‫سلول جانوری چیست و چه اجزایی دارد؟‬

‫وا حد‬ ‫ستتت‬ ‫ما از این واقع یت آ گاه هستتت یه‬

‫چکترین‬ ‫ساخ اری و بنیادی حیات است‪ .‬همچنین‬
‫و اساسیترین واحد بی ل ژیکی م ج دات زنده است‪.‬‬
‫ها بیشتتت ر ب‬ ‫بر استتتاا ستتتازماندهی ستتت لی ستتت‬
‫ع ن ان ی تتار ی ت و ورو تتار ی ت ط بق ت بنتتدی‬
‫های جان ری در‬ ‫های گیاهی و س‬ ‫می ش ند ‪ .‬س‬
‫جان ری واحد‬ ‫دس ی اری تی قرار میگیرند‪ .‬س‬
‫عم کردی استتاستتی زندگی حی انات و همچنین واحد‬
‫های‬ ‫جان ری و همچنین ان اع س‬ ‫ا ص ی ت لید مثل ا ست‪ .‬در این مقال ب تعریف و برر سی ساخ اری س‬
‫های جان ری میوردازیه همچنین تفاوتها و شباهتهای‬ ‫جان ری و اندازه ان اع س‬ ‫جان ری اجزای س‬
‫های دیگر (گیاهی و با ری) را بررسی می نیه‪.‬‬ ‫جان ری با ان اع س‬ ‫س‬

‫سلول جانوری چیست؟‬

‫جان ری‬ ‫های جان ری واحدهای ستتتاخ اری و عم کردی با تها و اندامهای جان ری هستتت ند‪ .‬ستتت‬ ‫ستتت‬
‫اقد دی اره س لی ا ست و ت سط غ شای وال سمایی مح ص ر شده ا ست‪ .‬این‬ ‫یک یاخ ی اری تی ا ست‬
‫های جان ری اندامکهای م صل ب غ شا دارند و در‬ ‫های ورو اری تی س‬ ‫برخالف س‬ ‫بدان معنا ست‬
‫ت سط غشای والسمایی احاط شده است مع ق هس ند‪.‬‬ ‫سی والسه‬

‫ان اع یاخ جان ری ب بدن ساخ ار میدهند م اد مغذی را برای تبدیل شدن ب انرژی جذب رده و ب حر ت‬
‫های مشاب‬ ‫حی انات مک می نند‪ .‬آنها همچنین حاوی تمام م اد ارثی یک م ج د هس ند و میت انند س‬
‫های م عددی تشکیل شدهاند و چندس لی نامیده می ش ند این یاخ های‬ ‫خ د را تکثیر نند‪ .‬جان ران از س‬
‫بدن جان ر را تشکیل میدهند‪.‬‬ ‫جان ری با هه ار می نند و با تها و اندامهایی را میسازند‬

‫‪1‬‬
‫های جان ری دی اره ستت لی ندارند‪ .‬این وییگی در‬ ‫های ی اری تی گیاهی و قارچها ستت‬ ‫برخالف ستت‬
‫رمانرو ‪ Animalia‬را ب وج د آوردند از بین ر ت‪ .‬بی ش ر‬ ‫گذ ش های دور ت سط م ج دات تک س لی‬
‫ها اعه از یاخ جان ری و گیاهی دارای اندازهای بین ‪ 1‬تا ‪ 100‬میکروم ر هستتت ند و بنابراین تنبا با‬ ‫ستتت‬
‫قابل مشتتاهده هست ند‪ .‬قدان دی اره ست لی ستتفت و ستتحت ب حی انات اجازه میداد تا‬ ‫مک میکروستتک‬
‫های تحصتتصتتی‬ ‫تن ع بیشتت ری از ان اع ستت لی با تها و اندامها را ت ستتع دهند‪ .‬از جم در جان ران ستت‬
‫اعصاب و ماهیچ ها را تشکیل میدادند‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ت انایی حر ت با ا س فاده از با تهای ماهیچ ای تح ص صی از وییگیهای بارز دنیای حی انات ا ست اگرچ‬
‫تک یاخ ها‬ ‫تعداد می از حی انات عمدتاً استتتفن ها دارای با تهای م مایز نیستتت ند‪ .‬قابل ت ج استتتت‬
‫حر ت می نند اما قط از طریق ابزارهای غیر ع ضالنی در واقع با ا س فاده از میهها تاژکها و ساخ ارهایی‬
‫ب نام واهای اذب در این م ج دات حر ت انجام میشتتت د‪ .‬ق مرو حی انات در میان م ج دات ی اری تی‬
‫منحصتتترب رد استتتت زیرا بیشتتت ر با ت های حی انی در یک ماتریکس خارج ستتت لی ت ستتتط یک ماروی‬
‫س گان وروتئین ب نام الژن ب هه م صل شدهاند‪.‬‬

‫های گیاهی و قارچی در با تها یا تجمعات ت ستتط م لک های دیگر مانند وک ین ب یکدیگر م صتتل‬ ‫ستت‬
‫هی م ج د دیگری از الژن ب این روش است فاده نمی ند یکی از نشتتان های این‬ ‫میشت ند‪ .‬این واقعیت‬
‫هم حی انات از یک اجداد تک س لی مش رک ب وج د آمده اند ‪.‬اس ح انها و س ها اسپیک ها‬ ‫است‬
‫های‬ ‫ماتریکس خارج س لی حاوی الژن بین س‬ ‫و سایر ساخ ارهای سحتشده زمانی تشکیل میش ند‬
‫حی انی سیفی ش د‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ساختار سلول جانوری‬

