in early missionary accounts. Again, many of these sources need to
be reinterpreted in order to get a clearer picture of what was being told, but
there is a great deal of useful information to be found in these records.
As one could expect, there are many more sources available to examine
the “ post-contact” world of the Haudenosaunee than that of the “ pre-contact*
era. In studying this aspect of Haudenosaunee history I reviewed a variety of
sources, including Haudenosaunee records (oral, wampum, etc.), travel nar­
ratives and other written sources, treaty records, the papers of various colonial
officials, and written Haudenosaunee documents.Again 1applied decolonizing
approaches to the sources such as “ reading between the lines’ in travel narra­
tives. For example, Harmen Meyndertsz van den Bogaert mentions Oneida12
women trading salmon in a Mohawk village he was visiting in 1634.u Several
things can be inferred from this occurrence beyond his commentary, including
the fact that women were actively participating in the trading economy of the
day, not only on the home front but also across territorial borders.
Using sources such as travel narratives and missionary journals presents
a very slippery slope in historical research. Oftentimes the authors embellish
their “ observations’ in order to fit their own personal agendas. In the case of
missionaries, therewas a need to ‘ demonize’ Native spiritual practices in order
tojustify their imposition of Christianityatevery turn.Furthermore, theyoften
portray resistant nations,villages,and individuals as“ evildoers"who tookevery
opportunity to brutalize the faithful followers of the Church. Sources such as
theJesuitRelationsare full of such biased portrayals,written to helpjustify the
presence of the missionaries in New France as they waged a spiritual battle
against“ pagan” beliefs of the unconverted (especially the Haudenosaunee).As
a result, these references have to be used very carefully and preferably in the
context of critical analysis.
 THE CLAY WE ARBMADE OF

Similarly, the collections of government officials such as Sir William

Johnson (the first imperial superintendent general of Indian Affairs for the
northern superintendency of North America) present awealth of information
but must take into account the political desires of their authors as well. Related
to that, the official records of treaty councils also contain critical informa­
tion but require the application of cultural lenses to interpret the events they
chronicle. For example, treatycouncil records often report that meetings began
"with the typical pageantry.’ This “
pageantry"would regularlytake several days.
When the recorders made such comments theyfailed to recognize the critical
openings of the treaty councils, which typically centred on the principle of
condolence—essential in the Haudenosaunee mind for respectful relations
and decision making.
An examination of the move from the Haudenosaunee homelands to the
ancient hunting grounds along the Grand River in 1784brings the researcher
to additional sources. In this period we find the first examples of written politi­
cal records that were created by and for the Haudenosaunee.While the written
treaty council records of the previous era represent Haudenosaunee political
history, they were recorded by Euro-Americans who viewed events through

the Haudenosaunee began writing more extensively in this time period. The
most active of these chroniclers wasJoseph Brant. His letters (many of which
were written long before the migration to the Grand River) typically served
as calls to action for the Crown to uphold their promises and responsibilities
to their staunch allies, the Haudenosaunee.Die writings of other leaders such
as John Norton, Isaac Hill, and John Brant often had a similar purpose. The
Grand Council also began keeping written minutes of some of their meetings
at this time.It appears that most of these records were made of meetings with
external bodies (usually Crown representatives), but they exist as a window
into the political workings of the Confederacy in the early nineteenth century.
It is important to note, however, that clearly there were internal meetings,
which happened regularly, that were not recorded in written form.This is true
throughout time, to the present day.
Starting in the 1870s, the Confederacy Council at Grand River began
employing their own secretary to keep the records of their meetings. The
minutes were written in English, although the council proceedings were
held in the Haudenosaunee languages. Die purpose of these written records
was to support the memories of the chiefs regarding the numerous decisions
required of them during that time. Die secretary also had the responsibility
of providing a copy of the minutes to the visiting superintendent (Indian
agent) for the purposes of his reports to the Department of Indian AITairs.
Notations within the minute books show what sections were included in the
superintendent’ s copy and what was left out. Corresponding records from
the Department of Indian Affairs (held by Library and Archives Canada)
match up with the notations found within the minute books. I was able to
gain access to microfilmed copies of all the minute books from 1880to 1924,
the majority of which were written by Chief Josiah Hill (Nanticoke and
Tuscarora14representative to the council), who served as secretary from 1876
until his death in 1915.These sources provide the majority of information for
Chapters 5and 6 and were especially useful in examining the development of
community land policies as well as providing evidence of continuity in regard
to land philosophy and the assertions of land claims and sovereignty.
Other sources from this rime period include aspects of legal history such as

squatter cases.The sources for this era are primarilyarchival in nature,requiring

typical research methods. My analysis of such records is not typical, however.
Instead, I employ techniques such as those of Sioui to determine themes of
continuity in philosophy and relationships to land and teiritoiy.
Finally, in assessing the current relationship of the Grand River
Haudenosaunee to our territory, I employ key aspects of our cultural thought
and historic relationships with the Crown. First, the Haudenosaunee have a
responsibility to future generations,‘ the coming faces.'I analyze the current
land tenure practices and land situation within that framework of future

to the Crown and Canada within our historic relationship,utilizing the analogy
of‘ polishing the Covenant Chain'as laid out in the treaty agreements of the

treatyrights accorded to the Haudenosaunee and citizens of the British Crown

in accordance with the Two Row Wampum Belt and the Covenant Chain.
These principles represent those aspects of the relationship created by the
ancestors of the Haudenosaunee and Canadians. As a conclusion, I consider
the contemporary Crown-Haudenosaunee relationship within the Canadian
calls for reconciliation.
 PART I
Haudenosaunee Cultural History and
Relationship to Land
 CHAPTER 1

Karihwa'onwe-The Original Matters

My people, the Haudenosaunee, have always shared stories about our land.
We told these stories long before a 55,000-acre plot of land along the Grand
River in present-day southern Ontario became known as Six Nations.We told
them before the Haudenosaunee people moved their homes to that land, part
of our traditional hunting territoiy, in the upheavals following the American
Revolution. And we told them even earlier, before written history recorded
the arrival of Europeans to Turtle Island.
Haudenosaunee thought and philosophy is rooted in these stories. Of
these, there are four major elements, or epics, that express our cultural his­
tory: the Creation Story, the Kayeri Niyorihwa:ke (Four Ceremonies), the
Kayaneren’ kowa (Great Law of Peace), and the Karihwiyo (Good Message of
Handsome Lake).1All four of these epics were recorded through traditional
means, including oral texts (stories),speeches, songs, wampum belts, and other
visual images. They are represented throughout Haudenosaunee culture in a
multitude of ways, including the greetings of the Ohenton Karihwatehkwen
(“the words before all elseYIhanksgiving Address).Through theThanksgiving
Address the speaker reminds all present that the earth is our mother and that
she supports all life as we know it.This echoes the Haudenosaunee Creation
Story,which teaches that the first person born on this earth was buried under
the ground, and from her body the plants that sustain life grew and continue to
grow to this day.The Four Ceremonies recall the gifts of creation and remind
us of our dependence upon the earth.Through the establishment of the Great
Law, the Peacemaker taught the Haudenosaunee how to live in balance with
 THE CLAY WE ARE MADE OF

each other as human beings ofacollective territory.And the Karihwiyo reminds

us of our responsibilities to all of creation and the manner in which we are to

Onkwehonweneha1were the original languages of these texts, and the

stories remain intact within those languages to the present time. Since the
early days of European contact, however, these texts have been translated into
English and French, often for the purposes of ethnographic study by non-
Haudenosaunee individuals, including those workingwithin missionaryefforts.
There are,of course, dangers in segmenting and compartmentalizing aspects of
Haudenosaunee knowledge. The Haudenosaunec knowledge base exists as a
complete entity, and the various parts of it are interconnected and dependent
upon each other in order to understand the whole. When one removes a
segment of it, that portion ceases to be what it is within the context of the
whole. It is still useful for studies such as these, but the ensuing discussions of
those pieces are limited representations of the original. Due to the limitations
of translating between languages that are based within very different world
views, as well as the frequent biases of the European-speaking interpreters,

later translations—often conducted in close collaboration with or solely by

Haudenosaunee people—cannot make up for the concepts that exist in one
culture but not in the other. Yet, the product of these translations becomes
a representation of the original and can be very useful when its limitations
are considered. For the purposes of this discussion, the sources cited are
representations of the original texts that have been written in the English
language; in certain cases there is a directly corresponding Onkwehonweneha
text accompanying the English.

The Creation Story

As with most cultures in the world, the Haudenosaunee Creation Story serves
as the basis for our understanding of the world and our place within it. The
Creation Story holds many of our beliefs regarding the relationship intended
to exist between humans and the rest of the natural world.This story has been
recorded in a multitude ofways within cultural practices. Representations of it
exist not only in the retellingof the storybut also in elements such as beadwork
designs’ and social dances andsongs/Ihrough thesevarious elements of cultural
expression the Creation Story remains anactive part of everyday life.A striking

formal procedures to maintain the story as a single entity. Instead, the story of
 Karihvsa'onvie—The Original Matter

how this world came to be has been recorded and maintained in many forms.
Considering the overarching themes of creation and the belief that creation
is a constantly occurring and recurring process rather than something that
happened once in the long-ago past, it is understandable that the story of
creation cannot be expressed in a single form.
Still, Europeans (and their descendants) have sought to record the
‘definitive version”for centuries. Missionaries were the first to undertake this
task,4although their interests were limited and, therefore, did not produce an
in-depth representation of the story. Brief mention of the Haudenosaunee
Creation Story, as well as those of other Native peoples, can be found within
the Jesuit Relations, a compilation of North American Jesuit records from
the seventeenth centuty, and in other early missionary accounts. Perhaps the
missionaries’ interests in studying Native views of creation focussed upon their
ability to develop effective means through which to convert the Natives and
‘save their souls.” Their religious fervour clouded their ability to recognize
other views of creation on the same footing as their own idea of creation—the
one for which they were sacrificing themselves in order to convert the “ New
World pagans.”Their religious elitism guided their depictions of Indigenous

to “
devil worship.*1In these accounts, issues also arise around translation as
well as the Christianization of recorded stories.
The first academic undertaking to study Haudenosaunee views of creation
came through the anthropological studies of Lewis Henry Morgan, who

entire Confederacy.4While Morgan's League ofthe Ho-de-no-sau-nee (1851)

was a major undertaking in Haudenosaunee cultural study, it only briefly ad­
dresses the Creation Story His only real reference to the story is as follows:
‘The Iroquois, also, believed that the Great Spirit was bom; and tradition
has handed down the narrative, with embellishments of fancy which Hesiod
himselfwould not have disdained.”7In contrast, he described aspects of Greek
origin stories in the three pages that preceded this lone statement. Other
anthropologists who followed in Morgan’ s footsteps in the late nineteenth
century, including Horatio Hale and Alexander Goldenweiser, also made only
limited mention of the Creation Stoty. Instead, they tended to focus upon
the governance structures of the Great Law and ceremonial rites practised in

