Chương 2: GIỚI HẠN HÀM SỐ

Bài toán thực tế về giới hạn:

a/ Một người kinh doanh BDS ước tính rằng sau t năm kể từ thời
điểm hiện tại số thửa đất ông ta bán được là:
−2t 3 + 19t 2 − 8t − 9
S (t ) =
−t 2 + 8t − 7
Hỏi sau 1 năm số thửa đất ông ta bán được là bao nhiêu?
b/ Sau t năm kể từ thời điểm hiện tại, dân số TP A được cho bởi:
40t 50
P(t ) = − + 70
t +1 t +1
2 ngàn dân
Hỏi về lâu dài dân số TP A là bao nhiêu?
Giải
(2t + 1)(t − 9)
a / lim S (t ) = lim =4
t →1 t →1 t −7
40t 50
b / lim P(t ) = lim 2 − + 70 = 70
t →+ t →+ t + 1 t +1
 KHÁI NIỆM (CONCEPT)

Hàm số y = f(x) xác định trong lân cận x0 ( có thể không

xác định tại x0). Nếu giá trị của f(x) rất gần với a khi x đủ
gần x0 thì a gọi là giới hạn (limit) của f tại x0.

VD:
x f(x)
sin x
f ( x) = , khi x  0
x

f(x) không xác định tại 0, nhưng

khi x  0 thì f(x)  1
 sin x
Đồ thị của hàm số f ( x) = ,
x
không bị đứt tại x  0

Lúc này coi như f(0)  1

(giới hạn của f tại x = 0 là 1)
 ĐỊNH NGHĨA (definition) GIỚI HẠN HÀM SỐ

lim f ( x) = a (hữu hạn)

x→ x0

   0,   0 : x  D, x − x0    f ( x) − a  

f (x)
a



x x
0
 ĐỊNH NGHĨA GIỚI HẠN HÀM SỐ QUA DÃY

lim f ( x) = a   xn   D & xn  x0 ,
x→ x0

nếu lim xn = x0 thì lim f ( xn ) = a

n→ n→

Tiện ích của định nghĩa:

1. Áp dụng chung cho cả trường hợp a hay xo là .
2. Các tính chất và phép toán của giới hạn dãy vẫn còn
đúng cho giới hạn hàm số.
3. Dễ dàng trong việc chứng minh hàm số không có giới
hạn.
 Phương pháp chứng minh hàm không có giới hạn

Chọn 2 dãy {xn} và  lim xn = lim xn = x0

n→ n→

{x’n} sao cho: lim
 n→ f ( xn )  lim f ( x
n )
n→

1
Ví dụ: 1. Chứng minh f ( x) = không có gh khi x → 0
x
1 n → n →
Chọn xn = 0, f ( xn ) = n +
n
1 n → n →

xn = − 0, f ( x
n ) = − n −
n
 lim f ( xn )  lim f ( xn )
n→ n→
2. Chứng minh: f ( x) = sin x Không có gh khi x → + 

(xo = + )
n →
xn = n +
Chọn
 n →
xn = + 2n +
2
n →
f ( xn ) = sin(n ) = 0 0

f ( xn ) = sin  + 2n  = 1
 n →
1
2 

 lim f ( xn )  lim f ( xn )

n→ n→
Một bệnh nhân được tiêm 1 loại thuốc theo chu kỳ 4
tiếng/lần tiêm với 150ml thuốc 1 lần tiêm. Đồ thị dưới
đây cho thấy lượng thuốc f(t) trong máu sau t giờ. Tìm và
giải thích ý nghĩa của 2 giới hạn sau:
lim+ f (t ); lim− f (t )
t →12 t →12
 x −1
Dự đoán giá trị của lim 2
x →1 x − 1

Hàm số không xác định tại x=1 nhưng

Từ bên trái Từ bên phải

Dựa vào đồ thị và bảng giá trị dự đoán:

x −1
lim 2 = 0.5
x →1 x − 1
 GIỚI HẠN MỘT PHÍA (one – sided limit)