‫اندازه آنها از چند می یم ر تا میکروم ر م غیر‬ ‫های جان ری در ان اع شتتکلها و اندازهها وج د دارند‬ ‫ست‬
‫ممکن استتتت تعداد زیادی عم کرد ویچیده در بدن جان ران مح ف م رد نیاز باشتتتد‬ ‫استتتت‪ .‬از آنجایی‬
‫های‬ ‫ها میت انند م فاوت از یکدیگر ب نظر برستتند و عمل نند‪ .‬ب عن ان مثا ستت‬ ‫بستتیاری از این ستت‬
‫های‬ ‫چکتر از س‬ ‫های جان ری‬ ‫های ماهیچ ای و غیره وج د دارد‪ .‬س‬ ‫های خ نی س‬ ‫عصبی س‬
‫ها‬ ‫گیاهی ه س ند و ب دلیل ندا ش ن دی اره س لی عم ماً شکل نامنظه و ا شکا مح فی دارند‪ .‬برخی از س‬
‫گرد بیضتتی مستتا یا می ای شتتکل روی مقعر مست ای ی هست ند‪ .‬این ب دلیل عدم وج د دی اره ست لی‬

‫‪4‬‬
‫های جان ری میکروسک وی هس ند بنابراین قط میت ان جبت بررسی‬ ‫بیش ر س‬ ‫است‪ .‬باید ت ج داشت‬
‫مشاهده رد‪.‬‬ ‫ها آنها را زیر میکروسک‬ ‫آنات می س‬

‫های ی اری تی با یک هس م صل ب غشا هس ند‪ .‬بنابراین‬ ‫های جان ری س‬ ‫قبال ذ ر شد س‬ ‫همانا ر‬

‫آنها ماده ژن یکی خ د را ب شکل ‪ DNA‬محص ر در هس نگ داش اند‪ .‬آنها همچنین دارای چندین اندامک‬
‫عم کردهای خاص مح فی را برای عم کرد منا سب‬ ‫ساخ اری در ضای داخل غ شای وال سمایی ه س ند‬
‫ها با هه ب جان ر‬ ‫و ب ط ر ی برای حفظ مکانیسه های طبیعی بدن انجام می دهند‪ .‬همکاری هم س‬ ‫س‬
‫ت انایی حر ت ت لید مثل واستتته ب محرک ها هضتتته و جذب غذا و غیره را میدهد‪ .‬ب ط ر ی تالش‬
‫عم کرد طبیعی بدن را قادر میسازد‪.‬‬ ‫های حی انی چیزی است‬ ‫تر یبی هم س‬

‫کوچک ترین و بزرگ ترین سلول جانوری چه هستند؟‬

‫قار آن ‪ 5‬این (حدود ‪ ۱۳‬سان یم ر) و وزن آن در حدود‬ ‫جان ری تحه ش رمرغ ا ست‬ ‫بزرگترین س‬
‫قرمز خ ن ب ده و قاری حدود ‪ 5/7‬میکروم ر‬ ‫جان ری گ ب‬ ‫چکترین س‬ ‫‪ 4/1 - 2/1‬ی گرم است‪.‬‬
‫دارد‪ .‬گ ب های قرمز خ ن از میان ریزترین م یرگها نیز میت انند عب ر نند و با حمل ا سیین و دیا سید‬
‫ربن در تبادالت گازی ب با تها و حفظ حیات م ج دات نقش دارند‪.‬‬

‫وظیفه سلول جانوری چیست؟‬

‫شتتتامل ت لید انرژی و ذخیره آن ستتتاخت وروتئینها و‬ ‫تمام رآیندهای بدن را انجام میدهد‬ ‫یک ستتت‬
‫های دیگر و تکثیر ‪ DNA‬نقش دار ند‪ .‬ب عن ان‬ ‫در م اب لیستتته ان قا م لک‬ ‫هایی هستتت ند‬ ‫م لک‬
‫های دستتت گاه گ ارش دارای‬ ‫ب ط ر هماهنی میتپند ستتت‬ ‫مثا ق ب دارای ماهیچ های ق بی استتتت‬
‫رآیند‬ ‫ب ا زایش ستتا برای جذب م اد مغذی در ط‬ ‫میکها و برآمدگیهای انگشتتت مانندی هس ت ند‬
‫ها‬ ‫ب عن ان گروهی از ستتت‬ ‫های م عدد با تهایی را تشتتتکیل میدهند‬ ‫هضتتته مک می نند‪ .‬ستتت‬
‫ب انجام یک عم کرد مک می نند و ب همین ترتیب گروهی از با تهای مشتتتاب‬ ‫ستتتازماندهی شتتتدهاند‬
‫اندامهای بدن مانند ری ها ق ب و مغز و غیره را تشتتتکیل میدهند‪ .‬اندامها با هه ار می نند تا دستتت گاههای‬
‫مح ف بدن مانند سی س ه گردش خ ن سی س ه ع صبی و د س گاه گ ارش را ت شکیل دهند‪ .‬د س گاههای بدن‬
‫م ناسب با گ ن جان ری م فاوت است‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫اجزای سلول جانوری‬