In contrast to his ethnographic peers,J.N.B. Hewitt began collecting ver­

sions of the Creation Story in 1889 as he travelled to several Haudenosaunee
 THE ClAY WE ARE MADE OF

communities while working as an ethnographerwith the Bureau of American

Ethnology (BAE), a division of the Smithsonian Institution. Hewitt is often
represented as aTuscarora who happened to be an anthropologist.' 1would ar­
gue, however, that through his writings it is dear that he was an anthropologist
who happened to be of Haudenosaunee descent. His personal identification
as an ethnographer' first and foremost is telling in the manner in which he
depicted the culture of the Haudenosaunee. For example,in the introduction to
his 1903publication,“ Iroquois Cosmology, Part 1,'he discusses the differences
between Iroquoian and English languages: ‘ It is no ready task to embody in
the language of enlightenment the thought of barbarism.lhe viewpoint of the
one plane of thought differs much from that of the other.’ *While he did have
acertain respect for the Haudenosaunee, he dearly did not see them as equals
ofAmerican society—where he placed himself. Despite his own identification
as anAmerican (“ civilized’),hisTuscarora descent is often heralded as a mark
of “insider authentidty,’ 10glossing over the fact that his representations of
culture are external to Haudenosaunee sodety and contain many of the same
pitfalls found in the work of non-Native anthropologists.
Hewitt collected five versions of the Creation Story over an eleven-year
period (1889to 1900)and proceeded to publish four of them—the first three
in 1903and the last one in 1928"—in annual reports of the BAE. All of the
versions begin with an English narrative translation and conclude with a
word-by-word translation from the Haudenosaunee languages into English.
Ihe first three vary in length but all are relatively short compared to the final
publication of an Onondaga language version" collected from John Arthur
Gibson (who held the title of Skanyatariyo, or Handsome Lake), the Seneca
Royaner (chief) from Grand River."
Following Hewitt's publications of the Creation Story, many others have
documented portions of the story in different forms. Some of these versions
represent the ethnographic research of anthropologists." Others are the
products of people from Haudenosaunee communities, whose primary focus
was the perpetuation of this epic within the Confederacy." Others yet have
taken Hewitt’ s writings and reworked them using various techniques. For
example, Seneca historian John Mohawk focuses much of his dissertation
on refraining and re-presenting many of the versions of the Creation Story
that Hewitt had recorded and published. Mohawk recognized the value of
Hewitt’ s work both for Haudenosaunee people—“ Hewitt’s work provides
some record of how things got to be the way they are, and why""—and for
 Karibvia'onwe—The Original Matters

the academy. Furthermore, Mohawk points out not only the complexities of
Hewitt’ s“versions”of the Creation Story but also the shortcomings of all of
the written forms of Haudenosaunee cultural history: ‘ The essays contained
here are not an attempt to penetrate or comment on the linguistics of the
piece, nor is there an attempt to provide the definitive version of this story.
This is one version of many.The actual story, a classic myth with a powerful
ritual tradition, contains nuances buried within the languages which defy
unambiguous translation, a characteristic which I tried to leave intact.”17In
this, Mohawk affirms the common Haudenosaunee understanding of the
limitations of translating Onkwehonweneha narratives into English. Oneida
educator Carol Cornelius also uses Hewitt's documentation of the Creation
Stoty for her educational text Iroquois Com in a Culture-BasedCurriculum. She
says this about the varying “versions" of the story:

There are many versions of the Creation story which differ because
in the oral tradition some speakers provide along, detailed narrative
of the SkyWorld,while others place emphasis on the section of the
narrative about twin forces here on earth. Although the emphasis
or details change depending on the speaker,the basic storyremains
the same. The English version [Hewitt’ s] uses terminology that
is cumbersome in many respects. It uses archaic language such as
“verily,"“ye,"“ thee,” and “
thou,"which one must suspect was used
in the early 1900s to enable Hewitt to publish this manuscript for
the general public."
As Mohawk and Cornelius point out, there are many complications with
Hewitt's work—such as outdated English terminology, less-than-accurate
and culturally incorrect translations, and the limitations of writing in gen­
eral—but it does serve as an important resource, especially in terms of the
Onkwehonweneha renderings included in the accounts.ManyHaudenosaunee
people continue to study this source for key information regarding older forms
of Haudenosaunee languages that are no longer in common use.Furthermore,
its availabilityto the public allows for its use in this studywithout compromis­
ing more private Haudenosaunee texts." Hewitt’ s Creation Story texts have
provenvery useful in finding evidence of Haudenosaunee land philosophy.The
discussion of the story that follows is primarily informed by Hewitt’ s published
versions (as noted),with the overall frameworkand occasional direct references
to my own (English) understanding of the oral record.
 THE ClAY WE ARBMADE OF

Land in the Creation Story

When we look it the Creation Story, several themes appear relevant to a
discussion of land and territory. The story begins in the Sky World with
the interaction of two villages. One is the domain of the “ Earth Grasper’
(De'haonhwcndjiawa’ khon) and the other is that of Mature Flowers
(Awen’ ha’ i’); these two are destined to many. The uncle of Mature Flowers
instructs her to travel to the village of the Earth Grasper (who is the leader
there) and announce herselfto him.Her uncle tells her that she will be asked to
explainwhere she came from,and she is to reply,‘ the place where my uncle has
a standing tree.*>°'Ihis description of her community alludes to a matrilineal
village identity (her uncle is her mother’ s brother) denoted through a male
name (similar to the clan family lineages that are confirmed under the Great
Law).In other words, territory is connected to kinship and identity.
After Earth Grasper and Mature Flowers were married. Earth Grasper
dreamedof uprooting the tree,whichwas underhis stewardship. Because of the
type of dream it was and the recurrence of the images, it was decided that the
dreammust be realized. Manyof the beings of the SkyWorld (includingWind,
the Fire Dragon, and various game animals) were called upon to collectively
uproot the tree.Then Earth Grasper and Mature Flowers sat on the edge of
the hole where the roots once were. At that moment, Earth Grasper pushed
his pregnant wife into the hole, fillfilling the final part of his dream.As he had
the tree replanted, she made her descent to the world of water below. She was
met by large waterfowl (some versions mention ducks, others mention geese)
who broke her fall and placed her on the back of a giant sea turtle who had
oiTcred his back to support her.The muskrat died in his attempt to bring dirt
from under the water to place on the turtle in order to help Mature Flowers
feel more at home,but through the sacrifice of his life,earthwas placed on the
back of the turtle. As a result of the combination of the retrieved earth, the
footsteps of Mature Flowers, and the power of the turtle, the world began to
grow. From this we team that soil has transformative powers.11We learn that
because of great sacrifices such as those of the turtle and the muskrat, life in
this world had a chance to start because they assisted in the creation of land.
Additionally, Mature Flowets’ s descent through that hole in the earth of the
Sky World allowed for the creation of this world.
Shortly afterbeing placed on the turtle’ s back,Mature Flowers gave birth to
her daughter, Gaende’ so’k,also known as Zephyr.Together they travelled about
the turtle’ s back, which continued to grow as theywalked about. Zephyr grew
 Karihva'onwe—The Original Miners

rapidly and soon became a young woman. She was courted by many beings
who sought marriage, but her mother declined each of the suitors until her
daughter told her of aTurtleman who sought her for a wife. Mature Flowers
selected the Turtleman for her daughter.
Hewitt attributed her choice to the fact that she understood the turtle to
have transformative powers, and although he was a being of this world he was
worthy of a woman who was the product of the Sky World." Furthermore,
while none of the written versions of the Creation Story reviewed directly
make this connection, I believe this Turtleman may have been the same turtle
who gave his back to carry the earth. Later in'the story one of the offspring
of this unionjumped in the water in search of a mis-shot arrow and landed at
the doorstep of the Turtleman (his father)."
The Turtleman visited the home of Mature Flowers and Zephyr only once.
He laid two arrows over Zephyr’ s abdomen and told her he would return fdr
them in the morning, which he did. She never saw him again, but it soon
became apparent that she was pregnant. She realized that she carried twins
because she could hear them arguing inside of her.When it came time for them
to be bom, the two argued over who would be bom first.Mature Flowers was
away from the house and Zephyr was left to deliver her children alone. One of
the boys was in position to be bom first but his brotherdid not want to wait and
be bom second, despite his brother’ s warnings that he should be patient. So as
one entered this world through the birth canal, the other pushed his way out
through his mother’ s armpit and,in so doing,killed her.When Mature Flowers
returned,she was shocked to find her daughter dead and questioned the twins
as to who was responsible.The one who caused her death, Flint,14accused his
brother, Sapling—also known as Skyholdcr and later as the Creator—and this
set the stage for the grandmother's distrust of the latter boy.The three then
took Zephyr’ s body and placed it in the earth." She became the first person
buried in this world, and on top of hergrave Mature Flowers planted seeds of
com, beans, squash, tobacco, and strawberries." Because her body was placed
in the earth, allowing her remains to nourish growing things, the Creator
instructed humans to refer to the earth as Ycthi’ nihstcnha Onhwentsya—our

to raise the twins.