•Giới hạn trái tại lim− f ( x) = a   xn   D & xn  x0 ,

x0: x→ x0

(left – hand limit) nếu lim xn = x0 thì lim f ( xn ) = a

•Giới hạn phải tại x0:

(right – hand limit)
lim+ f ( x) = a
x→ x0

(Xét xn > x0 và xn → x0)

xo
 GIỚI HẠN MỘT PHÍA

lim+ f ( x) = a
x→ x0
 lim f ( x) = a
x→ x0
lim− f ( x) = a
x→ x0

1 , x  1,
VD: 
1 / f ( x) =  x Xét gh của f (x) tại x0 = 1
2 x − 1 , x  1,
1
lim+ f ( x) = lim =1 = lim− (2 x − 1) = lim− f ( x)
x→1 x→1+ x x→1 x→1

 lim f ( x) = 1
x→1
 1
2 / f ( x) = , Xét gh của f (x) tại x0 = 0
x

1 1
lim+ f ( x) = lim+ = +, lim− f ( x) = lim− = −
x→0 x→0 x x →0 x →0 x

 f (x) không có gh khi x → 0.

x
3 / lim
x →0 x

x
lim+ = 1
x →0 x  f (x) không có gh khi x → 0.
−x
lim− = −1
x →0 x
 Ví dụ

lim− g ( x) = 3; lim+ g ( x) = 3 = lim g ( x) = 3

x →3 x →3 x →3

lim− g ( x) = 1; lim+ g ( x) = −1 = lim g ( x) Không tồn tại

x →0 x →0 x →0

 lim− g ( x) Không tồn tại

x →5
 = lim g ( x) Không tồn tại
 xlim +
g ( x) = 2 x →5
→5
Ví dụ

Sử dụng đồ thị ước tính:

1/ lim[ f ( x) + 5 g ( x)]
x →−2

= lim f ( x) + 5 lim g ( x)
x →−2 x →−2

= 2 + 5(−1) = −3
2 / lim[ f ( x) g ( x)]
x →1

= lim f ( x) lim g ( x)
x →1 x →1

do lim g ( x) Không tồn tại

x →1

=> Không tồn tại giới hạn

 Giới hạn cho hàm mũ

f ( x) = u ( x) 
v( x)
Xét hàm số có dạng:

 lim u ( x) = a  0
 x→ x0  lim f ( x) = ab
 x→ x0
 xlim v( x) = b  R
→ x0

Chứng minh:

lim u ( x) 
v( x)
= lim ev ( x )ln u ( x )
x → x0 x → x0
 Tiêu chuẩn giới hạn kẹp (squeeze)

h ( x )  f ( x )  g ( x ) , với mọi x trong lân cận C,

lim h ( x ) = a = lim g ( x )  lim f ( x ) = a

x→C x →C x →C

C có thể là số, là vô cùng, hay một phía.

 1
Chứng minh lim( x sin ) = 0
2
x →0 x
giải
1
Ta có: −1  sin  1
x
1
= − x  x sin  x 2
2 2

x
1
mà lim x = lim(− x ) = 0  lim x sin = 0
2 2 2
x →0 x →0 x →0 x
 Một lưu ý

Nếu lim f ( x ) = 0, g ( x )  M , x Vx

x→ x0 0

thì lim f ( x ) g ( x ) = 0.
x→ x0

Giới hạn của tích một hàm tiến về 0 với một hàm bị
chặn thì bằng 0.
 7 DẠNG VÔ ĐỊNH

• Đối với 4 phép toán cộng, trừ, nhân, chia:

0 
 − ,0  , ,
0 

v( x )
• Đối với dạng mũ u ( x )


1 ,0 , 
0 0
 BẢNG TÓM TẮT GIỚI HẠN CƠ BẢN
 0

 0
  0  lim x = +,
 x→+
 
  0  xlim
→+
x =0

0  a 1 a 1
a  1  lim a x = +, lim a x = 0
 x→+ x→−

 0  a  1  lim a x
= 0, lim a x
= +
x→+ x→−

 lim ln x = +
x →+

 xlim ln x = −
→0 +
 BẢNG TÓM TẮT GH CƠ BẢN
1 tanx
sin x
1 / lim (1 + x ) = e
x 6 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x →0 x x →0 x