‫هستتت ک غشتتتتای‬ ‫جان ری وج د دارد ‪:‬غشتتتتای ستتت لی هستتت‬ ‫‪13‬بحش اصتتت ی در یک ستتت‬
‫ندریها ستتان ری ها استتک ت‬ ‫ستتی والستته شتتبک آندووالستتمی دس ت گاه گ یی ریب زومها می‬ ‫هس ت‬
‫های جان ری از طریق تجزی م اد مغذی انرژی ت لید می نند و آن‬ ‫ستتت لی وا ئلها و وزیک ها‪ .‬ستتت‬
‫انرژی را برای ا س فاده در آینده ذخیره می نند‪ .‬ب س ب ن ع یاخ جان ری م رد نظر برخی از اجزای س لی‬
‫جان ری را بررستی و‬ ‫حی انی یا ت نشت د‪ .‬در ادام اجزای ست‬ ‫ذ ر شتده در زیر ممکن استت در هر ست‬
‫جان ری و وظایف آنها را شرح دادهایه‪.‬‬ ‫اندامکهای س‬

‫غشای سلولی‬

‫(با تمام اندامک های آن) و ماتریکس خارج‬ ‫استتت و مرز بین داخل ستت‬ ‫غشتتای ستت لی لب بیرونی ستت‬
‫ب ط ر خ د ب خ د در یک‬ ‫س لی را تشکیل میدهد‪ .‬غ شای س لی از دو الی لیپیدی تشکیل شده است‬
‫گروههای ستتتر‬ ‫محیط آبی تشتتتکیل میشتتت د زیرا دمهای آبگریز لیپیدها ب هه شتتتار میآورند در حالی‬
‫آبدوست لیپیدها یک مرز محا ظ را تشکیل میدهند تا آب را از مر ز غشا دور نگ دارند‪.‬‬

‫ب عن ان مکانهای شتتناستتایی یا مک ب وایداری عمل‬ ‫هم ان اع ما روم لک ها مانند گ یک وروتئینها‬

‫را میدهند درون غشای س لی تعبی‬ ‫ب م اد خاصی اجازه ورود و خروج از س‬ ‫می نند و وروتئینهایی‬
‫قط م لک های خاصی اجازه دارند ب راح ی از غشا‬ ‫شدهاند‪ .‬غشای س لی نیم تراوا است ب این معنی‬
‫استتت فاده نند‪.‬‬ ‫عب ر نند‪ .‬م لک های دیگر باید از انا های م ج د در غشتتتا برای دستتت رستتتی ب ستتت‬
‫اجازه میدهد تا خ د را تنظیه ند و هم س از را حفظ ند‪.‬‬ ‫نف ذوذیری ان حابی غشای س لی ب س‬

‫‪6‬‬
 ‫وظیفه غشای سلول چیست؟‬

‫رده است‪ .‬با وج د قدان دی اره س لی غشای‬ ‫جان ری را احاط‬ ‫س‬ ‫غشای س لی تنبا ساخ اری است‬
‫یکپارچگی و وش یبانی ساخ اری را راهه می ند‪ .‬اولین وظیف‬ ‫س لیِ یاخ جان ری حاوی س رو است‬
‫ا ست‪.‬‬ ‫جان ری مح ص ر ردن و محا ظت از اندامکهای داخل س لی و حفظ تمامیت س‬ ‫غ شای س‬
‫میروند غ شا ب عن ان‬ ‫از طریق غ شای وال سمایی ب داخل و خارج س‬ ‫همچنین برای تنظیه م لک هایی‬
‫یک ستتد ان حابی عمل می ند بنابراین هم ستت از را ن ر می ند‪ .‬وروتئینها ب ط ر عا در ان قا م اد در‬
‫سراسر غشا نقش دارند‪ .‬وروتئینها و لیپیدها امکان ارتباطات س لی را راهه می نند و رب هیدراتها( قندها‬
‫ها مک می نند‬ ‫هه ب صتت رت م صتتل ب وروتئینها و لیپیدها وج د دارند ب ستت‬ ‫و زنجیرههای قندی)‬
‫یکدیگر را بشناسند‪.‬‬

‫هسته سلول جانوری‬

‫ئ زوم‬ ‫جان ری است‪ .‬حاوی روم زوم هس اجسام هس ای و ن‬ ‫هس برجس ترین اندامک در یک س‬
‫یا ت میش ت د و ت ستتط یک غشتتای‬ ‫عمدتاً در مر ز یک س ت‬ ‫استتت‪ .‬این اندامک روی شتتکل استتت‬
‫آن را از سی والسه جدا می ند‪ .‬غشای هس ای شبی غشای س لی است‬ ‫هس ای دوالی احاط شده است‬
‫وج د دارد و عم کرد تنظیمی م ری را انجام میدهد‪ .‬غشتتتای هستتت‬ ‫هستتت درون ستتت‬ ‫با این تفاوت‬
‫م ح حل است و ب ‪RNA‬و وروتئینها اجازه میدهد تا ب درون هس وارد و از آن خارج ش ند‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫ها ب عن ان‬ ‫هستتت با مک یالمانها و میکروت ب ها ب ستتتی والستتته م صتتتل میشتتت د‪ .‬برخی از ستتت‬
‫مثا گ ب های قرمز وس از ب غ هست های خ د را از دستتت میدهند‪ .‬غشتتای دوالی هست یک انا مم د‬
‫اجازه ورود م لک های بزرگ را‬ ‫غشتتایی از شتتبک آندووالستتمی استتت‪ .‬این غشتتا دارای منا ذی استتت‬
‫در آن ریب زومها ساخ می ش ند‪ .‬هس ک و اجزای تشکیل‬ ‫چکی در هس است‬ ‫میدهد‪ .‬هس ک ناحی‬
‫ئ والسه مع ق هس ند‪.‬‬ ‫دهنده آن در ن‬

