Verklaring

Oplossingstructuur

Beiden

Tegenargument

A. Leesvaardigheid Nederlandse 15-jarigen verder achteruitgegaan

NOS Nieuws•Dinsdag 5 december, 11:12•Aangepast dinsdag 5 december, 11:54

Nederlandse scholieren van 15 jaar scoren slecht op het gebied van lezen en het niveau is ook nog eens hard
achteruitgegaan ten opzichte van een paar jaar geleden. Dat blijkt uit het internationale trendonderzoek PISA
(Programme for International Student Assessment), waarbij onderzoekers van de Organisatie voor Economische
Samenwerking in Ontwikkeling (OESO) elke drie of vier jaar de vaardigheden van 15-jarigen wereldwijd meten.
Op wiskunde en natuurwetenschappen scoren Nederlandse kinderen beter dan op lezen, maar ook op die
gebieden zijn ze flink achteruitgegaan.

Het lezen gaat het slechtst. PISA kent zes niveaus voor leesvaardigheid, waarbij niveau 1 het laagste niveau is.
Om goed te kunnen functioneren op school en in de maatschappij moeten leerlingen volgens PISA niveau 2
hebben. Een derde van de Nederlandse 15-jarigen haalt dat niet en loopt volgens PISA zelfs het risico
laaggeletterd het onderwijs te verlaten.

Het aantal leerlingen in Nederland dat niet verder komt dan niveau 1 is gegroeid. In 2018 was het een kwart van
de leerlingen en nu dus een derde.

'Zorgelijk'

Demissionair minister Paul van Onderwijs noemt de resultaten zorgelijk. "Het kan en moet echt veel beter. Want
juist deze basisvaardigheden heb je keihard nodig om te kunnen meedoen in de samenleving. Als je de bijsluiter
van medicijnen wil begrijpen bijvoorbeeld, of je bankzaken moet regelen."

Het laatste PISA-onderzoek dateert uit 2018/19 en daaruit bleek al dat het slecht gesteld is met de
leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen en dat die achteruitging. Ze scoorden - net als nu - slechter dan
leerlingen in veel andere EU-landen, al is er de kanttekening dat vergelijken lastig is omdat elk land een ander
onderwijssysteem heeft.

Bij een toets geeft een leerling een compleet ander antwoord dan de vraag was. Ze kunnen gewoon de
vraag niet lezen en begrijpen.

Rector Freek van Gurp

Rector Freek van Gurp van de middelbare school Echnaton in Almere herkent het probleem. "Wij merken dat
veel van onze leerlingen slecht lezen. Dat heeft op alles impact, ook op bijvoorbeeld een vak als wiskunde, want
daarbij krijg je vaak verhalende vragen. Laatst liet een wiskundedocent me nog een voorbeeld zien. Bij een toets
gaf een leerling een compleet ander antwoord dan de vraag was. Ze kunnen gewoon de vraag niet lezen en
begrijpen."

Niet alleen Nederlandse 15-jarigen zijn achteruitgegaan, ook in veel andere landen presteren leerlingen minder
goed dan in 2018. Dat is waarschijnlijk mede het gevolg van de scholensluitingen tijdens de coronapandemie.
Minister Paul: "Scholen zijn nog hard bezig om de vertragingen door corona weg te werken en te zorgen dat
leerlingen weer goed in hun vel zitten."

Volgens rector Van Gurp hebben coronamaatregelen inderdaad grote gevolgen gehad voor vmbo'ers, maar is dat
lang niet de enige verklaring voor het slechte lezen. "Ik denk dat het een veelkoppig monster is. Ik denk
bijvoorbeeld dat we veel te veel de nadruk leggen op begrijpend lezen, dat kinderen geen plezier meer hebben in
lezen. Verder hoor ik dat zelfs studenten in opleiding om leraar Nederlands te worden zelf amper lezen. Dan
wordt het stimuleren van leesplezier bij leerlingen wel erg moeilijk."

Deltaplan voor lerarentekort

Het lerarentekort wordt door velen in het onderwijs als een belangrijke oorzaak gezien. Van Gurp: "Het is
afschuwelijk, vooral voor een super-diverse vmbo-havo-school als de onze. Ik kan amper leraren vinden. Het is
goed dat wij subsidies krijgen om onze leerlingen die extra hulp nodig hebben te ondersteunen, maar ik weet niet
waar ik de mensen vandaan moet halen. Daarom moet dit echt landelijk opgepikt worden. Het is niet binnen een
paar jaar opgelost."

Lerarenbond AOb beaamt dat en komt samen met werkgevers- en werknemersorganisatie in het onderwijs met
de roep om een 'Deltaplan' in het nieuwe regeerakkoord. "Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren moet
het aanpakken van het lerarentekort de eerste prioriteit van het nieuwe kabinet zijn", laat de bond weten. Volgens
de AOb is er een samenhangend plan nodig, over meerdere kabinetsperiodes heen.

"Een plan dat het vak van leraar en schoolleiders aantrekkelijker maakt, door een goed salaris, goede en gezonde
schoolgebouwen, voldoende tijd om als leraar en schoolleider je vak te beoefenen en je te professionaliseren en
waarin autonomie van en vertrouwen in de leraar vooropstaat", zegt de AOb.