Mature Flowers challenged Skyholdcr to a contest to determine who
would control the earth—this great gamble was about the control of land.
The grandmother and Flint believed the earth should be a cold place, free of
the life forms created by Skyholdcr. Skyholdcr, of course, advocated for the
 THE CLAY WE AREMADE OF

continuation of the world he had brought forth.In agame of chancewith the

sacrifice of six chickadees and the support of the rest of the beings he created,
Skyholder won the challenge.This competition was not only for control but
also for life itself. In other words, in order to have life continue, Skyholder
had to win control of the land.”
As mentioned previously, the Creation Story alludes to a special power
held within the earth.This power is the combination of all the things that
brought the earth into existence, including the power of Mature Flowers as a
being of the Sty World, the great sacrifices of the muskrat and the turtle, and
the nutrients provided by the body of the twins'mother. Skyholder used the
powerof theearth in creatingvarious living beings of this earth.These include
the deer, bear,various birds, and other game animals. In order to create these
beings, he first took soil (clay) and formed it into the physical shape of the
being. Once the body was complete, he breathed into the form, giving it life.
The following passage fromJohn Arthur Gibson andJ.N.B.Hewitt”depicts
thewords ofSkyholden “ (I say) that indeed this earthis alive,be it known, so
therefrom I took up earth by which I made all the things I have planted and
I have finished living bodies, so that is the reason all they are severally alive
and that in their bodies severally they will die, that earth they will become
again, not as to their lives.’ ”In this statement, Skyholder determined the
cycle that life would take in this world.lhis demonstrates the view that life
comes from the earth and once it is completed it returns to the earth,allowing
for future life. Further, Gibson and Hewitt recall Skyholder’ s words about
the creation of humans:

He took up earth and he said, ‘ This earth which I have taken

up is really alive.Thus also is it as to the earth present here, and
verily the body which I shall make from that kind of thing shall
continue to live.’
Then at that rime he made the flesh of the human being. As soon
as he had completed it he then meditated and then said, ’ That
verily, perhaps, will result in good that thus it shall continue to
be that he shall have life as much as that is wherein I myselfam
alive.’ Now at that time he took a portion of his own life and he
put it into the inside of the body of the human being; so also he
took a portion of his own mind and he inclosed it in his head; so
also he took a portion of his own blood and he inclosed it inside
of his flesh; so also did he take a portion of his power to see and
 Karibvja'onvtc—The Original Matters

he inclosed it in his head; so also he took a portion of his power to

speak and he inclosed it in the throat of the human being. Now at
that time, too, he placed his breath in the body of the human being.
Just then the human being came to life, i.e., the flesh, and he also
arose and he stood up on the earth here present.10

This excerpt demonstrates the Haudenosaunee belief that the life force of
the earth gave life to humans. It also demonstrates the rationale behind the
common name given to Skyholder (also the Creator) within our languages,
Shonkwaya'tihson, which means ‘ he completed our bodies.’
Once his workwas done with creating humans, the Creator informed them
that it was time for him to return to the land of his grandmother—the Sty
World. He showed them how they could communicate with him through the
burning of tobacco, which pierces the sty, and he left them with directions
about how he intended life on this earth to exist—the Original Instructions.
The following excerpt describes part of what he told First Man and First

‘I have planted human beings on the earth for the purpose that
they shall beautify the earth by cultivating it, and dwell therein.’
Now he saw that he the Elder Brother came up over it and caused
it to be daylight on the earth here present and that the daylight
was beautiful and the light rays were beautiful, and it was agree­
ably warm.
Now at that time De ’ haen 'hiyawa’ khon' [the Creator] said, “ Do
thou look at that orb of light coming up over it,and that is beautiful
in causing daylight to be on the earth and also it shall be an ever­
present object of thought, and also it shall continue to give pleasure
to they mind in that it will continue to warm the days to come and
next to them the nights that shall come.That, too, thereby also all
those things that grow, also all the game animals, shall continue
to live thereby on the earth present here; all you who dwell here
below on the earth present here shall continue to live thereby.’ 11

Of great importance in the Creator’ s words are the instructions to plant and
the explanation of the relationship between humans and the sun—who was
the brother of Mature Flowers and who came to this world to assist Styholder
in the development of life on earth. This passage reflects the importance
of agriculture within Haudenosaunce society and the recognition within
Haudenosaunec culture of the sun’ s vital role with respect to all life.
As mentioned earlier, the Creation Story remains a vital part of
Haudenosaunce life. It is taught and related in many forms, ranging from the
spoken to the written to the drawn, using several mediums. While many of
these forms are ancient (such as the oral record and visual symbols), others
are the product of contemporary society (such as the Great Peace CD-ROM,
which gives a short version of the Creation Story).“The Sky Dome pattern
combines old and new to represent the Haudenosaunce knowledge of creation,
depicting the relationship between this world and the Sky World (see Figure
l).lhc bottom lattice pattern represents the water under Turtle Island. The
designs drawn under the half-circles represent the life and vegetation of the
earth.And the scrolls on top of the dome mark the tree of the SkyWorld and
the connection between the two worlds. In other words, this depiction of the
Sky Dome, like all other depictions of the Creation Story, demonstrates the
relationship between the land of this world and the land of the Sky World. In
that manner, it can be seen as a cosmological map illustrating the connection
between the two worlds. It delineates the relationship between the earth and
the other world that caused life as we know it on earth to exist.

