Starożytność cz.

1 (a)

1. Filozofia antyczna – filozofowie i ich poglądy (Heraklit, Demokryt, Sokrates,

Arystoteles, Platon).

a) Heraklit z Efezu:

-Żył na przełomie wieku VI i V p.n.e.

Poglądy:

• RUCH nieustanna zmienność wszystkiego. Nic nie jest wszystko się staje.
Trwałe jest jedynie wieczne stawanie się rzeczy. Panta rei (dosł.)„wszystkie
płynie”. Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki, bo i rzeka się zmienia
i my się zmieniamy.

• SUBIEKTYWNOŚĆ – wszystko jest względne, zmienne, związane od

perspektywy człowieka, np. muzyka dobra dla jednych jest zła dla innych.

• SPRZECZNOŚĆ – jedne rzeczy są jednocześnie tym czym są i jednocześnie

tym czym jeszcze nie są. Rzeczy są wrzucane w wir przemian.

• „WSZYSTKO CO ŻYJE UMIERA”

Pewne szanse się kończą, umierają. Heraklit zwraca uwagę na wewnętrzne

napięcie ruchu.

• Bóg i świat to jedność (PANTEIZM)

Zmienność przeniknięta LOGOSEM, nadającym tej zmienności sens,

całościowość, uporządkowany rytm.

b) Demokryt z Abdery- grecki filozof (ok. 460 – 370 r. p.n.e.) był twórcą
atomizmu.

Poglądy:

• atom – byt

• przestrzeń – niebyt

Wszystkie rzeczy to skupiska atomów. Zmiany rzeczy to zewnętrzne przejawy ruchu

atomów. Ruch atomów nie wynika z wewnętrznej energii atomu, bo atomy są we

1
wnętrzu niezmienne. Poruszają się one na skutek uderzenia 1 atomu w drugi atom i
jest to ruch mechaniczny.

c) Sokrates – grecki filozof ( 469 – 399 r. p.n.e)

Żył i nauczał w Atenach, przez Ateńczyków został skazany na śmierć. Żadnych pism
po sobie nie zostawił, ale w dziejach filozofii odegrał rolę przełomową. Jego poglądy
znamy z dzieł jego uczniów, przede wszystkim Platona. Dla potomnych stał się
wzorcem etycznym filozofa, który żyjąc zgodnie z prawdą, gotów jest też za nią
oddać życie. Ostatni dzień życia spędził wśród przyjaciół, dyskutując o
nieśmiertelności duszy. Wyrok wykonano dając mu do wypicie cykutę.

Poglądy:

– „Wiem, że nic nie wiem” – nie jest jedynie ironią (z której uczynił jedną ze swych
metod dociekań) mającą wykorzystać pozorną mądrość jego oskarżycieli. W
twierdzeniu tym bowiem zawarte jest już nowe rozumienie wiedzy jako wiedzy
właśnie.

- Sokrates konsekwentnie próbował wskazać jak żyć cnotliwie.

- Przekonywał że każdy z nas szuka dla siebie dobra, ale możemy się mylić lub nie
wiedzieć, czym ono jest, ponieważ jednak szukamy tylko dobra, to kiedy je wreszcie
nieomylnie poznamy, nie będziemy mogli czynić zła: wszelkie zło jest więc błędem,
wiedza to cnota, zatem nikt świadomie nie popełnia zła..

d) Arystoteles

Był jednym z najwszechstronniejszych myślicieli greckich. Kształcił się

początkowo w Akademii Platońskiej, ale własną filozofię rozwinął w opozycji do
Platona. Założył w Atenach własną szkołę, nazwaną liceum.

Poglądy:

- źródłem filozofii jest zdziwienie wobec wspaniałości wszechświata i podziw, jaki

on budzi,

- wiedza podchodzi z doświadczenia,

- przez filozofię rozumiał wiedzę teoretyczną,

2
- dzielność człowieka jako istoty rozumnej polega na tym, że dzięki teorii, dający
wgląd w ogólny porządek rzeczy, odnajduję on właściwą miarę dla swojego
postępowania, co pozwala mu samodzielnie kształtować własne życie.

*Dzieło ,,POLITYKA” Arystotelesa - podejmuje rozważania nad idealnym

ustrojem w sposób systematyczny ujął także całość greckich doświadczeń
politycznych, rozpatrując genezę społeczności politycznej, formy ustrojów
politycznych i ich przemiany. Tym samym wyodrębnił ten obszar problemowy i
utorował drogę rozumieniu polityki jako wiedzy o bycie politycznym.

e) Platon – filozof grecki (427-347 r. p.n.e)

Był uczniem i przyjacielem Sokratesa. Około 388 roku założył w Atenach szkołę
nazwaną Akademią. Przetrwała ona aż do 529 r. N.e. Dzieła Platona mają głównie
formę dialogów.

Poglądy:

- Dusza – jako moc ożywiająca to, co żyje – utożsamiana była z oddechem,

tchnieniem.

- Platon mówiąc o duszy zwraca szczególną uwagę na zmysłowość i umysłowość,

interesują go głównie zdolności poznawcze człowieka.

