2.

Bölüm DİVAN EDEBİYATI

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
Türklerin……………… benimsemesinden sonra or- • Her şiir, .............. veya türünün ................ anılmış-
taya çıkan yazılı edebiyattır. …………….. ve tır.
………… edebiyatının etkisi altında gelişmiştir. Şair- • ............. güzelliği değil, ............. güzelliği önemli-
ler şiirlerini “………….….…” denen yapıtlarda topla- dir.
mıştır. • Divan şairleri................................geleneği ile yeti-
▪ Klasik Türk Edebiyatı şir.
▪ Yüksek Zümre Edebiyatı • Anlamdan çok, ....................... güzelliği önemlidir.
▪ Salon Edebiyatı gibi isimlerle de anılır. • Şairler, şiirlerde, “..................................” denen; kli-
şeleşmiş, kalıplaşmış ortak sözler kullanmışlardır.
DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ • Şairler, “.................................” denen takma ad kul-
• Şiirler,........... ölçüsüyle yazılmıştır. lanmışlardır.
• Hem .........., hem ............ şiir birimiyle yazılan or- • İnsanın iç dünyasına yönelik, ................ bir edebi-
tak şiir biçimleri kullanılmıştır. yattır.
• Uyak ............ için değil, .......... içindir. • Şiirlerde, yaşamdan ............. konular, hayaller iş-
• Genellikle ............ uyak kullanılmıştır. lenmiş; ................ yaşama pek yer verilmemiştir.
CA
• Arapça, Farsça sözcük ve ..................... yüklü ........ • Divan edebiyatında ........., ............ sevgili, ölüm,
bir dil kullanılmıştır. övgü, yergi, tabiat ve ................... gibi konular işle-
O

• ............................. ağırlık verilmiş, süslü ve sanatlı nir.

tH

bir söyleyiş önem kazanmıştır. • Divan şairleri, çoğunlukla .................... kültürüyle

• ........... bütünlüğü olmadığından, şiirlerde ..............
da

yetişmiştir.
yoktur.
üj

DİVAN EDEBİYATI ŞİİR BİÇİMLERİ:

M

A. Beyitlerle kurulanlar: B. Dörtlükten Oluşanlar:

------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------

1- Gazel, 1- Rubai,
2- Kaside, 2- Tuyuğ,
3- Mesnevi, 3- Murabba,
4- Kıt'a, 4- Şarkı
5- Müstezat
C. Bentlerden Oluşanlar:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Terkibibent 5. Müsebba …………………………7’li
2. Terciibent 6. Müsemmen………………………8’li
3. Muhammes (Taştir-Tardiyye-Tahmis) ... 5’li 7. Mütessa…………………………...9’lu
4. Müseddes (Tesdis) ……………….……… 6’lı 8. Muaşşer…………………………..10’lu
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A) ŞİİR BİRİMİ BEYİT OLANLAR Örnek:
GAZEL Gazel
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
✓ Kelime olarak ............................. âşıkâne sohbet etmek, ko-
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı ……………
nuşmak anlamına gelir.
Kamu bîmârına cânân deva-yı derd eder ihsan
✓ Terim olarak ......, ........., ......... ve ........... konularını Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı
işleyen şiirlere denir.
Şeb-i hicran yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım
✓ İlk beytine………..……., son beytine ………..………..denir. Uyadır halkı efgânım gara bahtım uyanmaz mı
✓ En güzel beytine ………..……………… ya da …………………..
Gûl-i ruhsârına karşu gözümden kanlu akar su
denir. Habîbim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı

✓ Son beyitte ………..………………….yer alır. Gâmım pinhan tutardım ben dedîler yâre kıl rûşen
✓ Beyitleri arasında ………..…….birliği bulunma şartı yok- Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı

tur. Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil

Bana ta'n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı
✓ Eğer gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa
buna ‘‘………..…………………… Gazel’’ denir. Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı ……………
✓ Bütün beyitleri aynı söyleyiş güzelliğine sahip olan ga- CA
zellere ‘‘………..……………… Gazel’’ denir.
✓ İç uyağa sahip gazele ‘‘………..……………….… Gazel’’ adı
O

verilir.
tH

✓ Beyit sayısı ……….-……… arasında değişir. KASİDE

✓ Uyak düzeni ………..……………………………..şeklindedir. ✓ Kaside sözcüğünün anlamı “……………….…………….”tir.
da

✓ Türk edebiyatında gazel okuyan kişiye ………..……. de- ✓ Kasideler belirli bir ………………için yazılan şiirlerdir.
üj

nir. ✓ ……………….edebiyatına aittir; bizim edebiyatımıza

M

✓ Gazeller Konusuna Göre: ……………….edebiyatından geçmiştir.

1. Âşıkane gazel: ✓ Din ve devlet büyüklerini …………………….için belirli
• …………... konusunu işleyen gazellere deniz. kurallarla yazılan uzun şiirlere denir.
• …………………. meşhurdur. ✓ Beyit sayısı …….. - …….. arasında değişir.
2. Rindane gazel: ✓ Uyak düzeni……………………..’inkiyle aynıdır.
• ……………, ………………………..……… ve ✓ İlk beytine …………….… son beytine …………….… denir.
……………………….. konusunu işleyen gazellere denir.
✓ Şairin mahlasının bulunduğu beyte …………….…………
• ………………... meşhurdur.
adı verilir.
3. Şuhâne gazel:
✓ Kasidenin en güzel beytine …………………………… de-
• ………………… konulu gazellere denir.
nir.
• ………………… meşhûrdur.
✓ En büyük kaside şairi ……..………… 'dir.

4. Hâkimane (hikemî) gazel:

• ………………… gazellere denir.
• ………………… meşhûrdur.
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kasidenin Bölümleri MESNEVİ
✓ Bir ………….….…. anlatıldığı ………….….……….şiirlerdir.
• …………………….… Bölümü: Asıl konuya geçilmeden
✓ Savaş, aşk, tarihi olaylar, din ve tasavvuf konularıyla
önce; kış, bahar, yaz, ramazan, bayram tasvirleri yer
alır. birlikte, çeşitli …………………………. konular da işlenir.
✓ ………………….…. sayısı bakımından sınırsızdır.
• …………………….… Bölümü: Asıl konuya geçiş ifade
✓ Beyitleri arasında ……………….…….…. bütünlüğü var-
eden, nükteli ve ince sözlere yer verilir.
dır.
• …………………….… Bölümü: Övülecek kişinin yücelik- ✓ Uyak düzeni ………/………../…………/….….…. şeklindedir.
leri sanatlı ve süslü bir söyleyişle sıralanır.
✓ Daha çok, aruzun ………………. kalıplarıyla yazılır.

• …………………….… Bölümü: Şair, kendini ve şiirini ✓ ………….……….…….…. gerektiren konular, bu türde iş-
başka şairlerle karşılaştırarak över. lenmiştir.
✓ Arap ve Türk edebiyatına……………….…. edebiyatın-
• …………………….… Bölümü: Kasideyle aynı uyak ve
ölçüde bağımsız bir gazel yer alır. dan geçmiştir.
✓ Divan edebiyatında bir şairin, beş mesnevisinden
• …………………….… Bölümü: Şairin mahlası yer alır. oluşan yapıtına “………………………..….” denir.
CA
✓ Türk edebiyatında ilk hamse sahibi şair Çağatay sa-
• …………………….… Bölümü: Kaside yazılan kişiye ba-
şarılı olması için edilen dualar yer alır. hasında …………………………………………...….’dir.
O

✓ Anadolu’da ilk hamse sahibi ………………………..’dir.

tH

Hamse Sahibi Şairler:

da

• ……………………………………………………….
üj

Genellikle Kaside Biçimiyle Yazılmış Şiir Türleri • ……………………………………………………….

