PDF The Wonders of Physics Fourth Edition Andrei Andreevich Varlamov Ebook Full Chapter

The wonders of physics Fourth Edition
Andre■ Andreevich Varlamov

Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/the-wonders-of-physics-fourth-edition-andrei-andreevi
ch-varlamov/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...
Fundamentals of Plasma Physics Fourth Edition

Bittencourt
https://textbookfull.com/product/fundamentals-of-plasma-physics-
fourth-edition-bittencourt/
The Physics of the Manhattan Project (Fourth Edition)

Bruce Cameron Reed
https://textbookfull.com/product/the-physics-of-the-manhattan-
project-fourth-edition-bruce-cameron-reed/
Particle physics Fourth Edition. Edition Martin
https://textbookfull.com/product/particle-physics-fourth-edition-
edition-martin/
Hendee's radiation therapy physics Fourth Edition

Hendee
https://textbookfull.com/product/hendees-radiation-therapy-
physics-fourth-edition-hendee/
Benchmarking as a Foundation of the Future Economy 1st
Edition Artiom Andreevich Berezin
https://textbookfull.com/product/benchmarking-as-a-foundation-of-
the-future-economy-1st-edition-artiom-andreevich-berezin/
The Romans and Trade 1st Edition Andre Tchernia
https://textbookfull.com/product/the-romans-and-trade-1st-
edition-andre-tchernia/
Andre Green at the Squiggle Foundation Jan Abram
https://textbookfull.com/product/andre-green-at-the-squiggle-
foundation-jan-abram/
Cheese, Fourth Edition: Chemistry, Physics and

Microbiology Paul L. H. Mcsweeney
https://textbookfull.com/product/cheese-fourth-edition-chemistry-
physics-and-microbiology-paul-l-h-mcsweeney/
Wonders of the Human Body Vol 2 Cardiovascular

Respiratory Systems Dr Tommy Mitchell
https://textbookfull.com/product/wonders-of-the-human-body-
vol-2-cardiovascular-respiratory-systems-dr-tommy-mitchell/
11067_9789813273160_tp.indd 1 30/8/18 4:12 PM
b2530 International Strategic Relations and China’s National Security: World at the Crossroads
This page intentionally left blank
b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

11067_9789813273160_tp.indd 2 30/8/18 4:12 PM
Published by
World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
5 Toh Tuck Link, Singapore 596224
USA office: 27 Warren Street, Suite 401-402, Hackensack, NJ 07601
UK office: 57 Shelton Street, Covent Garden, London WC2H 9HE
British Library Cataloguing-in-Publication Data

A catalogue record for this book is available from the British Library.
THE WONDERS OF PHYSICS

4th Edition
Copyright © 2019 by World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
All rights reserved. This book, or parts thereof, may not be reproduced in any form or by any means,
electronic or mechanical, including photocopying, recording or any information storage and retrieval
system now known or to be invented, without written permission from the publisher.
For photocopying of material in this volume, please pay a copying fee through the Copyright Clearance
Center, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA. In this case permission to photocopy
is not required from the publisher.
ISBN 978-981-3273-16-0
For any available supplementary material, please visit

https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/11067#t=suppl
Desk Editor: Christopher Teo
Typeset by Stallion Press

Email: enquiries@stallionpress.com
Printed in Singapore
Christopher - 11067 - The Wonders of Physics.indd 1 11-09-18 2:33:31 PM

September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page v
To our teachers and friends. . .
v
b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page vii
Preface
It is my pleasure to present the fourth, revised and extended, English edi-

tion of The Wonders of Physics. Thirty years have passed since its first
publication in Russia. The book had a long life, and it was well accepted by
readers. After the first release another five Russian editions followed, then
three versions in English, one in Italian, Spanish, Chinese, and Japanese.
The world has undergone considerable changes during the past three
decades. Our vital priorities have changed. A new generation of readers
grew up; new achievements in science and technology the authors could not
even dream about while working on the first edition in the mid-1980s be-
came a part of our life. Side by side with the progress occurring in physics
this book was undergoing constant development. It became three times
longer, and new chapters appeared in it, telling readers about such fun-
damental discoveries as high-temperature superconductivity, nuclear mag-
netic resonance, a new vast area of modern research called nanophysics,
and, naturally, about applications of new discoveries in everyday life.
For the past twenty years the author (AV) has been living in Italy,
where the culture of food is one of the priorities among the public interests.
My first publications in the Italian press about the physics of coffee and
physical aspects of oenology came as a result of my efforts to understand
how the laws of physics work in my newly discovered field of everyday
human activity. These works, unexpectedly, found widespread interest and
positive response; they were translated into several languages and discussed
on TV. This is the reason why a new part about “gastronomic physics”
appeared in the book. I have considerably extended it for this edition and
hope our readers will enjoy it.
vii
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page viii
viii Preface
The reasons why Lev Aslamasov (1944–1986) and I wrote this book
were to satisfy both our curiosity and wish to share our admiration for the
beauty of physics in all its natural manifestations. We have devoted a lot of
time to teaching physics at various levels, from gifted freshmen to mature
Ph.D. students. All our experience has convinced us that, in addition to
the obvious necessity of regular and rigorous study of this discipline, an
“artistic” approach, in which the teacher (or the author) proves the impor-
tance of physics in everyday phenomena, is vital. I hope we have managed
to communicate our perception of physics, not only in the title, but also in
the body of the book. The book is based on articles published in the Kvant
Magazine and other journals during the past 40 years.
I would like to express my profound gratitude to many friends and col-
leagues, without whom this edition would not be possible. First, my old
friend Professor Alex Abrikosov (Jr.), whose enthusiasm, thorough scien-
tific expertise, comments, and translation gave birth to the English version
of this book. His work on the translation was considerably aided by the
collaboration with my friends Dr. Dmitriy Znamensky, and Janine Vy-
drug. I was invaluably assisted by the advices of Professors D. Khmelnitsky,
S. Parnovsky, Dr. R. Boyack who read this book at various stages of its
readiness. Several chapters of this book were written based on joint publi-
cations with Professors G. Balestrino, A. Buzdin, Yu. Galperin, A. Glatz,
S. Grasso, Yan Chen, Keizo Murata, A. Rigamonti, J. Villain. I want to
add to this list of venerable scientists my young coauthor, student of Fudan
University, Mr. Zheng Zhou. I would like to acknowledge their valuable
contribution.
I would like to thank warmly my scientific editors: Professors Keizo Mu-
rata (Japanese edition), Attilio Rigamonti (Italian edition), Yu Lu (Chinese
edition), Dr. L. Panyushkina and Dr. V. Tikhomirova (Russian edition),
without whose professionalism and collaboration in the preparation of pre-
vious editions, the present one would not appear.
Finally I would like to thank my publishers: Dr. D. De Bona (La Go-
liardica Pavese, Italy), Professor Kok Khoo Phua (World Scientific Pub-
lishing Company, Singapore), Dr. A. Ovchinnikov (Dobrosvet, Russia),
Mr. Hou (China Science Publishing & Media Ltd., China) for their
enthusiasm and collaboration.
Andrey Varlamov,
(Rome, 2018)
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page ix
Preface ix
From the Foreword to the Russian edition
The science of physics was at the head of scientific and technical revolu-
tions in the twentieth century. Nowadays physics continues to determine
the direction of human progress. The most important example is that
of the recent discovery of high-temperature superconductivity, which may
radically change the entire edifice of modern technology.
However, delving deeper into the mysteries of the macrocosm and mic-
roparticles, scientists move further away from traditional school physics,
that treats transformers and projectiles, launched at an angle to the hori-
zontal, namely, from what most people believe to be physics. The goal of
popular literature is to bridge the gap, and to bring the excellence of mod-
ern physics to curious readers while demonstrating its major achievements.
A difficult task that will not tolerate dabbling.
The book in your hands develops the best traditions of this kind of liter-
ature. Written by working theoretical physicists and, at the same time, the
dedicated popularizers of scientific knowledge, clear and captivating in man-
ner, it brings to the reader the latest achievements in quantum solid-state
physics; but on the way it shows how the laws of physics reveal themselves
even in seemingly trivial episodes and natural phenomena around us. Most
importantly, it shows the world through the eyes of scientists, capable of
“proving harmony with algebra”.
It was a great loss that one of the authors of the book, the well-known
specialist in the theory of superconductivity, Professor L. G. Aslamazov,
who for a long time was the vice-editor of the popular magazine Kvant , did
not live to see the book come out.
I hope that readers, ranging from high-school students to professional
physicists, will find this book, marked by its extremely vast scope of en-
compassed questions, a really interesting, enjoyable, and rewarding read.
A. A. Abrikosov, 2003 Nobel Prize winner,

