Professional Documents
Culture Documents
832016124355oabt Din Konu
832016124355oabt Din Konu
2016
ÖABT Pegem Akademi
Sınav Komisyonu;
2015 KPSS’ye
Pegem Yayınları
ile hazırlanan adayların,
40'ın üzerinde soruyu
kolaylıkla
AHLAK BİLGİSİ
Alan Eğitimi
Alan Bilgisi
Eğitimde
30. yıl
KOMİSYON
ÖABT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Konu Anlatımlı
ISBN 978-605-318-404-1
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
İletişim
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan
Bilgisi Testi (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi) kapsamındaki soruları çözmek için
gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen
adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı
açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü
test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm
tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve
önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.
Başarılar...
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan
Bilgisi (Hz. Muhammed'in Hayatı ve Sünneti, Kur'an-ı Kerim'in Muhtevasını Anlama, Temel Dini Bilgiler, İslam Ahlakı,
Estetiği ve Felsefesi, Günümüz Türkiye’sindeki İslam Mezhep ve Yorumları, Din Bilimleri) ile Alan Eğitimi alanlarındaki
bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Din Kültürü Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik
disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile
ilgili verilen bu bilgiler 2014 - 2015 ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde
yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
1 KISIM
HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYER VE SÜNNETİ/HADİS
1. BÖLÜM
HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYER
I. Ünite Hz. Muhammed’in Doğduğu Ortam.................................................................................................................. 5
7. Umretu’l-Kaza (H.7-M.629)......................................................................................................................................... 40
vi
Kaynakça ....................................................................................................................................................................... 47
Çözümler ....................................................................................................................................................................... 51
2. BÖLÜM
PEYGAMBER A.S.IN SÜNNETİ/HADİS
Giriş ................................................................................................................................................................................ 55
Peygamberlik .................................................................................................................................................................. 55
1. Hadis .......................................................................................................................................................................... 57
2. Sünnet ........................................................................................................................................................................ 59
3. Eser ............................................................................................................................................................................ 60
4. Haber .......................................................................................................................................................................... 60
5. Râvi ............................................................................................................................................................................ 60
6. Rivayet - Mervi............................................................................................................................................................ 60
7. Tarîk ............................................................................................................................................................................ 60
8. Tabaka ........................................................................................................................................................................ 60
2. Garibu’l-Hadis ............................................................................................................................................................. 71
4. Fıkhu’l- Hadis.............................................................................................................................................................. 71
Rical İlmi�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73
Cerh ve Ta’dil������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73
G. Mevzû Hadis��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������85
Kaynakça�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������88
Çözümlü Test����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������89
Çözümler�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������92
2. KISIM
TEMEL DİNÎ BİLGİLER
1. BÖLÜM
İSLAM-İMAN ESASLARI/KELAM
I. Ünite: Kelam İlmi������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
İnanç Esasları�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
II. Ünite Başlangıç Dönemi İnanç Grupları ve Kelam İlminin Geçirdiği Evreler���������������������������������������������������� 102
1. Bilgi����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������111
2. Varlık������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 113
viii
2. BÖLÜM
İSLAM HUKUKU VE İBADET ESASLARI
Giriş .............................................................................................................................................................................. 141
Temizlik�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������168
Namaz��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������171
Oru�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������182