M

• ……………………………………………………….
• …..…………………..: Allah’ın birliğini anlatan şiirlerdir
• ……………………………………………………….

• …..…………………..: Allah’a yalvarıp yakarmak için ya- • ……………………………………………………….

zılan şiirlerdir. • ……………………………………………………….

• …..…………………..: Hz. Muhammed’in büyüklüğünü an- Mesnevinin Bölümleri:

latan, onun övgüsü ile ilgili şiirlerdir.

• …..…………………..: Padişahları, vezirleri ve devrin ileri ▪ ………………….: mesnevinin ön sözüdür.

gelen kişilerini övmek için yazılan şiirlerdir.
▪ ………………….: Allah'ın birliği anlatılır.
• …..…………………..: Devlet büyüklerinin ölümünden du- ▪ ……………….: Allah'a yakarışta bulunulur.
yulan acıları anlatan şiirlerdir. Baki’nin
▪ ………………….: Hz. Muhammed övülür.
‘‘……………………………..……………….….’’ edebiyatımızda
en ünlü mersiye örneklerinden biridir. ▪ ………………….: Miraç olayı anlatılır.
▪ ……………….……………………..….: Dört halife övülür.
• …..…………………..: Bir kimseyi yermek amacıyla yazı-
lan şiirlerdir. Acımasız ve abartılı bir dili vardır. Ede- ▪ ……………….: Yapıtın sunulacağı kişiye övülür.
biyatımızda …………………...’nin en güzel örneklerini
▪ ………………….: Mesnevinin yazılış nedeni belirtilir.
………………… vermiştir.
▪ ………………………………..: Asıl konu bulunur.
▪ ………………….: Mesnevinin bittiğini belirten bö-
lümdür.
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Türk Edebiyatının Önemli Mesnevileri: KITA
▪ Kutadgu Bilig ……………….…………….…….…………….
✓ Herhangi bir düşünce ya da duyguyu en az……….
▪ İskendername ……………….…………….…….…………….
olmak üzere, en çok ………………….beyitte anlatan
▪ Vesilet’ün Necat ……………….………..….….…………….
şiir biçimidir.
▪ Harnâme ……………….……….…….………….……..……….
✓ Genel olarak ……………. beyitten oluşur.
▪ Leyla ile Mecnun ……………….……….…….…………….
✓ Beyit sayısı ikiden fazla olan kıtalara
▪ Hüsrev-ü Şirin ……………….……….……..….…………….
…………..……………. denir.
▪ Hüsn-ü Aşk ……………….……….…….………....………….
✓ Uyak düzeni ……………..………….... şeklindedir.
▪ Mantık’ut Tayr ……………….……….…….…….………….
✓ Genel olarak…………………..beyiti olmayan
▪ Hayriye ……………….……….…….……………………….….
……………….……gibidir.

Örn:
Sinemde ne aşk var ne tabiş Kalem olsun eli ol kâtib-i bed-tahririn
Ebna- yı zemana bir nümayiş
Ki fesâdı rakamı sûrumuzu şûr eyler
Canımda ne suziş-i taleb var
Gönlümde ne neşe-i tarab var
Bu dizeler biçim ve içerik özelliklerine göre aşağı- CAGah bir harf sukutiyle eder nadiri nâr
daki nazım biçimlerinin hangisinden alınmış olabi- Gah bir nokta kusûriyle gözü kör eyler
lir?
A) Mesnevi
O
B) Kaside 1. Aşağıdakilerden hangisi divan şiirinin belirleyici özel-
C) Müstezat liklerinden biri değildir? (ÖSYM)
tH

D) Murabba A) Aruz vezniyle yazılmış olma

E) Rubai B) Kaside, gazel, mesnevi ve rubai gibi belli nazım şekil-
da

leri içinde yazılma

C) Parça güzelliğine değil bütün güzelliğine önem verme
üj

D) Duygu ve düşünceleri kalıplaşmış birtakım söz sanatla-

rıyla anlatma
M

E) Yabancı sözcüklerle ve dil kurallarıyla fazlaca yüklü

MÜSTEZAT olma

✓ Her beyitte uzun dizelerin sonuna eklenen, ……………. Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib
Kılma derman kim helakim zehri dermanındadır.
adı verilen kısa dizelerin bulunduğu şiir biçimidir.
2. Bu beyitte, divan edebiyatının ortak konularından han-
✓ Uyak düzeni ………….…………… gibidir. gisi işlenmiştir? (ÖSYM)
A) Aşk acısından duyulan mutluluk
✓ …………………….……….. işlenen konular işlenir.
B) Sevgiliye duyulan özlem
C) Aşk ıstırabının insanı olgunlaştıracağı inancı
D) Sevgilinin cefasının sürüp gitmesi için Tanrı’ya yakarış
Ey serv-i sehi sen geleli seyr ile bağa E) Aşk derdine derman bulunamayışı
Baş çekmedi ar’ar
Çok ali-nesebler özünü saldı ayağa
Kul böldü sanavber
3. Aşağıdakilerden hangisi divan şiirinin belirleyici özel-
Biçim ve içerik özellikleri dikkate alındığında bu şiirin nazım liklerinden biri değildir? (ÖSYM)
şeklinin aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? (2021)
A) Mecaz ve mazmunlarla yüklü olması
A) Müstezat
B) Kıt’a B) Dış dünyaya yönelik somut konuların işlenmesi
C) Şarkı C) Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer ve-
D) Terkibibent rilmesi
E) Rübaî D) Kişisel sevinçlere ve acılara çok az yer verilmesi
E) Tasavvufla ilgili terimlere geniş ölçüde yer verilmesi
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
B) ŞİİR BİRİMİ DÖRTLÜK OLANLAR ŞARKI
✓ Besteyle okunmak için yazılan, …………….. şiirleridir
RUBAİ ✓ Halk edebiyatındaki ………………………’nün karşılığıdır.
✓ ………………………….. ve hayat felsefesi, ………………………….. , ✓ Dörtlük sayısı ……………………arasında değişir.
dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma, şarap gibi ✓ Birinci dörtlükte ikinci ve dördüncü dizeler, sonraki
konular işlenmiştir. dörtlüklerde dördüncü dizeler aynen tekrarlanır. Buna
✓ Uyak düzeni ……………………….. biçimindedir. ………………………………………..denir.

✓ Tek …………………………. oluşur. ✓ Uyak düzeni ……………/………………/…………….. biçimindedir.

