Giai Tich 2 Bui Xuan Dieu Gt2 Chuong3 (Cuuduongthancong - Com)

Tích phân phụ thuộc tham số
TS. Bùi Xuân Diệu
Viện Toán Ứng dụng và Tin học, Đại học Bách Khoa Hà Nội
CuuDuongThanCong.com
TS. Bùi Xuân Diệu https://fb.com/tailieudientucntt
Tích phân phụ thuộc tham số I ♥ HUST 1 / 24
Chương 3: Tích phân phụ thuộc tham số
1 Tích phân xác định phụ thuộc tham số
2 Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số
3 Tích phân Euler

Hàm Gamma
Hàm Beta
Tích phân xác định phụ thuộc tham số
3 Tích phân Euler

Hàm Gamma
Hàm Beta
Giới thiệu
Định nghĩa
Cho hàm số f (x, y ) liên tục trên [a, b] × [c, d]. Khi đó,
Zb
I (y ) = f (x, y )dx (1)
a
là một hàm số xác định trên [c, d], và được gọi là một TP PTTS.
Mục đích: Khảo sát tính liên tục, khả vi, khả tích của I (y ).
Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số
Định lý (Tính liên tục)

Nếu f (x, y )là hàm số liên tục trên [a, b] × [c, d] thì I (y )là hàm số liên tục
trên [c, d], i.e.,

trên [c, d], i.e.,
Zb Zb Zb
lim I (y ) = lim f (x, y )dx = lim f (x, y )dx = f (x, y0 )dx = I (y0 ).
y →y0 y →y0 y →y0
a a a

trên [c, d], i.e.,
Zb Zb Zb
lim I (y ) = lim f (x, y )dx = lim f (x, y )dx = f (x, y0 )dx = I (y0 ).
y →y0 y →y0 y →y0
a a a
Ví dụ
R2
Tính lim x 2 cos xydx.
y →0 0
Tính liên tục

Rb Rb
trên [c, d], i.e., lim f (x, y )dx = lim f (x, y )dx
y →y0 a a y →y0
Ví dụ
R1 yf (x)
Khảo sát sự liên tục của tích phân I (y ) = x 2 +y 2
dx , với f (x) là hàm số
0
dương, liên tục trên [0, 1] .
Tính liên tục

Rb Rb
trên [c, d], i.e., lim f (x, y )dx = lim f (x, y )dx
y →y0 a a y →y0
Ví dụ
R1 yf (x)
Khảo sát sự liên tục của tích phân I (y ) = x 2 +y 2
dx , với f (x) là hàm số
0
dương, liên tục trên [0, 1] .
i) Xét tính liên tục của I (y ) trên mỗi hình chữ nhật [0, 1] × [c, d] và
[0, 1] × [−d, −c] với 0 < c < d bất kì.
ii) Xét tính liên tục của I (y ) tại 0.
Định lý (Tính khả vi)

Nếu
i) f (x, y )là hàm số liên tục trên [a, b] × [c, d],
′
ii) fy (x, y ) là hàm số liên tục trên [a, b] × [c, d]
thì I (y ) là hàm số khả vi trên (c, d) và
′
Zb

I ′ (y ) =  f (x, y )dx  =
a y

Nếu
′
′
Zb Zb

′
I ′ (y ) =  f (x, y )dx  = fy (x, y ) dx.
a y a

Nếu
′
′
Zb Zb

′
I ′ (y ) =  f (x, y )dx  = fy (x, y ) dx.
a y a
Ví dụ
R1
Tính tích phân In (α) = x α lnn xdx , n là số nguyên dương.
0
Ví dụ
R1
Tính In (α) = x α lnn xdx , n là số nguyên dương.
0
B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz’

B2. Nhận xét rằng In−1
′ = In nên In (α) = [I0 (α)](n) .
Ví dụ
R1
Tính In (α) = x α lnn xdx , n là số nguyên dương.
0
B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz’

B2. Nhận xét rằng In−1
′ = In nên In (α) = [I0 (α)](n) .
Ví dụ
R1
Tính I (y ) = arctan yx dx.
0
B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz.

y2
B2. Tính I ′ (y ) = 21 ln 1+y 2.
2
B3. I (y ) = arctan y1 + 21 y ln 1+y
y
2.
Định lý (Tính khả tích)

Nếu f (x, y ) là hàm số liên tục trên [a, b] × [c, d] thì I (y )là hàm số khả
tích trên [c, d] , và:
Zd Zd
 b 
Z
I (y ) dy :=  f (x, y ) dx  dy =
c c a