1 − cos x 1
ln(1 + x) lim 2
=
2 / lim =1 x→0 x 2
x →0 x arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x →0
ex − 1 x x
3 / lim = 1,
x→0 x
sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim 2
=
x→0 x x→0 x 2
ax −1
4 / lim = ln a
x→0 ln p x
x 9 / lim  = 0,   0
x→+ x

(1 + x) − 1 x
5 / lim = lim x = 0, a  1
x→0 x x→+ a
 GIỚI HẠN CƠ BẢN

1
1 / lim (1 + x ) = e
x
x →0

ln(1 + x)
1
2 / lim = limln(1 + x) x = ln e = 1
x →0 x x→0

ex −1
3 / lim = 1, vì với phép đặt : ex – 1 = u, ta có
x→0 x
ex − 1 u 1
lim = lim = lim =1
x→0 x u →0 ln(u + 1) u →0 ln(u + 1)

u
 GIỚI HẠN CƠ BẢN

ax −1 e x ln a − 1
4 / lim = lim  ln a = ln a
x →0 x x→0 x ln a


(1 + x) − 1 e ln(1+ x )
− 1 ln(1 + x)
5 / lim = lim  =
x→0 x x →0  ln(1 + x ) x

arcsin x u
7 / lim = lim =1
x →0 x u →0 sin u

sinh x e x − e− x 1  e x − 1 e− x − 1 
8 / lim = lim = lim  +  = 1,
x→0 x x→0 2x x→0 2
 x −x 
 LƯU Ý KHI TÍNH GIỚI HẠN

1. Nhớ kiểm tra dạng vô định trước khi lấy giới hạn.
2. Tùy theo dạng vô định, chọn gh cơ bản thích hợp.
3. Nếu dạng VĐ là 0 ,  − , chuyển về 0/0 hoặc /
4. Nếu là dạng VĐ mũ, biến đổi theo các cách sau:
a. lấy lim của ln f (x)
v(x)
b. [u(x)] = ev(x)ln u(x)
c. Dạng 1, thường dùng gh (1+x)1/x → e

5. lim f ( x ) = 0  lim f ( x ) = 0
x → x0 x → x0
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x
VÍ DỤ
x →0

ln(1 + x )
2 / lim =1
x →0 x
ex − 1
1 − cos5 x
3 / lim = 1, 1 / lim Dạng 0/0
x →0 x
x →0 1 − cos 2 x
ax − 1
4 / lim = ln a
x →0 x
(1 + x ) − 1
5 / lim
x →0 x
= 1 − cos5 x
sin x tanx 2
6 / lim = 1, lim = 1,
= lim
(5 x) (5 x) 2

x →0 x x →0 x

lim
1 − cos x 1
= x → 0 1 − cos 2 x (2 x) 2
x →0 2
x 2
7 / lim
arcsin x
= 1, lim
arctanx
= 1,
(2 x) 2
x →0 x x →0 x

sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim = 1 / 2 25 25
x →0 x x →0 x2 2 =  =
9 / lim
ln p x
= 0,   0 1/ 2 4 4
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e cos x
=A
x
x →0 2 / lim Dạng 0/0
ln(1 + x )
=1   − 2x
2 / lim
x →0 x x→
ex − 1 2
= 1,