Zekat����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������183
Hac�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������185
Umre�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������187
Kaynakça���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������188
Çözümlü Test��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������189
Çözümler���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������192
3. KISIM
KUR'AN MUHTEVASINI ANLAMA/TEFSİR
I. Ünite Kur’an Tarihi ve Tanıtımı������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 197
A. Kur’an’ın Tarihi���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������197
B. Kur’an’ın Tanıtımı�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������202
2. Tefsir Tarihi���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������208
Kaynakça���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������233
Çözümlü Test��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������234
Çözümler���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������237
x
4. KISIM
GÜNÜMÜZ TÜRKİYE'SİNDE MEZHEPLER VE YORUMLARI/
MEZHEPLER TARİHİ
5. KISIM
DİN BİLİMLERİ
1. BÖLÜM
DİN SOSYOLOJİSİ
1. Din Sosyolojisinin Doğuşu ve Gelişimi ..................................................................................................................... 291
2. BÖLÜM
DİN PSİKOLOJİSİ
I. Ünite Kavramsal Çerçeve ve Tarih ......................................................................................................................... 333
3. BÖLÜM
DİNLER TARİHİ
Hinduizm....................................................................................................................................................................... 380
Budizm.......................................................................................................................................................................... 383
4. BÖLÜM
DİN EĞİTİMİ
I. Ünite Eğitim-Öğretim Ve Din................................................................................................................................... 427
1. Eğitim-Öğretim.......................................................................................................................................................... 427
5. BÖLÜM
DİN FELSEFESİ
1. Felsefe ve Din����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������459
2. Tanrı Tasavvurları�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������462
3. Tanrı ve Sıfatları�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������464
5. Vahiy ve Mucize��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������466
7. Din Dili����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������469
Kaynakça���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������482
Çözümlü Test��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������483
Çözümler���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������486
6. KISIM
İSLAM AHLAKI, SANAT VE ESTETİĞİ, FELSEFESİ
1. BÖLÜM
İSLAM AHLAKI
I. Ünite İslam Ahlakı Kavramsal Çerçeve����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 493
1. Ahlak Kavramı����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������493
3. Din-Ahlak İlişkisi�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������494
5. Ahlaki Değerler���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������496
2. BÖLÜM
İSLAM SANAT VE ESTETİĞİ
İslam Sanat ve Estetiği ................................................................................................................................................. 519
3. BÖLÜM
İSLAM FELSEFESİ
I. Ünite��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������551
II. Ünite�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������556
5. Bağımsız Filozoflar���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������571
III. Ünite������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������574
1. Osmanlı’da Felsefe��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������574
Kaynakça���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������576
Çözümlü Test��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������577
Çözümler���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������580
5 DENEME
Deneme 1���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������585
Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������593
Deneme 2���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������599
Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������607
Deneme3����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������613
Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������321
Deneme 4���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������629
Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������641
Deneme 5���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������647
Çözümler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������659
HZ.MUHAMMED’İN
HAYATI/SİYER VE
SÜNNETİ/HADİS
I. KISIM
HZ.MUHAMMED’İN
HAYATI/SİYER
1. BÖLÜM
5
Cevap C
7
3- Gassaniler
İsmail’in Cürhümlülerden bir kız ile evlenmesinden
Gassaniler, Sebe ve Himyer devletlerinin yaptıkları ba- dolayı soyundan gelenlere "Arabu’l-Musta’rebe" yani
rajların yıkılmasından sonra Arabistan’ın kuzey bölge- “sonradan Araplaşanlar”denmiştir.
sine göç eden Kahtaniler tarafından Suriye ve Irak’ta
kurulmuştur. Bölgedeki Bizans ve Sasani çekişmelerinde
Bizans'tan yana tavır koyan Gassaniler bu etkiden dolayı Ayet-olay iritbatı: İbrahim’in ailesini Mekke’de bırak-
Hristiyanlık dinine geçtiler. ması olayından Kur’an, İbrahim suresi 14/35-37. ayet-
lerinde bahsetmektedir.
Hz. Peygamber döneminde Gassanilere NOT
“İslam’a Davet Mektubu” gönderilmiştir. Ailesini Mekke’de ziyarete gelen Hz.İbrahim Allah’ın emri
Mute Savaşı'nda karşı karşıya gelinmiş, Te-
(Bakara 2/127-129) üzerine Kâbe’yi oğlu İsmail ile bir-
bük seferide Gassani tehlikesine karşı dü-
likte inşa etmiştir. İbrahim ve İsmail’in Mekke’yi inşası
zenlenmiştir.
Kur’an’da Bakara suresi2/127-129. ayetlerde anlatılmak-
tadır.