‫وظیفه هسته سلول چیست؟‬

‫ن ر و تنظیه عالیتهای رشتتد س ت لی و حفظ م اب لیستته س ت لی استتت‪ .‬هس ت همچنین‬ ‫نقش اص ت ی هس ت‬

‫از دهای‬ ‫را دارند ‪ . DNA‬روم زومی و م اد ژن یکی‬ ‫اطالعات ارثی ستتت‬ ‫حامل ژنهایی استتتت‬
‫میسازند‪.‬‬ ‫ژن یکی تشکیل شدهاند در نبایت ت الیهای اسید آمین وروتئینهایشان را برای اس فاده ت سط س‬
‫جان ری استت‪ .‬این مکان برای رون یستی( تشتکیل ‪ mRNA‬از )‪DNA‬‬ ‫بنابراین هست مر ز اطالعات ست‬
‫هس‬ ‫ا ست و سپس ‪ mRNA‬برای ترجم ب وروتئین ب خارج از و شش ه س من قل می ش د‪ .‬از آنجایی‬
‫ا ثر‬ ‫در نظر گر میشتتت د‬ ‫حاوی بیشتتت ر م اد ژن یکی یک حی ان استتتت ب عن ان مر ز ن ر ستتت‬
‫مانند م اب لی سه ر شد و ت لید مثل را تنظیه می ند‪ .‬ه س این ار را با تنظیه بیان ژن انجام‬ ‫عالیتهای س‬
‫میدهد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫سیتوپالسم سلول جانوری‬

‫در داخل غشتتای ست لی‬ ‫شتتامل تمام اندامکهای ست لی استتت‬ ‫این یک ماده ژ مانند استتت‬
‫با مک استتک ت س ت لی (شتتبک ای از‬ ‫محص ت ر شتتدهاند‪ .‬عم کرد ستتی والستته حفظ شتتکل س ت‬
‫و‬ ‫ر ش های ا ین یالمانهای حد وا سط و میکروت ب ها) و سی زو (مایع ژ مانند درون س‬
‫بحش اقد اندامک) است‪ .‬سی والسه در واقع سی زو ب عالوه اندامکهای داخل س لی را شامل‬
‫میش د‪.‬‬

‫میتوکندری‬

‫‪9‬‬
‫هه غ شای داخ ی و هه غ شای خارجی دارند و همچنین‬ ‫ندری اندامک های بزرگی ه س ند‬ ‫می‬
‫ها هستتت ند جایی‬ ‫ندریها محل تنفس ستتت لی در ستتت‬ ‫ندریایی خ د را دارند‪ .‬می‬ ‫‪DNA‬می‬
‫ها از آن برای انرژی‬ ‫س‬ ‫ز ب آدن زین تری سفات )‪ (ATP‬تبدیل می ش ند‬ ‫ا سیین و گ‬
‫بستتیار م فاوت‬ ‫بس ت ب عم کرد س ت‬ ‫ندریهای م ج د در هر س ت‬ ‫اس ت فاده می نند‪ .‬تعداد می‬
‫استتتت‪ .‬آنها می ای یا بیضتتتی یا روی شتتتکل هستتت ند و اندازه آنها ‪ 5/0‬تا ‪ 10‬میکروم ر استتتت‪.‬‬
‫ندری در ت ده مر زی‬ ‫ندری دارای دو غشای بیرونی و داخ ی است‪ .‬یک ژ ‪ -‬ماتریکس می‬ ‫می‬
‫ندری وج د دارد‪ .‬غشای داخ ی ب شکل چینهایی ب نام « ریس ا )‪» (cristae‬خه میش ند‪.‬‬ ‫می‬

‫وظایف میتوکندری‬

‫استتت یعنی م لدهای نیرو هستت ند و انرژی را ب شتتکل‬ ‫وظیف اصتت ی آنها ت لید انرژی برای ستت‬
‫را قادر‬ ‫آدن زین تری سفات )‪ (ATP‬ت لید می نند‪ .‬با تبدیل م اد مغذی و ا سیین ب انرژی س‬
‫ندری‬ ‫آزاد ند‪ .‬می‬ ‫میستتازد تا عم کرد خ د را انجام دهد و همچنین انرژی افتتا ی را از ستت‬
‫ب عالیت سیگنا دهی س لی ت لید گرمای س لی و مکانیکی‬ ‫همچنین سیه را ذخیره می ند‬
‫ندری نف ذوذیر استتت و امکان‬ ‫و واستتا رشتتد و مرگ س ت لی مک می ند‪ .‬غشتتای بیرونی می‬

‫‪10‬‬
‫چک و انا وییهای را برای ان قا م لک های بزرگ راهه می ند‪ .‬غشتتای‬ ‫ان قا م لک های‬
‫چک ا جازه‬ ‫های بستتت یار‬ ‫ندری نف ذ وذیری م ری دارد ب نابراین قط ب م لک‬ ‫داخ ی می‬
‫ندری در ت ده مر زی وارد شتتت ند‪ .‬ماتریکس ژ از ‪DNA‬‬ ‫مید هد تا ب ماتریکس ژ می‬
‫ربس تشکیل شده است‪.‬‬ ‫ندری و آنزیههای چرخ اسید تری رب سی یک )‪ (TCA‬یا چرخ‬ ‫می‬