✓ Kendine özgü ……………………………………………..vardır. ✓ Divan edebiyatına ……………………………………….. kazandır-
✓ ………………………………………..edebiyatına ait bir türdür. dığı bir nazım biçimidir.
✓ En büyük şairi, İranlı ……………………………………………..’dır. ✓ Günlük hayat, ………………, sevgi gibi konular işlenir.
✓ Osmanlı Döneminin en büyük rubai şairi …………………….. ✓ …………………………… bu türün en önemli ismidir.
………………………. olarak tanınır. ✓ ............................. ilk kullanan Divan şairidir.
✓ Edebiyatımızda, Türkçe rubailerin en güzel örneklerini ✓ Şarkıda her bendin üçüncü dizesine ............................. veya
……………………………………………... vermiştir. ......................................................... denir.
CA
Örn: Örn:
Esrârını dil zamân zamân söyler imiş Kalbim yine üzgün seni andım da derinden
O
Hengâme-i gamda dâstân söyler imiş Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Aşk ehli olup da mihnet-i hicrâna Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
tH

Ben sabr iderin diyen yalan söyler imiş Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
(Azmîzâde Hâletî)
da

Senden boşalan bağrıma göz yaşları dolmuş

Gördüm ki, yazın bastığımız otları solmuş
üj

TUYUĞ Son demde bu mevsim gibi benzim de kül olmuş

✓ En çok, aşk, onun yüzünden çekilen acılar ve şarap için Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
M

söylenmiştir.
✓ …………………….sınırlaması yoktur.
MURABBA
✓ ……………………………sız bir şiirdir.
✓ .................................. konular ve .................................................konusu iş-
✓ Halk Edebiyatındaki ………………………… karşılığıdır.
lenir.
✓ Uyak düzeni ……………………………………biçimindedir.
✓ ilk ............................................kendi arasında uyaklıdır.
✓ ……………………………dörtlükten oluşur.
✓ Uyak düzeni ...................................................................biçimindedir.
✓ Aruzun sadece; fâilâtün, fâilâtün, fâilün kalıbıyla yazı-
✓ Taşlıcalı Yahya ve Namık Kemal bu türde güzel ör-
lır.
nekler vermiştir.
✓ Divan edebiyatına ………………………………kazandırdığı bir
Örn:
nazım biçimidir. Bahr-i aşkına olal'dan âşinâ
✓ ………………………………………………………………………………………… Yad oluptur cümle-i âlem bana
tuyuğları ile tanınmıştır. Yalınız kaldım garîb ü mübtelâ
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma
Örn:
Özünü eşşeyh gören serdâr olur Yaktı yandırdı beni nâr-ı firâk
Enelhak davâ kılan berdâr olur İşidenlerden ırak olsun ırak
Er oldur, Hak yoluna baş oynaya Hey ne müşkil derd olur bu iştiyâk
Döşekte ölen yiğit murdâr olur Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma
(Kadı Burhaneddin)
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
C) ŞİİR BİRİMİ BENT OLANLAR

TERKİBİBENT TERCİİBENT
✓ Bentlerden (bölüm) kurulmuş bir nazım biçimidir. ✓ Şekil bakımından ............................................................ gibidir.
✓ Her bent ................. ya da..................beyitten oluşur. ✓ Ancak vasıta beyti .................................................................
✓ Bent sayısı .................ile ..................arasında değişir. ✓ Vasıta beytinin aynen tekrarlanması bütün bentlerde
✓ Bentler birbirine .......................................................denilen beyitlerle aynı ................................................................... işlenmesini gerektirir.
bağlanır ✓ Terciibentler daha çok .........................................................................ko-
✓ Vasıta beyti her bentten sonra ....................................................... nularda yazılır.
✓ Bentlerin uyak düzeni .....................................................deki gibidir. ✓ Allah’ın kudreti, kainatın sırları, tabiatın zıtlıkları gibi
✓ Terkibibentlerde şairin felsefi düşünceleriyle ............................ konular işlenir
konular işlenir. ✓ Edebiyatımızda en ünlü terciibent yazarı Tanzimat şa-
✓ Terkibibentin en ünlü ismi ...................................................................... iri ..........................................................................’dır
✓ Tanzimat şairi .............................................................................da bu türün
başarılı örneklerini vermiştir.
CA
1. BENT 1.BENT
Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm ü neng Tâli' oldı neyyir-i ikbâl-i devlet subhdem
O
Tâ key hevâ/yi meşgale-i dehr-i bî-direng Şu'le saldı âleme necm-i hidâyet subhdem
tH

An ol günü ki âhir olub nev-bahâr-ı ömr Kâ'inâtı kıldı mir'ât-ı cemâl-i şâhdan
Berg-i hazana dönse gerek ruy-ı lale-reng Gark-ı envâr-ı hidâyet Rabb-ı izzet subhdem
da

Âhir mekânının olsa gerek cür’a gibi hâk Çokdan eylerdi cemâl-i bâ-kemâlin arzu
Devrân elinde irse gerek câm-ı ayşa seng Ber-murâd oldı hele tâc-ı sa'âdet subhdem
üj

...
Baş eğdi âb-ı tîğına küffâr-ı Engerüs Şeş cihâtı rûşen itdi taT atından gün gibi
M

Şemşîri gevherini pesend eyledi Freng Buldı ziynet çârsû-yı mülk ü millet subhdem
…
Yüz yire kodu lûtf ile gül-berg-i ter gibi Sâye-i Yezdan penâh-ı dîn ü devlet Hân Murad
Sanduka saldı hâzin-i devrân güher gibi Dâver-i devrân mu'izz-i saltanat Sultân Murâd

2. BENT
2. BENT
Hakka ki zîb ü ziynet-i ikbâl ü câh idi
Şâh-ı Skender-efser ü Dârâ-sipâh idi Gül gibi halkı nesîm-i hulkı handan eylesün
Nevbahâr-ı adli âfâkı gülistan eylesün
Gerdûn ayağı tozuna eylerdi ser-fürû
Dünyâya hâk-ı bâr-gehi secde-gâh idi Âsumânun gâşe-i bâm-ı zümürrüd-fâmına
Kadri tâvûsı çıkup gün gibi cevlân eylesün
Kem-ter gedâyı az atâsı kılurdu bây
Bir lûtfu çok mürevveti çok pâd-şâh idi Kârgâh-ı dîn ü devletde düşen duşvâr işin
Hak Te'âlâ hazreti lutfından âsân eylesün
Hâk-ı cenâb-ı Hazreti der-gâh-ı devleti
Fuzl u belâgat ehline ümmîd-gâh idi Târ-ı zülfü turra-i hûbân-ı müşgîn-mû gibi
... Sâl-i ikbâlin Huda bî-hadd ü pâyân eylesün
…
Hurşîde baksa gözleri halkın dolagelür
Zîrâ görünce hâtıra ol mehlika gelür Sâye-i Yezdan penâh-ı dîn ü devlet Hân Murâd
Dâver-i devrân mu'izz-i saltanat Sultân Murâd
….
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TAHMİS 1. Gazelde genellikle her beyitte farklı bir konu işlenir. Ancak
bütün beyitlerde aynı konunun işlendiği gazeller de vardır.
✓ Tahmis, başkasının yazdığı bir gazelin her beytinin
Beyitleri arasında konu bütünlüğü olan gazellere ---- gazel
.................................. üçer mısra eklemek suretiyle yapılan bir
adı verilir. Bir gazelin bütün beyitleri her bakımdan aynı et-
nazım şeklidir. kileyicilikte söylenilmişse bu tür gazeller de ---- olarak nite-
✓ Buna ........................................ (beşe çıkarma) de diyebiliriz. lendirilir. Göreceli olmakla birlikte, bir gazelde anlam ve
söyleyiş bakımından en güzel olan beyit ---- adını alır.
Cepheden toplan ejder gibi bârû-efken Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangi-
sinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
Arkasında gemiler bir sürü div-i âhen
A) yekavaz - yekahenk - taç beyit
Gökte tayyarelerinden saçarak nâr u fiten
Savlet etmişti Çanakkale'ye bahr ü berden B) yekahenk - yekavaz – beytül gazel
Ehl-i İslâm'ın iki hasm-ı kavisi birden C) yekahenk - yekavaz - musammat
D) yekpare - yekavaz - beytül gazel
E) yekavaz - müselsel - taç beyit
TARDİYYE
✓ Tardiye, muhammesin özel bir biçimidir. 2. Mesneviyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
✓ Matlası olmayan gazelin öncesine üç dize eklenerek A) Beyit sayısı, konunun işlenişine göre belirlenir.
elde edilir. B) Arap ve Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir.
C) Uyak düzeni aa, bb, cc, dd... şeklindedir.
CA
D) Bu türdeki şiirlerin her bir beytine "hikmet" adı veril-
Hoş geldin eyâ berîd-i cânân
mektedir.
Bahşet bana bir nüvîd-i cânân E) Öyküleme gerektiren konular bu türde işlenmiştir.
O
Cân ola fedâ-yı iyd-i cânân
tH

