TECHNOLOGISCHE

MATERIALENKRINGLOOP

uit publicatie ING : Circulair bouwen - kansen voor vooral slopers en groothandels
 inhoud
technologische materialenkringloop

einde van bezit

 technologische
materialenkringloop
 De technologische kringloop bevat
grondstoffen die al in omloop zijn. Dat zijn
zogenaamde secundaire grondstoffen met
een fossiele of minerale oorsprong. Nieuw
te winnen fossiele of minerale
grondstoffen - de zogenaamde ruwe of
primaire grondstoffen - vallen per definitie
buiten de technische kringloop van de
circulaire economie. Zij zijn onderdeel van
de lineaire economie, die als niet langer
houdbaar gezien wordt.

In de technologische kringloop zitten dus

grondstoffen, materialen en producten die
continu onderdeel uitmaken van een
cyclus van hergebruik en recycling. Bij
hergebruik worden producten één op één
opnieuw ingezet, al dan niet met behoud
van de oorspronkelijke functie. Bij
recycling worden de gebruikte
grondstoffen of materialen uit de
producten teruggewonnen om er nieuwe
producten van te kunnen maken.

technologische materialenkringloop

inzet van secundaire grondstoffen

uit publicatie ING : Circulair bouwen - kansen voor vooral slopers en groothandels
recycling
Circulair is iets wezenlijks anders dan
recycling. Bij traditionele recycling komt
het product namelijk uiteindelijk alsnog op
de afvalberg terecht. Bij circulair per
definitie niet.

Recycling is echter wel een onderdeel van

circulair handelen binnen de
technologische materialenkringloop.
Binnen recycling kom je ook nog wel eens
de termen downcycling en upcycling
tegen. Bij downcycling wordt gerecycled
naar een laagwaardiger product, terwijl bij
upcycling wordt gerecycled naar een
hoogwaardiger product.

Vlaanderen Circulair
downcycling

van betonconstructie naar …

Beelen sloopwerken
Bij downcycling wordt een hoogwaardig(er)
product gerecycled naar een laagwaardig
product.

Laagwaardig heeft in dit voorbeeld

betrekking op de kwaliteit of waarde van
het product vanuit bouwkundig
perspectief : een betonconstructie versus
ballastbed voor een nieuw wegdek.

downcycling

… betongranulaat
puinrecycling.nl
upcycling

van kabelklos naar …

Santeri Viinamäki
 Bij upcycling wordt een
upcycling laagwaardig(er) product

… gevelbekleding
gerecycled naar een
hoogwaardiger product.

Neem als voorbeeld het hout van

een kabelklos dat verwerkt wordt
als gevelbekleding. Hoogwaardig
heeft hier betrekking op de
levensduur van het product :
eenmalig versus minimaal 50 jaar
voor de gevel van het gebouw.

Bedenk dat down- en upcycling

arbitrair kan zijn en zal afhangen
van het gekozen perspectief.

Villa Welpeloo, Enschede van Superuse Studios - Allard van der Hoek
hergebruik
 Deze façade van de Gallery of Furniture in
CHYBIK+KRISTOF Brno-Vinohrady, Tsjechië van architecten

Gallery of Furniture
CHYBIK+KRISTOF is opgebouwd uit
hergebruikte plastic stoelen. Een
beeldbepalend architectonisch voorbeeld
van hergebruik van een product in een
andere toepassing.

Lukas Pelech
 Kengo Kuma & Associates

China Academy of Arts’ Folk Art Museum

In het China Academy of

Arts’ Folk Art Museum in
Hangzhou, China van
architect Kengo Kuma &
Associates zijn
dakpannen van
(gesloopte) bebouwing
uit de directe omgeving
hergebruikt als
zonwering. De
dakpannen zijn verwerkt
in een frame van
gespannen staaldraad.
Een beeldbepalend
architectonisch
voorbeeld van
hergebruik in een andere
toepassing
Eiichi Kano
 De kapel van San Bernardo in
Córdoba, Argentinië van architect
Nicolás Campodonico is een voorbeeld
van één op één herbestemming van
Nicolás Campodonico gebruikte bakstenen.

Capilla San Bernardo

Nicolás Campodonico
De gevel van het Kamikatz Public House in
Kamikatsu, Japan van architect Hiroshi
Nakamura & NAP is opgebouwd uit
gerecyclede ramen van verlaten woningen.
Een voorbeeld van één op één hergebruik
van bouwproducten.

Hiroshi Nakamura & NAP

Kamikatz Public House

Nacasa and Partners Inc
 Een bijzondere vorm van hergebruik met
behoud van functie is het donorskelet; het
hergebruiken van draagconstructieve
elementen. Hier toegepast in enkele
gebouwen aan de Hoogstraat in
Rotterdam. De gevels hebben een
bijzondere status en zijn behouden, maar
de draagconstructie voldeed niet meer aan
de huidige eisen.

