ΔΓΡ50

Τα "διαφοροποιητικά δίκτυα" του στοχασμού του Saussure - μερικά

παραδείγματα.

Ο Σωσσυρ επικεντρώθηκε στα σχήματα και τις λειτουργίες της γλώσσας

που χρησιμοποιείται σήμερα δίνοντας έμφαση στο πως εγκαθιδρύονται τα
νοήματα, πως αυτά διατηρούνται και στη λειτουργία των γραμματικών δομών.
Μια από τις αρχές της θεωρίας του Ελβετού γλωσσολόγου Σωσσύρ είναι
πως τα νοήματα των λέξεων είναι μεταξύ τους «συσχετικά», δηλαδή καμία λέξη
δε μπορεί να οριστεί σε απομόνωση από την άλλη καθώς κάθε μια εξαρτάται
από την άλλη όπως οι κρίκοι σε μια αλυσίδα («παραδειγματική αλυσίδα»). Κάθε
λέξη σε μια παραδειγματική αλυσίδα μπορεί να αντικαταστήσει μια άλλη στην
ίδια πρόταση (συνώνυμα) αλλά υπάρχουν κάποιες νοηματικές διαφορές (π.χ. η
χαρά και η ευτυχία ανήκουν στην ίδια παραδειγματική αλυσίδα αλλά η ευτυχία
αναφέρεται σε ένα πιο δυνατό συναίσθημα).
Ενδεικτικά παραδείγματα της παραδειγματικής αλυσίδας λέξεων:
θετικά συναισθήματα: «Ικανοποίηση – τέρψη – απόλαυση - χαρά – ευτυχία,»
αρνητικά συναισθήματα: «πικρία– εχθρότητα –θυμός–οργή– μίσος»
επίθετα: «χλιαρός – θερμός - ζεστός –καυτός «

Ειδικότερα σε έννοιες με αντίθετη σημασία ο αλληλοπροσδιορισμός των

λέξεων είναι πιο εμφανής καθώς το ένα προσδιορίζει την απουσία
χαρακτηριστικών που περιλαμβάνονται στο άλλο. Δηλαδή οι λέξεις διαφέρουν
σε κάποια σημεία μεταξύ τους κι έτσι αναδεικνύεται η σημασία τους. Ο Σωσσύρ
διατύπωσε την άποψη πως σε μια γλώσσα υπάρχουν μόνο διαφορές χωρίς
σταθερούς όρους. Όλες οι λέξεις λοιπόν υπάρχουν σε «διαφοροποιητικά δίκτυα»,
όπως είναι αυτές οι δυάδες ή τα ζεύγη αντιθέτων.
Ενδεικτικό παράδειγμα των διαφοροποιητικών στοιχείων είναι τα συναισθήματα
«χαρά – λύπη», η «ευθυμία – δυσθυμία», τα επίθετα «ζεστό κρύο» ή τα ρήματα
«μιλάω – σωπαίνω»