Zd Zd
 b
Zb Zd
  
Z
I (y ) dy :=  f (x, y ) dx  dy =  f (x, y ) dy  dx.
c c a a c

Zd Zd
 b
Zb Zd
  
Z
I (y ) dy :=  f (x, y ) dx  dy =  f (x, y ) dy  dx.
c c a a c
Ví dụ
Tính
Z1
xb − xa
dx, (0 < a < b).
ln x
0
Tích phân phụ thuộc tham số với cận biến đổi

R)
b(y
J (y ) = f (x, y ) dx, với y ∈ [c, d] .
a(y )

Nếu
i) f (x, y ) liên tục trên [a, b] × [c, d] ,
ii) a (y ) , b (y ) liên tục trên [c, d] và a ≤ a (y ) , b (y ) ≤ b ∀y ∈ [c, d]
thì J (y ) là một hàm số liên tục đối với y trên [c, d] .
Ví dụ
1+y
Tìm lim dx
.
R
y →0 y 1+x 2 +y 2
Tích phân phụ thuộc tham số với cận biến đổi

R)
b(y
J (y ) = f (x, y ) dx, với y ∈ [c, d]
a(y )

Nếu
i) f (x, y ) liên tục trên [a, b] × [c, d] ,
′
ii) fy (x, y ) liên tục trên [a, b] × [c, d] ,
iii) a (y ) , b (y ) khả vi trên [c, d] và a ≤ a (y ) , b (y ) ≤ b ∀y ∈ [c, d]
thì J (y ) là một hàm số khả vi đối với y trên [c, d], và
Z )
b(y
′ ′ ′ ′
J (y ) = fy (x, y ) dx + f (b (y ) , y ) by (y ) − f (a (y ) , y ) ay (y )
a(y )
.
Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số
3 Tích phân Euler

Hàm Gamma
Hàm Beta

+∞
Xét TPSR phụ thuộc tham số I (y ) = f (x, y )dx, y ∈ [c, d].
R
a
Định nghĩa
Ta nói TPSR phụ thuộc tham số là
R∞
i) hội tụ tại y0 ∈ [c, d] nếu f (x, y0 )dx hội tụ, i.e.,
a

+∞
R
a
Định nghĩa
R∞
i) hội tụ tại y0 ∈ [c, d] nếu f (x, y0 )dx hội tụ, i.e.,∀ǫ > 0, ∃b = b(ǫ, y0 )
a
Z A Z ∞
I (y0 ) − f (x, y0 )dx = f (x, y0 )dx < ǫ ∀A > b.
a A
ii) hội tụ trên [c, d] nếu I (y ) hội tụ tại mọi y ∈ [c, d],

+∞
R
a
Định nghĩa
R∞
i) hội tụ tại y0 ∈ [c, d] nếu f (x, y0 )dx hội tụ, i.e.,∀ǫ > 0, ∃b = b(ǫ, y0 )
a
Z A Z ∞
I (y0 ) − f (x, y0 )dx = f (x, y0 )dx < ǫ ∀A > b.
a A
ii) hội tụ trên [c, d] nếu I (y ) hội tụ tại mọi y ∈ [c, d],
iii) hội tụ đều trên [c, d] nếu ∀ǫ > 0, ∃b = b(ǫ) > a sao cho
Z ∞
f (x, y )dx < ǫ ∀A > b, ∀y ∈ [c, d].
A
Ví dụ
R∞
Chứng minh rằng I (y ) = sin(yx)dx hội tụ khi y = 0 và phân kỳ khi
1
y 6= 0.
Ví dụ
R∞
Chứng minh rằng I (y ) = sin(yx)dx hội tụ khi y = 0 và phân kỳ khi
1
y 6= 0.
Ví dụ
+∞
a) Tính I (y ) = (y > 0).
R
ye −yx dx
0
b) Chứng minh rằng I (y ) hội tụ đến 1 đều trên [y0 , +∞) với mọi y0 > 0.
c) Giải thích tại sao I (y ) không hội tụ đều trên (0, +∞).
Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số
Ví dụ
+∞ +∞

Chứng minh rằng lim+ lim
R R
ye −yx dx 6= ye −yx dx
y →0 0 0 y →0+
Ví dụ
+∞ +∞

R R
y →0 0 0 y →0+

Nếu
i) f (x, y ) liên tục trên [a, +∞) × [c, d],
+∞
ii) TPSR I (y ) = f (x, y )dx hội tụ đều trên [c, d]
R
a
thì I (y ) liên tục trên [c, d] , i.e.,
Ví dụ
+∞ +∞

R R
y →0 0 0 y →0+

Nếu
+∞
ii) TPSR I (y ) = f (x, y )dx hội tụ đều trên [c, d]
R
a
thì I (y ) liên tục trên [c, d] , i.e.,
+∞
Z Z +∞ Z +∞
lim I (y ) = lim f (x, y )dx = lim f (x, y )dx = f (x, y0 )dx.
y →y0 y →y0 a y →y0 a
a
Định lý (Dấu hiệu hội tụ Weierstrass)