KAYERI NIYORIHWA:KE - The Four Ceremonies

The second epic of the Haudenosaunec lies in the story of the founding of the
Four Ceremonies, also known as the Four Dances. The following discussion
o f this story is not about the actual ceremonies. Rather, it explains how the
ceremonies were brought to the Onkwehonwc and outlines the teachings of
these ceremonies in regard to land.lhe Four Ceremonies—Ostowa’ ko:wa (the
Great Feather Dance), Kane:hon(Dramor Skin Dance),Aton:wah (the Mens
Another random document with
no related content on Scribd:
staren en te beproeven hen met elk mijner zintuigen te beroeren. Ik
meende dan tot de verstandelijke redeneeringen toevlucht te moeten
nemen en daarin de waarheid der dingen te moeten beschouwen.
100 Misschien nu is het geval eenigerwijze niet gelijk aan het beeld
waarmeê ik het vergelijk. Want ik geef volstrekt niet toe dat hij die in
de redeneering de dingen beschouwt, hen meer in beelden ziet dan
die hen in de zichtbare dingen beschouwt. Maar dien weg dan ben ik
opgegaan en telkens als grondslag nemende de redeneering die ik
de krachtigste oordeel, stel ik als waar wat mij hiermeê voorkomt
overeen te stemmen, zoowel omtrent oorzaak als omtrent andere
dingen, en wat niet, als niet-waar. Ik wil u nog duidelijker zeggen wat
ik bedoel. Want ik denk, dat gij het niet verstaat.—Neen, bij Zeus,
B zeide Kebes, niet erg.—Wel, zeide hij, ik bedoel het zóo,—niets
nieuws, maar wat ik telkens ook bij andere gelegenheden en ook in
het voorbije deel mijner rede niet opgehouden heb te zeggen. Ik ga
dan namelijk beproeven u het soort van oorzaaksverklaring te
beduiden waar ik mij meê bezig heb gehouden, en zal teruggaan tot
die bekende veelbeprate zaken en van haar uitgaan door te
onderstellen dat er een begrip schoon op-zich-zelf bestaat en een
begrip goed en groot en al de andere. Als gij mij deze gewonnen
geeft en toestemt dat deze bestaan, hoop ik u den grond der dingen
te verklaren en daaruit uit te vinden dat de ziel onsterfelijk is.—
C Voorwaar, zeide Kebes, ge kunt zeker zijn, dat ik u dit gewonnen
geef, en niet vlug genoeg erop doorgaan.—Beschouw dan, zeî hij,
wat daarop volgt, of gij het juist zoo vindt als ik. Mij namelijk komt het
voor, dat wanneer eenig ander ding schoon is, het om geen enkele
andere oorzaak schoon is dan doordat het deel-heeft aan dat begrip
schoon. Ook op alle andere dingen pas ik die redeneering toe. Kunt
gij u met zulk een oorzaaksverklaring vereenigen?—Ja zeker, zeî hij.
—Dan, zeî hij, versta ik andere geleerde gronden niet meer en kan
ze niet begrijpen. Maar wanneer iemand tegen mij beweren wil
D wáarom eenig ding schoon is, òf omdat het een bloeiende kleur
heeft òf gestalte òf iets anders van dien aard, laat ik het overige
varen—want in al het overige verwar ik mij—, maar eenvoudig en
botweg en misschien een beetje dom houd ik bij mij zelf dit éene
vast, dat niets anders dat ding schoon maakt, dan hetzij de
aanwezigheid van, hetzij de gemeenschap aan dat andere schoon,
hetzij door welk ander middel of op welke andere wijze het erbij
komt. Want verder verzeker ik daaromtrent niets, behalve dat door
het schoone de schoone dingen schoon worden. Want dat lijkt mij
het veiligste antwoord om zoowel mij-zelf als een ander te geven, en
E als ik mij daaraan vast-houd, meen ik nooit te zullen vallen, maar
ik denk dat dit een veilig antwoord is, zoowel aan mij als aan wien-
anders-ook, dat door het schoone de schoone dingen schoon zijn.
Of vindt ook gij dit niet?—Ja.—En dus zijn door grootheid de groote
dingen groot en de grootere, grooter, en door kleinheid de kleinere
dingen kleiner?—Zeker.—Ook gij zoudt dus niet goedkeuren als men
zeide, dat iemand grooter is dan een ander door zijn hoofd, en de
101 kleine door datzelfde kleiner, maar betuigen dat gij geen andere
redeneering aanneemt dan dat alle grootere ding grooter is dan een
ander door niets anders dan door grootheid, en dat dit, de grootheid,
de oorzaak is van zijn grooter-zijn, en dat het kleinere kleiner is door
niets anders dan door kleinheid, en dat dit, de kleinheid, de oorzaak
is van zijn kleiner-zijn, uit vrees, denk ik, dat u, wanneer gij beweert
dat iemand grooter is en ook weêr kleiner door zijn hoofd, de
redeneering zal worden tegengevoerd, in de eerste plaats dat dan
het grootere grooter is door hetzelfde waardoor het kleinere kleiner
B is, en verder, dat dan de grootere grooter is door het hoofd, dat
klein is, en dat dit een wonder is, dat iemand groot is door iets kleins.
Of zoudt gij u daar niet bang voor maken?—Zeker zoû ik dat, zeide
Kebes lachend.—Zoudt gij derhalve, zeî hij, niet schromen te
beweren, dat tien meer is dan acht door twee en om die oorzaak
acht overtreft, en niet door veelheid en om oorzaak dáarvan? En dat
een ding, dat twee el groot is, grooter is dan wat éen el groot is, door
zijn helft, en niet door grootheid? Want hier bestaat licht dezelfde
vrees.—Voorzeker, zeide hij.
—En verder. Zoudt gij u niet wachten, wanneer éen aan éen wordt
C toegevoegd, de toevoeging, en als éen gesplitst wordt, de
splitsing te noemen als oorzaak van het twee-worden?... Zelfs luide
roepen zoudt gij, dat gij geen enkele andere wijze weet waarop elk
ding iets wordt dan doordat het deel-krijgt aan de bizondere
wezenheid van elk ding waar het deel aan krijgt, en dat gij in deze
gevallen geene andere oorzaak kunt opgeven voor het twee-worden
dan het deel-krijgen aan de tweeheid, en dat daar deel aan krijgen
moet wat twee zal zijn, en aan de eenheid al wat éen zal zijn; maar
die splitsingen en toevoegingen en die overige spitsvondigheden
D zoudt gij prijsgeven en om te antwoorden overlaten aan
geleerderen dan gij zelf zijt. Doch gij, uit vrees, als het spreekwoord
zegt, voor uw eigen schaduw, of wel voor uw onervarenheid, zoudt u
vast-houden aan dat veilige in uwe bepaling en zoudt zoo
antwoorden. En als gij vervolgens van die bepaling zelve
rekenschap zoudt moeten geven, zoudt gij die geven op dezelfde
wijze, door aan die bepaling weêr een andere hoogere bepaling te
geven, welke u zoû schijnen de beste te zijn, totdat gij iets afdoends
E bereikt zoudt hebben. En gij zoudt niet, evenals de redetwisters,
de zaken dooréen-haspelen door over het grondbeginsel en de
dingen die daaruit zijn voortgevloeid, tegelijk te redeneeren, indien
gij tenminste iets van de waarheid wildet vinden. Want die anderen
hebben daaromtrent misschien geen overleg of zorg; want door
hunne geleerdheid zijn zij bekwaam om alles dooréen te mengen en
102 toch met zich-zelf ingenomen te kunnen zijn. Doch gij, indien gij
tot de wijsgeerigen behoort, zult, meen ik, doen zooals ik zeg.—
Allerwaarst zijn uwe woorden, zeiden Simmias en Kebes tegelijk.
Echekrates: Bij Zeus, o Phaidoon, dat zeiden zij terecht. Want
het komt mij voor dat hij die zaken, ook voor wie maar weinig
verstand heeft, verwonderlijk duidelijk besprak.
Phaidoon: Voorzeker, o Echekrates; en zoo oordeelden alle
aanwezigen.
Echekrates: Ja, want zelfs ons die er niet bij waren, maar het nu
hooren, dunkt het zoo. Doch wat werd daarna wel gesproken?
Phaidoon: Nadat hem dit was toegegeven, en men
B overeenkwam, dat elk der ideeën afzonderlijk bestaat, en de
overige dingen door daaraan deel te krijgen aan deze zelve hun
benoeming ontleenen, daarna, als ik mij wel herinner, vroeg hij: Als
gij dan toegeeft dat dit zoo is, en wanneer gij zegt dat Simmias
grooter is dan Sokrates, maar kleiner dan Phaidoon, beweert gij dan
niet dat in Simmias beide zijn, zoowel grootheid als kleinheid?—Ja.
—Doch, niet-waar, gij geeft toe, dat bij de bewering: ‚Simmias is
grooter dan Sokrates’, de waarheid niet zoo is als door de woorden
C wordt uitgedrukt? Immers, Simmias is wel niet grooter door het
feit dat hij Simmias is, maar door de grootheid die hij in dat geval
heeft? En grooter dan Sokrates weêr is hij ook niet, omdat Sokrates,
Sokrates is, maar omdat Sokrates kleinheid heeft in vergelijking van
zíjne grootheid?—Dat is de waarheid.—En aan-den-anderen-kant is
ook Phaidoon niet grooter dan hij door het feit dat Phaidoon,
Phaidoon is, maar omdat Phaidoon grootheid heeft in vergelijking
van Simmias’ kleinheid?—Zoo is het.—Als dus Simmias den naam
heeft van groot en klein tegelijk te zijn, bedoelt dit, dat hij zich
D tusschen beiden in het midden bevindt en naast de grootheid van
den éenen de vereischte kleinheid stelt ter overtreffing, en naast den
ander de vereischte grootheid die diens kleinheid te-boven-gaat.—
En al glimlachend zeide hij: Het lijkt of ik een contract ga opstellen,