(Moscow, 1987)
b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page xi
Contents
Preface vii
Color Inset xiv
Part 1 Outdoor physics 1
Chapter 1 Meandering down to the sea 5
Chapter 2 Rivers from lakes 13
Chapter 3 The oceanic phone booth 15
Chapter 4 In the blue 25
Chapter 5 The moon-glades 37
Chapter 6 The Foucault pendulum and the Baer law 41
Chapter 7 The moon-brake 51
Part 2 Saturday night physics 55
Chapter 8 Why the violin sings 59
Chapter 9 The chiming and silent goblets 67
Chapter 10 The bubble and the droplet 75
Chapter 11 The mysteries of the magic lamp 89
Chapter 12 The water mic or about one invention

of Alexander Bell’s 99
xi
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page xii
xii Contents
Chapter 13 How waves transmit information 105
Chapter 14 Why electric power lines are droning 113
Chapter 15 The footprints on the sand 117
Chapter 16 How to prevent snowdrifts? 129
Chapter 17 The incident on the train 133
Part 3 Physics in the kitchen 139
Chapter 18 Craving microwaved mammoth 143
Chapter 19 The physics of baking good pizza 155
Chapter 20 Boiling, steaming, or rinsing? 171
Chapter 21 The mystery of the Christmas turkey 185
Chapter 22 Macaroni, spaghetti, and physics 189
Chapter 23 Ab(out) ovo 201
Chapter 24 Waiting for the kettle to boil 209
Chapter 25 The physics of good coffee 225
Chapter 26 “Nunc est bibendum”: physicists talk

around glasses of wine 241
Part 4 Windows to the quantum world 259
Chapter 27 The birth of new physics at

the turn of the century 263
Chapter 28 The uncertainty principle 275
Chapter 29 On snowballs, nuts, bubbles and. . .

liquid helium 285
Chapter 30 Superconductivity: a century of

discoveries, dreams, and
disappointments 293
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page xiii
Contents xiii
Chapter 31 What is a SQUID? 315
Chapter 32 Superconducting magnets 327
Chapter 33 What is magnetic resonance

imaging? 339
Chapter 34 Towards a quantum computer 349
Chapter 35 A great but terrible nuclear energy 365
Afterword 373
Index 375
About the authors 379
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page xiv
Color Inset
Fig. 1: Schematic image of wave.
Fig. 2: Dependence of human eye perception on wavelength of light.
xiv
September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page xv
Color Inset xv
Fig. 3: Arkadii Rylov “In the Blue”.

September 12, 2018 13:9 The Wonders of Physics 4th Edition 9in x 6in b3321 page 1
PART 1
Outdoor physics
1
b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

From the first part of the book, the reader will learn why
rivers wind and how they wash their banks out, why the sky is
blue and white horses are white. We are going to tell you about
the properties of the ocean, winds and the role of the Earth’s
rotation.
In short we shall present examples of how the laws of physics
work on a global scale.
3
4
Chapter 1
Meandering down to the sea
Oh you river, twisty river, tell me what will be your

fate?
Will you twist yourself apart? Have you ever had a
spate?
Those sandbanks on your inside bank dont care if you
are late.
So flow and let flow river, your meanders are just great!
Kenton M. Stewart.The River That Meanders.
Have you ever seen a straight river without bends? Of course a short
section of a river may cut straight but no rivers are entirely without bends.
Even if the river flows through a plain, it usually loops around and the
bends repeat periodically. Moreover, as a rule, one bank at the bend is steep
while the other slopes gently. How could one explain these peculiarities of
river behavior? Hydrodynamics is the branch of physics that deals with
the motion of liquids. Although it is a well-developed science, rivers are
complicated natural objects and even hydrodynamics cannot explain every
feature of their behavior. Nevertheless, it can answer many questions.
You may be surprised to learn that even the great Albert Einsteina
gave time to the problem of meanders. In the report delivered in 1926 at a
meeting of the Prussian Academy of Sciences, he compared the motion of
river water to swirling water in a glass. The analogy allowed him to explain
why rivers choose twisted paths.
a A.Einstein, (1879–1955), German-born physicist, lived in Switzerland, US citizen from

1940; creator of the theory of relativity; Nobel Prize 1921 in physics.
5
6 Meandering down to the sea
Fig. 1.1: One of the Siberian rivers visible from

the airplane porthole (courtesy of K. Murata).
Let us try to understand this too, at least qualitatively, by starting with

a glass of tea.
Tea-leaves in a glass 7
1.1 Tea-leaves in a glass
Make a glass of tea with loose tea-leaves (no tea-bags!), stir it well, and take
the spoon out. The brew will gradually stop and the tea-leaves will gather
in the center of the bottom. What made them settle there? To answer this
question let us first determine what shape the surface takes as the liquid
swirls in the glass.
The tea-cup experiment shows that the surface of the tea becomes
curved. The reason is clear. In order to make particles of water move
circularly, the net force acting on each of them must provide a centripetal
acceleration. Consider a cube situated in the liquid at a distance r from
the axis of rotation, Figure 1.2, a. Let the mass of tea in it be Δm. If the
angular speed of rotation is ω then the centripetal acceleration of the cube
is ω 2 r. It comes as the result of the difference of the pressures acting on
the faces of the cube (the left and right faces in Figure 1.2, a). So,
m ω 2 r = F1 − F2 = (P1 − P2 ) ΔS, (1.1)
where ΔS is the area of the face. The pressures P1 and P2 are determined
by the distances h1 and h2 from the surface of the liquid:
P1 = ρ g h1 and P2 = ρ g h2 , (1.2)
where ρ is the density of the liquid and g is the free fall acceleration. As
soon as the force F1 is greater than F2 , then h1 exceeds h2 and the surface
of the rotating liquid must be curved, as shown in Figure 1.2. The faster
the rotation is, the greater is the curvature of the surface.
One can find the shape of the curved surface of the revolving liquid. It
turns out to be a paraboloid — that is, a surface with a parabolic cross
section.
As long as we continue stirring the tea with the spoon, we keep it
swirling. But when we remove the spoon the viscous friction between layers
of the liquid and the friction against the walls and bottom of the glass will
convert the kinetic energy of liquid into thermal energy, and the motion
will gradually come to rest.
As the rotation slows down, the surface of the liquid flattens. In the
mean time vortex currents directed as shown in Figure 1.2, b appear in
the liquid. The vortex currents are formed because of the nonuniform
deceleration of the liquid at the bottom of the glass and at the surface.
Fig. 1.2: a --- Hydrostatic forces acting on a

particle in rotating liquid. b --- Vortex
currents arising as rotation slows down.
Near the bottom, where the friction is stronger, the liquid slows down more
effectively than at the surface. So, despite being at equal distances from
the axis of rotation, particles of liquid acquire different speeds: the ones
that are closer to the bottom become slower than those near the surface.
However the net force due to the pressure differences is the same for all these
particles. This force cannot cause the required centripetal acceleration of
all the particles at once (as was the case with uniform rotation with the
same angular speed). Near the surface, the angular speed is too large, and
particles of water are thrown to the sides of the glass; near the bottom the
angular speed is too low, and the resultant force makes water move to the
center.
Now it is clear why tea-leaves gather in the middle of the bottom, Fig-
ure 1.3. They are drawn there by vortex currents that arise due to the
nonuniform deceleration. Of course, our analysis is simplified but it accu-
rately grasps the main points.
How river-beds change 9
Fig. 1.3: The tea-cup experiment. Vortex currents

drive tea-leaves to the center of the bottom.
1.2 How river-beds change
Let us consider the motion of water in a river bend. The picture resembles
what we have observed in our glass of tea. The surface of water inclines
inside the bend in order that pressure differences produce the necessary
centripetal accelerations. (Figure 1.4 shows schematically a cross section
of bending river.) Quite similarly to the tea glass, the velocity of water
near the bottom is less than that near the surface of the river (distribution
of velocities with depth is shown by vectors in Figure 1.4). Near the
surface the net difference in hydrostatic pressures cannot make the faster
water particles follow the curve and the water is “thrown” to the outer shore
(away from the center of the bend). Near the bottom, on the other hand, the
velocity is small, so the water moves toward the inner shore (to the center
of the bend). Hence additional circulation of water appears in addition to
the main flow. Figure 1.4 shows the direction of water circulation in the
transverse plane.
The circulation of water causes soil erosion. As a result, the outer bank
is undermined and washed out while the soil gradually settles along the
inner shore, forming an ever thickening layer (remember the tea-leaves in
the glass!). The shape of the river-bed changes so that the cross section
resembles the one shown in Figure 1.5. It is also interesting to observe how
the velocity of the stream varies across the river (from bank to bank). In
straight stretches water runs most quickly in the middle of the river. At
Fig. 1.4: Cross