4- Hireliler/Lahmîler
Mekke şehrinin isimleri NOT
Hîreliler de Gassaniler gibi güneydeki su setlerinin yıkıl-
1- el-Beledû’l-Harâm/Dokunulmaz toprak
masından sonra kuzeye gelmişlerdir. Onlar da Arapların
Kahtani koluna mensupturlar. Irak Bölgesi'ne yerleşmiş- 2- el-Beledû’l-Emin/Güvenli Belde
lerdir. Bölgede Bizans'a karşı Sasanilerin yanında yer al- 3- Harem (Mukaddes/Korunan yer) Güvenli
mışlardır. Ticaret, tarım ve hayvancılık ile uğraşmışlardır. yer
4- Beytullah/Allah’ın evi
5- Kindeliler/M.S.480
5- Ümmü’l-Kura/Şehirlerin Anası
Kindeliler de Kahtani koluna mensuptur. Başlangıçta Kabe'nin isimleri
Himyerlilere bağlı idiler. Fakat zamanla bölgede bir güç 1- el-Beytü’l-harâm,Beytü’l-muharrem/Kut-
hâline geldiler ve Bizans'ın yanında yer aldılar. sal ve dokunulmaz ev
2- el-Beytü’l-atîk/Eski ev
3.3. Hicaz Bölgesi ve Mekke 3- el-Mescidü’l-harâm/Kutsal ve korunmuş
mescid
Hicaz, coğrafi özelliklerinden dolayı (coğrafi özellikleri-
4- Bekke/Mekke
nin olumsuz etkilerinden dolayı) bölgede büyük bir güç
olan devletlerin ilgisini çok fazla çekmemiştir. Hicaz Cürhümlüler tarafından yönetilen şehir daha sonra böl-
Bölgesi'nin üç önemli şehri Mekke, Medine/Yesrib ve geye gelen Huzaalıların kontrolüne geçmiştir. Huzaalı-
Taif’tir. lar bölgeye güneyde meydana gelen sel felaketlerinden
sonra gelmişlerdir.
Mekke
İslam tarihi açısından Arap yarımadasında en önemli yer Cürhümlüler Mekke’den ayrılırken Hacerü’l-Esved ta-
Hicaz bölgesinde kurulmuş olan Mekke şehridir. Mekke şını saklamış ve Zemzem kuyusunu kapatmışlardır.
denince akla gelen ilk isim Hz. İbrahim’dir. Mekke tarihi
Hz. İsmail’in soyuna mensup olanlar Cürhümlüler ve Hu-
Hz. İbrahim’in eşi ve çocuğunu bu bölgeye getirmesi ile
zaalılar arasındaki mücadelede tarafsız kalarak bölge-
başlamaktadır.
deki mevcudiyetlerini devam ettirmişlerdir. Huzaa Kabi-
Hz. İbrahim eşi Hacer ve çocuğu İsmail’i Mekke’ye lesinin lideri Amr b. Luhay'dır. Amr b. Luhay putperestliği
getirdiğinde bu bölge bir yerleşim yeri değildi. Çöl ikli- Mekke’ye getiren kişidir. Amr b. Luhay ticaret için gittiği
minin hâkim olduğu bölge, yerleşim için gerekli olan Suriye'de puta tapanları görmüş ve onlardan bir put ala-
insani gereksinimlerden (su, barınak vb.) mahrumdu. rak Mekke’ye getirmiştir.
Hz. İbrahim’in Hacer ve İsmail’i böyle bir yerde bırakıp
Filistin'e dönmesinden sonra Hacer kendisi ve çocuğu
Amr b. Luhay’ın getirdiği put Hübel putudur. NOT
için su aramaya başladı. İlahi bir lütuf olarak İsmail’in
bulunduğu yerden su fışkırdı. Zemzem suyu olarak isim-
lendirilen bu su sayesinde bölge tercih edilen bir ticaret Mekke yönetiminin Cürhümlülerden Huzaalılara geçme-
rotasına dönüştü. Kervanlar burada konaklamaya baş- si esnasında tarafsız tavırlarıyla bölgede kalan İsmailo-
ladılar. Bir süre sonra Yemen’den göçeden Cürhümlüler ğulları dağınık bir şekilde yaşıyorlardı. Onları bir araya
Mekke’ye yerleştiler. Cürhümlüler İsmail’in yaşamında toplayarak bir kuvvet hâline getiren Kureyş Kabilesidir.
da etkili olmuştur. Bunlar sayesinde Arapça öğrenmiştir. Kureyş, Hz. İsmail’in torunlarından Adnan’ın soyundan
Evliliğini de bu kabileye mensup bir kız ile yapmıştır. gelmektedir.