3 / lim
x →0 x
ax − 1 Đặt: u = x − x0 = x −
4 / lim = ln a 2
x →0 x
(1 + x ) − 1

cos  + u 

5 / lim =
x →0 x
6 / lim
sin x
x →0 x
= 1, lim
tanx
x →0 x
= 1,
A = lim 2 
1 − cos x 1 u →0 −2u
lim 2
=
x →0 x 2
arcsin x arctanx 1
7 / lim = 1, lim = 1, sin u =
x →0 x x →0 x = lim
u →0 2u 2
sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x →0
x
esin x − 1
ln(1 + x )
=1
3 / lim Dạng 0/0
2 / lim
x →0 x x →0 x
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x
ax − 1
= ln a esin x − 1 sin x
= lim 
4 / lim
x →0 x
(1 + x ) − 1 x →0 sin x x
5 / lim =
x →0 x
sin x tanx
6 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x
= 1 1 = 1
1 − cos x 1
lim 2
=
x →0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x

sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x →0
x
e2 x − 3x
ln(1 + x )
=1
4 / lim Dạng 0/0
2 / lim
x →0 x x →0 x
ex − 1
3 / lim
x →0
= 1,
e2 x − 1 − (3x − 1)
= lim
x
ax − 1
4 / lim
x →0
= ln a x →0 x
x
(1 + x ) − 1
5 / lim =  e2 x − 1 3x − 1
x →0 x
tanx
= lim  2 −  = 2 − ln 3
6 / lim
sin x
= 1, lim = 1, x →0  2x x 
x →0 x x →0 x

1 − cos x 1
=
lim
x →0 x 2
2 Có thể biến đổi như sau:
arcsin x arctanx
= 1, lim = 1,

( )
7 / lim x
x →0 x →0
e 3 −1
x x 2
e 2 x − 3x
8 / lim
sinh x
= 1, lim
cosh x − 1 1
= =3 x
x →0 x x →0 x2 2 x x
ln p x
9 / lim
x →+ x 
= 0,   0
x →0  e 2

x
⎯⎯⎯ →1  ln  
lim
x →+ a x
= 0, a  1
3
 1
1 / lim (1 + x ) = e
tan x − sin x Dạng 0/0
x
x →0

ln(1 + x ) 5 / lim
2 / lim =1
x →0 x x →0 x3
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x

4 / lim
ax − 1
= ln a 
= lim  2
1 tan x 1 sin x 
− 2
x x 
x →0 x
x →0  x x
(1 + x ) − 1
5 / lim =
x →0 x
tanx
 1 1
sin x
6 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x
= lim  2 − 2  = 0 SAI
lim
1 − cos x 1
=
x →0  x x 
x →0 2
x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x

sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
tan x − sin x Dạng 0/0
x
x →0

ln(1 + x ) 5 / lim
2 / lim =1
x →0 x x →0 x3
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x
ax − 1 tan x(1 − cos x)
4 / lim
x →0 x
= ln a = lim
(1 + x ) − 1
x →0 x3
5 / lim =
x →0 x tan x 1 − cos x 1
6 / lim
sin x
= 1, lim
tanx
= 1,
= lim  2
= 1
x →0 x x →0 x x →0 x x 2
1 − cos x 1
lim 2
=
x →0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x

sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e 4 x +3
2x + 3 
x
x →0

ln(1 + x ) 6 / lim  (Dạng 1)

2 / lim =1 
x →0 x x →+  2 x − 1 
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x
4 x +3
4 / lim
ax − 1
= ln a 
= lim 1 +
4 
x →0 x 
(1 + x ) − 1 x →+  2x − 1
5 / lim =
x →0 x
sin x tanx
6 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x
4
lim
1 − cos x 1
= 0 (4 x + 3)
x →0 2
2 x −1  2 x−1

x 2
arcsin x arctanx
= 1, lim = 1,
7 / lim
x →0 x x →0 x  
= lim 1 +
4  4 
  
sinh x cosh x − 1 1 x →+  2x − 1
8 / lim
x →0 x
= 1, lim
x →0 x2
=
2  
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