maar toch is het wel zooals ik zeg.—De ander stemde toe.—Ik
spreek zoo daarom omdat ik de bedoeling heb, dat gij het werkelijk
met mij eens zult zijn. Want mij schijnt het, dat niet alleen het begrip
grootheid nooit groot en klein tegelijk wil zijn, maar dat ook de
grootheid die in ons is, nooit de kleinheid wil aannemen noch zich wil
E laten te-boven-gaan, maar éen van twee: òf vlucht en plaats-ruimt
wanneer zijn tegendeel, het kleine, ertoe naderen wil, òf wanneer het
er toch toe genaderd is, te-niet-gaat. Maar de kleinheid afwachten en
aannemen en zoo-doende iets anders zijn dan het was, dat wil het
niet. Ik persoonlijk, bij-voorbeeld, neem wel de kleinheid aan en
wacht haar af, en terwijl ik dezelfde blijf, ben ik tevens daarnaast
klein. Maar dat andere, dat groot was, heeft niet van zich kunnen
verkrijgen klein te zijn. En zoo ook wil het kleine dat in ons is,
nimmer groot worden of zijn; en ook geen ander der tegengestelde
dingen wil zoolang als het is wat het was, zijn tegengestelde worden
103 of zijn, maar òf het wijkt weg òf het vergaat in dit proces.—
Volkomen, zeide Kebes, schijnt het mij zoo.
En op het hooren hiervan sprak een der aanwezigen (doch wie het
was, herinner ik mij niet juist): Bij de goden, werd in onze vroegere
redeneeringen niet juist het tegendeel overeengekomen van wat nu
beweerd wordt, dat namelijk het grootere uit het kleinere ontstond en
het kleinere uit het grootere, en dat dit uitsluitend de wording was
voor de tegendeelen: uit hunne tegendeelen? Maar nu, komt mij
voor, wordt gezegd, dat dit nimmer zoû kunnen gebeuren.—En
B Sokrates die met vooruitgestoken hoofd geluisterd had, zeide:
Flink van u, dat gij ons daaraan herinnerd hebt! Gij vat evenwel niet
het verschil tusschen wat nu en wat daar-straks gezegd werd. Want
tóen werd gezegd, dat uit een tegenovergesteld ding het
tegenovergestelde ding wordt, maar nú dat een tegengesteld begrip
nooit aan zich-zelf tegengesteld zoû kunnen worden, noch in ons,
noch in de natuur. Want toen, mijn vriend, spraken wij over de
dingen die de tegengestelde begrippen bevatten, hen benoemend
met den naam dier begrippen, maar nu over die begrippen zelve die
daarin zijn, en met wier naam de dingen genoemd worden. En van
die begrippen zeggen wij dat zij nooit wording tot elkander willen
C aannemen.—En terwijl hij naar Kebes keek, zeide hij: Heeft
misschien ook u, o Kebes, een der bedenkingen die deze
uitgesproken heeft, verontrust?—Dezen keer niet, zeî Kebes; toch
zeg ik volstrekt niet, dat er niet vele dingen zijn die mij verontrusten.
—Wij zijn derhalve, zeide hij, kort-en-goed dit overeengekomen, dat
een tegengesteld begrip nooit zijn eigen tegengestelde kan zijn.—
Volkomen, zeide de ander.
—Ga dan ook nog eens het volgende na, of gij het daarin met mij
eens zult zijn. Is er iets dat ge koud en iets dat gij warm noemt?—Ja.
D —Is dat hetzelfde als sneeuw en vuur?—Neen, bij Zeus!—Maar
het warme iets anders dan vuur en het koude iets anders dan
sneeuw?—Ja.—Doch dit tenminste, denk ik, zult gij meenen, dat
sneeuw, zoolang zij sneeuw is, nimmer warmte zal aannemen en,
evenals wij reeds in onze vroegere redeneeringen zeiden, nog zijn
zal wat zij was, dus sneeuw en warm tegelijk, maar dat zij, wanneer
de warmte tot haar nadert òf daarvoor plaats-ruimen zal, òf zal
vergaan.—Voorzeker.—En dat het vuur van-zijn-kant, wanneer
koude ertoe nadert, òf daarvoor wijken zal, òf vergaan, nimmer
E evenwel gedoogen zal de koude aan te nemen en nog te zijn wat
het was, dus vuur en koud tegelijk.—Gij zegt de waarheid.—Zoo
staat het dus met sommige van diergelijke dingen, dat niet alleen het
begrip zelf in der eeuwigheid de waarde behoudt van zijn eigen
naam, maar ook een ander ding, dat niet dat begrip is, maar dat
altijd wanneer het bestaat, den vorm van dat begrip heeft. En nog
duidelijker misschien zal in de volgende gevallen zijn wat ik bedoel.
Het begrip oneven toch moet wel altijd dien naam krijgen dien wij er
nu aan geven. Of niet?—Zeker.—Is het hierin eenig, of (want dit is
104 juist de vraag die ik stel) bestaat er nog een ander ding, dat niet
hetzelfde is als het begrip oneven, maar waaraan men toch naast
zijn eigen naam altijd ook den naam oneven moet geven om het feit
dat het van-nature zóo is, dat het zich nooit van het begrip oneven
verwijdert? Ik bedoel bij-voorbeeld het drietal, en ook met vele
andere gaat het zoo. Doch sta een oogenblik stil bij het drietal. Dunkt
u niet, dat dit behalve met zijn eigen naam, ook altijd met dien van
het begrip oneven behoort benoemd te worden, hoewel dit begrip
niet hetzelfde is als het drietal? Maar toch zijn van-nature zoowel het
drietal als het vijftal en geheel de halve reeks der getallen zóo, dat zij
B niet hetzelfde zijn als het begrip oneven, maar toch elk van hen
steeds oneven is. En aan-den-anderen-kant zijn twee en vier en de
geheele andere reeks der getallen, hoewel zij niet hetzelfde zijn als
het begrip even, toch elk afzonderlijk steeds even. Geeft gij dit toe of
niet?—Hoe zoû ik niet?—Let nu op, wat ik wil duidelijk maken. Het is
dit, dat blijkbaar niet alleen die tegengestelde begrippen elkander
niet aannemen, maar dat ook alle dingen die wel niet aan elkander
tegenovergesteld zijn, maar steeds de tegengestelde begrippen
bevatten, evenmin lijken aan te nemen het begrip dat
tegenovergesteld is aan het begrip dat in hen is, maar wanneer dat
C tot hen nadert, òf te-gronde-gaan òf daarvoor plaats-ruimen. Of
zullen wij niet toegeven dat drie eerder zal te-niet-gaan en wat-
anders-ook ondergaan, eer het dulden kan om, zoolang het drie is,
even te worden?—Voorzeker, zeî Kebes.—Maar toch is het tweetal
niet het tegengestelde van het drietal.—Neen, zeker niet.—Derhalve
zijn het niet alleen de tegenovergestelde begrippen, die elkanders
nadering niet dulden, maar die begrippen hebben ook verscheidene
andere dingen naast zich, die de nadering der tegengestelde
begrippen evenmin dulden.—Zeer waar wat gij zegt.—Wilt gij dus
D dat wij, als dit mogelijk is, bepalen wat-voor dingen dat zijn?—
Zeer gaarne.—Zouden dat dan misschien, o Kebes, die dingen zijn,
die al wat zij in-beslag-nemen, dwingen niet alleen hun eigen begrip
te bevatten, maar ook steeds daarnaast een begrip dat een
tegengestelde heeft?—Hoe bedoelt gij?—Zooals daareven.
Natuurlijk weet gij toch, dat voor al wat het begrip drie in-beslag-
neemt, het noodzakelijk is niet alleen drie te zijn, maar ook oneven.
—Zeer zeker.—Tot zoodanig iets dan, zal het begrip dat
tegenovergesteld is aan het begrip dat dit uitwerkt, nooit kunnen
komen.—Neen, dat kan niet.—Werkte hier niet het begrip oneven?—
E Ja.—En daar staat het begrip even tegenover?—Ja.—Tot drie
derhalve zal het begrip even nooit komen?—Bepaald niet.—Dus
heeft drie geen deel aan het begrip even?—Neen.—Dus is het
drietal onevenbaar?—Ja.—Wat ik dan zeide te willen bepalen: wat-
voor dingen een begrip, dat een tegengestelde heeft, niet willen
aannemen, hoewel zij daar zelf niet het tegenovergestelde van zijn,
zooals nu het drietal, dat niet het tegenovergestelde is van het
begrip even, dat begrip desniettemin niet aanvaardt; want altijd
brengt het drietal het begrip aan, dat tegenover het begrip even
staat, en het tweetal het begrip dat tegenover het begrip oneven
105 staat, en het vuur het begrip dat tegenover het begrip koud
staat, en zoo zijn er zeer vele andere,... doch zie dan toe, of dit een
afdoende bepaling is, dat niet alleen een tegengesteld begrip door
zijn tegengestelde niet wordt aangenomen, maar dat ook door
datgene dat een daaraantegen-gesteld begrip aanbrengt overal
waarheen het komt, dat door dat aanbrengende, zeg ik, ook nimmer
het tegengestelde begrip van het aangebrachte aangenomen wordt.
En laat ik u nog eens herinneren; want het kan geen kwaad het vele
malen te hooren. Vijf zal het begrip even niet aannemen, en tien, zijn
dubbel, het begrip oneven niet. Hoewel tien nu zelf niet het
tegengestelde van een ander ding is, zal het toch het begrip oneven
niet aannemen. En anderhalf en de overige getallen die op een half
B eindigen, zullen het begrip geheel niet aannemen, en ook een
derde niet en vele dergelijke... als gij mij tenminste volgt en het met
mij eens zijt.—Ik volg u zeer wel en ben het volkomen met u eens.
—Zeg mij dan weêr van-voor-af-aan... en antwoord mij niet met de
woorden van mijn vraag, maar zooals ik u vóor zal doen. Ik waag mij
dan naast dat antwoord dat ik eerst gaf, dat veilige antwoord van
straks, daar ik op grond van het nu beweerde een andere veiligheid