Bî-sûd ola mı ümîd-i cânân

3. I. Methiye bölümüne geçmeden önce, asıl maksadın bir ya
Yârin bize bir selâmı yok mu
da iki beyitle üstü kapalı olarak söylendiği, ustalık gerek-
da

tiren bölümdür. (nesib veya teşbib)

II. Kasidenin genellikle 15 - 20 beyitten oluşan bu ilk bölü-
üj

TAŞTİR münde, aşk, baharın güzellikleri, ramazan

ayı, padişahın atlarının güzelliği vb. konular işlenir.
M

✓ Taştir, bir gazelin her beytinin iki mısrası ara- (girizgâh)

sına.................................................... yerleştirmek suretiyle yapılır.
Derdin nedir gönül sana bir halet olmasın
Bimar eden bu güne seni rahet olmasun
Bizden tesettür etme abes külfet olmasun
Bicâ tabibe varmağa hiç hacet olmasun
Sed elhazer ki sevdiğim ol âfet olmasun
DİĞER NAZIM ŞEKİLLERİ(Musammatlar):
• Muhammes: …………..dizeden oluşan şiirlere denir.
• Müseddes: ……..…….. dizeden oluşan şiirlere denir.
• Müsebba: ………….. dizeden oluşan şiirlere denir.
• Müsemmen: ………….. dizeden oluşan şiirlere denir.
• Mütessa: ………….. dizeden oluşan şiirlere denir.
• Muaşşer: ………….. dizeden oluşan şiirlere denir.
III. Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü, abartılı ve
ağır bir dilin kullanıldığı bölümdür. Şair genellikle
yazdığı övücü sözler karşılığında beklentilerini de
dile getirir. (methiye)
IV. Kasidede yeri belirgin olmayan, kimi şairlerin kullan-
mayı tercih etmediği, genellikle gazelde ele alınan
konuların işlendiği bölümdür. (tegazzül)
V. Şairin kendini övdüğü, şiiri sunduğu kişiyi övmeye en
layık şair olduğunu dile getirdiği bölümdür. (fahriye)
VI. Şairin şiiri sunduğu kişiye iyi dileklerini ileterek kaside-
nin tamamlanması dolayısıyla Allah'a şükrettiği bölüm-
dür. (dua)
Kasidenin bölümleriyle ilgili olarak numaralanmış cüm-
lelerin hangilerinde ayraç içinde verilen terimlerin yer-
leri değiştirilirse bilgi yanlışı giderilmiş olur?
A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve V.
D) IV. ve VI. E) V. ve VI.
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DİVAN EDEBİYATINDA DÜZYAZI (NESİR) DÎVAN EDEBİYATI DÜZYAZI ÜRÜNLERİ
1. Tezkire
Divan Edebiyatı, …………. ağırlıklı olmakla birlikte, ………….
✓ Ünlü kişilerin …………………… öykülerinin toplandığı ya-
(düzyazı) da kullanılmıştır.
pıtlardır.
✓ …………………………..nin Divan edebiyatındaki karşılığıdır.
Divan nesrinin genel özellikleri:
✓ İlk tezkire, ………………………………………………..…’nin, şairle-
✓ Konudan çok …………. ………………önem verilir.
rin yaşamlarını anlattığı ……………………………………….…………
✓ Arapça ve Farsça sözcük ve ………………….………. kullanılır.
adlı yapıtıdır.
✓ Söz sanatlarına, özellikle …..…………. ve mecazi kulla-
✓ Anadolu’da ilk tezkire, …………………………………..…’in
nımlara sık yer verilir.
“……………………………………..…” adlı yapıtıdır.
✓ Ağırlıklı olarak ……………….…. konular işlenmiştir.
✓ Sinan Paşa : …………………………………………………..…
✓ Tarih, gezi yazısı, bireysel ve toplumsal sorunlar da iş-
✓ Gülşen-i Şuara: ……………………………………………..…
lenmiştir.
✓ Tezkiretü’ş Şuara: …………………………………………..…
✓ Divan nesri …………. bölüme ayrılır:
✓ “Meşairü’ş Şuara: …………………………………………..…
1. Sade Nesir
✓ ………….……. için yazılmış dili ağır olmayan nesirlerdir.
CA
✓ Masal, destan ve efsaneler, dini-tasavvufi eserler sade
2. Seyahatnâme
nesirle yazılmıştır.
O

✓ Yazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleri izle-

Mercimek Ahmet’in …………………………………….’si,
tH

✓
nim ve bilgileri aktardıkları yapıtlardır.
✓ Kul Mesut’un ……………………………………………….’si,
✓ Babür Şah : ……………….……….……………………..
da

✓ Evliya Çelebi’nin ………………………………………..’si,

✓ Evliya Çelebi : ……………….………………………..
sade nesre örnek eserlerdir.
üj

✓ Seydi Ali Reis: ……………….………………………..

M

2. Orta Nesir
✓ ………………. . ve ……….……. kitapları orta nesirle yazılmıştır.
✓ Naima, Peçevi ve Âşık Paşazade : …………………………., 3. Sefaretnâme
✓ Osmanlı ……………….…….nin, bulundukları ülkelere ait
3. Süslü (Sanatkârane) Nesir bilgileri ve izlenimlerini içeren ve gezi yazısına ben-
✓ Sanatlı, …………. li, uzun cümleli nesirlerdir. zeyen yapıtlardır.
✓ ………….……… göstermek amacıyla yazılmış nesirlerdir. ✓ Yirmisekiz Çelebi Mehmet : ……………….…………………..
✓ Ahlaki ve felsefi kitaplar, bazı …………………. süslü nesirle
kaleme alınmıştır.
✓ Divan edebiyatında süslü nesre …………….… denir. 4. S………………………….
✓ Süslü nesir yazarına …………….……….. denir. ✓ Peygamberin hayatını anlatmak üzere yazılan eserle-
✓ Süslü nesirden oluşan esere …………….…………… denir. rin ortak adıdır.
Süslü Nesir Örnekleri: ✓ Manzum (mesnevi) olarak da yazılabilir.
✓ Tazarrunâme : ………………………………. (İlk süslü nesir) ✓ Türk Edebiyatı’ndaki ilk örneği Erzurumlu Kadı Da-
✓ Şikâyetnâme: …………….……………
rir’in …………………..……………... adlı yapıtıdır.
✓ Münazara ve Bahar ü Şita : …………….……………
✓ Hâbnâme : …………….……………
 DİVAN EDEBİYATI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. H…………………………. 11. G………………………….
✓ Peygamberin iç ve dış özelliklerini anlatan eserler- ✓ Gaza, yani din uğruna savaşların anlatıldığı manzum
dir. veya düzyazılı eserlerdir.
✓ Bazılarına dört halifenin tanıtımı da katılır. ✓ Fetihname ve zafernameler de içerik bakımından
✓ İlk örneği Hakani’nin ………………………... adlı yapıtı- gazavatnameye benzer. Ancak Gazavatname yazıl-
dır. ması için bir yerin fethedilmesi ya da zafer kazanıl-
ması gerekli değildir.