8
Haşim, Medineli Neccâroğullarından Selma ile evlen- pıp yapmama konusunda Hübel’in yanındaki görevlinin
miş ve bu kadından Şeybe adında bir çocuğu olmuştur. huzurunda “Ezlâm” denilen fal okları çeker, buna göre
Haşim’in ölümü üzerine Şeybe Haşim’in kardeşi Muttalib davranırlardır. Bu fal oku çekme işlemine “meysir” den-
tarafından Mekke’ye getirilmiştir. mekteydi.
Muttalib, kardeşi oğlunu Mekke’ye getirdi- NOT Abdülmuttalib’in on oğlu olursa birini kurban NOT
ğinde çocuğa Mekkeliler “Abdülmuttalib” de- edeceğine dair yeminini “deve kurban etme”
mişlerdir. Abdülmuttalib, Hz. Peygamber’in yoluyla değiştirmesi olayında kaç deve kese-
dedesidir. ceğini fal oku çekerek belirlemiştir.
Abdülmuttalib, amcasının ölümünden sonra kabilenin Lât: Bu put Taif’te yaşayan Sakîf kabilesinin putuydu. Di-
lideri olmuştur. Abdülmuttalib gördüğü bir rüyadan son- ğer bölgedeki Araplar'da ziyaret ederlerdi.
ra Cürhümlüler tarafından kapatılan Zemzem kuyusunu
Menât: Evs ve Hazrec kabilelerinin putlarıydı. Fakat di-
araştırıp tekrar bulmuştur.
ğer Araplar için de Menât putu önemli bir yere sahipti. Bu
4. İSLAM ÖNCESİ DÖNEMDE put Mekke ile Medîne arasında bulunuyordu.
ARAPLARDA YAŞAM Uzzâ: Kureyş ve Kinane kabilelerine ait olan bu put diğer
Arap kabileleri tarafından da ziyaret edilirdi. Araplar ço-
cuklarına bu putun ismini koyarlardı.
4.1. Dinî Hayat
Ayet-olay irtibatı: Bu putlardan Kur’an’da Necm su-
Arabistan'da putperestlik inancı yaygındı. Bu inancı resi 53/19. ve 20. ayetlerde bahsedilmektedir. “Gördü-
Arabistana’a sokan kişi Amr b. Luhay’dır. Amr b. Luhay nüz mü o Lât ve Uzzâ’yı? Ve üçüncüleri olan ötekini,
Suriye'den Hübel adındaki putu getirmiştir. Menât’ı...” (Necm 53/19-20)
Arapların dinî hayatında Kâbe’nin özel bir yeri vardır.
İsâf ve Nâile: Cürhümllerden İsâf adlı erkek ile Nâile adlı
Dört bir taraftan gelen hacılar Kâbe’yi ziyaret ediyorlar-
kadın Kâbe’ye girip burada birlikte olmuşlar ve bu büyük
dı. Araplar hacı olmak için haram ayları (eşhuru’l-hurum)
günahlarından dolayı taşlaşmışlardır. Bu taşlar Safâ ve
beklerlerdi. Haram aylar Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve
Merve tepesine dikilmiştir. Amr b. Luhay insanları bunla-
Receb’dir. Bu aylarda savaştan uzak durup bu dönemi
ra tapmaya yönlendirmiştir.
barış içinde geçirmeye çaba sarf ederlerdi.
Z ilhicce’dir.