C zie. Als gij mij namelijk vragen zoudt, wat er in een lichaam moet
komen, dat het warm zal zijn, dan zal ik u niet dat veilige ongeleerde
antwoord geven: warmte, maar op grond van het nu besprokene een
ingewikkelder antwoord: vuur. En als gij mij vraagt, wat er in een
lichaam moet komen, dat het ziek zal zijn, zal ik niet zeggen: ziekte,
maar: koorts; en wat er bij een getal moet komen, dat het oneven zal
zijn, niet het begrip oneven, maar een eenheid, en zoo voort. Doch
zie of gij reeds voldoende weet wat ik wil.—Zeer voldoende.—
D Antwoord dan, wat er in een lichaam moet komen, dat het levend
zal zijn.—Ziel.—Geldt dat voor alle gevallen?—Hoe zoû het niet?—
Aan alles derhalve wat de ziel in-beslag-neemt, brengt zij steeds
leven aan?—Ja, dat doet zij.—Staat er iets aan leven tegenover of
niets?—Ja wel.—Wat?—Dood.—Er is dus geen kans, dat de ziel ooit
het begrip dat tegenover het begrip staat, dat zij zelf aanbrengt, zal
aannemen, zooals op grond van het vorige is overeengekomen?—
Neen volstrekt niet, zeide Kebes.—Wat is dus ook datgene dat het
begrip even niet aanneemt? Hoe noemen wij dit nu?—Oneven, zeî
E hij.—En wat het begrip rechtvaardig niet aanneemt, en wat het
begrip muzikaal niet aanneemt?—Onmuzikaal, en het eerste
onrechtvaardig.—Goed zoo. En wat den dood niet aanneemt, hoe
noemen wij dat?—Onsterfelijk.—Neemt niet de ziel den dood niet
aan?—Neen.—Dus is de ziel onsterfelijk.—Ja, onsterfelijk.—Goed.
Moeten wij zeggen, dat dit dan bewezen is, of hoe meent gij?—
106 Volkomen voldoende bewezen, o Sokrates.—Hoe dan verder,
Kebes? Indien het onevene noodzakelijk onvergankelijk was, zoû
dan niet drie onvergankelijk zijn?—Hoe zoû het niet?—En als het on-
warme noodzakelijk onvergankelijk was, zoû dan niet, wanneer
iemand warmte bij sneeuw bracht, de sneeuw behouden en
ongesmolten moeten wijken? Want dan zoû zij niet kunnen vergaan,
en aan-den-anderen-kant zoû zij ook de warmte niet dulden en
aannemen.—Gij spreekt de waarheid.—Juist zoo, meen ik, zoû,
wanneer het on-koude onvergankelijk was, het vuur, wanneer daar
iets kouds bij kwam, nooit uitgebluscht worden of vergaan, maar
behouden wegwijken.—Noodzakelijk, zeî hij.—Moeten wij nu niet
B noodzakelijk ook van het onsterfelijke zoo zeggen? Als het
onsterfelijke ook onvergankelijk is, dan is het onmogelijk voor de ziel,
wanneer de dood tot haar komt, te vergaan. Immers op grond van
het vroeger besprokene zal zij den dood niet aannemen en niet dood
kunnen zijn, evenals drie, zeiden wij, niet even zal zijn, evenmin als
het begrip oneven, en evenals vuur niet koud zal zijn, evenmin als
de warmte die er in is. Maar wat verhindert, zal men zeggen, dat het
onevene wel niet even wordt wanneer het begrip even er toe nadert,
C zooals overeengekomen is, maar dat het toch zelf te-niet-gaat en
inplaats daarvan het evene komt? Tegen die bewering zouden wij
niet kunnen volhouden, dat het onevene niet vergaat; want het
onevene is niet onvergankelijk. Want als dit door ons
overeengekomen was, dan zouden wij gemakkelijk kunnen
volhouden dat bij de nadering van het evene het onevene en het
drietal wegwijken. Ook van vuur en warmte en van de overige
dingen zouden wij dat dan kunnen volhouden. Of niet?—Zeer zeker.
—Ook nu derhalve, als wij omtrent onsterfelijk overeenkwamen dat
het ook onvergankelijk is, dan zal de ziel behalve onsterfelijk, ook
D onvergankelijk zijn. Maar zoo niet, dan zal er een nieuwe
bewijsvoering noodig zijn.—Maar dat is volstrekt niet noodig, zeî
Kebes, als het daarvan afhangt. Want daar zal niet-licht iets anders
kunnen zijn, dat het verderf niet aanneemt, als het onsterfelijke, dat
dus eeuwig is, wel verderf zal aannemen.—Van de godheid
tenminste, denk ik, zeide Sokrates, en van het begrip zelf des levens
en indien eenig ander ding onsterfelijk is, zal wel door allen worden
toegestemd, dat zij nimmer vergaan.—Door alle menschen zeker,
voorwaar bij Zeus, zeide hij, en nog eer, naar ik meen, door de
E goden.—Wanneer dan het onsterfelijke ook onverderfelijk is, zal
dan niet de ziel indien zij onsterfelijk is, tevens onvergankelijk zijn?—
Hoogst noodzakelijk.—Wanneer dus de dood op den mensch
afkomt, sterft, naar het schijnt, zijn sterfelijk deel, maar het
onsterfelijke wijkt voor den dood en gaat behouden en onverdorven
van hem heen.—Dat blijkt.—Meer dan alle ding derhalve, zeide hij, o
107 Kebes, is de ziel onsterfelijk en onvergankelijk, en inderdaad
zullen onze zielen in den Hades bestaan.—Ik-voor-mij, o Sokrates,
zeide hij, kan daar niets tegen inbrengen en in geen opzicht aan uw
redeneering geloof weigeren. Doch indien Simmias of iemand
anders er iets tegen aan kan voeren, is het wèl dat niet te
verzwijgen. Want ik weet niet tot welke andere gelegenheid dan die
van nu iemand die omtrent de dingen van dezen aard iets wil zeggen
of hooren, het zoude kunnen uitstellen.—Voorwaar, zeide Simmias,
ook ik zelf kan in geen opzicht twijfelen aan het gesprokene. Toch,
B door het groote gewicht der zaken waarover onze gesprekken
gaan, en uit geringschatting der menschelijke zwakheid, word ik
gedwongen nog twijfel te hebben bij mij-zelven omtrent het
besprokene.—Dat niet alleen, o Simmias, zeide Sokrates, maar
behalve deze uwe juiste opmerking moeten ook de eerste
veronderstellingen, ook al zijn zij ons geloofwaardig, toch nog
nauwkeuriger onderzocht worden. En wanneer gijlieden deze
voldoende zult hebben doorzocht, dan zult gij, naar ik meen, mijn
betoog kunnen volgen voor-zoo-ver dat een mensch mogelijk is te
doen. En wanneer het betoogde zelf zekerheid zal geworden zijn,
zult gij niets verder zoeken.—Waarheid, zeî hij, spreekt gij.
C —Doch dit tenminste, zeide hij, o mannen, is recht te
bedenken, dat, indien de ziel onsterfelijk is, zij verzorging behoeft
niet voor dezen tijd alleen, waarin duurt wat wij leven noemen, maar
voor den ganschen tijd, en het gevaar zoû nu dan ook geducht
schijnen als iemand haar in ’t vervolg verwaarloost. Want indien de
dood losgemaakt-worden-van-alles was, zoû het voor de boozen
een vondst zijn om na hun dood van hun lichaam en tegelijk, met
hun ziel, van hun eigen boosheid verlost te worden; maar nu, daar
D de ziel onsterfelijk blijkt te zijn, is er voor haar geen andere
ontkomst mogelijk aan het kwade en geene redding dan om zoo
goed en verstandig mogelijk te worden. Want in ’t bezit van niets
anders gaat de ziel naar Hades’ huis dan haar ontwikkeling en
opvoeding; welke dan ook, zegt men, den gestorvene grootelijkst
helpen of schaden dadelijk bij den aanvang van zijn afreis daarheen.
En de overlevering is zóo: dat eenen teder na zijn dood een ieders
daimoon die hem bij zijn leven onder zijn toezicht gekregen had,
halen komt naar een zeker oord waarheen zij zich moeten
verzamelen om door rechtspraak geschift te worden en naar Hades
E af te reizen onder geleide van dien gids aan wien het opgedragen
is de menschen vanhier daarheen te voeren. Wanneer zij daarginds
verkregen hebben wat zij verdienen te krijgen en daar getoefd
hebben zoo langen tijd als dat past, brengt een andere gids hen
hierheen terug na vele lange tijdronden. Dus is de reis niet zooals de
108 Telephos van Aischylos vertelt. Deze toch zegt, dat een
enkelvoudige gang voert naar de woning van Hades, maar zij schijnt
mij noch enkelvoudig, noch éene enkele te zijn. Want anders zouden
er ook geen gidsen noodig zijn; want niemand kan ergensheen den
weg missen, als er maar éen weg is. Maar nu schijnt het, dat de weg
vele sprongen en omwegen heeft. (Uit de hier heerschende gewijde
gebruiken tegenover de schimmen maak ik op wat ik verhaal.) De
matige en verstandige ziel dan gaat willig mede en vindt zich als
voorbereid terecht in haar toestand, maar de ziel wier begeerte aan
B het lichaam hangt, waart, wat ik al in het voorgaande zeide,
langen tijd daarom en om haar zichtbare woonplaats heen, en wordt
na veel tegen-streven en veel vernederingen met geweld en moeite
door den daarmeê belasten daimoon weggevoerd. Wanneer nu op
dezelfde plaats als de overige aangekomen is de ziel die niet
gereinigd is en iets dergelijks bedreven heeft, hetzij dat zij zich
bevlekt heeft met onrechtvaardig vergoten bloed of eenige andere
dergelijke daden gedaan heeft, welke daarmeê verwant zijn of de
werken zijn van verwante zielen, dan ontvlucht elk die ziel en gaat
C haar uit den weg, en niemand wil haar tochtgenoot of gids zijn,
maar zij doolt op-zich-zelf in volslagen hulpeloosheid totdat bepaalde
tijden verstreken zijn, waarna zij door de noodzakelijkheid gevoerd