‫ریبوزوم چیست؟‬

‫عمدتاً از ‪ 60‬درصتتد ‪ RNA‬ریب زومی )‪ (rRNA‬و ‪40‬‬ ‫چکی هس ت ند‬ ‫ریب زومها اندامکهای‬
‫ممکن است آزادان در‬ ‫های زنده حاوی ریب زوم هس ند‬ ‫درصد وروتئین تشکیل شدهاند‪ .‬هم س‬
‫مح ی برای سن ز وروتئین‬ ‫سی والسه در گردش باشند و برخی ب شبک آندووالسمی م صل هس ند‬
‫اری تی ریب زوم ها نیمی از ‪ RNA‬ریب زومی و نیمی از وروتئین های‬ ‫ی‬ ‫استتتتت‪ .‬در یک ستتت‬
‫ریب زومی را تشکیل می دهند‪ .‬هر ریب زوم از دو زیر واحد تشکیل شده است‪ .‬زیر واحد بزرگ و زیر‬
‫هر دام دارای اشکا م مایز خ د هس ند‪.‬‬ ‫چک‬ ‫واحد‬

‫وظیفه ریبوزوم چیست؟‬

‫ب ص رت ذرات آزاد ب‬ ‫ریب زومهایی‬

‫و ج د میآ ینتتد ب ت غشتتتتای شتتتت بک ت‬
‫آندووال سمی م صل می ش ند و در تعداد‬
‫حدود یک چبارم‬ ‫زیادی وج د دارند‬
‫اندامکهای ستت لی را تشتتکیل میدهند‪.‬‬
‫تکثیر شتتده حدود ‪ 10‬می ی ن‬ ‫یک س ت‬
‫ریب زوم دارد‪ .‬زیر وا حد های ریب زومی‬
‫م حل د گذاری ژن یکی ب وروتئین ها‬
‫ت الی‬ ‫هس ند‪ .‬در ریب زومها ‪mRNA‬ب تعیین دگذاری ‪ RNA‬ان قالی )‪ (tRNA‬مک می ند‬

‫‪11‬‬
‫در اتالیز وپ یدیل‬ ‫استتیدآمین وروتئین را نیز تعیین می ند‪ .‬این منجر ب تشتتکیل ‪ rRNA‬میشتت د‬
‫وروتئینها را ت سع میدهد نقش‬ ‫ترانسفراز و ایجاد وی ند وپ یدی م ج د بین ت الی اسید آمین ای‬
‫ب سایر‬ ‫دارد‪ .‬سپس وروتئینهای تشکیل شده از ریب زومها جدا می ش ند و برای اس فاده ت سط س‬
‫قسمتها مباجرت می نند‪.‬‬

‫شبکه اندوپالسمی‬

‫از ه س من شا‬ ‫این اندامک س لی از شبک ای نازک و وی در وی از ی س های غ شایی ت شکیل شده ا ست‬
‫در سی والسه‬ ‫جان ری یک اندامک غشایی چینخ رده وی س است‬ ‫میگیرند‪ .‬شبک اندووالسمی س‬
‫از‬ ‫یا ت میشتت د و از شتتبک ناز ی از محفظ های ب هه وی ستت ( یستت ها) مستتا تشتتکیل شتتده استتت‬
‫م صل میش د‪ .‬دو ن ع شبک اندووالسمی شامل م ارد زیر است‪:‬‬ ‫سی والسه ب هس س‬

‫شبکه آندوپال سمی زبر ‪ (RER):‬یا شبک اندوال سمی خ شن نامگذاری شده زیرا سا آن با‬ ‫‪‬‬
‫ریب زوم و شیده شده است و ظاهری ناهم ار ب آن میدهد‪ .‬عم کرد ریب زومها در ‪ ER‬خشن سن ز‬
‫آنها را برای وردازش ب شبک آندووال سمی‬ ‫وروتئینها ا ست و آنها یک ت الی سیگنا دارند‬
‫ریستت ا من قل می ند‪ .‬ستتپس ب‬ ‫ب‬ ‫هدایت می نند ‪. RER‬وروتئینها و لیپیدها را از طریق ستت‬
‫اجسام گ یی رس اده میش ند یا ب غشای س لی وارد میش ند‪.‬‬

‫شبکه آندوپال سمی صاف ‪ (SER):‬شبک اندووال سمی صاف با ریب زومها مرتبط نی ست و با‬ ‫‪‬‬
‫وج د اینک در مجاورت شتتبک آندووالستتمی خشتتن قرار دارد ریب زومها ب شتتبک اندوالستتمی‬
‫برای ت لید‬ ‫صتتاف م صتتل نیس ت ند‪ .‬عم کرد آن ستتن ز لیپیدها ( س ت رو و ستتف لیپیدها) استتت‬
‫غشتتاهای ستت لی جدید استت فاده میشتت ند‪ .‬آنها همچنین در ستتن ز ه رم نهای استت روئیدی از‬
‫ها نقش دارند‪ .‬همچنین ب ستتهزدایی بد وس از مصتترف‬ ‫ستت رو برای ان اع خاصتتی از ستت‬
‫داروها و م اد شیمیایی سمی مک می ند‪ .‬یک ن ع تحصصی از شبک اندووالسمی صاف وج د‬