Arapların taptığı, Mekke’de ve Arabistan’ın diğer bölge- Varaka b. Nevfel, Ubeydullah b. Cahş, Zeyd NOT
lerindeki önemli putlardan bazıları şunlardır: b. Amr, Osman b. Huveyris, Kuss b. Sâide ve
Hübel: Hübel, kırmızı akik taşından yapılmıştır. Amr b. Ümeyye b. Ebu’s-Salt haniflerin önde gelen-
Luhey tarafından Meke’ye getirilmiştir. Kâbe’de bulun- lerinden bazılarıdır.
maktadır. Hubel putların en büyüğüdür. Araplar bir işi ya-
10
Müşrik ve haniflerin dışında bölgede Yahudi ve Hristiyan İslam öncesi dönemde kurulan panayırlardan bazıları
dinlerine mensup topluluklar da vardı. Medine’de Nadir, şunlardır:
Kurayza ve Kaynukaoğulları Yahudi idi. Ayrıca Yahudi
Ukâz: Bu panayır Arafat yakınlarında kurulmaktadır.
nüfus Hayber, Fedek, Teymâ, Vâdilkurâ ve Yemen gibi
Zilkade ayının ortalarında kurulup sonuna kadar devam
yerlerde de mevcuttu. Gassan, Kudâa ve Tağlib kabilele-
ederdi. Birçok Arap kabilesi katıldığından dolayı bu pa-
ri ise Hristiyanlık inancına mensuptular. İran’ın komşusu
nayır en büyük panayırlardan biridir.
Bahreyn, bu ülkenin etkisiyle Mecusi (ateşe tapan) inan-
cına sahipti. Rabiye: Bu panayır Hadramut'ta Ukâz panayırıyla aynı
anda kurulmaktadır. Güvenliğin çok fazla sağlanamadığı
bir panayırdır.
4.2. Ekonomik Hayat
Mecenne: Bu panayır Mekke yakınlarındaki Merruzzah-
Mekke şehri tarıma elverişli bir bölge değildi. Mekkeliler ran denilen yerde kurulurdu.
gelirlerinin büyük kısmını ticaretten elde ediyorlardı. Hi-
Zülmecâz: Bu panayır Arafat’ın yakınlarında Zülmecâz
caz bölgesinde tarım ve hayvancılığın daha yoğun ya-
adlı yerde kurulurdu. Zilhicce ayının başında kurulan
pıldığı yerler Medine (Yesrib) ve Taif şehirleriydi. Mek-
bir panayırdır. Zülmecâz’ın bitiminde hac için gelenler
ke tüccarları Haşim Dönemi'nde elde edilen ayrıcalıklar
Mina’ya hareket ederlerdi.
ile uzak bölgelerle ticaret yapıyorlardı. Onların ticaretini
Arabistan içinde kolaylaştıran diğer bir etken de Kâbe’nin Hubâşe: Bu panayır Receb ayının başında kurulurdu.
koruyucuları olarak görülmeleriydi. Mahalli bir özellik taşıyan panayır Hicaz-Yemen arasında
bir bölgede yer alırdı.
Mekke içerisinde çarşı ve pazarlar kurulurdu. Buralar ti-
caretin döndüğü merkezlerdi. Asıl büyük çarşılar haram Bu panayırların dışında Araplar Hayber, Hacer, Muşak-
aylar döneminde kurulur Arabistan’ın dört bir yanından kar, Dümetu’l-cendel, Suhâr, Debâ ve San’a gibi pana-
gelen Araplar, buralardan alışveriş yaparlardı. Panayır yırlar da kurarlardı.
olarak isimlendirilen bu büyük çarşılarda alışverişin yanı
sıra yeni dostluklar kurulur ve ilişkiler geliştirilirdi. Bu panayırlarda yapılan alışverişlerde daha NOT
çok takas kullanılırdı.
Araplar çarşıya “Suk (Esvak)” derlerdi. NOT
Araplar
Arabü’l-âribe (asıl Araplar) Arap yarımadasının güneyin- Arap kabileleri arasında savaşlar ve mücadeleler dai-
de bulunan Yemen’deki Kahtanilerdir. Arab-ı müsta'ribe ma var olmuştur. Arap kabileleri arasında çıkan ve uzun
(sonradan Araplaşanlar) ise İsmail’in Cürhümlülerden bir yıllarca düşmanlıkların sürmesine neden olan savaşlar
kız ile evlenmesi ile onların soyundan gelenler için kulla- “Eyyamü’l-Arab” olarak isimlendirilmiştir.
nılmaktadır. Bundan dolayı Hz.İsmail’in soyundan gelen-
Besûs, Buhas Harbi, Ficâr savaşları, Dâhis ve Gabra
ler sonradan Araplaşanlardır (Arab-ı müsta'ribe).