section of a turning
river-bed.
Hydrostatic forces,
vortex currents and
velocity distribution.
bends, the line of fastest flow shifts outwards. This happens because it is
more difficult to turn fast-moving water particles than slow-moving ones.
A larger centripetal acceleration is necessary. But the greater the velocity
of the flow the greater the circulation of the water, and consequently, the
greater the soil erosion. This is why the fastest place in a river-bed is
usually the deepest one — a fact well known by river pilots.
Fig. 1.5: Evolution of a real river-bed.
Soil erosion along the outer bank and sedimentation along the inner one
result in a gradual shift of the entire river-bed away from the center of the
bend thereby increasing the river meander. Figure 1.5 shows the very same
cross section of a real river-bed at several year intervals. You can clearly
notice the shift of the river-bed and the increase in its meander.
How meanders are formed 11
So even an occasional slight river bend — created, for example, by a

landslide or by a fallen tree — will grow. Straight flow of a river across a
plain is unstable.
1.3 How meanders are formed
The shape of a river-bed is largely determined by the relief of the terrain it

crosses. A river passing a hilly landscape winds in order to avoid heights
and follows valleys. It “looks for” a path with the maximum slope.
But how do rivers flow in open country? How does the instability of
a straight river-bed with respect to bending described above influence the
course of a stream? The instability must increase the length of the path
and make the river wind. It is natural to think that in the ideal case (an
absolutely flat, homogeneous terrain), a periodic curve must appear. What
will it look like?
Geologists have put forth the idea that at their turns, paths of rivers
flowing through plains should take the form of a bent ruler.
Take a steel ruler and bring its ends together. The ruler will bend like
it is shown in Figure 1.6. This special form of elastic curve is called the
Euler curve after the great mathematician Leonard Eulerb who analyzed
it theoretically. The shape of the bent ruler has a wonderful property: of
all possible curves of a fixed length connecting two given points, it has
the minimum average curvature. If we measure the angular deflection θk
(Figure 1.6) at equal intervals along the curve and add up their squares
then the sum θ12 + θ22 + . . . will be minimal for the Euler curve. This
“economic” feature of the Euler curve was fundamental for the river-bed
shape hypothesis.
To test this hypothesis geologists modeled a changing river-bed. They
passed water through an artificial channel in a lightly erodible homoge-
neous medium composed of small, weakly-held-together particles. Soon the
straight channel began to wander, and the shape of the bend was described
by the Euler curve (Figure 1.7). Of course, nobody has ever seen such a
perfect river-bed in nature (because of the heterogeneity of the soil, for
instance). But rivers flowing through plains usually do meander and form
periodic structures. In Figure 1.7 you can see a real river-bed and the Euler
curve (the dashed line) that approximates its shape best of all.
b L. Euler, (1707–1783), Swiss-born mathematician and physicist; member of Berlin,

Paris, St. Petersburg academies and of the London Royal Society; worked a long time
in Russia. Buried in St. Petersburg.
Fig. 1.6: The form of

a bent steel ruler is
called the Euler
curve.
Fig. 1.7: a --- Modeling meanders in laboratory.

Channel-bed develops periodic Euler bends (the
dashed line). b --- A real river and the nearest
Euler curve (the dashed line).
By the way, the word “meander” itself is of ancient origin. It comes

from the Meander, a river in Turkey famous for its twists and turns (now
called the Menderes). Periodic deflections of ocean currents and of brooks
that form on surfaces of glaciers are also called meanders. In each of these
cases, random processes in a homogeneous medium give rise to periodic
structures; and though the reasons that bring meanders about may differ,
the shape of the resulting periodic curves is always the same.
Chapter 2
Rivers from lakes
. . . Old Baikal had more than three hundred sons and

the sole daughter, beautiful Angara.
Ancient legend.
Let skeptical readers disbelieve the epigraph and search geographical at-
lases. Jokes aside, he will discover that 336 rivers fall into the Lake Baikal
and only one, the mighty Angara, has it for a source. It turns out that
Baikal is not the exception. As a rule, no matter how many rivers fall into
a lake, only one comes out of it.
For example many rivers run to Ladoga lake but only the Neva escapes
it; Svir is the only outflow of the Onega lake, etc. This may be explained by
the fact that the outflowing water prefers the deepest river-bed and other
possible exits are left above the level of the lake. It is hardly probable that
openings of several would-be river-beds have the same elevation. A copious
water supply in a brimming lake can send forth two streams. However
such a situation is not steady and may take place only in relatively young
(recently formed) lakes. Little-by-little, the deeper and faster stream will
wash away the bed increasing the outflow. As a result the level of the lake
will decline and the weaker flow will be gradually silted. Thus only the
deepest of the outflowing rivers will survive.
In order for a lake to be the source of two rivers it is necessary that
their origins lay exactly at the same level. This case is called a bifurcation
(the term is now widely used by mathematicians to indicate the increase of
the number of solutions to an equation). Bifurcations are uncommon and
usually only a single river comes out of a lake.
13
Another random document with
no related content on Scribd:
Hoe een jong Warrau-indiaantje uit de handen der Caraïben
24.ontkwam.[15]
Sluit25.
de oogen en doe een wensch.
De gelukspot.
26.
De honigbij
27. en de zoete drank.
De piaiman
28. en de stinkvogels.
Hoe29.het ongeluk over de menschen kwam, of De
geschiedenis van Macanoura en Anoeannaïtoe.
De kolibri,
30. die tabak brengt aan den eersten piaiman.
Het 31.
ontstaan der vrouwen-stammen.
Het 32.
gebroken ei.
De geest
33. van den pasgeborene.
De huid
34. van den Reuzenslang of Hoe de vogels hun
tegenwoordig gevederte kregen.
Een35.waarschuwing aan de vrouwen.
Hoe36.een man van zijn luiheid genezen werd.
De zwarte
37. tijger, Wau-oeta en de gebroken pijl.
De legende
38. van Letterhoutstomp.
De legende
39. van Arimoribo en Jorobodie.
Uitdrijving
40. van een priester uit den Indiaanschen hemel.
Uitdrijving
41. van Indianen uit den Hemel der Paters.
Bezoek
42. van Caraïben aan Macoesi-land.
Legende
43. van Paramaribo.
Legende
44. van Post-Sommelsdijk.
Einde
45.van den Indiaanschen broederoorlog.
De groote
46. bloedzuigende vleermuis.
Legende
47. van Mapajawari of De uitroeiing der
menscheneters.
Migratie-legende
48. der Creek-Indianen van Georgia.
Het verhalen van de avonturen hunner Goden of Nationale Helden

behoort bij alle Indianen stammen van oudsher tot de eerste
wederkeerende plichten, die tegenover het nageslacht trouw moeten
worden nagekomen. [16]
In Noord Amerika werden daarvoor de lange winteravonden gebruikt,

en de verteller wist dan meestal door zijn bijzonder talent tranen en
lachbuien bij het jonge volk te wekken en de harten der krijgers van het
heilige vuur te doen doordringen, vooral wanneer het noodzakelijk
geacht werd, op het oorlogspad te gaan.
Hoewel deze tijden sedert de verspreiding der blanken over hunne

woongebieden voorbij zijn, wordt toch nog van hunne mythische
Helden en Goden gaarne verteld. In het leven van de oorspronkelijke
menschheid is er misschien niets, wat zoozeer op een poëtisch
aangelegd gemoed werkt als zich een vertelavond in een Indiaansche
hut voor te stellen, wanneer de oude wijze man in zijn eenvoudige,
onopgesmukte taal van een der Nationale Helden vertelt, die den
Zonnegod overwon en de seizoenen en de dagen in het leven riep.
Zoowel de Noord- als de Zuid-Amerikaansche Indianen bezitten tal van