Nếu
i) |f (x, y )| ≤ g (x) ∀ (x, y ) ∈ [a, +∞) × [c, d] ,
+∞
ii) TPSR g (x) dx hội tụ
R
a
+∞
thì TPSR I (y ) = f (x, y )dx hội tụ đều trên [c, d].
R
a
Ví dụ
Chứng minh rằng
R∞ xy
a) I (y ) = cos
x 2 +1
dx là hội tụ đều trên R.
0
Ví dụ
+∞
e −αx −e −βx
Tính (α, β > 0).
R
x dx,
0
Ví dụ
+∞
Tính (α, β > 0).
R
x dx,
0

Nếu
i) f (x, y ) và fy′ (x, y ) liên tục trên [a, +∞) × [c, d],
+∞
ii) I (y ) = f (x, y )dx hội tụ trên [c, d],
R
a
+∞
′
iii) fy (x, y )dx hội tụ đều trên [c, d]
R
a
+∞
′
thì I (y ) là hàm số khả vi trên [c, d] và I ′ (y ) =
R
fy (x, y ) dx.
a
Ví dụ
+∞
Tính (α, β > 0).
R
x dx,
0
Ví dụ
+∞
Tính (α, β > 0).
R
x dx,
0

Nếu
+∞
ii) I (y ) = f (x, y )dx hội tụ đều trên [c, d]
R
a
thì I (y ) là khả tích trên [c, d] và
Z d Z d Z +∞ Z +∞ Z d
I (y ) dy := f (x, y ) dx dy = f (x, y ) dy dx.
c c a a c
Các phương pháp tính TPSR phụ thuộc tham số
Đạo hàm qua dấu tích phân

R +∞ ′
B1. Tính I ′ (y ) bằng cách I ′ (y ) = a fy (x, y ) dx.
B2. I (y ) = I ′ (y ) dy + C .
R
B3. Tính I (y0 ) với một giá trị đặc biệt nào đó của y0 để suy ra C .
Chú ý: Phải kiểm tra điều kiện chuyển dấu đạo hàm qua tích phân.
Ví dụ
Tính các tích phân sau (a, b, α, β > 0):
R1 x b −x a
+∞ 2
2
a) c)
R
ln x dx. x2
dx.
0 0
+∞ +∞
b) d) dx
R R
dx. .
x (x 2 +y )n+1
0 0
Các phương pháp tính TPSR phụ thuộc tham số
Đổi thứ tự lấy tích phân

Rd
B1. Biểu diễn f (x, y ) = F (x, y ) dy .
c
B2. Sử dụng tính chất đổi thứ tự lấy tích
! phân:
+∞ +∞ d Rd +∞

R R R R
f (x, y )dx = F (x, y )dy dx = F (x, y )dx dy .
a a c c a
Chú ý: Phải kiểm tra điều kiện đổi thứ tự lấy tích phân.
Ví dụ
R1 x b −x a
+∞ 2
2
a) c)
R
ln x dx. x2
dx.
0 0
+∞ +∞
b) e −αx −e −βx
d) e −ax sin bx−sin cx
.
R R
x dx. x
0 0
Tích phân Euler
3 Tích phân Euler

Hàm Gamma
Hàm Beta
Tích phân Euler Hàm Gamma
Hàm Gamma
+∞
x p−1 e −x dx xác định trên (0, +∞).
R
Γ (p) =
0
Ví dụ
1
Tính Γ(1), .

Γ 2
Hàm Gamma
+∞
R
Γ (p) =
0
Ví dụ
1
Tính Γ(1), .

Γ 2
Các tính chất

1) Hạ bậc: Γ (p + 1) = pΓ (p).
Ý nghĩa: chỉ cần nghiên cứu Γ (p) với 0 < p ≤ 1 mà thôi.
Nếu α ∈ (n,(n + 1] thì Γ(α) = (α(− 1)(α − 2) . . . (α − n)Γ(α − n).
Γ (1) = 1, Γ (n) = (n − 1)!
Đặc biệt, 1
√ nên √
Γ n + 21 = (2n−1)!!

Γ 2 = π 2n π.
Hàm Gamma
+∞
R
Γ (p) =
0
Ví dụ
1
Tính Γ(1), .

Γ 2
Các tính chất

1) Hạ bậc: Γ (p + 1) = pΓ (p).
Ý nghĩa: chỉ cần nghiên cứu Γ (p) với 0 < p ≤ 1 mà thôi.
Nếu α ∈ (n,(n + 1] thì Γ(α) = (α(− 1)(α − 2) . . . (α − n)Γ(α − n).
Γ (1) = 1, Γ (n) = (n − 1)!
Đặc biệt, 1
√ nên √
Γ n + 21 = (2n−1)!!