“Eyyamü’l-Arab” olarak adlandırılan kabileler arasın-
Araplarda sosyal yapının temelini kabile teşkil etmek- daki meşhur savaşlara örnektir.
teydi. Kabile, kan ve soy bakımından akraba olanların
Besüs Savaşı: Bekir ve Tağlib kabileleri arasında ya-
meydana getirdiği topluluklara verilen isimdir. Kabile
pılmıştır.
başkanlarına emir, seyyid, şeyh ve melik gibi isimler veri-
lirdi. Kabile başkanlarının problemleri çözme noktasında Buâs Savaşı: Evs ve Hazrec kabileleri arasında ya-
danıştığı bir meclis vardı. Göçebe hayatta danışmanlık pılmıştır.
görevini yerine getiren meclis, yerleşik hayat süren top- Dâhis ve Garba Savaşları: Abs ve Zübyân kabileleri
lumlarda yerini “mele” denen kuruma bırakmaktadır. arasında meydana gelmiştir.
Toplumun tamamına hâkim olarak siyasi birlikteliği sağ- Ficâr Savaşları: Haram aylarda (Zilkade, zilhicce, Mu-
layacak bir devletten yoksun olan Araplar için aynı kan harrem ve Recep) yapılan savaşlara verilen isimdir.
bağına mensup insanların oluşturduğu kabileler bir nevi
Zükar Savaşları: Araplar ile İranlılar arasında yapılan
korunak imkanı sağlıyordu. Kabile üyeleri arasında çok
savaşlardır.
sıkı bir bağlılık mevcuttu. Kabile asabiyeti denilen ortak
hareket şuuru sayesinde insanlar, can ve mal güvenlikle-
Arap Toplumu
rini sağlıyorlardı. Bir kabile üyesi herhangi bir nedenden
dolayı kendi kabilesinden ayrıldığında başka bir kabi- Yerleşik Yaşayanlar Göçebe Yaşayanlar
lenin üyeliğine geçebilirdi. Araplar bu anlaşmalı geçişe Medeni/Hadari Bedevi/Ehlu'l-Badiye
“hilf” derlerdi. Ticaret Hayvancılık
Toplum
Bir kişinin herhangi bir nedenden dolayı NOT
Hürler Mevlâ Halif Köle
kendi kabilesinden atılması "el-Hal" kavra-
mıyla ifade edilmekteydi. Eşraf Azat edilmiş Başka kabileden
Avam köle anlaşma ile diğer
İslam öncesi dönemdeki Araplarda aile kabile içerisinde kabileye geçen kişi
bir yapı olarak varlığını devam ettirirdi. Aileden çok ka- Şairler Arap toplumunda önemli bir yere sahiptiler. Şair
bile bağlılığı ön plana çıkmaktaydı. Bu dönemde çeşitli kabilenin sözcülüğünü yapar, ihtiyaç hâlinde kendi kabi-
evlenme biçimleri vardı. Bunlarda bazıları şunlardır: lesini savunur, düşman olan kabileleri aşağılayıcı, küçük
1. Mut’a Nikâhı: Bu nikâh süreli nikâh olarak adlan- düşürücü şiirler yazar, savaş hâlinde kabile üyelerini ga-
dırılır. Nikâh, belli bir süre kapsamında kıyılır. Süre leyana getirecek şiirler okurdu.
bittiğinde nikâhta biter.
Şairler panayırlarda şiirler okurdu. Arapların NOT
2. Nikâh-ı Bedel: Eşlerin karşılıklı değiştirmesi ile ger-
en büyük panayırlarından biri olan Ukâz pa-
çekleştirilen bir nikâh çeşididir.
nayırında şairlerin beğenilen şiirleri Kâbe’ye
3. Nikâh-ı Makt: Babasının ölümünden sonra büyük asılırdı. Kâbe’ye beğenilip asılan yedi şiire
oğlun üvey annesiyle evlenmesi şeklindeki nikâhtır. Araplar “Muallakât-ı Seb'a” demişlerdir.