6. M…………………………. 12. H………………………….

Divan Edebiyatı’nda pek yaygın değildir. ✓ Bir rüya anlatılıyormuş gibi, bir olay ya da kişi hak-
İlk örneği Fuzuli’nin Şikayetname adlı yapıtıdır. kında görüşlerin söylenmesi biçiminde yazılır.
✓ Manzum da olabilir.
✓ ………………….’nin Habname’si en önemli örneğidir.
7. T…………………………. ✓ Habnameler eleştiri ve yergi içerir.
✓ Geçmişteki belli bir dönemi anlatan resmi niteliği ol- CA
mayan yapıtlardır. 13. F………………………….
✓ Tarih yazarına …………………………….…….. denir. Ahilik teşkilatının esaslarını işleyen, bu teşkilâta girenle-
O

✓ Osmanlının resmi tarihine ……………….……………… denir. rin uymaları gereken kuralları anlatan eserlere denir.
tH

✓ Vakayiname yazarına …………………………….…….. denir.

✓ Aşıkpaşazâde Tarihi: …………………………….……..
da

✓ Peçevi Tarihi: …………………………….…….. 14. P………………………………….…….(Nasihatname)

üj

✓ Naimâ Tarihi: …………………………….…….. Dini, ahlaki hikâyeler içeren öğüt kitaplarının genel adı.
M

✓ Cevdet Paşa Tarihi: …………………………….…….. Nazımla da nesirle de yazılabilir.

Türk edebiyatında Güvahi’nin pendnameleri ünlüdür.
Nabi’nin Hayriye’siyle Mercimek Ahmet’in
8. S…………………………. Kabusname’si de bu türün örneklerindendir.
Şehzadelerin sünnet düğünleri ve “kadın sultan”ların dü-
ğün törenleriyle ilgili eserlerdir. 15. K………………………………………….….
Kişilerin dış görünüşlerinden ahlak ve karakter yapıları
hakkında çıkarılan yargıları konu alan eserlere denir.
9. Ş…………………………. Manzum olarak da yazılabilir.
✓ Bir şehrin güzelliklerinin anlatıldığı eserlerdir.
✓ Manzum da olabilir. 16. S………………………………………….….
✓ İlk şehrengizi, 16. yüzyılda Devleti idare edenlere yöneticilik sanatı hakkında bilgi
✓ …………………………yazmıştır. (Edirne Şehrengizi) verip öğütlerde bulunan ahlaki-didaktik eserlerin genel
adıdır.
10. M………………………………………….…. ………………….……………………… manzum olmasına karşın siya-
Bir velinin (ermiş olduğuna inanılan kişi) hayatı çevre- setname niteliğindedir.
sinde oluşmuş olayları, kerametleri anlatan eser.
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
13. YÜZYIL SULTAN VELED
------------------------------------------------------------------- ✓ Mevlana’nın oğludur.
HOCA DEHHANİ ✓ Şiirlerinde Anadolu halkını aydınlatmayı amaçlamıştır.
✓ Anadolu’da ………………….………..…. edebiyatı etkisiyle ge- ✓ Eserlerinin büyük çoğunluğunu ………………ile yazmıştır.
len din dışı konularda Türkçe şiirler yazan ilk şairler- ✓ Az sayıda da olsa ………………….………şiirleri vardır.
dendir. ✓ Eski Anadolu Türkçesinin ……….……örneklerinden sayı-
✓ Divan edebiyatının ………………….………..…. sayılır. lır.
✓ Sultan Alâeddin Keykubad’ın isteği üzerine • Divan-ı Sultan Veled,
………………….………..………………………………….’’ adında 20 bin • İbtidâname, Rebâbname, İntihânâme, Maarif
beyitten oluşan bir ………………….…………….yazmıştır.

AHMED FAKÎH
MEVLANA CELALEDDİN RUMİ ✓ 13. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olduğu sanılan
✓ 13. yüzyılda yaşamış ünlü bir Türk mutasavvıfıdır. ………………….……. şairidir.

✓ “800. doğum yılı” olan 2007, ………………….………..…. tara- • Çarhname: ………………….….……biçiminde yazılmış
fından dünyada Mevlânâ yılı ilan edilmiştir.
CA ………………………...……bir eserdir.
✓ Şiirlerini ………….………..…. yazmıştır.
O
✓ Divanında ………………….…yazılmış kimi beyitler vardır. ŞEYYÂD HAMZA
tH

✓ Türkçe şiirler yazan sanatçı, şiirlerinde hem ………………

Mesnevi: hem ……………ölçüsünü kullanmıştır.
da

• Küçük…………….………..…. hikâyelerle ………………….………..…. ✓ Önceleri bir ………………………….… (duvar ustası) iken Ahi
üj

ve ……….………..…. öğütler yer almaktadır. …………………...…. teşkilatına intisabı sebebiyle tarikat çevrelerine de gir-
M

biçiminde yazılmıştır. miş, bir Mevlevi şeyhi olmuştur.

Divan-ı Kebir: ✓ Şeyyâd Hamza'nın veba salgını üzerine 50 beyitlik bir
• Sanat gücünü ortaya koyan ……………….……, …………………. ………………….……de vardır.
………………….……….. ve rubailerinden oluşur. Yusuf u Zeliha:
Fihi Mafih: • ………………….…nazım biçimiyle kaleme alınmıştır.
• Dini ve tasavvufi …………………………………. yer almaktadır. • ………………….…sahasında yazılmış ilk Yusuf u Zeliha
Mektubat: ………………….…olarak bilinir.
• Devrin ileri gelenlerine nasihat için veya kendisine sorulan
sorulara yanıt olarak yazdığı …….……….………..…. yer almak- 14. YÜZYIL
tadır, -------------------------------------------------------------------
Mecalis-i Seba: KADI BURHANEDDİN
• Çeşitli zamanlarda verdiği ………………….……… yer al- ✓ Devlet adamıdır.
maktadır ✓ ……………………… türündeki şiirleriyle tanınmıştır.
✓ Divan