Kwestie van lange adem

Volgens demissionair onderwijsminister Paul is zij al hard aan de slag om het lezen te verbeteren. "Met subsidie,
expertisepunten en samenwerking met bibliotheken om het leesplezier en daarmee de leesvaardigheid bij
leerlingen te verbeteren. We werken ook aan nieuwe, heldere kerndoelen, zodat nog duidelijker wordt wat een
leerling aan het eind van de schooltijd moet kunnen. Het realistische verhaal is dat het een kwestie van lange
adem is voordat we hiervan blijvende resultaten zien."

Overigens is er ook positief nieuws: Nederlandse leerlingen presteren voor wiskunde ruim boven het gemiddelde
van de landen in het onderzoek. Voor natuurwetenschappen zijn de scores gemiddeld. Bovendien geven
Nederlandse 15-jarigen hun leven gemiddeld een 7,3. Dit is hoger dan hun leeftijdsgenoten uit omringende
landen. Ook wordt er veel minder dan gemiddeld gepest op Nederlandse scholen.

NOS. (2023, 5 december). Leesvaardigheid Nederlandse 15-jarigen verder achteruitgegaan. NOS.

https://nos.nl/artikel/2500415-leesvaardigheid-nederlandse-15-jarigen-verder-achteruitgegaan

B. Achtstegroepers lezen slechter

AD/Amersfoortse Courant
14 oktober 2023 zaterdag

De leesvaardigheid van achtstegroepers in Barneveld gaat achteruit. In 2021 haalde 75 procent van alle kinderen
vlak voor de overgang naar de brugklas een goed leesniveau. Drie jaar eerder was dat nog 77 procent.
Landelijk daalt de leesvaardigheid ook en dat lijkt maar deels aan corona te liggen, zegt Roel van Steensel van
de Erasmus Universiteit Rotterdam. "In Nederland gaat het sneller dan in andere Europese landen." Nederlandse
kinderen zijn tussen 2016 en 2021 minder lang gaan lezen, en op de middelbare school ligt hun leesvaardigheid
onder het EU-gemiddelde. Steensel: "Die daling zit vooral in vaardigheden die nodig zijn om te bepalen of een
tekst betrouwbaar is."

Bieb-lidmaatschap

Ondertussen stijgt het percentage kinderen in Barneveld dat lid is van de bibliotheek van 59 procent twee jaar
geleden naar 61 procent nu, rond het gemiddelde van Gelderland. Hoe belangrijk lezen is, blijkt keer op keer uit
onderzoek: wie meer fictie leest, kan zich beter inleven in de gevoelens van andere mensen. En oefening blijkt in
dit geval kunst te baren: meer lezen in je vrije tijd betekent een grotere woordenschat en hogere toetsscores aan
het eind van de basisschool.

Het aandeel kinderen dat bij de bibliotheek boeken kan lenen ligt landelijk stabiel op 55 procent, en dat terwijl
het lidmaatschap voor die groep sinds vorig jaar gratis is. Hoe het kan dat desondanks het aantal
lidmaatschappen niet stijgt, is volgens een woordvoerder van de KB nationale bibliotheek 'te vroeg om te
zeggen'. "Uit eerder onderzoek blijkt wel dat de helft van de mensen de pas van iemand anders in hun gezin
gebruiken." Verder zijn er samenwerkingen zodat kinderen boeken op school kunnen lenen, zonder pasje.

C. Het leesniveau van kinderen daalt en dat ligt aan ons.

NRC

29 december 2022 donderdag

1ste Editie

Wie wil dat kinderen beter lezen moet eerst kijken naar het aanbod, schrijft Anne Steenhoff. Met begrijpend
lezen en populaire maar laagwaardige kinderboeken komen we er niet.

Als ik 's ochtends de radio aanzet komt het weer voorbij: het leesniveau van basisschoolkinderen is
belabberd. Slechts de helft van de kinderen haalt aan het eind van het basisonderwijs niveau 2F, de minimale
vaardigheid om mee te kunnen komen in de maatschappij, blijkt uit onderzoek van de Onderwijsinspectie.
Hoe kan dit gebeuren vraagt Nederland zich af? Iedereen wijst direct naar de schermen, leestijd zou
ingeruild zijn voor tijd op de iPad en achter de televisie. Hoewel dit zeker een rol kan spelen vraagt het echte
antwoord dat wij als volwassenen en leerkrachten goed naar onszelf kijken; het ligt aan ons.

Al vier jaar doe ik, als leerkracht van groep acht in het basisonderwijs, onderzoek naar deze vraag. Ik heb van
de schooldirectie de vrijheid gekregen te experimenteren. Het duurde niet heel lang om drie belangrijke
oorzaken te achterhalen; niet elk kind heeft een gelijke start, we onderschatten de kracht van kinderliteratuur
in plaats van begrijpend lezen en de kwaliteit van de boeken die we aanbieden is de afgelopen tien jaar
drastisch gedaald.