lim
x 
= 0, a  1
=e 16 2
=e 8

x →+ a x
 5
x2 − 1
1
1 / lim (1 + x ) = e
x
x →0

ln(1 + x ) 7 / lim 3 = A Dạng 0/0

2 / lim
x →0 x
=1 x →1 x − 1
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x
ax − 1 Đặt: u = x − x0 = x − 1
4 / lim = ln a
x →0 x
(1 + x ) − 1
=
5 / lim
x →0 x
5
(u + 1) 2 − 1
sin x
= 1, lim
tanx A = lim 3 u +1 −1
= 1,
6 / lim
x →0 x x →0 x u →0
1 − cos x 1
lim 2
=
(u + 1) 2/5 − 1
= lim
x →0 x 2
arcsin x arctanx
= 1, lim = 1,
7 / lim
x →0 x x →0 x u →0 (u + 1)1/3 − 1
sinh x cosh x − 1 1
8 / lim
x →0 x
= 1, lim
x →0 x2
=
(u + 1)2/5 − 1 u
= lim 
2
ln p x
9 / lim
x →+ x 
= 0,   0 u →0 u (u + 1)1/3 − 1
x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x

ln(1 + 2 x 2 )
x →0

2 / lim
ln(1 + x )
=1 8 / lim Dạng 0/0
sin 2 x
x →0 x
e −1
x x →0
3 / lim = 1,
x →0 x

4 / lim
x →0
ax − 1
x
= ln a ( ln tiến về 0)
(1 + x ) − 1
5 / lim =
x →0 x
sin x
= 1, lim
tanx
= 1, ln(1 + 2 x 2 ) x2
= lim  
6 / lim
x →0 x x →0 x
2
lim
1 − cos x 1
2
=
x →0 2 x2 sin 2 x
x →0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1, 2 2
x →0 x x →0 x
ln(1 + 2 x )  x 
= lim     2
8 / lim
x →0
sinh x
x
= 1, lim
x →0
cosh x − 1 1
x2
=
2
x →0 2 x2  sin x 
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x
x →0

ln(1 + x )
=1
ln(1 + 2 x 2 ) Dạng ∞/∞
2 / lim
x →0 x
8 / lim
3 / lim
ex − 1
= 1,
x→+ x2
x →0 x

4 / lim
x →0
ax − 1
x
= ln a ( ln tiến về ∞)
(1 + x ) − 1
5 / lim =
x →0 x
sin x
= 1, lim
tanx
= 1, ln(1 + 2 x ) 1 + 2 x
2 2
= lim 
6 / lim
x →0 x x →0 x

lim
1 − cos x 1
2
=
x→+ 1 + 2x 2
x 2
x →0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x
ln u
sinh x
= 1, lim
cosh x − 1 1
=
= lim  2 = 0 2 = 0
8 / lim
x →0 x x →0 x2 2 x → u
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x 1
x →0

ln(1 + x ) 100 x 2 Dạng 0

2 / lim =1 9 / lim x e
x →0 x x →0
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x

4 / lim
ax − 1
= ln a
1
x →0 x 2
e x
5 / lim
(1 + x ) − 1
= = lim
x →0 x x →0  1 50
sin x tanx
6 / lim = 1, lim = 1,  2
 
x →0 x x →0 x

1 − cos x 1
x
lim 2
=
x →0 x 2
arcsin x
= 1, lim
arctanx
= 1, eu
= lim
7 / lim
x →0 x x →0 x = +
sinh x cosh x − 1 1
u →+ u 50
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 1
1 / lim (1 + x ) = e
x 1
10 / lim ( x + e + 3ln x )
x →0

Dạng 0
5 x
ln(1 + x ) x
2 / lim =1 x →+
x →0 x
ex − 1
3 / lim = 1,
x →0 x
ax − 1 1
4 / lim = ln a
x →0 x  x5 ln x  x
(1 + x ) − 1 = lim e 1 + x + 3 x 
=
5 / lim
x →0 x
x →+
 e e 
sin x tanx
6 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x

1 − cos x 1
lim 2
=
x →0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim = 1, lim = 1,
x →0 x x →0 x = e 10 = e
sinh x cosh x − 1 1
8 / lim = 1, lim =
x →0 x x →0 x2 2
ln p x
9 / lim = 0,   0
x →+ x 

x
lim = 0, a  1
x →+ a x
 sin x Không có dạng vô định.
11/ lim
x →+ x

1 sin x 1
−   , với mọi x > 0
x x x
x→+

0 0

 lim
sin x
x →+ x
=0