1
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
GÜLŞEHRİ NESİMİ
✓ Feridüddin Attar’ın “………………………………………………….” ✓ Şiirlerinde ……………..……………….. ve ……………………… kul-
(Kuş Dili) adlı yapıtını Türkçeye çevirmesiyle tanın- lanmıştır
mıştır. ✓ ……………………… türündeki şiirleriyle tanınmıştır.
✓ Mevlana’dan etkilenmiş, eserini ‘‘Mesnevi’’den alı- ✓ Nesimî şairlik gücünü ……………………… yaymak için
nan hikayelerle süslemiştir. kullandı.
✓ Felekname: …………………… olarak kaleme alınmıştır. ✓ ………………………………………. tarikatı mensubudur.
✓ Diğer eserleri; Aruz Risalesi, Keramat-ı Ahi Evran, ✓ Görüşleri İslam’a aykırı olduğunu ileri sürülmüş, de-
Kuduri Tercümesi risi yüzülerek Halep’te öldürülmüştür.
✓ Divan (Türkçe, Farsça)
ÂŞIK PAŞA
✓ Eserlerini sade bir dille yazmış.
✓ ……………………………. Anadolu’da bir edebiyat dili ola-
rak yerleşmesinde önemli katkılarda bulunmuştur.
✓ Tasavvufu öğretmek amacıyla, özellikle ……………….. 14. yy.ın Diğer Sanatçıları
biçiminde yapıtlar vermiştir. -------------------------------------------------------------------
CA
✓ …………………………………………….: Ahlaki, tasavvufi ve di-
✓ Hoca Mesud, Süheyl ü Nevbahar
O
daktik bir mesnevidir
✓ Kul Mesud, Kelile Dimne
tH

✓ Fakrname,
✓ Haliloğlu Yahya Burgazi, Fütüvvetname
✓ Vasf-ı Hâl, Kimya Risalesi: Edebi yönden zayıf man-
✓ Erzurumlu Kadı Darir, Siretün Nebi
da

zum ve mensur küçük hacimli eserleridir.

✓ Ahmet Dai, Çengnâme
üj
M

AHMEDİ
15. YÜZYIL
✓ …………………………….. bilmesine rağmen şiirlerinde yer
-------------------------------------------------------------------
vermemiştir.
✓ Aşk, …………….……üzerine yazmıştır.
ŞEYHİ (1371- 1431?)
✓ Divan
• Edebiyatın yanı sıra, ………… da ilgilenmiş; bu
✓ İskendername:…………………………….’in hayatını ve sa-
alanda yapıtlar ortaya koymuştur.
vaşlarını anlatan, destanlardan derlenmiş bilgilerden olu-
• Dîvan
şan, ……………….... biçiminde yazılmış manzum hikâyedir.
• …………………………………….:
✓ Cemşid ü Hurşid: Farsçadan çevrilerek, ……………………….
• …………….…… tarzında kaleme alınmıştır.
biçiminde yazılmış bir yapıttır.
• İlk ……..…………………mesnevidir.
✓ İran şairi Selman Saveci'nin aynı isimli eseri temel alına-
• İlk ……..…………………
rak ve genişletilerek yazılmıştır.
• ……………...ile …………:
✓ Tervih-ül Ervah, tıp konusunda yazılmış 4000 beyitlik
Mesnevi biçiminde yazılmış bir ………………….hikâyesi-
büyük bir mesnevidir.
dir.
✓ Mirkatü’l Edep, manzum sözlüktür.

2
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ALİ ŞİR NEVAİ NECATİ BEY

✓ Türk dil birliğini kurmaya çalışmış ve bu amaçla şiir- ✓ ...………………………..…..……….. akımını başlatmıştır.

ler yazmıştır. ✓ Şiirlerinde ...…………………..………..….. ve halk söyleyişine

✓ Edebiyatımızda, yazdığı ilk ...………………………..….. ve yer vermiştir.

………………………….……..yle tanınmıştır. ✓ Türkçenin ...……….. dili olmasına katkıda bulunan şair-

✓ Divan (………………….…)(4 adet) lerdendir.

✓ Divan (………………….……) ✓ Türkçeyi büyük bir başarıyla ..…………..….. uygulamıştır.

✓ Muhakemetül-Lügateyn: ……………….. ile …………………. ✓ Divan

karşılaştırılarak ………………………….………. daha üstün bir

dil olduğu ortaya konur. PADİŞAH ŞAİRLER (15. Yüzyıl)

✓ Mecalisü’n Nefais: Edebiyatımızda, şairlerin hayatla- • Fatih Sultan Mehmed (Avnî )

rının yer aldığı ilk ……………….………………………………. dir. • II. Bayezıd (Adlî )
✓ Mizanü’l Evzan: ………………….. ölçüsü ve nazım biçim- • II. Murad (Muradî )
leriyle ilgili bilgiler yer almaktadır. • Cem Sultan (Cem )
CA
16. YÜZYIL
AHMET PAŞA -------------------------------------------------------------------
O

BÂKİ
tH

✓ ……………………………..……………’in hocasıdır.
✓ Din ve ………………..…………ilgilenmemiştir. ✓ Aşk, doğa, dünya zevki, hayattan tat alma ve devrinin
da

✓ …………………. Kasidesi”yle oldukça sevilmiştir. ihtişamı, şiirlerinde yer alan başlıca konulardır.
✓ türünün tanınmış şairlerindendir,
üj

………………………
✓ Divan
✓ Şiirlerinde tasavvufa yer …………………………………..tir.
M

✓ Dili kullanmada son derece başarılıdır; ahenkli, akıcı,

SÜLEYMAN ÇELEBİ zevkli bir dili vardır, ‘‘………………………………………………’’

(şairler sultanı) olarak bilinir.
✓ Edebiyatımızda, Hz. Muhammed'in hayatının anlatıl-
✓ “……………………………..” gazelin en büyük temsilcisidir.
dığı, halk arasında “…………………………..………..” diye bilinen
✓ İstanbul Türkçesiyle …………………… başarıyla birleştir-
Vesiletü’n Necat’ın yazarıdır.
miştir.
✓ Vesiletü’n Necat (Kurtuluş Vesilesi):
✓ Şiirleri …………………..……bakımından mükemmeldir.
• Hz. Muhammed’in övüldüğü ve hayatının anlatıldığı
✓ Divan
bir …………………………………..’dir. Halk arasında “mevlid”
✓ Kanuni Mersiyesi:
diye bilinir.
Şairin, Kanuni’nin ölümünden duyduğu üzüntüyü dile ge-
• 6 bölümden oluşur;
tiren, …………………………biçiminde yazdığı şiiridir.
1-…………………………….………………(Tanrı’ya yakarış),
2--…………………………….…………… (doğum), ✓ Fezail-i Mekke; Mekke'nin faziletlerinin anlatıldığı,
3--………………………………………… (peygamberlik), çeviri bir yapıttır.
4--……………………………….………… (göğe yükseliş),
5--……………………………..………… (ölüm)
✓ Nesir türünde: Kırk Hadis Tercümesi,
6- Dua Fezailü’l Cihad.

3
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
FUZULİ BAĞDATLI RUHİ

✓ Şiirlerini ………………..……………. ile yazmıştır. ✓ Toplumsal …………………..…… divan şiirindeki ilk temsil-

✓ Dönemine göre oldukça sade bir …………………… yapıtlar cisi sayılır.

vermiştir. ✓ 17 bentlik “…………………………....……”iyle ün salmıştır.

✓ Divan edebiyatının birçok türünde yapıt vermesine ✓ Toplumsal……………..…… örneği olan bu esere yüzlerce

rağmen “…………………………………………….” olarak tanınmıştır. nazire yazılmıştır.

✓ Şiirlerinde en önemli öğeler ……………………………ve ✓ En beğenileni …………………..………………’nın yazdığıdır.