In een gemiddelde klas besteedt een leerkracht vijftien minuten aan het lezen van kinderliteratuur, terwijl
juist deze boeken cruciaal zijn voor de leesontwikkeling. Kinderen leren niet alleen lezen, maar ook de
ontwikkeling van empathie en sociale vaardigheden zijn direct te linken aan het lezen van kinderliteratuur.
Zaken die in de teksten bij begrijpend lezen veel minder aan bod komen. Aan begrijpend lezen wordt in het
schoolprogramma aanzienlijk meer tijd besteed maar de vraag is of dat goed is. De teksten zijn vaak
gortdroog, saai en zorgen er meer dan eens voor dat kinderen lezen gaan haten. Zelfs mijn échte
boekenliefhebbers slaken bij begrijpend lezen een diepe zucht.
Tot slot komt er nog bij dat het niveau van de gemiddelde boekenkast op school en thuis de afgelopen tien
jaar drastisch is gedaald. Van ongeveer 1960 tot 2010 groeiden kinderen op met werken van dezelfde
populaire auteurs, Annie M.G. Schmidt, Tonke Dragt en Astrid Lindgren bijvoorbeeld. Allemaal kwalitatief
hoogwaardige auteurs, met substantiële boeken en taalgebruik waar kinderen iets van opsteken. Kijk naar de
huidige kinderboeken top tien en het valt al snel op dat de boeken van die auteurs zijn vervangen door series
Amerikaanse strips, zoals Het leven van een loser of Dogman. Dit zijn vertaalde stripboeken, er is weinig
tekst en ze zijn in de meeste gevallen taalkundig van een zeer lage kwaliteit. We hebben onze kinderen wat
betreft lezen op een fastfood dieet gezet en vragen ons nu af waarom ze dik en ongezond aan het worden zijn.

Als je de oorzaak weet is het niet moeilijk je beleid erop aan te passen. Ik ging met een grote vuilniszak door
de boekenkast op school, en verving alles wat niet aan mijn eisen voldeed door oude en nieuwe boeken van
hogere letterkundige kwaliteit. Ik verlengde de leestijd van vijftien naar minimaal dertig minuten per dag en
maakte begrijpend lezen in mijn klas eerder uitzondering dan regel. Het resultaat? Het
gemiddelde leesniveau in mijn klas ligt na een half jaar op 3F, het niveau dat leerlingen na afronding van
havo of mbo 4 bereikt moeten hebben.

Waarom doen we dit in onderwijsland dan niet massaal, hoor ik u denken. Omdat het van de leerkracht
vraagt dat zij of hij weet wat hoogwaardige kinderliteratuur is en dus zelf aan het lezen moet slaan. Ik heb elk
boek dat ik mijn leerlingen aanbied eerst zelf gelezen. Ik adviseer ze boeken waarvan ik weet dat de
onderwerpen aansluiten bij het individu en dat het leesniveau hen persoonlijk uitdaagt. ,,Juf heb je dit zelf
gelezen, waar gaat het over?", is een veelgestelde vraag in mijn klas, ze kijken voor het verder ontwikkelen
van hun eigen leesvaardigheid logischerwijs naar mij. Dus de volgende keer dat iemand stelt dat
het leesniveau van kinderen en jongeren zo slecht is vanwege alle schermtijd, vraag hen dan: wanneer las jij
voor het laatst een goed kinderboek?

Anne Steenhoff freelance schrijver en leerkracht.

https://advance.lexis.com/document/?pdmfid=1519360&crid=6b4fc638-dbec-41a1-a165-

0bb2914303e5&pddocfullpath=%2Fshared%2Fdocument%2Fnews%2Furn%3AcontentItem%3A6769-

JG61-JCMP-21X6-00000-

00&pdcontentcomponentid=300171&pdteaserkey=sr28&pditab=allpods&ecomp=twmyk&earg=sr28&

prid=257e46df-f5f8-4cde-8a51-e7c3cb85f950

D. Leesniveau (1) Nederlandse leerlingen slechter in...

Leesniveau (1)
Nederlandse leerlingen slechter in lezen dan leerlingen in andere westerse landen (17/5)
Het onderwijs leeft grotendeels in een romantisch avondland waar filosofie en ideologie de
plaats innemen van wetenschap en feiten. De afgelopen jaren luidde de Onderwijsinspectie al
de alarmklok. Ook De Staat van het Onderwijs 2023 wijkt er niet veel vanaf. De
basisvaardigheden zijn nog steeds niet op niveau, kinderen die van het basisonderwijs naar het
voortgezet onderwijs (vo) gaan halen het nodige niveau niet voor rekenen, schrijven en lezen,
vo-leerlingen die zakken voor Nederlands en/of wiskunde krijgen een diploma. En nu krijgen
wij weer de deksel op onze neus van PIRLS, een vijfjaarlijks onderzoek naar leesvaardigheid,
dat laat zien dat de Nederlandse leerling slechter is in lezen dan die in andere westerse landen.
Hoeveel bewijs hebben wij hier in Nederland nodig om te zien dat op filosofie en ideologie
gebaseerd kind-leidend 'progressief' onderwijs eigenlijk kind-lijdend is?