verhalen, waarin mythische Helden als hoofdpersonen optreden. Uit
den lijvigen bundel, die Walter E. Roth (R.) in het licht heeft gegeven
en die, uit de drie Guyana’s afkomstig, voor het meerendeel door hem
ter plaatse zijn opgeteekend, kies ik in de eerste plaats:
De Geschiedenis van Haboeri (No. 1), een der mythische helden der
Warraus, die door hen den „vader der uitvindingen” wordt genoemd.
Aan dezen cultuurheld dankt de Warrau zijn zoo voortreffelijke
vaartuigen (korjalen), waarom hij hem in dit verhaal eert. Behalve dat
wij hier ook reeds met willekeurige transformaties van menschen in
dieren en omgekeerd kennis maken, en er de herhaaldelijk in hunne
vertellingen voorkomende verklaring van de eigenschappen van
diersoorten in aantreffen, wordt er ook van een der vele bij
verschillende stammen heerschende meeningen omtrent den
oorsprong van het menschdom in gewag gemaakt. [17]
Hier wordt deze n.l. op de aarde gedacht, en daar de Indianen in het
algemeen zich geen ontstaan kunnen denken uit iets, wat te voren niet
bestond, zoo gelooft de Warrau, dat de mensch, of liever de eerste
voorvader van zijn stam, hetzij uit verschillende dieren, hetzij uit een of
andere plant (in No. 1) of ook wel uit rotsen, steenen of rivieren is te
voorschijn gekomen.
De Caraïben daarentegen nemen aan, dat de mensch uit de lucht is

neêrgedaald. Het verhaal, dat wij in No. 2 geven en uit Engelsch
Guyana afkomstig is, behoort tot de z.g. mythencyclus der Caraïben,
die zich scherp onderscheidt van die der Arowakken. Dit verhaal is niet
alleen een der vele voorbeelden in de Indiaansche folklore, waarin
dieren als brengers van cultuurplanten worden geschetst, maar het
stelt ook de waarheid in het licht, die, hoeveel minder ook van
toepassing op de Indianen-maatschappij, hier toch ook haar intrede
schijnt te hebben gedaan (onder den invloed der blanken?) dat
„ondank ’s werelds loon is”.
Hoe een zelfde mythe, met grootere of kleinere wijzigingen, bij

verschillende stammen wederkeert, mag uit No. 3 blijken, waarin wij de
zelfde mythe uit den mond van een Warrau-Indiaan weêrgeven.
Wanneer, zooals den lezer bij de kennisname van dit en andere

Indiaansche verhalen zal opvallen, meermalen gesproken wordt van
„v o g e l s en d i e r e n ”, dan komt dit voort uit het geloof aan den
oorsprong van de menschen in de lucht, waar zij nog geen andere
dieren kenden dan vogels.
Ook in de mythen, die het ontstaan van het menschdom op de aarde

laten plaats vinden, en waartoe de cyclus der Arowakken behoort,
vinden wij nergens aanduidingen van een geloof uit niets, noch
spontaan, noch door bemiddeling van den Grooten Geest.
De Arowakken-cyclus heeft als leidend kenmerk het ontstaan van alle

levende wezens uit een hol in den grond, [18]dat ook wel eens in de
gedaante van een mensch, n.l. als een steenen vrouw wordt
voorgesteld.
In verband met de later te bespreken legenden, die op

volksverhuizingen (migraties) betrekking hebben, is het de aandacht
waard, dat in de scheppingsmythen van vele Indianen o.a. van de
Navajoes en de Algonkins van Noord-Amerika, het bedoelde hol steeds
in het Westen wordt gedacht, terwijl het niet minder treft, in bedoelde
mythen het voorval met de dikke vrouw (zie No. 2 en 3) terug te vinden,
die ook daar de oorzaak er van was, dat slechts een deel der
menschen het aardoppervlak bereikte. Bij bovengenoemde stammen
braken door de zwaarte der vrouw de zeer lange wortels af, die in het
gat van den aardbodem groeiden, zoodat een aantal menschen weder
in het hol terugvielen. Ook in de Migratie-legende van de Creek-
Indianen van Georgia, die ik als bijvoegsel onder No. 48 aan dezen
bundel heb toegevoegd, wordt van het ontstaan hunner voorvaderen
uit een hol onder den grond verteld.
Bij talrijke stammen heerscht het geloof, in hunne mythen uitgedrukt,

dat het menschdom uit verschillende dieren, planten, rotsen, steenen
en rivieren ontstaan is.
De volgende mythe van dezen bundel (No. 4), getiteld: „De oorsprong
der Caraïben”, doet de menschen uit dieren geboren worden. Zij schijnt
van de Warraus afkomstig te zijn, die haar naar de Caraïben hebben
overgebracht. Hier treffen wij dus het omgekeerde aan ten opzichte van
de mythe, die het menschdom buiten de aarde ontstaan denkt. Voor de
lezers, voor welke deze bundel bestemd is, geven wij de voorkeur aan
de Caraïbische lezing.
Sommige stammen leiden het menschdom af, hetzij van een

Mythischen Levensboom (zie blz. 20), hetzij [19]van bepaalde boomen,
bijv. de Zijdekatoenboom of de Kankantrie* en de Itapalm*. Volgens de
Akawai- en Macoesi-stammen van Engelsch Guyana moet er een
boom geweest zijn, waarin de Groote Geest, Makoenaima,
omhooggeklommen is en met zijn steenen bijl stukken hout heeft
afgeslagen, die in menschen en verschillende dieren veranderd zijn. Bij
de Arowakken wordt bepaaldelijk de kankantrie als de oorsprong van
menschen en dieren aangewezen. Ook bij hen zou Makoenaima
stukken van takken en van den bast van dezen boom in de lucht, het
water en op het land geworpen hebben en daaruit zouden dieren en
ook mannen en vrouwen zijn voortgekomen.
De Maipoeres, een nu uitgestorven stam aan de Boven-Orinoco,

geloofden volgens Von Humboldt, dat in oude tijden de geheele
aarde onder water geraakt is, dat er een groote vloed* is geweest en
dat slechts één man en één vrouw zich gered hebben op den top van
den berg Tamanacoe; dat het paar, wanhopig over het verlies hunner
verwanten en vrienden, om den berg heenwandelend, plotseling een
stem hoorde, die den raad gaf, vruchten van den Itapalm* achter zich
over het hoofd te werpen en dat, toen het dien raad opvolgde, uit de
vruchten, die de man wierp, mannen voortkwamen, en uit die der vrouw
vrouwen ontstonden.
Ook een ontstaan uit steenen vinden wij bij meerdere

Indianenstammen als mythe verhaald. Bij de Makoesi-Indianen van
Engelsch Guyana komt de traditie voor, dat Makoenaima een
watervloed over de aarde zond en dat slechts één man zich heeft
weten te redden, die daarna steenen achter zich wierp en dat op deze
wijze de aarde weêr bevolkt werd. Deze traditie is hierom merkwaardig,
omdat zij ook bij de Oude Grieken wordt aangetroffen. Bij hen was het
Deucalion, die steenen achter zich wierp. [20]
In No. 5 van dezen bundel, getiteld: „Hoe de Caraïben gekweekte

planten leerden kennen”, vinden wij een der vele voorstellingen
geschetst van de wijze, waarop het menschdom zijne cultuurgewassen
verkreeg. Deze zijn volgens de Caraïben van een wonderboom
gekomen, waarop zij groeiden, en terwijl het in No. 2 de Agoeti* was,
die de menschen in het bezit van de maïs stelde, is het hier de
Buniavogel*, een giersoort, die hen zelfs alles omtrent de
cultuurplanten heeft medegedeeld.
Bij vele Indianenstammen, ook van Guyana, treft men sporen aan van
een geloof aan een voortbestaan van het lichaam en de daarin
huizende geesten. Zoo vertelt de Nederlandsche onderzoekingsreiziger
C. H. de Goeje (G.), dat een Ojana-vrouw hem vroeg, als hij terug
mocht komen, voor haar een teremopüillatop (hetgeen beteekent een
werktuig, dat een eeuwig leven kan bezorgen) te willen meêbrengen,
opdat haar zoontje met het eeuwige leven gezegend zou worden.
Andere ontwikkelingstrappen van dit geloof aan een onsterfelijk

lichaam treffen wij in verschillende mythen aan, die vertellen van het
afwerpen der huid. De Indiaan gelooft, dat wie van huid verandert, het
eeuwige leven heeft. „Toen Amalivaca* een tijdlang onder de
Tamanacas* had geleefd, nam hij zijn korjaal, om de overzijde van het
water, van waar hij was gekomen, te bereiken, en zong hem toe: „Gij
zult van huid veranderen en daardoor, als slangen, eeuwig jong
blijven”. Walter E. Roth, aan wien wij het voorgaande ontleenen,
voegt er aan toe: „Toen Kororomanna* naar de aarde afdaalde, om te
zien wat de Arowakken deden, vond hij ze zóó slecht geworden, dat hij
hun het eeuwige leven ontnam, en het aan dieren gaf, die nu nog hun
huid afwerpen” (slangen, hagedissen).
Het verhaal „De dochter van den Geestenbezweerder”, [21](No. 6) geef