wordt naar de haar passende woonplaats. Maar de ziel die rein en
gematigd haar leven heeft doorgemaakt, treft als tochtgenooten en
gidsen goden, en gaat wonen elk in de haar passende plaats. En er
zijn vele wonderlijk schoone verblijven op aarde, en de aarde zelf is
noch van dien aard, noch van die grootte als verondersteld wordt
door hen die gewoon zijn over haar vertoogen te houden, gelijk ik
door zeker iemand ben overtuigd geworden.
D En Simmias zeide: Hoe bedoelt gij dat, o Sokrates? Want
omtrent de aarde heb ik ook zelf vele dingen gehoord, niet evenwel
wat uwe overtuiging is. Gaarne zoû ik die dus hooren.—Wel,
Simmias, het lijkt mij waarlijk niet een kunst als die van Glaukos, te
verhalen welke die is; te bewijzen evenwel dat zij de ware is, komt
mij moeilijk voor, boven de kunst van Glaukos. En zoude ik
misschien daartoe niet eens in-staat zijn, zeker is tevens, al verstond
ik het, mijn leven, o Simmias, dunkt mij, voor de lengte van het
E betoog niet toereikend. De gedaante echter der aarde, hoedanig
die naar mijn overtuiging is, en hare streken, verhindert niets mij te
beschrijven.—Maar ook dat, zeî Simmias, is voldoende.—Mijn
overtuiging dan is het, dat in de eerste plaats, wanneer de aarde
109 rond is en zich in het midden van den hemel bevindt, zij noch de
lucht noodig heeft om niet te vallen, noch eenigen anderen
noodzakelijken steun, maar dat toereikend is om haar op te houden
de alzijdsche zelf-evenredigheid van den hemel en de evenwicht-
stand der aarde zelve. Want een zaak in evenwicht geplaatst in het
midden van iets evenredigs zal noch meer, noch minder zich
ergensheen kunnen bewegen, maar in gelijkmatigen stand zijn en
onbewogen blijven. In de eerste plaats dan, zeî hij, is dit mijn
overtuiging.—En terecht, sprak Simmias.—Verder dan, zeî hij, is zij
B algroot, en wij, van de Phasis tot aan de zuilen van Herakles,
wonen in een zeer klein gedeelte rondom onze zee als mieren of
kikkers om een moeras, en vele anderen wonen elders in vele
dergelijke plaatsen. Want aan alle zijden om de aarde heen zijn er
vele holen en allerhande, zoowel in gedaante als in grootte, naar
welke water en lucht samenvloeien. Maar de aarde zelf ligt rein in
een reinen hemel, waarin de sterren zijn en welken aither noemen
C de meesten van hen die gewoon zijn over zoodanige dingen te
verhandelen. Van dezen aither vormen die lucht en dat water de
onderlaag, en zij vloeien voortdurend samen naar de holen der
aarde. Wij nu bemerken niet, dat wij in haar holen wonen, maar
meenen boven op de aarde te wonen, evenals iemand midden op
den bodem der zee wonende zoû meenen aan haar oppervlakte te
wonen, en door het water heen de zon en de overige sterren ziende,
D zoû meenen, dat de zee de hemel was, terwijl hij uit traagheid en
krachteloosheid nooit de oppervlakte der zee zoû bereikt hebben en
nooit opgedoken en met zijn hoofd boven de zee hier rond-gekeken
zoû hebben in dit verblijf hier, hoeveel reiner en schooner het is dan
bij hem, en het ook niet van een ander zoû hebben gehoord. Dat-
zelfde dan is ook met ons het geval; want wij wonen in een soort
holte der aarde en meenen, dat wij bovenop haar wonen, en wij
E noemen de lucht hemel, omdat wij door haar heen de sterren zien
wandelen. Verder zijn wij uit krachteloosheid en traagheid niet in-
staat ons op te werken naar de oppervlakte der lucht. Want indien
iemand den spiegel daarvan bereiken kon of vleugels kreeg en
daarheen opvloog, dan zoû hij, bovengekomen, evenals hier de
visschen die opduiken boven de zee, de dingen hier zien, zoo ook
de dingen daar gewaar-worden, en indien zijn natuur dien aanblik
110 kon verdragen, inzien dat dat de ware hemel en het ware licht en
de ware aarde is. Want deze aarde en hare steenen en de geheele
streek hier zijn, evenals de dingen in de zee door het zeewater,
verdorven en ingevreten, en evenals er in de zee niets
noemenwaards groeit en daar om-zoo-te-zeggen niets volkomen is,
maar enkel kuilen en zand en onoverkomelijk veel modder en slijk,
overal waar grond is, en niets wat maar eenigszins vergelijking
verdient met de schoone dingen bij ons, zoo zouden de dingen
daarginds nog veel meer de dingen hier bij ons schijnen te
B overtreffen. Want als ik u ook een sproke mag vertellen, is het der
moeite waard te hooren, o Simmias, hoe de dingen op de aarde
onder den hemel er uitzien.—Voorwaar, sprak Simmias, o Sokrates,
wij zullen met vreugde naar die sproke hooren.
—Er wordt dan verhaald, zeide hij, o mijn vriend, in de eerste
plaats dat de aarde zelf, wanneer men haar van-boven-af
beschouwt, zoodanig is om aan te zien, als de uit twaalf huidrepen
vervaardigde ballen, bont en met kleuren onderscheiden, van welke
C de kleuren hier, die onze schilders gebruiken, als stalen zijn. Doch
daarginds is de geheele aarde uit zoodanige samengesteld, en uit
kleuren nog veel schitterender en zuiverder dan deze. Want éen
deel is purperrood en wonderlijk schoon, een tweede goud-vervig,
het derde wit, maar witter dan gips of sneeuw, en zoo is zij éenerwijs
samengesteld uit de overige kleuren en uit nog meerdere en
schoonere dan wij gezien hebben. Want juist die holten der aarde
D vol water en lucht geven, stralende in de bontheid der overige
kleuren, een weêr-schijn van kleur, zóo, dat zij over haar éen
aanéen-gesloten bonten schijn spiegelen. Op die zoodanige aarde
groeien de kruiden overeenkomstig, boomen en bloemen en
vruchten. En ook de bergen éenerwijs, en de steenen hebben naar
dezelfde overeenkomst gladheid en doorschijnendheid en kleuren
schooner. Daarvan zijn ook die zoo geschatte steenen hier brokjes,
sardion en iaspis en smaragd en dergelijke. Doch dáar is niets dat
E niet zoodanig is of nog schooner dan deze. De reden daarvan is,
dat die steenen daar zuiver zijn en niet ingevreten en verdorven als
de steenen hier zijn door rotting en vuil, door het bezinksel dat hier
samenstroomt, en dat steenen zoowel als aarde en den levenden
wezens en planten mismaaktheid en ziekte toebrengt. De aarde zelf
nu is behalve met al deze dingen, verder nog gesierd met goud en
111 zilver en de overige dergelijke. Want die zijn daar open en bloot,
veel in menigte en groot en op vele plaatsen op de aarde, zoodat
haar te zien een schouwspel is voor gelukzalige toeschouwers. En
zoowel vele andere levende wezen zijn op haar als ook menschen,
sommigen in het binnenland wonend, anderen om de lucht heen,
zooals wij om de zee, anderen weêr op eilanden, welke de lucht
omvloeit, vlak bij het vasteland, en in-éen-woord, wat bij ons het
water en de zee is voor onze behoeften, dat is daar de lucht, en wat
B voor ons de lucht is, is voor hen de aither. En hare getijden zijn
zoo getemperd, dat die-daar zonder ziekten zijn en veel langeren tijd
leven dan de menschen hier, en in gezicht en gehoor en reuk en alle
dergelijke zijn zij van ons verscheiden in dezelfde mate als lucht van
water en aither van lucht in reinheid verschilt. Ook hebben zij
tempelhoven en heiligdommen der goden, in welke in werkelijkheid
C de goden inwoners zijn, en stemmen en waarzeggingen en
verschijningen der goden en zoodanigen omgang met hen, van
aangezicht tot aangezicht. En de zon en de maan en de sterren
worden door hen gezien zooals zij werkelijk zijn, en hun verdere
gelukzaligheid is daarbij aansluitend. Met de aarde als geheel dan
nu en de dingen die om haar zijn, staat het zoo geschapen. Doch de
streken in haar naar hare uithollingen zijn vele in een kring om haar
heen, sommige dieper en uitgestrekter dan die waarin wij wonen,
D andere zijn dieper, maar hebben smallere gaping, andere ook zijn
korter van diepte dan deze hier en vlakker. Deze alle zijn in vele
richtingen onder de aarde met elkander verbonden langs engere en
wijdere kanalen, en hebben verlaten waardoor veel water stroomt
van de éene in de andere als in mengvaten, en onmetelijk groote
eeuwigstroomende rivieren onder de aarde van warm en van koud
water, en veel vuur en groote vuurrivieren, en vele stroomen van
E vloeibaar slijk met kleiner en grooter moddergehalte, evenals in
Sikelia de modderrivieren vóor de uitbarsting en de uitbarsting zelf.
Dat alles wordt op-en-neêr bewogen door een soort
schommelwerking die zich in de aarde bevindt, en deze
schommelbeweging heeft plaats door de volgende natuurlijke
oorzaak. Eén der holen in de aarde is zoowel overigens het grootste
als ook door de geheele aarde heen geboord, dat waarvan Homeros
112 spreekt, als hij zegt:
 Zeer ver weg waar diep onder de aard de geweldigste kloof is;