Leesniveau (2)
Leesniveau basisschoolleerlingen rampzalig: 'Hoe moeten die kinderen straks
volwaardig in de maatschappij kunnen functioneren?' (16/5)
In het betreffende artikel las ik een herhaling van eerdere constateringen, waar op de
werkvloer weinig mee wordt gedaan. Het voorbeeld van de school in Helmond verdient
navolging. Integreer het leesonderwijs in de wereldoriënterende vakken. Sluit de week af met
een half uur 'vrij lezen'.
De leerlingen van nu zijn wel degenen die over een x aantal jaren onze maatschappij moeten
leiden en sturen. Ik houd mijn (onderwijs)hart vast. Maar ik zeg het nog maar eens: betrek
ook de uitgevers bij het veranderingsproces, want zij bepalen voor een groot gedeelte hoe het
onderwijs gegeven moet worden. Want wat voor lezen geldt, geldt ook voor rekenen en
schrijven. Oh ja, hoe is het met bijvoorbeeld het muziekonderwijs gesteld?
Pabo's moeten capabel onderwijzend personeel aanleveren. Het is toch treurig, dat zo veel
Pabo- studenten een onvoldoende scoren op de zogenaamde hoofdvakken. Wat minder op de
laptop en iPad en weer een echt boek in de hand nemen zal wonderen doen, daar ben ik stellig
van overtuigd.

Paul A. Kirchner, Harrie Peeters, Monique Verhoeven, Maurice Hünen, Marly Weeres. (19 mei 2023
vrijdag). Leesniveau (1) Nederlandse leerlingen slechter in.... De
Limburger. https://advance.lexis.com/api/document?collection=news&id=urn:contentItem:6888-
X6K1-JCWP-93TW-00000-00&context=1519360.

E. lezersreacties
Citatie exporteren

Trouw

18 december 2023 maandag

Leesniveau (1)
Jona van Loenen (Opinie, 16 december) meent dat we ons niet veel zorgen moeten maken over
het leesniveau van Nederlandse scholieren. Deze verontwaardiging zou vooral een verlangen zijn naar
vervlogen tijden. Hij haalt de intrede van de rekenmachine aan. Critici vreesden dat die de ondergang
zou zijn van een generatie rekenaars. Jammer dat de rekenmachine al ruim 40 jaar gebruikt wordt op
school en dat uit het laatste Pisa-onderzoek blijkt dat ook de prestaties op wiskunde en
natuurwetenschappen gedaald zijn. Een kwestie van goed lezen?

Stefan Paauwe Eelde

(18 december 2023 maandag). lezersreacties. Trouw. https://advance.lexis.com/api/document?

collection=news&id=urn:contentItem:69WP-CJH1-JC8X-63HB-00000-00&context=1519360.

F. Probleem is dat politiek geen prioriteit maakt van tegengaan van

ontlezing
AD/Groene Hart
9 december 2023 zaterdag

Nu het stof van het PISA-onderzoek naar onder meer de leesvaardigheid van jongeren is
neergedaald, proberen allerlei partijen te begrijpen wat er in Nederland misgaat.

De afgelopen dagen ben ik gebeld door schooldirecteuren, leraren en meerdere sympathieke

organisaties die het doel hebben om literatuur aan de man te brengen.

Want zoals wij wél konden lezen, blijkt inmiddels dat een derde van de 15-jarige leerlingen
het gevraagde leesniveau niet haalt. Zij hangen boven boeken, of staren naar een scherm,
zonder daadwerkelijk te doorgronden wat er met een tekst wordt bedoeld.

Ik ga zelf, zoals de vaste lezers van deze column weten, regelmatig naar middelbare scholen
om de jongeren te enthousiasmeren voor de letteren.

Er was in die periode echt wel een kentering zichtbaar: de leerlingen werden kinderlijker en
hun algemene kennis laat steeds vaker te wensen over.

Maar dat heeft natuurlijk wel een oorzaak: je kunt gerust over de hele linie concluderen dat
het niveau van onderwijzers synchroon daalt. Het gebeurt niet zelden dat een docent aan mij
vraagt of er meer boeken bestaan zoals Eus en tegenwoordig Afslag 23.

Als ik dan antwoord dat zij dat zelf hadden moeten uitzoeken, biechten ze eerlijk op dat ze
zelf amper lezen - te druk, geen ruimte, en onbekend met de materie.

Er wordt weleens gezegd dat jongeren te veel tijd spenderen aan hun telefoon, of dat ze hun
uren verkwisten aan Netflix, maar datzelfde geldt natuurlijk ook voor de leerkrachten. Het is
niet zo dat zij die hele technologische ontwikkelingen negeren.
Daarbij komt dat er al jaren wordt gesteggeld over het fenomeen 'begrijpend lezen' in het
curriculum, maar dat niemand een generiek onderwijsoffensief bedenkt waardoor boeken
weer prioriteit krijgen in het klaslokaal.

Ik zie het al met al somber in. Deze week schreef iemand van een politieke partij mij dat dat
het boekenprogramma dat ik op televisie presenteer niet voldoende is tegen de ontlezing. Er
moest nog meer gebeuren.

Ik vond het tekenend voor het wereldbeeld van de afzender: lange halen snel thuis. Alsof we
op televisie alle problemen kunnen oplossen.

Er zijn talloze goede en slimme initiatieven die de ontlezing proberen te bestrijden. Het
probleem is dat de politiek er geen prioriteit van maakt. Zij is druk in de weer met zichzelf.