ik als een der vele voorbeelden van dit geloof. In een nog zeer primitief
stadium van hun geloof aan een eeuwig leven laat de Indiaan het
lichaam na den dood somtijds in steen veranderen, hetzij als een
normaal iets, hetzij bij wijze van straf (No. 9).
In een hooger stadium van het geloof aan een voortbestaan na den
dood wordt het lichaam vergankelijk gedacht, maar de geest of de
geesten, die er in huizen en die bij den dood vrijkomen,
onvernietigbaar. In alle deelen, waarin een slagader klopt, meenen de
Indianen, zetelt een geest, van welke de in het hart huizende de
voornaamste is.
De opvattingen, die verschillende Indianenstammen huldigen omtrent

het verblijf dezer geesten na den dood, en de rol, die zij spelen, loopen
zeer uiteen. Sommige stammen huldigen de meening, dat de geest van
het hart na den dood hemelwaarts stijgt, om daar met andere
gelijksoortige geesten te leven en ten slotte in een jong, nieuw lichaam
te veranderen. Andere geesten gaan na den dood, hetzij naar het
zeestrand en kunnen daar de booten van koers doen veranderen,
hetzij naar het bosch of veranderen in dieren.
Dat in tal van dieren, volgens het geloof der Indianen, geesten huizen,
blijkt niet alleen uit verschillende hunner mythen, sagen enz., maar ook
uit hun geloof aan kwade en goede voorteekens en uit hunne talrijke
bekoringsmiddelen, om de geesten dezer dieren gunstig te stemmen
(zie later). Ook komen onder de Indianen talrijke sporen voor van een
geloof aan geesten, die in planten huizen, (zie verder) ja, de geheele
natuur wordt door de Indianen als bezield gedacht.
Nu eens kan een geest zich aan een ander lichaam verbinden, om een
geestelijke vriend of een raadgever [22]te worden, dan weêr kan hij in
zijn nieuwe verblijf kwaad willen stichten. De geesten kunnen in de
bosschen, velden en bergen blijven ronddolen, hun verblijf in boomen,
steenen, onderaardsche holen opslaan, ja, ook wel met sterren,
rivieren en de zee in verbinding treden.
De graad van onsterfelijkheid van den geest verschilt, te beginnen bij

het primitieve geloof aan een ronddwalen om de plaats, waar de doode
begraven is, tot aan het meer gevorderde geloof aan een overplanting,
met of zonder dierlijke of menschelijke reïncarnatie.
De geest van een doode is altijd, ook bij de Indianen, een onderwerp
van vrees. Bij doodenfeesten moet men dan ook den geest van den
overledene gunstig trachten te stemmen, en hem vriendelijk
toespreken.
Dance (D.) haalt een merkwaardig voorbeeld daarvan uit Engelsch

Guyana aan:
Een Indiaansch kind was gestorven door de slechte gewoonte, om

aarde te eten (aardeten* of geophagie). Toen het lijkje in een open
doodkist lag, die de vader door een Creoolschen timmerman in de
buurt had laten maken, naderde de grootmoeder van het kind kort vóór
de begrafenis het kistje, en zich over het lijkje heenbuigend, sprak zij:
„Mijn kind, ik heb je altijd gewaarschuwd, geen aarde te eten. Ik heb je

er nooit van gegeven, omdat ik wist, dat het slecht voor je was. Maar
altijd zocht je het voor je zelf. Ik zeide je, dat het slecht voor je was. Nu
zie je, heeft de aarde je gedood. Val er mij niet lastig om, want het was
je eigen wil. Een boos iets bracht het in je hoofd, om ze toch te willen
eten. Zie, ik leg je pijl en boog aan je zijde. Je kunt er je meê
vermaken. Ik was altijd lief voor je. Wees ook lief voor mij en maak het
mij niet lastig”. [23]
Daarna kwam de moeder van het kind, en zei als in een treurzang:
„Mijn kind, ik bracht je ter wereld, om je alle goede dingen te laten zien
en te laten genieten. Deze borst”, (daarbij toonde zij een harer borsten)
„heeft je gevoed, zoolang je er behoefte aan had. Ik maakte mooie
doeken om je te kleeden; ik verzorgde je en gaf je eten. Ik speelde met
je en heb je nooit geslagen. Je moet ook goed voor ons zijn en nooit
ongeluk over ons brengen”.
Toen trad ook de vader op het lijkje toe en zei:
„Mijn jongen, toen ik je zei, dat aarde je zou dooden, heb je niet willen
luisteren, en zie, nu ben je dood. Ik ging uit en bracht een mooi
doodkistje voor je meê. Ik zal moeten werken, om het te kunnen
betalen. Ik heb een graf voor je gemaakt op een plek, waar je zoo
dikwijls hebt gespeeld. Ik zal er je behaaglijk inleggen en wat aarde er
bij doen, om ze te kunnen eten; want nu kan je dit geen kwaad meer
doen, en ik weet, dat je er zooveel van houdt. Je moet geen ongeluk
over mij brengen; maar zie naar hem, die je aarde deed eten”.
Het waren tot het Christendom bekeerde Arowakken die zoo spraken,
waaruit blijkt, hoezeer het animistische geloof hen nog beheerschte.
Vele verhalen der Indianen hebben betrekking op z.g. Boschgeesten.

Deze kunnen goede, maar meerendeels kwade hoedanigheden en
bedoelingen hebben, zoodat zij doorgaans bij de Indianen in een
kwaden reuk staan. Zij kunnen uit het lichaam van een doode, hetzij
mensch of dier, of ook wel spontaan ontstaan, en vinden eindelijk een
plaats, hetzij in het bosch, hetzij in een bepaalden boom of plant,
zooals in No. 9, 11 en 29 kan blijken. Hunne namen loopen bij
verschillende stammen zeer uiteen.
Bij Caraïben bestaat de overtuiging, dat zij zelf de oorzaak zijn van de
kwade bedoelingen der geesten, [24]zooals het verhaal „Hoe
lichaamspijnen, dood en ellende op de wereld kwamen” (No. 7) leert.
Een bekende boschgeest der Arowakken heet Konoko Koeja, die

Adda-Koeja wordt genoemd, wanneer hij in een bepaalden boom huist.
Deze laatsten hebben niet zelden de gedaante van vogels. Op dezen
geest heeft betrekking „Het hoofd van den boschgeest en de
nachtzwaluw” (No. 8), waarin deze door alle Indianen gevreesde vogel
uit het hoofd van den geest ontstaan wordt gedacht.
Gevaarlijk wordt het er voor gehouden, de geluiden der geesten na te

bootsen, om hen te lachen, ja zelfs om hunne namen te noemen,
zooals blijkt uit „De vrouw, die een Boschgeest nabootste” (No. 9).
Doch het kan ook wel eens voorkomen, dat een aan een plant
gebonden geest iemand tegen een anderen Boschgeest beschermt.
Als voorbeeld van dit geloof is No. 10, getiteld: „De Geest van de
schimmelplant redt het jonge meisje”, vooral hierom merkwaardig,
omdat de Indiaan zich hier zelfs begeeft op het moeilijke gebied van de
leer der plantaardige parasieten. In dit verband is ook No. 37
merkwaardig, omdat het hier de Geest van een den arm eens jagers
bedekkende schimmelsoort is, die verantwoordelijk gesteld wordt voor
diens weinige geluk op de jacht.
Buitengewoon rijk is de Indiaansche folklore aan mythen en legenden,

die in verband staan met het geloof, dat bij alle stammen wordt
aangetroffen, aangaande een innig verband tusschen menschen en
dieren.
Oorspronkelijk waren volgens de meeste overleveringen menschen en

dieren uit een zelfde „deeg” geboren en hadden zij, zooals een legende
der Akawais, een Indianenstam in Engelsch Guyana, vertelt, van den
Grooten Geest, door hen Makoenaima* genoemd, [25]den raad
medegekregen, in eensgezindheid te leven—een gebod, dat volgens
de legenden door het verre voorgeslacht getrouw werd opgevolgd.
Ongehoorzaamheid heeft in latere tijden, zooals de lezer in dezen
bundel herhaaldelijk zal vermeld vinden, daarin verandering gebracht.
Dat volgens de Indiaansche folklore menschen en dieren op