………………… tır. ✓ Divan

✓ Fakat ondaki dünyevi değil, …………..………………bir aşktır. ✓ Terkib-i Bent

Eserleri: Şair bu şiirde, devrinin kusurlu ve eksik yanlarını, din ve

ahlak sahasındaki ikiyüzlülüğü, kötülükleri işlemiştir.
✓ ‘‘ ……………………………………………………….’’

Fuzûlî'nin Hz. Peygamber'e karşı beslediği derin sevgi ve TAŞLICALI YAHYA

aşkını ifade eden Türk edebiyatının en güzel lirik kasidele- ✓ 16. yy.ın en büyük …………..………………şairlerindendir.
rinden birisidir. ‘‘……………….…………………’’ örneğidir.
✓ Divan (………………………..………), ✓ …………..……………… sahibidir.

✓ Divan (………………………..………), ✓
CA Yusuf u Züleyha en beğenilen mesnevisidir.

✓ Divan (………………………..………) ✓ Şah u Geda, Gencine-i Raz, Gülşen-i Envar,

✓ …………………………………………..…………………; ✓ Kitab-ı Usul diğer mesnevileridir.
O
Sevgiliden ayrılmanın acısı, sevgiliye duyulan aşktan ilahi ✓ Kanuni’nin büyük şehzadesi Mustafa’nın boğdurul-
tH

aşka geçişin işlendiği, mesnevi biçiminde yazılmış bir

hikâyedir.
ması üzerine yazdığı mersiyesi çok ünlüdür.
✓ ……………………………………..……………………..;
da

Hiciv türünün çok çarpıcı bir örneği olan, maaşını alama-

dığı için Nişancı Mehmet Paşa’ya yazmış olduğu, edebiya-
üj

tımızda önemli bir …………………..……………. örneğidir. 17.YÜZYIL

M

✓ Hadikatü's Süeda: -------------------------------------------------------------------

Kerbela olayının yer yer manzum parçalarla antatıldığı NEFİ

………………………………………. bir yapıttır.
✓ En büyük …………………………….. şairidir.
✓ Sâkiname, Rind ü Zahid, Şah ü Geda, Beng û Bade:
………………………..………. ✓ Padişahlara ve ileri gelenlere yazdığı kasidelerle, ay-
rıca ……………………………………….yle tanınmıştır.
GÜVAHİ ✓ ………………………….…………… bazen yumuşak takılmalar şek-
16. yüzyılda yaşamış, atasözü, deyim, öğüt verici hikâye lindedir, kimi zaman ise oldukça ağır, hatta küfürlü-
ve fıkralardan oluşan; mesnevi biçiminde kaleme aldığı dür; dili süslü ve sanatlıdır.
…………………………………………..…….. adlı yapıtıyla tanınmıştır. ✓ Divan (………………………..……..),
✓ Divan (………………………………)
ZATİ ✓ ………………………………………………………… : Hicviyelerinin yer al-
✓ Baki ve Taşlıcalı Yahya’ya ustalık yapmıştır. dığı yapıtıdır.
✓ Çok fazla şiir yazmıştır.
✓ “Şem u Pervane” isimli mesnevisi meşhurdur.

4
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NABİ NEŞÂTÎ
✓ Divan edebiyatında …………………………….……… çığırını ✓ Kaside de yazmış olmakla birlikte, esas ününü
açmıştır ……………….leriyle kazanmıştır.
✓ Özellikle toplum düzensizliklerini, hayatın kişiyi kö- ✓ Kasidelerinde ……………..’nin etkisi görülür.
tülüklere götüren yönlerini göstermeye çalışmıştır; ✓ Divan edebiyatının ………………………. tarzının
din ve töreyle ilgili ………………………..……… vermiştir öncülerindendir.
✓ Döneminde ………………….………gazel tarzında yazdığı şiir- Eserleri:
leriyle önlenmiştir. Divan, Hilye, Edirne Şehrengîzi, Şerh-i Müşkilât-ı Urfî
✓ Şiiri düşüncelerini anlatmada bir ………………………olarak
görmüştür,
✓ Divan (………………………..……..),
✓ Divan (………………………………) 18. YÜZYIL
✓ ……………………………….………….: -------------------------------------------------------------------
Oğlu için yazdığı, öğütlerle dolu mesnevidir.
NEDİM
✓ ……………………………….…………..:

Bir aşk macerasını anlatan mesnevidir. ✓

CA Lale Devri’nin coşkun, aşk, zevk ve neşe şairidir.
✓ Tuhfetü’l Haremeyn: …………………………… ✓ Edebiyatımızda …………………………………………………akımının
✓ Münşeat: ………………………………………..………. en büyük şairidir.
O
✓ Fetihname-i Kamaniçe diğer eserleri ✓ İstanbul betimlemeleriyle şiirde “…………..……………….”
tH

sevgisini başlatmıştır.
NEV'İ-ZÂDE ATÂİ ✓ …………………... ve …………………………………….. şiirimize taşımıştır.
da

✓ Gazel ve kasidede başarılı olmakla birlikte asıl başa- ✓ Gerçek yaşamı ve dış dünyada gözlemlenebilen
üj

rısını ve gücünü …………………….…….lerinde göstermiştir. …………………………………….…….. şiire getirmiştir.

M

✓ ………………………….……şairidir. ✓ ……………………..,………………….………, tabiat, hayattan zevk

✓ Dili oldukça ağır olan şairin gazellerinde Fuzûlî, ve alma, şiirlerinin başlıca konularıdır.
Bâkî’nin etkileri görülür. ✓ ………………………………… gazelin temsilcisidir.
✓ Şiirlerinde ………………..…..ve ……………………………..…..konu-
ŞEYHÜLİSLAM YAHYA lara hiç yer vermemiştir.

✓ Gazelleriyle ünlüdür. ✓ Edebiyatımızda ………………..…..türünün en önemli ismi-

✓ Söz sanatlarına ilgi göstermez. dir.

✓ Divan
✓ Dindarları esprili bir dille eleştirir.
✓ Şiirlerinde mahallî unsurlara yer verir: İstanbul ve
Edirne'yi anlatır.

NAİLÎ
✓ Nailî-i Kadim de denilmektedir.
✓ ……………………………….…….Tarzının divan edebiyatındaki
ilk temsilcisidir.
✓ İlk ……………………….. şairi olarak bilinir.
✓ Divan
5
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ŞEYH GALİP 19.YÜZYIL
✓ Divan edebiyatının son ………………………… şairidir. -------------------------------------------------------------------
✓ Galata Mevlevihanesi’nin ………………….……dir. ENDERUNLU VASIF
✓ Süslü ve çeşitli söz sanatlarıyla yüklü, ……………… ✓ Nedim’in etkisinde olan sanatçının dili sade, üslubu
bir dili vardır. içten ve doğaldır.
✓ …………………………………………………… adı verilen üslubun ✓ ……………………………….……….......….. akımının bu yüzyıldaki
edebiyatımızdaki temsilcisi olmuştur. en önemli temsilcisidir.
✓ Sade dille şarkılar ve ………………… yazdığı bir türküsü ✓ Şiirlerinde İstanbul’un önemli bir yeri vardır.
de vardır. ✓ Şiirlerinin büyük bir kısmı tehzil yani alay ve taklit
✓ Nabi’nin “Hayrabad” adlı mesnevisinden daha güçlü özelliği gösterir.
bir eser yazılabileceğini kanıtlamak için “Hüsn ü ✓ 19. yüzyılda ……………….……….. türünde en çok eser ve-
Aşk” adlı mesneviyi yazmıştır. ren sanatçıdır.
✓ Divan ✓ Eserleri: Divan
✓ …………………………………………………………….:

Bir aşk hikâyesi gibi görünse de gerçekte, tasavvuf yoluna

düşen ve Allah aşkına ulaşmak isteyen dervişin macerasını CA
anlatan bir mesnevidir.
KEÇECİZADE İZZET MOLLA
O
✓ Hicivleri yüzünden Keşan’a sürülmüştür.
tH

✓ Sürgündeyken en önemli eseri olan “Mihnet Keşan”ı

SÜNBÜLZADE VEHBİ yazmıştır.
da

✓ “Lütfiyye” mesnevisi oğlu için yazdığı bir nasihat ki- ✓ “Gülşen-i Aşk” mesnevisi ve “Bahar-ı Efkâr” ve
tabıdır.
üj

“Hazan-ı Asar” adlı divanları vardır.