En ondertussen komt er een generatie halve en hele analfabeten aan. Het is om je kapot te
schamen.

Ondertussen komt er een generatie halve en hele analfabeten aan

ÖZCAN AKYOL. (9 december 2023 zaterdag). Probleem is dat politiek geen prioriteit maakt van
tegengaan van ontlezing. AD/Groene Hart. https://advance.lexis.com/api/document?
collection=news&id=urn:contentItem:69TW-F8D1-JC8X-624J-00000-00&context=1519360.

G. Fienne Gozens (15)

Citatie exporteren

Dagblad van het Noorden

26 september 2022 maandag

'Nederlandse kinderen lezen steeds slechter en dat is niet goed. Lezen is namelijk belangrijk
voor de ontwikkeling, maar ook om bijvoorbeeld gebruiksaanwijzingen van medicijnen te leren
begrijpen. Ik denk dat de kern van de 'leescrisis' ligt bij scholen.
In het eindexamenjaar van de havo moet je in totaal 8 boeken lezen. Maar daar zitten zoveel
eisen aan. Als je na drie pogingen een boek hebt gevonden dat wordt goedgekeurd, spreekt de
inhoud je soms niet aan. Dus google je liever even een samenvatting.

Je mag geen vertaalde boeken lezen, slechts één niveau 1 boek en autobiografieën mogen ook al
niet. Er valt natuurlijk wat voor te zeggen: met een niveau 1 boek kom je niet op het
juiste leesniveau, autobiografieën zijn geen literatuur, en vertaalde boeken niet altijd juist
Nederlands.

Maar als jongeren zó weinig lezen dat het leesniveau achteruit gaat, gaat dan inmiddels de
kwantiteit niet boven de kwaliteit? Als je leesniveau al niet hoog is en je moet ook nog door
een knettersaai literatuurwerk heen, dan wordt het een vervelend klusje. Dat ga je dat
vervolgens niet ook nog in je vrije tijd doen.

Als er losser wordt omgegaan met de regels van het eindleesniveau en leerlingen boeken lezen
die zijn uitgezocht op het verhaal, wordt lezen vanzelf leuker."

(26 september 2022 maandag). Fienne Gozens (15). Dagblad van het
Noorden. https://advance.lexis.com/api/document?collection=news&id=urn:contentItem:66G8-
C5W1-JC6P-V0PS-00000-00&context=1519360.

H. 'Leraren, maak gebruik van Booktok in de leesles!'

Citatie exporteren

Provinciale Zeeuwse Courant

28 oktober 2022 vrijdag

Ralph van Hertum

Steeds meer middelbare schoolleerlingen- en docenten zijn geïnteresseerd in Booktok. Dat is een
kort filmpje op TikTok, waarbij jonge lezers een gelezen boek promoten voor leeftijdsgenoten.
Deze trend is in de afgelopen jaren meermaals in de media gekomen, maar mist voorlopig de echte
doorbraak op de middelbare scholen. De meeste docenten Nederlands kennen het bestaan van
Booktok, maar gebruiken dit weinig in de lessen. Ik vind dat Nederlandse docenten in de les meer
gebruik moeten maken van Booktoks. Daarvoor heb ik drie argumenten.
Ten eerste holt het leesonderwijs achteruit. Onderzoeksbureau Pisa houdt sinds 2000 bij wat
het leesniveau is van Europese vijftienjarige leerlingen. De afgelopen jaren is het leesniveau van
Nederlandse leerlingen nog sneller achteruit gegaan dan het aantal werkloze docenten. Vorige
week hield ik een voorwerp vast in mijn linkerhand. Een leerling zat vooraan en hij keek met grote
ogen naar 'het ding' in mijn hand. Na een minuutje brak het angstzweet hem uit, stak hij zijn hand
op en vroeg voorzichtig: 'Moeten we een boek gaan lezen dit jaar?' Mijn antwoord volgde snel: 'Ja
en we beginnen met een Booktok.' Deze moderne recensie moedigt leerlingen aan om te gaan
lezen. Met meer lezen verbetert de leesvaardigheid van het kind en zo ging het.

Leuk voor leerlingen

Op de tweede plaats blijkt een Booktok leuk voor de leerlingen. Een week nadat de
eerdergenoemde leerling met grote ogen naar het voorwerp in mijn linkerhand keek, was hij
enthousiast over een Booktok. Een leeftijdsgenoot promootte Anne de Jonghs boek Dagen van
Zand, een graphic novel. Tijdens het kijken veerde de leerling op, zwaaide hij met zijn armen en
een paar dagen later nam hij Dagen van Zand trots mee naar school. Wanneer kinderen een
boekpromotie zien van een leeftijdsgenoot, spreekt hen dat aan en worden ze enthousiast. Dan
wordt het lezen van een boek door Booktok wel amusant.

Mijn derde argument is dat Booktok leerzaam is voor de kinderen. Op een korte, puntsgewijze en
originele manier geven jonge lezers een overzichtelijk verslag van hun boek. Dit helpt leerlingen
om puntsgewijs en ordelijk naar een boek te kijken. Leerlingen worden kritischer op hun
boekkeuze en trekken niet zomaar een boek uit de kast, 'omdat ze van de docenten verplicht moeten
lezen'. Leerlingen denken na welke genres hun voorkeur hebben en zien op de Booktok-filmpjes
welke boeken waarschijnlijk een afknapper worden. De kinderen leren over begrippen als genres,
chronologie en hoofdpersoon nog voor zij een boek hebben geopend.