onbeperkte wijze in elkander kunnen overgaan, zooals boven reeds
werd opgemerkt, is alleszins te begrijpen (No. 11 en 12, 16, 28). In vele
gevallen werd de verandering van den mensch in een dier als een
bestraffing opgevat, zooals wij zien in het mooie verhaal, getiteld: Hoe
het ongeluk over de menschen kwam, of de geschiedenis van
Maconaura en Anoeannaïtoe (No. 29).
Volgens de overtuiging der Indianen kan hun geestenbezweerder, de

piaiman, voor wien immers niets onmogelijk geacht wordt, deze
transformatie bij zich zelf en bij anderen te voorschijn roepen, geheel
overeenkomstig die, welke door de geesten tot stand gebracht is.
In de dierenfabels der Indianen gaan de dieren als menschen met

elkander om en als menschen voeren zij gesprekken met elkander,
zooals meer in het bijzonder uit de nummers 13, 14, 15 en 30 moge
blijken. No. 15 getiteld „Tijger en Miereneter”, is ook nog hierom
merkwaardig, omdat een geheel gelijksoortige vertelling (een weinig
gewijzigd) bij sommige Noord-Amerikaansche stammen de ronde doet.
Behoort deze dierenfabel tot de groep van mythen, sagen, legenden en
fabels, die als de overblijfselen te beschouwen zijn van oeroude,
eenmaal over het geheele gebied der Nieuwe Wereld verspreide
overleveringen of is zij, overeenkomstig de meening, dat, waar de
hersenen bij alle menschen gelijk georganiseerd zijn, de produkten van
den geest overal een groote verwantschap zullen moeten vertoonen,
[26]onafhankelijk van het noordelijke voortbrengsel 7 van ’s menschen
fantasie ontstaan?
Hoewel wij ons hier ter plaatse in dezen strijd niet kunnen mengen,
mag toch worden opgemerkt, dat laatstgenoemde meening, om
gelijksoortige verhalen bij verschillende volken te verklaren, in dit geval
zeer onwaarschijnlijk is en dat vele Afrikaansche elementen, die in de
Indiaansche folklore voorkomen, onmogelijk door een ontstaan,
onafhankelijk eener aanraking met de negerbevolking, kunnen
verklaard worden.
Wenden wij ons nu tot de plantenwereld, dan hebben wij reeds

opgemerkt, dat volgens het oude geloof der Indianen, ook
verschillende planten en boomen tot verblijfplaats van geesten kunnen
dienen. Ook de transformatie van menschen in planten en omgekeerd,
wordt nu en dan in de Indiaansche folklore aangetroffen. (Zie No. 1).
Wel het meest bekende voorbeeld in Suriname van een boom, waarin
geesten huizen, is de reeds genoemde Kankantrie* of
Zijdekatoenboom, de hoogste, breedst vertakte en mooiste boom van
Guyana’s oerwouden. Door de Boschnegers van Suriname worden aan
dezen reus geregeld offers gebracht, ten einde de kwade geesten, die
in den boom huizen, gunstig te stemmen.
Het is wel merkwaardig, dat dit geloof en deze gewoonte, die de

negerslaven van Suriname uit Afrika hebben medegebracht, waar een
verwante boom, de Adansonia digitata in de animistische
voorstellingen der negers een zóó groote rol speelt, vóór de komst der
Negers in Guyana reeds lang bij de Indianen bestond. Ook deze zullen,
evenals Boschnegers en Stadsnegers, geen kankantrie omkappen.
Op dit verband tusschen dezen boom en de geestenwereld [27]berust

het geloof, dat zoowel bij Indianen (R. blz. 230) als Negers (C. e.) wordt
aangetroffen, dat de Kankantrie na het ondergaan der zon
wandeltochten onderneemt. Ook het voor den oningewijde vreemde
feit, dat de Indianen in hunne verhalen de hutposten laten spreken (zie
no. 1), vindt uit hun geloof aan in boomen huizende geesten een goede
verklaring. Het verhaal, getiteld „Hariwali en de Wonderboom” (No. 16),
evenals No. 30 „De kolibrie, die tabak brengt voor den eersten
piaiman”, waarin van in de tabak huizende geesten sprake is, is in
laatst genoemd verband zeker de aandacht waard.
Wij hadden het eerstgenoemde, met de geschiedenis van Haboeri,

evengoed onder de Heldensagen kunnen opnemen, want Hariwali is
de stamheld der Arowakken, die sommigen onder hen met Haboeri
gelijkstellen. Evenzeer hadden wij het verhaal van Hariwali onder een
afzonderlijke rubriek der Geesten van het water kunnen opnemen,
omdat er van een watergeest in verteld wordt, die er in de gedaante
van een bruinvisch in optreedt.
Hier mag er ook de aandacht op gevestigd worden, dat de vele

bekoringsmiddelen, die de Indianen toepassen (zie blz. 36) en
waarover de gebroeders Penard zoovele waardevolle mededeelingen
hebben gedaan, ten grondslag liggen aan het bij de Indianen
ingewortelde geloof aan een verband tusschen het plantenrijk en de
geestenwereld.
Waar volgens het geloof der Indianen, zooals boven reeds werd
opgemerkt, alles in de natuur bezield gedacht wordt, is het niet te
verwonderen, dat in verband met de wonderlijke rotsvormen, die in het
binnenland van Guyana voorkomen, zij daarin eveneens bepaalde
geesten denken 8 waarvoor zij zich steeds in acht hebben te nemen, en
[28]steeds een zekere vrees aan den dag leggen—zoodat zij het
gevaarlijk achten hunne namen te noemen, wanneer zij ten minste
onder een bepaalden naam bekend staan (No. 29). Walter E. Roth
geeft van deze vrees verschillende voorbeelden, deels uit de litteratuur,
deels uit eigen ondervinding. Het wordt bijv. als hoogst gevaarlijk
beschouwd, met den vinger naar een geest te wijzen, dus ook naar
diens verblijf. Meer in het bijzonder wordt dit vermeld ten opzichte van
den Ouden man’s val (de beroemde Kaieteur-val in de Essequibo). Im
Thurn (T.) verhaalt, dat toen de op gepotlood ijzer gelijkende
verweeringskorst* van vele rotsen in het droge rivierbed zijn aandacht
had getrokken en hij er de Indianen naar vroeg, zij plotseling hem het
zwijgen oplegden en hem waarschuwden, aan die steenen geen
aandacht te schenken, daar deze zich zouden kunnen wreken en
ongelukken zouden kunnen veroorzaken. Een Indiaan, die op
Schomburgk’s reizen door Engelsch Guyana in 1847–48 eene
verzameling gesteenten droeg, wierp ze weg, uit vrees, dat ze kwaad
zouden kunnen stichten.
In de Indianen-folklore vinden wij herhaaldelijk van transformaties van

menschen in steen melding gemaakt, ook hier meermalen als straf voor
begane overtredingen. Op dit geloof, dat ook in No. 9 voorkomt, heeft
betrekking de legende, die aan den zooeven genoemden val is
vastgeknoopt en die ik onder No. 17 heb opgenomen. Door den
katholieken missionaris W. H. Brett (B.) is zij in dichtvorm
opgeschreven, welke hij voor deze verzameling, waarin de invloed der
zendelingen hier en daar duidelijk te bespeuren is, uitkoos, in
overeenstemming met de wijze, waarop de nationale overleveringen in
vroeger dagen met bijzondere stembuiging, meer gezongen dan
verteld werden.
Ook het omgekeerde, nl. het geboren worden van [29]menschen uit
steen, komt in de Indianen-verhalen meermalen voor. Wij zagen
immers reeds, dat de mythen-cyclus der Arowakken als leidend
kenmerk het ontstaan van alle levende wezens uit een hol in den grond
heeft, dat in menschelijke gedaante, ook wel als een steenen vrouw
wordt voorgesteld. (E. en K. b.).
De Indianen kennen ook een aantal Watergeesten (zooals den lezer

reeds uit No. 16 bleek), waarover in W. E. Roth’s werk tal van
mededeelingen voorkomen.
Nu eens hebben deze geesten een menschelijke gedaante, dan weêr

komen zij in de gedaante van dieren voor, die in het water leven, of zijn
zij half mensch, half dier. Bij de Caraïben heeten zij Okoyoemo, bij de
Arowakken Orehoe en bij de Warraus Ho-aráoeni.
Volgens de Arowakken leven de Orehoes altijd in het water, en

minstens één begeleid steeds een korjaal. Gebeurt er een ongeluk met
een boot, dan is het altijd een Orehoe, die er de oorzaak van is. Deze
hebben menschengedaante en verschijnen hetzij als mannen of als
vrouwen. De vrouwen baden nu en dan op een zandbank in de rivier
en kammen haar lang haar met zilveren kammen.
Bij andere stammen zijn deze Watergeesten overdag vrouwen en des