dat ook elders zoowel hij als vele andere der dichters den Tartaros
noemen. Naar deze holte namelijk stroomen al de rivieren samen en
weêr daaruit weg. En alle nemen de geaardheid aan van de
grondlaag waardoor zij stroomen. De reden nu, dat daar uit- en
B invloeien al de stroomen, is dat dat vochtige geen bodem of
grondslag heeft. Het zweeft dan en golft op-en-neêr, en de lucht en
de adem die er omheen is, doet hetzelfde. Want die gaat mede,
zoowel wanneer het naar gene als naar deze zijde van de aarde zich
beweegt, en evenals bij ademhalenden voortdurend de adem
blazend uit- en opgesnoven wordt, zoo veroorzaakt ook daar de
adem die met het vochtige medevaart, verschrikkelijke en geweldige
stormen bij zijn in- en uitgaan. Wanneer nu het water naar de
zoogenaamde beneden-gelegen plaats terugwijkt, vloeit het door de
aarde binnen langs de genoemde beddingen en vult die als met
pompen. En wanneer het weêr vandaar wegloopt en hierheen trekt,
C vult het weêr het stroomgebied hier, en als dat vol is, stroomt het
uit door de kanalen en door de aarde en wanneer elk der stroomen
bereikt de bepaalde plaats waarheen zij reizen, vormen zij zeeën en
meren en rivieren en bronnen. En vanhier duiken zij weêr onder de
D aarde, deels langs langere en meerdere omwegen, deels langs
weinigere en kortere, en storten zich weêr in den Tartaros, deels veel
lager dan zij zijn uitgepompt, deels weinig lager. Maar alle stroomen
lager in dan de plaats van uitvloeiing. En sommige stroomen vlak
tegenover de plaats waar zij binnen uitgestroomd waren, en andere
omtrent hetzelfde gedeelte. Enkele ook gaan geheel rond in een
kring, hetzij éens, hetzij meermalen zich kronkelend om de aarde als
E de slangen en vallen zooveel mogelijk naar onder afgedaald
binnen. En mogelijk is het van weêrskanten te dalen tot het
middelpunt, maar verder niet. Want verder wordt voor beiderlei
stroomen het aan weêrskanten gelegen deel weder opgaand.
Terwijl nu de overige stroomen vele en groote en allerhande zijn,
bevinden zich onder die vele voornamelijk vier, van welke de
grootste en die ’t meest aan den buitenkant in een kring rond-
stroomt, de zoogenaamde Okeanos is; en daar vlak tegenover is in
113
 tegengestelde richting stroomende de Acheroon, welke zoowel
door andere woeste streken stroomt als ook onder de aarde
vloeiende uitloopt in het Acheroesische meer, waarheen de zielen
der meeste afgestorvenen komen en daar zekere gezette tijden, de
éene langer, de andere korter, verblijven, en dan weder uitgezonden
worden tot de geboorten der levende wezens. Tusschen deze twee
in ontspringt de derde en stort zich dicht bij zijn oorsprong in een
uitgestrekt gebied, dat van veel vuur brandt, en vormt daar een meer
grooter dan bij ons de zee, ziedend van water en slijk; vandaar loopt
B hij rond in een kring, troebel en modderig, en zich kronkelend om
de aarde, komt hij onder meer ook langs de zoomen van het
Acheroesische meer, doch zonder zich met het water daarvan te
vermengen; en na zich vele malen onder de aarde te hebben
rondgewenteld, ontlast hij zich in de diepere deelen van den
Tartaros. Deze is het, dien zij den Pyriflegethoon noemen, uit welken
ook de lava-uitbarstingen overal waar zij op aarde voorkomen,
fragmenten omhoog spuwen. Aan dezen tegenover ontspringt de
vierde, eerst in een verschrikkelijke en woeste streek, zooals
C verhaald wordt, en die geheel de kleur heeft van kyaansteen,
welke men de Stygische heet, en het meer, dat de rivier vormt door
er zich in uit te storten, de Styx. Na zich hierin gestort te hebben en
geweldige kracht in het water verkregen te hebben, duikt de rivier
onder de aarde en loopt kronkelend tegenovergesteld aan den
Pyriflegethoon en ontmoet dien van tegenover bij het Acheroesische
meer; doch ook haar water vermengt zich niet met eenig ander,
maar ook zij gaat in een kring om en loopt uit in den Tartaros
tegenover den Pyriflegethoon. En haar naam is, zooals de dichters
zeggen, Kokytos.
D Met deze dan staat het zoo geschapen; en wanneer nu de
afgestorvenen de plaats bereikt hebben waarheen elk zijn daimoon
brengt, worden eerst bij rechtspraak geschift zij die op schoone en
heilige wijze geleefd, en zij die dat niet hebben. En die bevonden
worden middelsoortig geleefd te hebben, trekken naar den Acheroon
en bestijgen daar de vaartuigen die voor hen bestemd zijn, en
bereiken daarop het meer, en daar wonen zij en door zich te heiligen
en voor hun misslagen straffen te ondergaan, reinigen zij zich van
wat een ieder heeft misdreven, en voor hun goede daden behalen zij
E loon, elk naar zijn verdiensten. Maar die geoordeeld worden
ongeneeslijk te zijn door de grootte hunner misdrijven, hetzij zij vele
groote tempel-rooven of vele ongerechtigde wettenschennende
moorden hebben gepleegd of zooveel andere dergelijke misdaden er
zijn, dezen werpt het hun toekomend lot in den Tartaros, waar zij
nooit meer uitkomen. Doch die geoordeeld worden wel geneeselijke,
maar toch groote misdaden begaan te hebben, doordat zij bij-
voorbeeld geweld gepleegd hebben in drift tegen vader of moeder,
114 en daar in hun verder leven berouw over hebben gehad, of die
op eenige andere zoodanige wijze doodslagers zijn geworden, die
moeten wel noodzakelijk in den Tartaros geworpen worden, doch
wanneer zij daar eenmaal ingeworpen zijn en daar een jaar geweest
zijn, werpt de stroom hen weêr uit, de doodslagers langs den
Kokytos, en die zich aan vader of moeder vergrepen hebben, langs
den Pyriflegethoon. Wanneer zij nu drijvende gekomen zijn op de
hoogte van het Acheroesische meer, roepen zij daar luide, de éenen
hen die zij gedood, en de anderen hen aan wie zij geweld gepleegd
B hebben; en als zij hen tot zich hebben geroepen, bidden en
smeeken zij hun, dat zij hun toelaten uit te stijgen in het meer en hen
opnemen. En wanneer zij hen overreden, stijgen zij uit en komen
van hun ellende af. Doch zooniet, dan worden zij weêr teruggevoerd
naar den Tartaros en vandaar weêr in de rivieren en zij houden niet
eerder op dit te ondergaan, vóor zij overreed hebben hen die zij
hebben verongelijkt. Want deze straf is hun door de rechters
opgelegd. Doch die geoordeeld worden bizonder heilig te hebben
geleefd, dat zijn degenen, die uit deze plaatsen in de aarde bevrijd
C en verlost worden als uit gevangenissen, en die boven hunne
reine woning bereiken en zich boven op de aarde vestigen. En onder
dezen-zelven leven zij die zich door wijsbegeerte genoegzaam
gereinigd hebben, voor heel den toekomenden tijd zonder lichamen,
en zij komen in nog schoonere woningen dan die der anderen, welke
het noch gemakkelijk is te beschrijven, noch is de tijd voor ’t
oogenblik toereikend. Doch op grond van de zaken die wij samen
besproken hebben, o Simmias, behooren wij alles in te spannen om
aan deugd en verstandelijk inzicht in ons leven deel te krijgen. Want
schoon is de prijs en de verwachting groot.
D Om nu van deze dingen te willen volhouden, dat zij juist zoo
zijn, als ik heb uiteengezet, past een verstandig man niet; dat
evenwel òf deze dingen de waarheid zijn òf iets dergelijks met
betrekking tot onze zielen en hare woonplaatsen, aangezien de ziel
onsterfelijk blijkt te zijn, dàt te verzekeren lijkt mij wel passend en de
moeite waard voor iemand die meent dat het zoo is, het erop te
wagen; want schoon is de kans. En men behoort zich-zelf deze
dingen als een bezwering toe te zingen; waarom ik dan ook al-lang
de sproke rek. Maar op deze gronden behoort goedsmoeds te zijn
E betreffende zijn eigen ziel een man die in zijn leven de overige
lusten die met het lichaam te maken hebben, en den tooi van dat
lichaam heeft laten varen als hem vreemd, en in de meening dat die
meer kwaad dan goed doen, maar met de lusten die uitgaan naar
kennis, ernst heeft gemaakt en zijn ziel heeft getooid niet met
vreemden, maar met den haar eigen tooi, bezadigdheid en
rechtvaardigheid en manmoedigheid en vrijheid en waarheid, en die
115 zoo de reis naar Hades afwacht, gereed die te aanvaarden
wanneer het noodlot roept. Gijlieden nu, zeide hij, o Simmias en
Kebes en gij overigen, zult een ander keer elk op den bepaalden tijd
die reis ondernemen; doch mij roept nu reeds, zoû een tragedie-
dichter zeggen, het noodlot, en het is vrij-wel tijd voor mij om tot het
bad over te gaan; want het dunkt mij beter een bad te nemen vóor ik
het gif drink, en den vrouwen niet den last te bezorgen een lijk te
wasschen.
B Nadat hij dit gesproken had, zeide Kritoon: Goed, o Sokrates.
Maar wat draagt gij aan dezen of aan mij op, hetzij betreffende uwe
kinderen, hetzij betreffende eenig ander ding, met de uitvoering
waarvan wij u meest genoegen zouden kunnen doen?—Hetzelfde
wat ik altijd zeg, zeide hij, o Kritoon, en niets nieuws: dat gijlieden
door voor u-zelven zorg te dragen zoowel aan mij en de mijnen als
aan u-zelven den grootsten dienst zult doen, wàt gij ook moogt doen,
ook al belooft gij dit nu niet; doch als gij u-zelven verwaarloost en
niet, als langs voetsporen, wilt leven volgens het nu en het in
C vroeger tijd besprokene, zult gij, ook al belooft gij op het oogenblik
veel en met klem, niets kunnen uitrichten.—Dat zullen wij ons dan
beijveren, zeide hij, zoo te doen. Doch op welke wijze zullen wij u
begraven?—Zooals gij wilt, zeide hij, indien gij mij tenminste vat en
ik u niet ontga.—En kalm lachend keek hij terzijde naar ons en
sprak: Ik kan Kritoon, o mannen, niet overtuigen dat mijn werkelijk ik
die Sokrates is, die nu met u spreekt en elk deel zijner redeneering
D op zijn plaats schikt, maar hij meent, dat ik die andere Sokrates
ben, dien hij straks als lijk zal zien, en hij vraagt daarom hoe hij mij
begraven moet. Maar dat ik een heelen tijd een lang betoog
gehouden heb, dat ik, wanneer ik het vergif gedronken zal hebben,
niet meer bij ulieden blijven zal, maar weg zal gaan naar eenig
gelukkig verblijf der zaligen, dàt meent hij dat ik maar voor de leus
beweer, om u en mij tegelijk te paaien. Weest dus borg voor mij bij
Kritoon, zeide hij, met de tegenovergestelde borgstelling als welke
hij bij mijne rechters stelde. Hij toch was borg dat ik blijven zoude,
E maar weest gij borgen, dat ik, wanneer ik gestorven zal zijn, niet
blijven zal, maar heen zal gaan, opdat Kritoon het getrooster drage,
en niet, wanneer hij mijn lijk ziet verbranden of begraven, bedroefd
zij om mij alsof ik iets vreeselijks onderging, en niet zegge bij mijne
begrafenis dat hij Sokrates ten-toon-stelt of uitdraagt of in de aarde
delft. Want weet wel, zeî hij, o beste Kritoon, dat zich verkeerd
uitdrukken niet alleen op-zich-zelf een wanklank is, maar ook schade
uitwerkt in de ziel. Doch gij behoort èn te vertrouwen èn te zeggen,
116 dat gij mijn lijk begraaft, en begraaf het zooals het u lief moge
zijn en zooals gij meenen moogt dat tevens meest naar gebruik is.
Na zoo gesproken te hebben, stond hij op en ging een kamer
binnen om te baden, en Kritoon ging met hem mede, doch ons
verzocht hij te wachten. Wij wachtten dus terwijl wij met elkander
praatten over het gesprokene en dat nog eens beschouwden, en
dan-weêr gingen wij na hoe groote ramp ons overkomen was, daar
wij geheel-en-al het gevoel hadden, dat wij van een vader stonden
beroofd te worden en ons verdere leven als weezen zouden
B doorbrengen. Nadat hij zich nu gebaad had en zijne kinderen bij
hem gebracht waren—hij had namelijk twee kleine zoons en éen
volwassenen—, en de vrouwen van zijn familie gekomen waren,
sprak hij met dezen in tegenwoordigheid van Kritoon en droeg hun
sommige dingen op, die hij wenschte, en beval toen den vrouwen en
kinderen heen te gaan en kwam tot ons. En het was reeds dicht bij
zonsondergang. Want langen tijd had hij binnen doorgebracht. Hij
kwam dan en zette zich frischgebaad neder, en hij had daarna nog
C niet veel gesproken, toen de dienaar der elfmannen kwam en op
hem toetrad en zeide: o Sokrates, van u zal ik niet de gedachte
hebben als van de anderen, dat zij vertoornd op mij zijn en mij
vloeken, wanneer ik hun aankondig het vergif te drinken bij dwang
der overheden. Want u heb ik ook overigens in dezen tijd leeren
kennen als den edelsten en zachtmoedigsten en besten man van die
hier ooit gekomen zijn, en ook nu weet ik, dat gij niet vertoornd op
mij zijt (want gij weet wie oorzaak zijn), maar op hen. Nu, gij weet
D immers met welke boodschap ik kom,—vaarwel en tracht het
noodzakelijke zoo gelaten mogelijk te dragen.—En al weenende
wendde hij zich af en ging weg. En Sokrates keek op naar hem en
zeide: Vaar ook gij wel, en wij zullen dat doen.—En tegelijk zeide hij
tot ons: Hoe welgemanierd is die man. Ook al den tijd dat ik hier
was, bezocht hij mij en praatte nu-en-dan met mij en was
allervriendelijkst, en nu, hoe edel van hem om mij te beweenen.
Maar welaan, o Kritoon, laten wij zijn verlangen doen, en laat iemand
het gif halen, als het bereid is; en indien niet, laat dan de man het
E bereiden.—En Kritoon zeide: Doch ik meen, o Sokrates, dat de
zon nog op de bergen is en nog niet onder. Bovendien weet ik, dat
ook anderen zeer laat nadat het hun bevolen is, het gif nemen, na
eerst rijkelijk gegeten en gedronken te hebben en enkelen zelfs na
liefdegemeenschap met wie zij op dat oogenblik begeeren. Doch
maak volstrekt geen haast; want het is nog tijd.—En Sokrates sprak:
Natuurlijk is het, o Kritoon, dat die anderen, welke gij noemt, dat
doen; want zij denken daarmeê winst te behalen; en ook natuurlijk is
117 het dat ik dat niet zal doen; want ik denk door een weinig later te
drinken niets anders te winnen, dan dat ik mij-zelf belachelijk maak
door gierig te hangen aan het leven en te willen sparen waar niets
meer is. Doch welaan, zeide hij, doe mijn zin en niet anders.
En Kritoon, na dit gehoord te hebben, wenkte den naast-bij
staanden slaaf, en de slaaf ging naar buiten en bleef geruimen tijd
weg en kwam terug met den man die het gif zoû toedienen, en die
dat in een beker gekruid meê-bracht. Toen Sokrates den mensch
zag, zeide hij: Wel, mijn beste (gij immers hebt van deze dingen
verstand), wat moet ik doen?—Niets anders, zeide hij, dan na het
B drinken rondwandelen, totdat gij een gevoel van zwaarte in uw
beenen krijgt, en dan u nederleggen. En zoo zal het gif zelf de rest