‫‪12‬‬
‫سیه در‬ ‫ب عن ان شبک سار وال سمی شناخ می ش د‪ .‬عم کرد آن تنظیه غ ظت ی ن‬ ‫دارد‬
‫عضالنی است‪.‬‬ ‫سی والسه س‬

‫نقش شبکه اندوپالسمی چیست؟‬

‫وظیف اصتتت ی شتتتبک‬ ‫ستتتاخت وردازش و ان قا وروتئین برای استتت فاده ستتت لی در داخل و خارج از ستتت‬
‫مس قیماً ب غشای هس م صل است و‬ ‫اندووالسمی است‪ .‬این عم کرد شبک اندووالسمی ب این دلیل است‬
‫را‬ ‫گذرگاهی بین هس و سی والسه ایجاد می ند‪ .‬شبگ اندووالسمی بیش از نیمی از مح ای غشایی س‬
‫در آن وا نشهای شیمیایی انجام می ش د‪ .‬این شبک ها همچنین‬ ‫دارد از این رو دارای سا وسیعی است‬
‫حاوی آنزیههای سازنده تقریباً تمام لیپیدهای س لی ب ده از این رو محل سن ز چربی ب شمار میروند‪.‬‬

‫دستگاه گلژی سلول جانوری‬

‫‪13‬‬
 ‫ی اری تی در نار شتتبک‬ ‫در ستتی والستته یک ستت‬ ‫این اندامکهای ستت لی م صتتل ب غشتتا هستت ند‬
‫آندووالسمی و نزدیک هس یا ت می ش ند‪ .‬اجسام گ یی ت سط میکروت ب های سی والسمی ب هه م صل‬
‫شده و ت سط یک ماتریکس وروتئینی نگ دا ش می ش ند‪ .‬د س گاه گ یی از ی س های انبا ش م سا ب نام‬
‫جان ری ‪ 4‬تا ‪ 10‬عدد با شد‬ ‫سی س رنا ت شکیل شده ا ست‪ .‬این محازن ممکن ا ست برای اج سام گ یی س‬
‫اگرچ برخی از م ج دات مانند م ج دات تکستت لی حدود ‪ 60‬ستتیستت رنا دارند‪ .‬جستته گ یی دارای ستت‬
‫ب نامهای سیس (نزدیکترین سیس رنا ب شبک آندووالسمی) میانی (الی های مر زی‬ ‫محفظ اص ی است‬
‫جان ری دارای ج سه‬ ‫سی س رنا) و ترانس (دورترین سی س رنا از شبک آندووال سمی) شناخ می ش ند‪ .‬س‬
‫گیاهان چند صد عدد جسه گ یی دارند‪.‬‬ ‫گ یی بسیار می (‪ )2 - 1‬هس ند در حالی‬

‫کار جسم گلژی در سلول چیست؟‬

‫وظیف اص ت ی آنها ان قا اصتتالح و بس ت بندی وروتئینها و لیپیدها ب وزیک های گ یی استتت تا آنها را ب‬
‫های جان ری دارای یک یا چند عدد از اجسام گ یی هس ند در حالی‬ ‫مکانهای م رد نظر خ د برسانند‪ .‬س‬
‫های خ د دارند‪ .‬شتتبک ستتیس و ترانس گ یی الی‬ ‫گیاهان چند صتتد عدد از این اندامک را داخل ستت‬
‫بیرونی ستتیستت رناها را در جبت ستتیس و ترانس تشتتکیل میدهند و وظیف دستت بندی وروتئینها و لیپیدهای‬
‫دریا ی در جبت سیس و آزاد شده ت سط جبت ترانس ت سط اجسام گ یی را بر عبده دارند‪ .‬جبت سیس‬
‫وروتئینها و لیپیدهای وزیک های ذوب شده را در خ ش ها جمعآوری می ند‪ .‬وزیک های ذوب شده در‬
‫ام داد میکروت ب ها از طریق یک محفظ تحصصی ب نام «خ ش تاولی ‪ -‬ل ل ای ‪» (vesicular-tubular‬‬
‫)‪cluster‬حر ت می نند‪ .‬این بحش بین شبک آندووالسمی و دس گاه گ یی یا ت میش د‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫لیزوزوم‬

‫ستتت لی شتتتناخ میشتتت د‪ .‬لیزوزومها ت ستتتط‪Christian Rene de Duve‬‬ ‫همچنین ب عن ان وزیک‬

‫تقریباً در تمام‬ ‫سی ل ژی ست ب ییکی در ده ‪ 1950‬شف شدند‪ .‬آنها اندامکهای دور س لی ه س ند‬
‫های ی اری تی یا ت میش ند‪ .‬لیزوزومها اندامکهای بسیار اسیدی حاوی آنزیههای گ ارشی هس ند و‬ ‫س‬
‫هر یک از لیزوزومها ت سط غشایی احاط شدهاند تا از محیط بیرونی محا ظت نند‪.‬‬