nachts mannen. Volgens nog weêr anderen leven zij overdag op den
bodem van het water, en komen des nachts uit het water en
schreeuwen als kinderen.
De Okoyoemo der Caraïben hebben de gedaante van een Camoedi*,

maar hij is veel grooter. Vandaar dat het, in geval van slangenbeet,
verboden is, water te drinken of te baden, en het ook niet geraden is,
dicht bij het water te komen.
Sommige dezer watergeesten zijn uit menschen, anderen uit visschen

of vischachtige zoogdieren voortgekomen. [30]Evenals de
boschgeesten, zijn zij verantwoordelijk voor ziekten op de wereld.
Daarom roept de geestenbezweerder, de piaiman, ook hen dikwijls op.
Bij vele stammen worden nadeelige waterstanden der rivier aan hen
toegeschreven, en het is daarom verboden over hen te spreken en
hunne namen te noemen, zooals uit het verhaal: „Amanna en haar
praatzieke man” (No. 18) blijkt.
Onder de vele woorden, die de Indiaan niet mag uitspreken,—die,

zooals men dit noemt, taboe* zijn (zie blz. 37)—zijn er ook woorden,
die niet op het water mogen gebruikt worden.
De groote hoeveelheid van zulke taboe-woorden bemoeilijkt, zooals te

begrijpen is, de Indiaansche taalstudie niet weinig.
Alle Indianenstammen hebben talrijke mythen, sagen en legenden, die

van hunne animistische voorstellingen omtrent alles wat zij aan den
hemel waarnemen, duidelijk blijk geven. Het spreekt van zelf, dat Zon
en Maan een groote plaats in hunne mondelinge overleveringen
innemen. De Zon, de bron van licht en warmte, die doet leven en
groeien; de Maan—de Indiaansche zon der slaap—, die des nachts het
aardrijk verlicht en door zijn herhaalde vormveranderingen in het
eenvoudige brein dezer natuuraanbidders allerlei phantastische
voorstellingen deed geboren worden.
Bij alle stammen, zoowel van het Noordelijk als het Zuidelijk deel der
Nieuwe Wereld, moesten deze hemellichamen, door hetgeen
aangaande hun voor hen zoo geheimzinnig gedrag werd
waargenomen, tot bezielde wezens worden, die als menschen
handelen, strijd voeren, verslonden worden enz.
Kan het verwonderen, dat de Zon met zijn 9 stralenkrans [31]die aan
veeren, pijlen of haren doet denken, in hooge mate op hunne phantasie
moest inwerken; kan het bevreemden, dat ook de Maan met hare zoo
geheimzinnige vlekken, waarin de Indianen menschelijke en ook wel
dierlijke wezens zien, met hare steeds wederkeerende phasen, aan
welke zij de voorstelling van verbrokkeling, lichamelijken groei en
afname of afknaging verbinden, en van welke de maansikkel hen aan
een wapen 10, een arm of aan een waterrad doet denken, het
uitgangspunt der mythenvorming is geworden? En was het ook niet
natuurlijk, dat het opkomen en ondergaan van beide hemellichamen
voorstellingen van verslonden worden door de aarde of de zee schiep,
evenals de terecht zoo gevreesde zons- en maansverduisteringen
slechts aan een verslonden worden konden worden toegeschreven?
Gedurende een zonsverduistering, zoo wordt verhaald, (T.), renden bij

de Arowakken de mannen met angstige [32]kreten uit hunne hutten,
daar zij in de meening waren, dat de Zon en de Maan aan het vechten
waren. In Fransch Guyana is het geloof aangetroffen, dat bij zons- en
maansverduisteringen een vreeselijk monster, dat zij probeeren met
hunne pijlen te verjagen, bezig is de hemellichamen te verslinden.
Een voor dezen bundel geschikte mythe, die de Zon zelve tot
onderwerp heeft, heb ik niet kunnen vinden. No. 19, getiteld: „de Zon
en zijne tweelingzoons”, kan deze leemte eenigermate vergoeden.
Op een der West-Indische eilanden, nl. Haïti, is nog een

scheppingsmythe bewaard gebleven, waarin van de geboorte van Zon
en Maan, evenals de menschen volgens de Arowakschen cyclus, uit
een hol in den grond verteld wordt. Dit eiland zou het eerst van alle
landen geschapen zijn. Het hol, waaruit Zon en Maan geboren werden,
ten einde de aarde van het noodige licht te voorzien, zooals het verhaal
luidt, wordt door de bewoners nog aangewezen. Het bevindt zich op 7
tot 8 mijlen van Kaap François (nu Cape Haytien genoemd) en heet „la
voûte á Minguet”. Het is ongeveer 50 meter diep en zeer smal. Door de
bevolking werd het vereerd, en bij lang uitblijven van regen maakte
men er bedevaarten heen, bracht er offers in den vorm van vruchten en
bloemen en voerde er, onder begeleiding van zang, dansen uit.
„Evenals Zon en Maan stelt elke ster, die om een of andere reden de
aandacht van den Indiaan trekt, een voorwerp op aarde voor. Voor een
kenner staat de levensgeschiedenis van dieren en planten”, zeggen de
Penards, „met vurige letters aan de hemel geschreven”. De namen,
die de Indianen aan bepaalde sterren en sterrebeelden geven, zijn òf
ontleend aan het, in een tijd, waarin zij verschijnen, veelvuldig optreden
van dieren, òf aan het dan rijp worden van bepaalde vruchten. Ook hier
laten de Indianen [33]zich weêr kennen als uitmuntende
natuurwaarnemers.
Sterren en sterrebeelden zijn volgens de Indianen geesten van

menschen en dieren—deze voorstelling treffen wij aan in No. 3 getiteld:
„De oorsprong van het menschdom”—; vallende sterren zijn geesten,
die op de aarde nederdalen. Uit de vele verhalen, die betrekking
hebben op hetgeen de Indianen aan den hemel waarnemen, hebben
wij „de Zon en zijn beide tweelingzoons” (No 19) gekozen. Deze
vertelling behoort tevens tot de zg. Heldensagen, want de bij
verschillende stammen van Guyana tot de Helden behoorende
tweelingzoons van de Zon: Pia en Makoenaima, treden er in op den
voorgrond. Deze sage is een der voorbeelden van de groote
veranderingen, die een verhaal na de overbrenging van den eenen
stam op den anderen kan ondergaan. Van hetzelfde verhaal bestaat nl.
een Warrau-, een Caraïbische en een Macoesi-lezing. Wij verkozen de
tweede, en veranderden den titel, omdat de oorspronkelijke titel „De
Zon, de Kikvorsch en de vuurstokken” niet meer voor de Caraïbische
lezing past. In deze gedaante van het verhaal vindt de Held
Makoenaima tegelijk met maipoeri* ten slotte een plaats onder de
sterren.
Bij de Makoesi-Indianen, een der Indianenstammen van Engelsch

Guyana, heeft de natuuronderzoeker Schomburgk op zijne reizen in dit
land een legende opgeteekend, die betrekking heeft op een Komeet of
Staartster, nl. de Komeet van Halley. Toen deze op een nacht aan den
hemel verscheen, zegt hij, kwamen mannen, vrouwen en kinderen
verschrikt uit hunne hutten loopen, en terwijl zij de armen naar den
hemel uitspreidden, smeekten zij het vreemde lichaam den hemel te
willen verlaten. Zij noemden het Ca-po-escima (= vuurwolk) of Wae-
inopsa (= zon, die zijn stralen achter zich werpt). In deze legende,
getiteld: Legende van den Vleermuisberg (No. 20) wordt [34]de
staartster voorgesteld als een oude vrouw, die een vuurstok (flambouw)
draagt.
Talrijk zijn in de Indianen-folklore de voorbeelden van hun ingeworteld

geloof aan slechte en goede voorteekens (Omens) en hoe hun
gansche leven beheerscht wordt door dit geloof, heeft de lezer reeds
kunnen afleiden uit hetgeen daarover voorkomt in No. 16 en No. 8.
De schildpad, die levend op de heete asch werd gelegd, en telkens er