4. Nikâh-ı Şiğar: Mehir veya başlık vermemek için
ailelerin karşılıklı olarak kızlarını birbirine vermesi Tefahür; kendi kabilesini övmek için kullanılan bir kav-
şeklinde gerçekleştirilen nikâhtır. ramdır. Ayrıca Arapların iyi, güzel yönlerine Fedai’lu’l-
Arab denirken; kötü, çirkin yönlerine Mesalibu’l-Arab
5. Nikâh-ı İstibda: Erkek çocuğu olmayanların erkek
denmiştir.
evlat sahibi olmak için eşini başkasına sunmasıdır.
İslam’ın gelmesiyle birlikte bu nikâh çeşitleri kaldırılmştır. Araplar, ataerkil bir aile yapısına sahiptirler. Dolayısıy-
la soyların devamı erkek ile olurdu. İslam öncesi Arap
Asabiyet (kabile dayanışması) haklı veya NOT toplumunda kadına değer verilmezdi. Kızı olanlar bu du-
haksız her durumda kabile üyesinin yanında rumdan utanç duyarlardı. Kız çocuklarını diri diri toprağa
yer almaktır. Kabile asabiyetinin önemli ol- gömenler de vardı. Kabilelerin ve ailelerin varlıklarını de-
ması, Araplar arasında “ensâb (soy) bilgisi”ni vam ettirmeleri güce dayandığından dolayı savaşta ya-
de çok önemli kılmaktadır. rarlılık sağlayacak erkek çocuk sahibi olmak övünülecek
bir olaydı.
12
ÖABT Çıkmış Soru İslam öncesi dönemde yazı çok yaygın NOT
olmamakla birlikte Araplar “müsnet” adı
İslam öncesi Arap toplumu; hürler, köleler ve verilen bir yazı şeklini kullanıyorlardı.
azatlılar şeklinde üç sınıftan oluşmaktaydı. Azat-
lılar, hürler ile köleler arasında bir statüye sahipti.
Bir köle, sahibi tarafından azat edilirse azat
Sözlü rivayete dayanan kültür, şairliğin ön plana çıkma-
edenin azatlısı olur ve onun kabilesinin bir üyesi
sına sebep olmuştur. Kültür büyük oranda hafızalarda
sayılırdı. Bunlar, köleler gibi alınıp satılmazlar,
korunup nesilden nesile aktarılıyordu. Sözlü geleneğin
fakat hürlerin haklarına da sahip olmazlardı. Bu
önemini artırdığı diğer bir ilim de hitabetti. Hem şairler
toplumsal statü, Emeviler Dönemi’nde daha da
hem de hatipler kabilelerin sosyal, siyasal ve ekonomik
genişletilmiş ve Arap olmayan yeni Müslümanları
durumlarını ilgilendiren olaylar ile ilgili faaliyette bulunur-
tanımlamak için kullanılmıştır.
lardı. Arap toplumunda sözlü geleneğin önemli olması
Bu parçada sözü edilen toplumsal statü aşa- dilin doğru ve etkili kullanılmasını da önemli kılmaktaydı.
ğıdakilerden hangisidir? Araplar dili iyi öğrenmeleri için çocuklarını süt annelerinin
A) Ensâb yanına veriyorlardı.
B) Mutayyebun
C) Halif
ÖABT Çıkmış Soru
D) Mevali
Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Arap
E) Zımmi
toplumuna ait güzel hasletlerden (güzel ah-
Çözüm lak) birisi değildir?
Ensâb: Araplarda soy bilgisi ile ilgili bilgidir. A) Şairlerin kabilelerini öven şiirler söylemeleri
Mutayyebun: İslam öncesi dönemde Kureyş kabilesin-
B) Haksızlığa uğrayanları korumak için cemiyet-
den Abdümenafoğulları Mekke yönetimi ve Kâbe hiz-
ler kurmaları
metlerinin paylaşımı ile ilgili olarak, Abdüddâr ile ihtilafa
düşmüş olanlar ile olan mücadelelerinde birbirlerini des- C) Kendilerine sığınanları canları pahasına
tekleyeceklerine dair bir kaba konulmuş güzel kokulu bir korumaları
sıvıya ellerini batırarak Kâbe duvarına sürmüşlerdir. Bu D) Dışarıdan gelenlere ikramda bulunmaları
yaptıklarından dolayı onlara “mutayyebun” yani “güzel
E) Fakirlere, yoksullara yardımda bulunmaları
kokulular” denilmiştir.