- Platon przyjął koncepcję WIEDZY WRODZONEJ (później – natywizm) Wiedzę

tę przynosi na świat nieśmiertelna, „pamiętliwa” dusza, która podczas swej
wędrówki jako czysty duch zdobywa ją w świecie idei, ale ponieważ jest to wiedza
czysto umysłowa, samo wcielenie się duszy powoduje że dusza zapomina o świecie
idei; stąd potrzeba pewnych szczególnych zabiegów, żeby jej pomóc tę wiedzę sobie
przypomnieć.

*W swoim dziele ,,Państwo” Platon nakreślił obraz doskonale „zestrojonej”

społeczności, wychodząc od analogii, jaka zachodzi między wewnętrznym ustrojem
jednostki i ustrojem POLIS, trzem funkcjom duszy: rozum, odwaga, pożądanie,
odpowiadać by miały w polis funkcje: rządców, żołnierzy i rolników. Przede
wszystkim analogia ta służy Platonowi do podkreślenia, że sama jednostka stanowi

3
pewną funkcję „całości”, jaką jest POLIS i powinna być tak ukształtowana, jak tego
wymaga doskonałość tej całości.

2. Szkoły filozoficzne, ich twórca i ich założenia (stoicy, epikurejczycy,

hedoniści, sofiści, sceptycy, cynicy).

a)Epikureizm – -
Założył swą szkołę w Atenach w roku 306 p.n.e. przetrwała ona do IV w. n.e.
- Epikur utożsamiał dobro etyczne z przyjemnością (gr.hedone), stał się prekursorem etyki
hedonistycznej.
- Niewiedza to źródło ludzkich lęków i obaw, wśród których najbardziej dokuczliwa wg
Epikura jest obawa przed cierpieniem, niemożnością osiągania szczęścia, bogami, śmiercią
- „przyjemność niejedno ma imię – jest przyjemność pozytywna i negatywna”.
• Przyjemność pozytywna polega na zaspakajaniu potrzeb i pragnień, trzeba mieć
potrzeby i szukać ich zaspokojenia.
• Zdaniem Epikura najlepsza jest przyjemność negatywna polegająca na braku cierpienia
fizycznego i duchowego. Stan dobrego samopoczucia wywołany przez sam fakt życia
jest wystarczający żeby być szczęśliwym.
• Rozum zaś jest potrzebny, by wybierać między przyjemnościami, aby analizować
skutki przyjemności.

b) stoicyzm

Twórcą szkoły stoickiej był Zenon z Kition, który ok. roku 300 p.n.e. nauczał w Atenach w
portyku zwanym „stoa poikile” – stąd wzięła się nazwa: stoicy.
Wybitnymi stoikami w Rzymie byli m.i.: Seneka, Epiktet, Marek Aureliusz.
Stoicy wprowadzili podział filozofii na: fizykę (teorię natury), logikę (nauka o rozumie i
myśleniu) oraz etykę.
Poglądy:
- Wiedza teoretyczna potrzebna jest po to, by żyć mądrze, żyć zgodnie z rozumem i naturą.
- Ideałem etycznym stoików jest mędrzec, któremu zrozumienie zmienności świata, własnego
losu pozwala zachować wewnętrzny spokój – ataraksję – STOICKI SPOKÓJ.
- Odciąć się od świata lub zneutralizować świat( jest on za duży, by go opanować, życie ludzkie
jest za krótkie, by cokolwiek utrzymać a poza tym nikt na tamtą stronę i tak nic nie przeniesie).
Świat jest potrzebny by przeżyć.

- należy wytępić: pożądanie, zawiść, smutek, strach

- kochać swoich bliźnich i siebie samego (wszyscy jesteśmy ludźmi i do wszystkich należy
odnosić się jednakowo).

4
c) sceptycyzm – filozofia, która ukształtowała się pod koniec IV w. p.n.e., została
stworzona Pirrona z Elidy.
Poglądy:
- Prawda jest nieosiągalna, bo zmysły łudzą, a rozum jest nieskuteczny.
- Gdyby nawet prawda była osiągalna, to nie widzielibyśmy czy ją osiągnęliśmy, ponieważ nie
istnieje kryterium prawdy. Nie sposób odróżnić prawdy od fałszu.
- Nie ma dowodu, nie można niczego dowieść.

d) sofiści – filozofia stworzona w V w. p.n.e w Atenach, jej przedstawicielem był

Pitagoras z Abdery.
Poglądy:
- prawda jest względna (nie ma prawdy absolutnej),
- zasady moralne to umowa,
- jedynym prawem wynikającym z natury człowieka jest prawo silniejszego,
- teoria mimesis, czyli naśladowania rzeczywistości w dziele literackim,
- sensualizm (poznawanie świata za pomocą zmysłów)
- metodą dochodzenia do prawdy jest empiryzm (doświadczenie)

f)hedoniści
Hedonizm został zapoczątkowany w starożytności przez Arystypa z Cyreny i Epikura z Samos,
którzy uznawani są za twórców myśli hedonistycznej.
Poglądy:
- przyjemność to jedyne dobro w naszym życiu.