uit vandaan kroop, was een slecht voorteeken, dat de dood der vrouw
beteekende. Evenzoo is het onheilspellend geluid van de nachtzwaluw
een omen, dat ongeluk voorspelt. Want is deze vogel niet uit den kop
van een gevreesden boschgeest voortgekomen (No. 8)? Niet minder
onheilspeilend is het geluid van den uil (No. 21, No. 26 en No. 28) en
daar voor zijn de Indianen in het bijzonder bang; en geen wonder! want
onder de lugubere geluiden, die onmiddellijk na zonsondergang uit het
oerwoud klinken (C. b.) is dat van den uil wel het meest
angstaanjagende. Een uilensoort huist in oude holle boomen op een
afstand van een rivier en van daaruit klinkt zijn zang (!), die begint met
een viertal tonen in majeur, waarop na een korte pauze van slechts
enkele seconden weêr vier tonen volgen, maar die nu in het
overeenkomstige mineur klinken. Na een kort oogenblik worden de
laatste twee tonen in mineur herhaald en dan is alles stil.
Bij sommige Indianenstammen wordt deze uil „de moeder van de

maan” genoemd. Wanneer de onderzoekingsreiziger in Guyana’s
binnenlanden in een der tijdelijke kampementen in het oerwoud langs
de rivier in zijn hangmat ligt te filosofeeren over „het leven”, wordt hij
soms opgeschrikt door het diep-droefgeestige geluid van „de moeder
van de maan”, dat hem de haren te [35]berge doet rijzen. Als de eerste
tonen hem doen opschrikken, zal een huivering door zijn leden gaan,
want het is alsof een mensch in een poel om hulp roept, en wel op een
zóó droevige wijze, dat het hem toeschijnt, alsof hij alle hoop op
redding heeft opgegeven. De vier tonen, die in mineur volgen, zijn nog
droeviger, want zij klinken alsof de wanhopige in een laatste
krachtuiting den geest geeft. De laatste twee tonen, die na een korte
pauze volgen, zullen hem doen denken, dat hij de laatste snikken hoort
van een worstelende met den dood.
Zulke geluiden, die den reiziger, naast lieflijke tonen, die op

vrouwenzang gelijken of van een fluitspeler afkomstig schijnen,
meermalen des nachts uit het oerwoud toeklinken, zijn zóó
hartverscheurend en ternederdrukkend, dat wie ze eenmaal heeft
gehoord, de herinnering er aan alleen reeds voldoende is, de haren te
berge te doen rijzen. 11
Is het te verwonderen, dat het geluid van den uil in de eerste plaats bij
de Indianen als een slecht voorteeken geldt?
Ook kleinere dieren, zooals insekten kunnen, voor den Indiaan kwaad
of goed beteekenen. Een merkwaardig voorbeeld van dit geloof is bijv.
de Lichtkever*, een der merkwaardigste phosphoresceerende dieren
van het oerwoud, want deze kevers verschijnen plaatselijk als een
zwerm hellichtende vonken, die voortdurend door het geboomte heen
en weêr dwarrelen. Dit insekt kan voor den Indiaan drie voorspellingen
beteekenen. Wanneer het lichtende dier in zijn hut op den grond valt,
voorspelt [36]het een spoedigen dood van een der bewoners. Valt het in
het vuur, dan beteekent dit, dat een hert het gezonden heeft, om licht
voor hem te halen. Wanneer het onder de hutbedekking gaat zitten,
meent de Indiaan, dat hij iemand verwachten kan. Op dit bijgeloof, dat
wij aan Walter E. Roth ontleenen, heeft het verhaal „De lichtkever en
de verdwaalde jager (No. 22) betrekking, terwijl in „De piaiman en de
stinkvogels” (No. 28) een insekt (een zwarte mier) als een goed
voorteeken voorkomt.
Een zeer groote rol in het leven van den Indiaan spelen de bekoringen,
en de daarvoor door hen gebezigde bekoringsmiddelen, de zg. Binas
of Toelalas (P.) die voor allerlei doeleinden dienen, hetzij voor goede,
hetzij voor slechte. Zij worden bijv. gebruikt, om zich een goede jacht of
vischvangst te verzekeren, waarbij men voor bepaalde dieren bijzonder
daarvoor bereide Toelalas bezigt. Het geloof der Indianen in deze
middelen berust op de gelijkenis van het middel met het te bekoren
wezen. Wanneer de Indiaan bijv. een Pakira* wil bekoren, waardoor hij
meent geluk te zullen hebben op de pakirajacht, zal hij het middel
bereiden uit het blad van een plant (een Xanthosoma-soort), waarin hij
gelijkenis ziet met den pakirakop. De Penards hebben in hun reeds
aangehaald werkje dit onderwerp uitvoerig behandeld; daaruit moge
blijken, hoe ingewikkeld dit bekoringsvraagstuk, waarvan volgens den
Indiaan zooveel afhangt, wel is.
Niet alleen op de jacht en de vischvangst doen de bekoringsmiddelen

goede diensten, maar de Indiaan bezigt ze ook in zijne betrekking tot
de vrouw. Hij heeft er, die hem het bezit van een door hem gewenschte
vrouw kunnen verzekeren en ook die de kracht bezitten, een vrouw,
van wie hij afkeerig is, van hem verwijderd te houden. Ook de vrouw
kan hetzelfde middel tot wegdrijving [37]der liefde bezigen ten opzichte
van den man (zie blz. 48). Slechts enkele legenden worden onder hen
verteld, waarin het bekoringsmiddel wordt aangeduid, zooals in No. 23
getiteld: „De bina, de weder in het leven geroepen vader en de slechte
vrouw”, en in No. 24 getiteld: „Hoe een jong Warrau-Indiaantje uit de
handen der Caraïben ontkwam”. Ook in No. 38, getiteld: „De Legende
van Letterhoutstomp” is van bekoring, nl. van den slangengeest
sprake.
Talrijk zijn bij de Indianen de onthoudingen, die zij voortdurend in acht

hebben te nemen, ten einde zich daardoor tegen onheilen te

PDF The Wonders of Physics Fourth Edition Andrei Andreevich Varlamov Ebook Full Chapter

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

PDF The Wonders of Physics Fourth Edition Andrei Andreevich Varlamov Ebook Full Chapter

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF The Wonders of Physics Fourth Edition Andrei Andreevich Varlamov Ebook Full Chapter

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

The wonders of physics Fourth Edition

Andre■ Andreevich Varlamov

Fundamentals of Plasma Physics Fourth Edition

The Physics of the Manhattan Project (Fourth Edition)

Particle physics Fourth Edition. Edition Martin

Hendee's radiation therapy physics Fourth Edition

The Romans and Trade 1st Edition Andre Tchernia

Andre Green at the Squiggle Foundation Jan Abram

Cheese, Fourth Edition: Chemistry, Physics and

Wonders of the Human Body Vol 2 Cardiovascular

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

British Library Cataloguing-in-Publication Data

THE WONDERS OF PHYSICS

For any available supplementary material, please visit

Desk Editor: Christopher Teo

Typeset by Stallion Press

Christopher - 11067 - The Wonders of Physics.indd 1 11-09-18 2:33:31 PM

To our teachers and friends. . .

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

It is my pleasure to present the fourth, revised and extended, English edi-

From the Foreword to the Russian edition

A. A. Abrikosov, 2003 Nobel Prize winner,

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

Part 1 Outdoor physics 1

Chapter 1 Meandering down to the sea 5

Chapter 2 Rivers from lakes 13

Chapter 3 The oceanic phone booth 15

Chapter 4 In the blue 25

Chapter 5 The moon-glades 37

Chapter 6 The Foucault pendulum and the Baer law 41

Chapter 7 The moon-brake 51

Part 2 Saturday night physics 55

Chapter 8 Why the violin sings 59

Chapter 9 The chiming and silent goblets 67

Chapter 10 The bubble and the droplet 75

Chapter 11 The mysteries of the magic lamp 89

Chapter 12 The water mic or about one invention

Chapter 13 How waves transmit information 105

Chapter 14 Why electric power lines are droning 113

Chapter 15 The footprints on the sand 117

Chapter 16 How to prevent snowdrifts? 129

Chapter 17 The incident on the train 133

Part 3 Physics in the kitchen 139

Chapter 18 Craving microwaved mammoth 143

Chapter 19 The physics of baking good pizza 155

Chapter 20 Boiling, steaming, or rinsing? 171

Chapter 21 The mystery of the Christmas turkey 185

Chapter 22 Macaroni, spaghetti, and physics 189

Chapter 23 Ab(out) ovo 201

Chapter 24 Waiting for the kettle to boil 209

Chapter 25 The physics of good coﬀee 225

Chapter 26 “Nunc est bibendum”: physicists talk

Part 4 Windows to the quantum world 259

Chapter 27 The birth of new physics at

Chapter 28 The uncertainty principle 275