Γ 2 = π 2n π.
2) Γ (p) Γ (1 − p) = π
sin pπ ∀0 < p < 1.
Tích phân Euler Hàm Beta
Hàm Beta
R1 q−1
Dạng 1: B (p, q) = 0 x p−1 (1 − x) dx.
Hàm Beta
R1 q−1
Dạng 1: B (p, q) = 0 x p−1 (1 − x) dx.
R +∞ x p−1
Dạng 2: B (p, q) = 0 (1+x)p+q
dx.
Mối liên hệ giữa hàm Gamma và Beta

Γ(p)Γ(q)
i) B (p, q) = Γ(p+q) .
ii) B (p, 1 − p) = Γ (p) Γ (1 − p) = sin pπ .
π
Hàm Beta
R1 q−1
Dạng 1: B (p, q) = 0 x p−1 (1 − x) dx.
R +∞ x p−1
Dạng 2: B (p, q) = 0 (1+x)p+q
dx.
Mối liên hệ giữa hàm Gamma và Beta

Γ(p)Γ(q)
i) B (p, q) = Γ(p+q) .
ii) B (p, 1 − p) = Γ (p) Γ (1 − p) = sin pπ .
π
Các tính chất

1) Tính đối xứng: B (p, q) = B (q, p).
(
p−1
B (p, q) = p+q−1 B (p − 1, q) , nếu p > 1
2) Hạ bậc: q−1
B (p, q) = p+q−1 B (p, q − 1) , nếu q > 1.
Ý nghĩa: chỉ cần nghiên cứu hàm Beta trong khoảng (0, 1] × (0, 1].
Đặc biệt, B (1, 1) = 1 nên B (m, n) = (m−1)!(n−1)!
(m+n−1)! , ∀m, n ∈ N.
Tích phân Euler
Ví dụ
π
Biểu thị sinm t cosn tdt qua hàm Beta.
2
R
0
√ Rπ 1
Gợi ý: Đặt sin x = t để suy ra 02 sinm t cosn tdt = B m+1 n+1

2 2 , 2 .
Tích phân Euler
Ví dụ
π
Biểu thị sinm t cosn tdt qua hàm Beta.
2
R
0
√ Rπ 1
Gợi ý: Đặt sin x = t để suy ra 02 sinm t cosn tdt = B m+1 n+1

2 2 , 2 .
Dạng lượng giác của hàm Gamma

Rπ
B (p, q) = 2 02 sin2p−1 t cos2q−1 tdt.
Ví dụ
Rπ R +∞ √
a) 02 sin6 x cos4 xdx.
x
d) dx.
√ 0 (1+x 2 )2
b) 0 x 2n a2 − x 2 dx (a > 0) .
Ra
1
R +∞
e) 0 1+x 3
dx.
R +∞ 2
c) 0 x 10 e −x dx. R1 1
f) 0 n 1−x n dx,
√ n ∈ N∗ .

Giai Tich 2 Bui Xuan Dieu Gt2 Chuong3 (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giai Tich 2 Bui Xuan Dieu Gt2 Chuong3 (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tích phân phụ thuộc tham số

TS. Bùi Xuân Diệu

1 Tích phân xác định phụ thuộc tham số

2 Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

3 Tích phân Euler

Chương 3: Tích phân phụ thuộc tham số

1 Tích phân xác định phụ thuộc tham số

2 Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

3 Tích phân Euler

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính liên tục)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính liên tục)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính liên tục)

Tính liên tục

Định lý (Tính liên tục)

Tính liên tục

Định lý (Tính liên tục)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả vi)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả vi)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả vi)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz’

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz’

B1. Kiểm tra các điều kiện của Định lý Leibniz.

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả tích)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả tích)

Các tính chất của tích phân phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả tích)

Tích phân phụ thuộc tham số với cận biến đổi

Định lý (Tính liên tục)

Tích phân phụ thuộc tham số với cận biến đổi

Định lý (Tính khả vi)

Chương 3: Tích phân phụ thuộc tham số

1 Tích phân xác định phụ thuộc tham số

2 Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

3 Tích phân Euler

Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

Tích phân suy rộng phụ thuộc tham số

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Định lý (Tính liên tục)

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Định lý (Tính liên tục)

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Định lý (Dấu hiệu hội tụ Weierstrass)

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả vi)

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Các tính chất của TPSR phụ thuộc tham số

Định lý (Tính khả tích)

Các phương pháp tính TPSR phụ thuộc tham số