‫نقش لیزوزوم در سلول جانوری‬

‫‪15‬‬
‫استتتتت‪ .‬لیزوزوم ها اجزای‬ ‫این ا ندا مک ستتت لی برای هضتتته م اد م غذی ستتت لی د ع و ت جد ید ستتت‬
‫از طریق ومپ وروت ن ب سی والسه‬ ‫ب عناصر سادهتری تجزی می نند‬ ‫ما روم لک ها را از خارج س‬
‫ها و قاعات قدیمی‬ ‫شتتامل ستت‬ ‫من قل میشتت ند تا م اد ستت لی جدید بستتازند‪ .‬این اجزای ما روم لک‬
‫مح ص الت زائد س لی میکروارگانی سهها و بقایای س لی ا ست‪ .‬این آنزیهها همچنین م لک های بزرگ‬
‫چک ب عن ان مثا استتتیدهای آمین و قندهای‬ ‫مانند وروتئینها رب هیدراتها لیپیدها را ب م لک های‬
‫ستتاده استتیدهای چرب تجزی می نند‪ .‬آنزیهها قط در قستتمت داخ ی و استتیدی لیزوزوم عا هس ت ند و این‬
‫خنثی تا می ق یایی‬ ‫را از تحریب خ د در هنگام نشت لیزوزومی محا ظت می ند زیرا ‪ pH‬س‬ ‫عامل س‬
‫است‪.‬‬

‫واکوئل‬

‫های گیاهی برجس ت نیس ت ند‪.‬‬ ‫های جان ری وج د دارند‪ .‬با این حا آنها ب اندازه س ت‬ ‫وا ئلها در س ت‬
‫در داخل سی والسه س لی یا ت میش ند‪ .‬یس وا ئ ی دارای یک‬ ‫آنها یس های م صل ب غشا هس ند‬
‫ب نام ت ن والست شناخ میش د و این غشا شبی غشای والسمایی است‪.‬‬ ‫غشای منفرد است‬

‫‪16‬‬
 ‫عملکرد واکوئل در سلول جانوری‬

‫وظیف اصتتت ی آن ها ذخیره غذا آب رب هیدرات ها ب شتتتکل قند و م اد زائد استتتت‪ .‬ت ن والستتتت یک‬
‫چک را در یک ومپ وروتئینی ن ر می ند‪ .‬ب عن ان‬ ‫جریان ورودی و خروجی‬ ‫تنظیه ننده استتتت‬
‫محا ظ برای اینک چ ن ع مادهای اجازه عب ر از داخل وا ئل و ب خارج آن را دارند عمل می ند‪ .‬آن ها‬
‫خارج می نند‪ .‬آنها همچنین‬ ‫همچنین ب عن ان یک استت راتیی حفاظ ی م اد ستتمی و م اد زائد را از ستت‬
‫حذف می نند‪.‬‬ ‫وروتئینهای تاشده فعیف را از س‬

‫جدول تفاوت های سلول باکتری و سلول جانوری‬

‫جان ری در جدو زیر ت فی داده شده است‪.‬‬ ‫با ری و س‬ ‫تمام تفاوتهای س‬

‫‪17‬‬
 ‫سلول جانوری‬ ‫سلول باکتری‬
‫دارای هس محص ر در غشا و امالً مشحص‬ ‫امالً مشحص و محص ر در غشا‬ ‫اقد هس‬
‫دارای اندامکهای س لی م صل ب غشا در‬
‫اقد اندامکهای س لی‬
‫سی والسه‬
‫با ری است ب عن ان مثا‬ ‫این بزرگتر از س‬ ‫جان ری‬ ‫چکتر از یک س‬ ‫اندازه آن بسیار‬
‫تا ‪ 100‬میکرون یا بیش ر‬ ‫است ب عن ان مثا اندازه ‪ 2/0‬تا ‪ 10‬میکرون‬
‫اقد دی اره س لی‬ ‫دارای یک دی اره س لی امالً مشحص‬
‫آنها همیش ه روتروف هس ند‪.‬‬ ‫آنها عم ما ات تروف و شاید ه روتروف هس ند‪.‬‬
‫آنها ب ص رت غیرجنسی با تقسیه دوتایی و از نظر‬
‫آنها میت انند ب ص رت غیرجنسی با می ز و از‬
‫جنسی با «ههی غی» ( )‪ conjugation‬ت لید مثل‬
‫نظر جنسی با تقسیه می ز ت لید مثل نند‪.‬‬
‫می نند‪.‬‬
‫اقد والسمید است‪ .‬دارای ‪ DNA‬خای امالً‬
‫دارای والسمید (‪ DNA‬دایرهای در سی زو )‬
‫مشحص در هس است‪ .‬والسمید را داخل‬
‫است‪.‬‬
‫ندری دارد‪.‬‬ ‫اندامکهایی مانند می‬
‫روم زوم های زیادی دارد‪.‬‬ ‫دارای یک روم زوم منفرد است‪.‬‬
‫شکلهای نامنظمی دارد زیرا اقد دی اره س لی‬
‫شکل س لی امالً مشحصی دارد‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫دارای اسک ت س لی (شبک ای از رش ها و ل ل ها‬
‫اقد اسک ت س لی است‪.‬‬
‫در سی والسه) است‪.‬‬
‫‪ DNA‬آن در اطراف وروتئینهای هیس ن ویچیده‬
‫اقد وروتئین هیس ن است‪.‬‬
‫شده است‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫دارند‪.‬‬ ‫وظایف مح فی در عم کرد ست‬ ‫های حی انی از اجزا و اجزای ستتازندهای تشتتکیل شتتدهاند‬ ‫ست‬
‫حی انی عبارتند از‪:‬‬ ‫اجزا اص ی و اساسی س‬

‫را محا ظت‬ ‫‪ .1‬غشتتاس س ت لی ‪ (Cell Membrane):‬این غشتتاس نازک و قابل نف ذ حاشتتی س ت‬
‫است‪.‬‬ ‫ن ر تردد م اد و اطالعات درون و بیرون س‬ ‫می ند و مسئ‬