Draagconstructieve elementen verzameld

uit gesloopte gebouwen zijn hier als
donorskelet ingezet. Hiervoor moet
natuurlijk geschikt donormateriaal
aanwezig zijn. In de praktijk wordt ook veel
maatwerk toegepast dat niet altijd één op
één geoogst kan worden uit de
zogenaamde donorgebouwen. Neem
bijvoorbeeld elementen uit de fundering
die ontworpen zijn op een bepaalde
draagkracht.

In theorie kan een heel gebouw uit

hergebruikte elementen opgetrokken
worden, echter is dit in de huidige
bouwpraktijk dus nog wel lastig. Uiteraard
kan je hier in de nieuwbouw wel op
voorsorteren.

donorskelet

Hoogstraat, Rotterdam
Rijnboutt BV
donorskelet

Hoogstraat, Rotterdam

Rijnboutt BV
einde van bezit
 Stel je koopt een fiets. Je
bent dan eigenaar
geworden van alle
materialen waaruit de
fiets is opgebouwd. En
dat zijn er best veel.

Als eigenaar van de fiets

ben je ook eigenaar
geworden van alle
gebruikte materialen
waaruit de fiets is
opgebouwd. Je hebt geen
idee welke grondstoffen
erin verwerkt zijn, hoe je
het product zou moeten
repareren of hoe je het
kan aanpassen opdat het
wel weer aan je wensen
voldoet. Met als resultaat
dat het product in de
meeste gevallen eindigt
op de afvalberg.

Hoe kan dit anders?

Todd McLellan
 Thomas Rau heeft daar een
oplossing voor. Thomas Rau
is een architect. In een
uitzending ‘Einde van bezit’
van VPRO Tegenlicht uit 2015
licht hij zijn idee toe.

Bekijk de volledige uitzending

(± 48 min.) of de
samenvatting (± 15 min.) van
VPRO Tegenlicht.

Thomas Rau

einde van bezit

VPRO Tegenlicht
 De kern van Rau’s betoog is dat als je als consument
een product koopt eigenaar wordt van een probleem :
een product dat kapot gaat of niet meer aan je wensen
voldoet. Als consument weet je niet hoe je hiermee om
moet gaan. Je bent tenslotte niet betrokken geweest bij
het productieproces. Je hebt geen idee welke
grondstoffen erin verwerkt zijn, hoe je het product zou
moeten repareren of hoe je het kan aanpassen opdat
het wel weer aan je wensen voldoet. Met als resultaat
dat het probleem van een individuele consument een
collectief probleem wordt : het product belandt op de
afvalberg.

Rau’s voorgestelde oplossing is dat het eigenaarschap

bij de producent blijft: einde van bezit. Je koopt geen
producten als consument, maar je neemt een dienst
af. De verantwoordelijkheid van een product dat kapot
is of niet meer aan de wensen van de consument
voldoet blijft zo het probleem van de producent. Deze
zal er alles aan gelegen zijn om het product
waardevoller te maken door het minder snel kapot te
laten gaan, het makkelijker maken om te repareren of
te verbeteren, of de gebruikte grondstoffen weer in te
zetten voor nieuwe producten.

Dit concept wordt ook wel aangeduid als de prestatie-

economie, en is feitelijk een uitwerking van de
circulaire economie.

Voor het hoofdkantoor van zijn eigen

architectenbureau vroeg Thomas Rau aan Philips om
licht en niet om lampen. Dus wel de dienst, maar niet
het product. Dat resulteerde in het concept ’pay-per-
lux’. Thomas Rau betaalt voor een bepaalde
hoeveelheid licht. Hoe Philips dat verzorgt is hun
probleem. Philips blijft eigenaar van de lampen en kan

prestatie-economie het meest verdienen als de lampen minder snel kapot

gaan, weinig elektra verbruiken en eenvoudig te

van bezit naar gebruik

repareren of te vervangen zijn.

De prestatie-economie heeft nog meer potentie in de

gebouwde omgeving. Daarover later meer.

interieur hoofdkantoor RAU, Amsterdam; Philips

studiemateriaal
studiemateriaal
verdiepende stof

einde van bezit

• video : VPRO Tegenlicht - Einde van bezit (48 min.)

https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2015-2016/
einde-van-bezit.html

• video : VPRO Tegenlicht Kort - Geen spullen meer bezitten? (15 min.)
https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_2541542~geen-spullen-meer-bezitten-
tegenlicht-kort-einde-van-bezit~.html

• boek : Rau, T., & Oberhuber, S. (2016) Material matters: Het alternatief voor
onze roofbouwmaatschappij.