Koe bij de horens vatten

Booktok wordt nog niet voldoende bekeken op de middelbare scholen. De noodzaak daarvoor is
wel aanwezig. Bovendien vinden leerlingen Booktoks leuk om te bekijken en worden zij
enthousiast om te lezen. Ook is het vertellen van boeken door leeftijdsgenoten leerzaam. Daarom is
mijn conclusie dat Nederlandse docenten de koe of de leerling bij de horens moeten vatten en
Booktok centraal in het leesonderwijs moeten plaatsen.

Ralph van Hertum is docent Nederlands. Hij woont in Goes

De afgelopen jaren is het leesniveau van Nederlandse leerlingen nog sneller achteruit gegaan dan
het aantal werkloze docenten

Wanneer kinderen een boekpromotie zien van een leeftijdsgenoot, spreekt hen dat aan en worden
ze enthousiast

(28 oktober 2022 vrijdag). 'Leraren, maak gebruik van Booktok in de leesles!'. Provinciale Zeeuwse
Courant. https://advance.lexis.com/api/document?collection=news&id=urn:contentItem:66R3-5321-
DYRY-X44T-00000-00&context=1519360

Overige gebruikte bronnen:

De Boer, M., MA. (2023, 19 september). Wat is begrijpend lezen? Wijzer Over de Basisschool.

https://wijzeroverdebasisschool.nl/uitleg/wat-is-begrijpend-lezen#:~:text=Het%20doel%20van

%20begrijpend%20lezen%20is%20meerledig%3A,door%20de%20toepassing%20van%20strategie

%C3%ABn.

Lezen - Lezen voor de lijst. (z.d.). https://www.lezenvoordelijst.nl/bibliotheekmedewerkers/lezen/#:~:text=In

%20de%20bovenbouw%20van%20havo,Theo%20Witte%20(Rijksuniversiteit%20Groningen).

Ministerie van Algemene Zaken. (2023, 7 november). Hoe word ik leraar in het voortgezet onderwijs?

Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/werken-in-het-onderwijs/vraag-en-

antwoord/leraar-voortgezet-onderwijs#:~:text=Hbo%2Dlerarenopleiding%20voortgezet

%20onderwijs,doet%20u%20eerst%20een%20toelatingsonderzoek.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2023b, november 14). Aanpak lerarentekort. Werken in het

Onderwijs | Rijksoverheid.nl.

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/werken-in-het-onderwijs/aanpak-tekort-aan-leraren

Codering

A1: Corona

A2: lerarentekort (deltaplan): "Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren moet het aanpakken van het
lerarentekort de eerste prioriteit van het nieuwe kabinet zijn", laat de bond weten. Volgens de AOb is er een
samenhangend plan nodig, over meerdere kabinetsperiodes heen.

"Een plan dat het vak van leraar en schoolleiders aantrekkelijker maakt, door een goed salaris, goede en gezonde
schoolgebouwen, voldoende tijd om als leraar en schoolleider je vak te beoefenen en je te professionaliseren en
waarin autonomie van en vertrouwen in de leraar vooropstaat", zegt de AOb. = De Algemene Onderwijsbond,

A3: . "Ik denk dat het een veelkoppig monster is. Ik denk bijvoorbeeld dat we veel te veel de nadruk leggen op
begrijpend lezen, dat kinderen geen plezier meer hebben in lezen.

A4: Verder hoor ik dat zelfs studenten in opleiding om leraar Nederlands te worden zelf amper lezen. Dan wordt
het stimuleren van leesplezier bij leerlingen wel erg moeilijk."

. PISA kent zes niveaus voor leesvaardigheid, waarbij niveau 1 het laagste niveau is. Om goed te kunnen
functioneren op school en in de maatschappij moeten leerlingen volgens PISA niveau 2 hebben. Een derde van
de Nederlandse 15-jarigen haalt dat niet en loopt volgens PISA zelfs het risico laaggeletterd het onderwijs te
verlaten.

B1: kinderen niet genoeg naar bieb (gemakkelijker biebpas geven)

C1: te weinig vrij lezen
C2: kwalitatief slechte kinderboeken
F1: leraren besteden (ook) te veel tijd op schermpjes. . Omdat het van de leerkracht vraagt dat zij of hij
weet wat hoogwaardige kinderliteratuur is en dus zelf aan het lezen moet slaan. Ik heb elk boek dat ik mijn
leerlingen aanbied eerst zelf gelezen. Ik adviseer ze boeken waarvan ik weet dat de onderwerpen aansluiten bij
het individu en dat het leesniveau hen persoonlijk uitdaagt.

F2: het fenomeen ‘begrijpend lezen’ Aan begrijpend lezen wordt in het schoolprogramma aanzienlijk meer
tijd besteed maar de vraag is of dat goed is. De teksten zijn vaak gortdroog, saai en zorgen er meer dan eens voor
dat kinderen lezen gaan haten.

F3: voor politiek is daling leesniveau geen topprioriteit .