‫در داخل غشاس س لی قرار دارد و حاوی‬ ‫ئ ا بحشی است‬ ‫‪ .2‬هس ‪ (Nucleus):‬هس یا ن‬
‫برنام ریزی و ن ر عالیتهای س لی است‪.‬‬ ‫است‪ .‬هس مسئ‬ ‫‪DNA‬س‬

‫در آن ر‬ ‫را شتتامل میشت د‬ ‫‪ .3‬ستتی والستته ‪ (Cytoplasm):‬ستتی والستته محیط داخ ی ست‬
‫میدهد‪ .‬سی وال سه شامل سی سک ت آب م اد معدنی آنزیهها و سازو ارهای س لی دیگر‬
‫است‪.‬‬

‫ه س ند‪ .‬آنها از‬ ‫ت لید انرژی برای س‬ ‫ندریها م سئ‬ ‫ندری ‪ (Mitochondria):‬می‬ ‫‪ .4‬می‬
‫ز و سایر س ختها را ب انرژی تبدیل می نند‪.‬‬ ‫طریق رآیند تنفس س لی گ‬

‫ئل ها حاوی ستتت ا ئل و م اد ذخیرهای مان ند آب ن مک ها ق ند و‬ ‫ئل ‪ (Vacuole):‬وا‬ ‫‪ .5‬وا‬

‫عمل می نند‪.‬‬ ‫وروتئینها هس ند‪ .‬آنها ب عن ان ذخیرهگاه و ن ر شار آب درون س‬

‫‪ .6‬لیزوزوم ‪ (Lysosome):‬لیزوزومها ستتتازندهها و تحریب نندههای ستتت لی هستتت ند‪ .‬آنها م اد‬
‫مک می نند‪.‬‬ ‫زیس ی را هضه و تجزی می نند و ب تعمیر و نگبداری س‬

‫ساخت وروتئینها ه س ند‪ .‬آنها ‪ RNA‬را ب وروتئین‬ ‫‪ .7‬ریب زوم ‪ (Ribosome):‬ریب زومها م سئ‬
‫ترجم می نند‪.‬‬

‫‪ .8‬شبک آندووالسمی ‪ (Endoplasmic Reticulum):‬شبک آندووالسمی ساخ اری ویچیده است‬

‫وروتئینها را‬ ‫درون سی والسه قرار دارد‪ .‬آن تقسیه شده ب دو بحش‪ :‬خشک ‪ (ER‬خشک)‬
‫ساخت لیپیدها و ه رم نها است‪.‬‬ ‫مسئ‬ ‫ت لید می ند و تاخیر ‪ (ER‬نرم)‬

‫‪19‬‬
‫رآی ند وردازش م دیفی کاستتتی ن و بستتت بندی‬ ‫‪ .9‬گ یی ( ‪Golgi Apparatus):‬گ یی مستتتئ‬
‫عمل می نند و مح ص الت‬ ‫وروتئینها و لیپیدها ا ست‪ .‬آنها ب عن ان " ارخان ب س بندی" س‬
‫ان قا میدهند‪.‬‬ ‫یا بیرون از س‬ ‫نبایی را ب سایر بحشهای س‬

‫‪ .10‬ورا سیزوم ( ‪Peroxisome):‬ورا سیزومها وظیف تجزی عالیتهای س لی را بر عبده دارند ب‬

‫‪.‬‬ ‫خص ص تجزی چربیها و ت لید ورا سید هیدروژن در داخل س‬

‫مک‬ ‫‪ .11‬ت و آیزومراز ( ‪Topoisomerase):‬این آنزیهها ب تنظیه و تغییر ساخ ار ‪ DNA‬در س‬

‫می نند‪ .‬آنها میت انند تنشهای ستتاخ اری را در ‪ DNA‬اهش دهند و از آستتیب رستتیدن ب آن‬
‫ج گیری نند‪.‬‬

‫را وش یبانی‬ ‫س‬ ‫‪ .12‬سی ز ت ( ‪Cytoskeleton):‬سی ز ت شبک ای از الیاف وروتئینی است‬

‫می ند و شتتتکل و ستتتاخ ار آن را حفظ می ند‪ .‬این شتتتبک شتتتامل یالمنت های میکروت ب‬
‫یالمنتهای ان زین و یالمنتهای ا ین است‪.‬‬

‫‪ .13‬مر ز ستتن روزوم ( ‪Centrosome):‬مر ز ستتن روزوم یا قابواره ستتازنده و ن ر ننده الیاف‬
‫در جداشدگی روم زومها در زمان تقسیه س لی نقش دارد‪.‬‬ ‫میکروت ب لی است‬

‫‪ .14‬ریزوزوم ( ‪Rough Endoplasmic Reticulum):‬ریزوزوم یا ‪ ER‬خشتتک ن عی از شتتبک‬

‫ریب زومها ب آن م صتل هست ند‪ .‬در این بحش ستاخت وروتئینها از طریق‬ ‫آندووالستمی استت‬
‫رآیند ترجم از ‪ RNA‬ص رت میگیرد‪.‬‬

‫در آن عالیتهای مرتبط با‬ ‫ئ ل ا قستتم ی از هستت استتت‬ ‫ئ ل ا ( ‪Nucleolus):‬ن‬ ‫‪ .15‬ن‬

‫ساخت ریب زومها و ت لید ریب زومی ‪ RNA‬انجام میش د‪.‬‬

‫‪20‬‬