Çözüm
Halif: İslam öncesi cahiliye toplumunda Araplar arasın-
Şairler panayırlarda ve özellikle kabilelerinin başka ka-
da yapılan ittifak yeminine “hilf” denilmekteydi. Bu an-
bileler ile olan mücadelelerinde övücü şiirler söylerlerdi.
laşmayı (hilf) yapan kişiye ise “halif” denilmekteydi.
Hamaset içeren bu şiirler kabileler arasındaki yakınlaş-
Mevali: İslam öncesi Arap toplumunda azat edilen kö-
maları olumsuz etkilemekte ve çoğu zaman savaşları
lelere “mevali” denilmekteydi. Bu toplumsal statü Eme-
kışkırtıcı bir rol oynamaktaydı.
viler Dönemi'nde genişletilmiş ve Arap olmayan Müslü-
manlar için de kullanılmıştır. Cevap A
Zımmi: Bu kavram İslam toplumuyla beraber geliştiril-
miştir. Buna göre kavram; İslam egemenliğine giren top-
raklarda bulunan ve yaşama hakkı elde eden Ehl-i kitap
için kullanılmaktadır.
Cevap D
13
II. ÜNİTE
5. FİL OLAYI PEYGAMBERLİK ÖNCESİ HZ. MUHAMMED
İslam öncesi Arap toplumunda putperestliğin yanı
sıra Yahudilik ve Hristiyanlık dini mensupları da vardı. 1. HZ. MUHAMMED’İN SOYU, AİLESİ VE
Yemen’de hüküm süren Himyerlilerin lideri Zûnüvâs Ya- DOĞUMU
hudiliği seçmiş ve halkı da zorla Yahudi inancını kabul
etmeye zorlamıştır. Yahudiliğe geçmeyenler ise ateş çu- Araplar iki büyük kola ayrılmaktadır. Bunlar Kahtaniler
kurlarında (Uhdud) diri diri yakılmışlardı (Buruc suresi (Arabü’l-âribe) ve Adnaniler (Arab-ı müsta'ribe)dir. Hz.
4-8). Peygamber’in soyu Hz. İsmail’in torunu Adnan vasıta-
sıylayla Hz. İbrahim’e kadar uzanmaktadır. İsmail babası
Bu durum Hristiyan olan Habeşistan’ın tepkisini çek- Hz. İbrahim tarafından annesi Hacer ile birlikte Mekke’ye
miştir. Habeş hükümdarı bölgedeki Hristiyanlara yardım yerleştirilmişti. İsmail, bölgenin yerleşime uygun hâle gel-
etmek ve Zûnüvâs’ın yaptıklarına son vermek amacıyla mesinden sonra buraya gelen Cürhümlülerden bir kız ile
Eryat komutanlığındaki bir orduyu Zûnüvâs ile savaşmak evlendi. İşte Peygamber'in ceddi bu evliliği neticesinde
üzere göndermiştir. Bu ordu Zûnüvâs’ı yenilgiye uğrat- ortaya çıkan nesle dayanmaktadır.
mış ve Zûnüvâs ölmüştür.
Habeşistan’ın gönderdiği ordu içerisinde Ebrehe de var- Bakara suresi 2/124-129. ayetlerde Hz. NOT
dır. Ebrehe zaman içinde Eryat ile anlaşmazlığa düşü- İbrahim’in “neslinden imamlar çıkarması”
müş ve sonucunda onu öldürmüştür. Yemen yönetimini için Allah’a yaptığı dua Peygamber’in soyu-
ele geçiren Ebrehe, Habeş hükümdarına bağlılığını bil- nun onlara (İbrahim-İsmail) dayandığını gös-
dirmiştir. termektedir.