G1: te veel eisen aan boeken die moeten worden gelezen op middelbare school, dus minder motivatie
om het boek echt te lezen. Hoger leesplezier als leerlingen boeken op het verhaal kunnen kiezen
H1: leraren/booktok

Bouwplan:
Onderwerp: Verlaging leesniveau van jongeren in Nederland
Hoofdgedachte: Wat is de oorzaak en wat kunnen we aan het verlaagd leesniveau van jongeren in NL
doen?
Publiek: Jongeren
Tekstdoel: Opiniëren
Tekstsoort: Beschouwing
Tekststructuur: Probleem-oplossingsstructuur
Titel: ‘Lezen is saai’

Gezamenlijk:
Alinea Functie alinea Onderwerp alinea Uitwerking alinea
1 Inleiding Verlaging leesniveau, Door dingen als ‘begrijpend
lezen’ en de coronacrisis
leesniveau laag. (A3, A1, A2,
A4, F2)
2 Kern – oplossing 1 Kinderboeken (kwaliteit en (kinder)boeken lezen zorgt
beschikbaarheid) ook voor beter leesniveau en
empathie. Kinderen lezen te

3 Oplossing 2
4 Oplossing 3
5 Slot
Meer en betere docenten
Politiek te weinig aandacht.
Samenvatten, eigen
mening, overdenking (eigen
mening in andere woorden)
weinig en te slechte boeken
(C2, B1)
Docenten moeten lezen leuk
maken. Bijvoorbeeld met
booktoks. Minder regels voor
eindniveau (C1, H1)
Deltaplan, telefoonverbod,
etc. (A2, F3, G1)

Bouwplan Lina

Aline Functie Onderwerp alinea Uitwerking alinea

a alinea
1 Inleiding Verlaging Oorzaken:
leesniveau, 1) ‘begrijpend lezen’. A3.
2) coronacrisis. A1.
3) slechte kwaliteit kinderliteratuur.
4) lerarentekort. A2. 4.1) leraren (in opleiding).
lezen te weinig. Te veel achter schermpjes. A4.

2 Kern – Kinderboeken (kinder)boeken lezen zorgt ook voor beter leesniveau

oplossing 1 (kwaliteit en en empathie.
beschikbaarheid) Kinderen lezen te weinig.
literatuur van slechte kwaliteit. C2
oplossingen:
Lenen van boeken in de bibliotheek laagdrempeliger
maken. -> stadsbibliotheek en schoolbibliotheek met
dezelfde pas. -> kinderen van jongs af aan
Betere kwalitatieve boeken beschikbaar maken.

3 Oplossing 2 Meer en betere Docenten moeten lezen leuk maken.

docenten  Bijvoorbeeld met booktoks.
 Minder regels voor de boeken die leerlingen
voor de eindexamens moeten lezen.
 Ook meer vrij lezen benadrukken i.p.v.
begrijpend lezen.
4 Oplossing 3 Politiek te weinig Deltaplan: Vak van leraren en schoolleiders
 aandacht. aantrekkelijk maken;
1) goed salaris,
2) goede en gezonde schoolgebouwen,
3) , voldoende tijd om als leraar en schoolleider je vak te
beoefenen
4) je te professionaliseren en waarin autonomie van en
vertrouwen in de leraar vooropstaat. (AOb).

. Telefoonverbod gebruik op school. -> verbeterde focus

en concentratie, hogere cijfers. Rustigere kinderen ->
aantrekkelijker om docent te worden.
. Hogere eisen stellen voor eindtoets groep 8.
. Hogere eisen stellen voor eindexamens. -> als nl niet
gehaald, diploma niet gehaald.
. ‘Basisbibliotheek’ : elke (school)bibliotheek heeft
verplicht boeken in bezit. Basisonderwijs aparte lijst.
Middelbaar onderwijs aparte lijst. Ook in de
stadsbibliotheken die boeken beschikbaar stellen.

5 Slot Samenvatten, eigen Verschillende oorzaken van verlaging leesniveau.

mening, Oplossingen; Betere kwaliteit boeken en
overdenking: vraag telefoonverbod.

‘Lezen is saai’
Over begrijpend lezen, “verplichte” boeken en dalende leesprestaties.

Het fenomeen dat er een verlaagd leesniveau onder jongeren is ontstaan is niet nieuw. In het rapport
van de PISA (Programme for International Student Assessment), waarbij onderzoekers van de OESO
(Organisatie voor Economische Samenwerking in Ontwikkeling) om de drie of vier jaar de
vaardigheden van 15-jarigen mondiaal meten, geeft hiervoor bewijs. De PISA kent zes niveaus voor
leesvaardigheid, waarbij zes het hoogste niveau is. Om goed te kunnen functioneren in het onderwijs
en in de samenleving horen leerlingen volgens PISA niveau twee te beschikken. Het aantal leerlingen
in ons land dat dat niveau een bezit was in 2018 een kwart, en in 2023 gestegen naar een derde. Wat
zijn de oorzaken van dit verlaagde leesniveau en hoe kan het opgelost worden?

