PL EN DE

Pasaż Wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Silva Rerum
3613 zasobów spełniających kryteria:

Słowa i tagi
Rzeczpospolita Pawłowska
Hanna Widacka
wpisz w wyszukiwarkę lub wybierz z indeksu

Indeks tagów »

Tematy

Źródła pochodzenia

Typ

Filtruj

Wyczyść

© Muzeum Pałacu Króla

Jana III w Wilanowie

„Le Paysan de Pawłow dans le Palatinat de Vilna 1797", rycina Carlo Antoniniego; Biblioteka
Narodowa

Do nielicznych Polaków, którzy w 2. poł. XVIII stulecia poważnie przemyśliwali nad

reformą „stanu włościańskiego” i którzy swe idee wprowadzili w czyn, należał – obok
księcia Stanisława Poniatowskiego i Joachima Chreptowicza – Paweł Ksawery
Brzostowski (1739–1827), prałat wileński i referendarz litewski. Nabywszy w 1767 r.
dobra Merecz koło Wilna, przerażony był nędzą i zdziczeniem tamtejszych wieśniaków.
Uczynił wiele, aby ten stan rzeczy zmienić: odstręczał ich od pijaństwa, zachęcał do
bywania w kościele, w dni niedzielne praktykował głośne czytanie pożytecznych książek,
rozdawał nagrody tym gospodarzom, którzy zerwali z opilstwem. Zdobywszy zaufanie
chłopów, z udziałem ich przedstawicieli złożył ustawę, która organizowała życie wsi –
odtąd nazwanej Rzeczpospolitą Pawłowską – na zasadach samorządu. Ustawa przyjęta
uchwałą w 1769 r., ogłoszona drukiem pt. Ustawy stosujące się do dobrego porządku i
powinności osiadłych ludzi w dobrach Pawłowie czyli Mereczu (wydania 1771, 1791),
składała się z 28 artykułów. Powoływała ona do życia niezwykły twór dysponujący
własnym umundurowanym wojskiem, odrębną monetą, własną szkołą i służbą
medyczną. Rządy sprawował dwuizbowy parlament chłopski, a pańszczyznę zastąpił
czynsz.

Rzeczpospolita Pawłowska stała się sławna, podobnie jak i jej twórca. Budziła
zainteresowanie i uznanie oświeconych magnatów, a także króla Stanisława Augusta.
Trwała jednak krótko, praktycznie do lipca 1794 r., kiedy to – podczas nieobecności
Brzostowskiego – uzbrojeni chłopi pawłowscy musieli walczyć z Kozakami, wykazując
prawdziwe bohaterstwo i poświęcenie. Dopiero pacyfikacja dokonana przez wojska
rosyjskie okazała się skuteczna: Pawłowo zostało zniszczone, a ludność rozproszona.

Ksiądz referendarz po trzecim rozbiorze (1795) sprzedał majątek i wyjechał za granicę,

do Drezna, a potem do Włoch. Zabiegając o utrwalenie dla potomności swojego dzieła,
zamierzał zamówić cykl obrazów, przedstawiających historię Pawłowa u malarza
Franciszka Smuglewicza (1745–1807). Artysta ten w 1795 r. namalował płótno
Zatwierdzenie ustawy włościanom w Pawłowie, być może jako pierwszy obraz olejny
planowanego cyklu, powtórzony w akwareli. Jedno z tych dzieł mógł zabrać ze sobą
Brzostowski, opuszczając Polskę w 1795 lub 1796 r. Niewykluczone, iż prace
Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji
Smuglewicza w jakimś stopniu wykorzystał w grafice włoski rysownik, miedziorytnik i
zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki
architekt
internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, Carlo
bez zmiany Antonini
ustawień (ok. 1740
przeglądarki – po
internetowej 1821),
oznacza, działający
iż akceptują w Rzymie.
Państwo Jednacookies.
stosowanie plików z jego
Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi
akwafort, preferencjami
podpisana w zakresiede
Le Paysan stosowania
Pawłowplików
danscookies. Celem uzyskania
le Palatinat pełnej
de Vilna wiedzy
1797, i komfortu
przedstawia
w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.
żniwa. Wieśniacy obojga płci zajęci są pracami polowymi, nieopodal karabinów z
✓ Rozumiem
 bagnetami, ustawionych w kozły. Na pierwszym planie dwoje dzieci czyta książki.
Scenka jest idealizowana: żeńcy są zbyt wysmukli, za bardzo schludnie ubrani,
poruszają się z wdziękiem trudno osiągalnym w polu. Mimo to wyczuwa się w rycince
klimat spokojnego i bezpiecznego, a może i dostatniego bytowania, jakim dane było się
cieszyć zaledwie przez ćwierć wieku obywatelom pawłowskim. Dodajmy, że w latach
1797–1798 we Florencji François Xavier Fabre namalował obraz Paweł Ksawery
Brzostowski bolejący nad zagładą Pawłowa. Oba wymienione dzieła malarskie
Smuglewicza i Fabre’a znajdują się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w
Wilanowie.

2007-06-19

drukuj

Polecane
Pospólstwo, czyli prawo życia i śmierci w Rzeczypospolitej
Szlachta była tym stanem w Rzeczypospolitej, któremu Irlandczyk Bernard
O’Connor (ok. 1666 – 1698), fizyk, przyrodnik i historyk, nadworny medyk …

Tagi
Indeks Rzeczowy:
chłopi Kozacy Rosjanie Rzeczpospolita Pawłowska akwaforta

Indeks Osobowy:
Poniatowski Stanisław August Chreptowicz Joachim Brzostowski Paweł Ksawery

Smuglewicz Franciszek Antonini Carlo Poniatowski Stanisław (bratanek króla)

Indeks Geograficzny:
Merecz Litwa Pawłów

Indeks Chronologiczny:
1795 1794 1767

Tematy
Opowieści i legendy

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji
zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki
internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies.
Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu
w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.
✓ Rozumiem