Ten eerste zorgt het lezen van kinderliteratuur voor een beter leesniveau en empathie. Bovendien
worden de sociale vaardigheden ontwikkeld. Echter is de kwaliteit van het aanbod van de
kinderboeken verlaagd, hedendaags lezen kinderen namelijk vertalingen van series van Amerikaanse
strips, zoals “Het leven van een loser” of “Dogman”. Kenmerkend is dat in de meeste gevallen er
weinig tekst is en taalkundig van lage kwaliteit. Van ongeveer 1960 tot 2010 groeiden kinderen op met
populaire auteurs als Annie M.G. Schmidt, Tonke Dragt en Astrid Lindgren. Als oplossing is het
mogelijk om het lenen van boeken in de bibliotheek laagdrempeliger maken. Zo kan de bibliotheekpas
bruikbaar zijn voor beide bibliotheken, de stadbibliotheek en de schoolbibliotheek. Bovendien kan
een lijst worden gemaakt die in iedere bibliotheek, stads en school, verplicht beschikbaar zou moeten
zijn. In het basisonderwijs zou dan een aparte lijst worden gemaakt dan het middelbaar onderwijs, die
beiden beschikbaar worden in de bibliotheek. Ook zouden interactieve activiteiten voor alle leeftijden
worden opgestart om de bibliotheek een nieuw kijk op lezen, boeken en de bieb worden gestimuleerd,
zo komt er een generatie die van kleins af aan in de bibliotheek is opgegroeid.
 Daarnaast lezen de studenten in opleiding voor leerkracht nauwelijks, besteden leerkrachten
te veel tijd aan begrijpend lezen en zijn er veel regels voor de “verplichte” boeken op het middelbaar
onderwijs. Het lerarentekort is geen onbekend probleem, wat we minder horen daarentegen is dat de
meeste leraren in opleiding ook weinig lezen. Als de huidige studenten, die een opleiding volgen om
docent of leerkracht te worden, weinig lezen en het vaak niet leuk vinden, hoe kunnen we dan
verwachten dat zij het lezen voor de toekomstige generatie(s) plezierig maken? Bovendien is de
huidige situatie dat begrijpend lezen veel op de voorgrond wordt gedrukt, en in de gemiddelde klas een
leerkracht vijftien minuten aan het kinderliteratuur besteed, oftewel “vrij lezen”. Ook zijn er veel
regels die leerlingen moeten volgen om de 8 boeken voor havo leerlingen en de 12 boeken voor vwo
leerlingen goedgekeurd te hebben. Deze boeken zijn verplicht als je je eindexamens wilt starten. Als
oplossing voor deze oorzaken van de kwestie kunnen docenten meegaan met de trend “booktok” en
daarmee verbinden met de ervaring van leerlingen. Daarboven is het verstandig om begrijpend lezen
minder op de voorgrond te drukken en meer aandacht te besteden aan vrij lezen. Evenzeer is het een
oplossing om dat de toelatingseisen van de Pabo en Hbo-lerarenopleiding voor voortgezet onderwijs
een verplicht leesniveau moeten bezitten, door de toekomstige leraren een toelatingstest te laten
maken.
Verder heeft het kabinet een plan opgezet om het kwantitatieve lerarentekort tegen te gaan. Er
wordt bijvoorbeeld de salaris van basisschoolleerkrachten verhoogd om de kloof tussen basisschool
leerkracht en middelbare school docent te verminderen. Ook krijgen schoolbesturen in het primair en
voortgezet onderwijs of middelbaar beroepsonderwijs een subsidie voor zij-instromers, mensen die
vanuit een ander beroep leraar willen worden die versneld in twee jaar een lesbevoegdheid halen.
Bovendien heeft het kabinet, om scholieren enthousiast te maken voor een functie in het onderwijs
“Praktijk havo-educatie” ontwikkeld, dat een keuzevak is waar ze kennis maken met het werkveld, de
lerarenopleiding en het leraarsvak. Zo zie je dat het deltaplan gefocust is om het vak van leraren en
schoolleiders aantrekkelijk te maken. Er zijn verschillende sleutels voor dit vraagstuk, zo kan een het
gebruik van de telefoon verboden worden om de focus en concentratie te verbeteren, waardoor er
hogere cijfers komen. Ook zijn de leerlingen dan rustiger, wat docent worden aantrekkelijker maakt.
Tevens is het stellen van hogere eisen voor de eindtoets van groep 8 en de eindexamens een oplossing.
Op de eindexamens is het dan verplicht om het vak Nederlands te halen om te slagen.
Kort samengevat heeft het fenomeen van de verlaging van het leesniveau verschillende
oorzaken zoals de coronacrisis, de kwalitatief slechte kinderliteratuur en het begrijpend lezen dat veel
op de voorgrond is, maar een averechts effect heeft op het leesniveau. Ook omdat de toekomstige
leraren in opleiding weinig lezen is het lastig voor hen om het leesplezier van de toekomstige
generaties te stimuleren. Daar zijn diverse oplossingen voor; onder andere een telefoonverbod en
betere kwalitatieve boeken, meer nadruk op vrij lezen, een specifieke lijst die school- en
stadsbibliotheken verplicht moeten bezitten en de toelatingseisen van de Pabo en Hbo-
lerarenopleiding voor voortgezet onderwijs verplicht een leesniveau moeten bezitten om toegelaten te
worden.