✓ “Tuhfe-i Vehbi” isimli Türkçe-Farsça manzum bir
M

sözlük ele almıştır.

YENİŞEHİRLİ AVNİ
✓ Divan şiirin son temsilcilerindendir.
ENDERUNLU FAZIL ✓ Şiirlerinde divan mazmunlarına ve Batılılaşmayla ge-
✓ Sefahate düşkünlüğü, sokak yaşamı ve aşk maceraları len yeni sözcüklere yer vermiştir.
yüzünden çok eleştirilmiştir. ✓ Rahat ve kolay bir söyleyişi vardır.
✓ ”Hübanname”, “Zenanname” ve “Çenginame” bili- ✓ Abname, Ateşgede, Mir’atı- Cünun adlı eserleriyle
nen eserleridir. divanı vardır.
✓ Divanı vardır.

6
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DİVAN EDEBİYATI NESİR YAZARLARI SEHİ BEY (16. Yüzyıl)

KADI DARİR (14. Yüzyıl) ✓ Anadolu (Osmanlı) sahasında yazılan ilk tezkire ör-
neği olan "……………………………" adlı eseriyle
✓ Nesir biçiminde yazdığı ………………………………….. edebi-
tanınmıştır.
yatımızdaki ilk siyer örneğidir.

SİNAN PAŞA (15. Yüzyıl) PİRİ REİS (16. Yüzyıl)

✓ Süslü nesrin ilk temsilcisi olan Sinan Paşa; secili, sa- ✓ Ünlü Türk denizcisidir. ……………………………….. adlı
natlı bir anlatım ve ağır bir dili benimsemiştir. denizcilik kitabını yazmıştır.
✓ Edebiyatımızda süslü nesrin en güzel örneklerinden

olan "……………………………………………" adlı eseriyle tanın- SEYDİ ALİ REİS (16. Yüzyıl)
mıştır. Eserde ilahi aşk konusu işlenmiştir.
✓ Seyahatnâme türündeki ……………………..……………………….
adlı eseri yazmıştır.
MERCİMEK AHMET (15. Yüzyıl)
LATİFİ (16. Yüzyıl)
✓ ……………..……nesrin önemli temsilcilerindendir.
✓ “……………………………….……..”yi Farsçadan yalın bir dille ✓ Türk edebiyatındaki ilk alfabetik tezkire olan
CA
"…………………………………………….…" en önemli eseridir.
çevirmiştir.
O

KÂTİP ÇELEBİ (17. Yüzyıl)

tH

BABÜR ŞAH (16. Yüzyıl)

✓ Arapça yazdığı
Hindistan’daki Babür devletinin hükümdarıdır. •
da

✓ bibliyografya türündeki ………………………………..

✓ Çağatay edebiyatının Ali Şir Nevai’den sonraki en • coğrafya türündeki ………………………………..
üj

büyük ismidir. • tarih türündeki ……………………………….……..

✓ İlk anı kitabımız olan “Babürname”nin yazarıdır.
M

en önemli eseridir.
• Tuhetü’l Kibar fi Esrafi’l Bihar, Türk denizciliğini
anlattığı eseridir.
PİRİ REİS (16. Yüzyıl)
NAİMA (17. Yüzyıl)
✓ “Kitabı Bahriye” adlı coğrafya kitabı ve atlasıyla ün-
lüdür. ✓ Tarih yazarıdır. "…………………………"ni yazmış-
tır.

SEHİ BEY (16. Yüzyıl) PEÇEVİ (17. Yüzyıl)

✓ Türkçede Ali Şir Nevai’den sonra ikinci, Osmanlı ✓ Tarih yazarıdır. "………………………….."ni yaz-
edebiyatında ise ilk tezkirenin sahibidir. mıştır.
✓ Eserinin adı “Heşt Behişt”tir. (Sekiz Cennet)
EVLİYA ÇELEBİ (17. Yüzyıl)

✓ 10 ciltlik "……………………………."si ile tanın-

LATİFİ (16. Yüzyıl) mıştır.
✓ İlk kez alfabetik sıraya göre tezkire yazmıştır. VEYSİ (17. Yüzyıl)
✓ Latifi Tezkiresi
✓ Risalet-i Evsafı İstanbul, ✓ ………………..…. nesrin en önemli temsilcilerinden biridir.
✓ Fusul-i Erbaa gibi eserleri de vardır. ✓ Hâbnâme

7
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NERGİSİ (17. Yüzyıl)
✓ Süslü nesrin en önemli temsilcilerinden biridir.
✓ Edebiyatımızdaki ilk ……………….hamseyi yaz-
mıştır.
YİRMİSEKİZ MEHMET ÇELEBİ
✓ Fransa’ya gönderilen ilk elçidir.
✓ “Fransa Sefaretnamesi” ünlüdür.
-------------------------------------------------------------------
DİVAN EDEBİYATINDA AKIMLAR
TÜRKİİBASİT
✓ Basit Türkçe anlamına gelir.
✓ XVI. yüzyılda İran şiirinin gittikçe artan etkisiyle
Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaların çoğalma-
sına bir tepki şeklinde önce Tatavlalı Mahremi, ardın-
dan Edirneli Nazmi aruz vezniyle, sade bir Türkçe ile
yazmaya başlamış ve bu tarzın adını “Türkiibasit”
koymuştur.
✓ Anlaşılır bir dille, aruzla, divan şiiri yazmışlardır.
O
✓ Yerel söyleyişlerden yararlanmışlardır.
Arapça-Farça dil kurallarına karşı çıkmışlardır.
tH
✓
✓ Türkiibasit, güçlü sanatçılarla desteklenmediği için
geniş yankı uyandırmamıştı
da
✓ Edirneli Nazmi, Tatavlalı Mahremi ve Aydınlı Visali
olmak üzere üç büyük temsilcisi vardır.
üj
M
HİKEMÎ ŞİİR
✓ “Hikemî Şiir” ya da “Hakimane Şiir” düşünceye ağır-
lık veren, amacın okuyucuyu uyarmak, düşündürmek,
insana doğruyu, güzeli göstermeye yönelik görüş bil-
diren didaktik içerikli şiir tarzıdır.
✓ “Hikemî Şiir” akımı “Nâbî Ekolü” olarak da bilinir.
✓ “Hikemî Şiir” tarzının en başarılı temsilcisi Koca Ra-
gıp Paşa’dır.
✓ Bu tarz şiirlerde yol gösterici, eğitici konulara yer ve-
rilir; düşünce ön plandadır.
✓ Atasözlerine, deyimlere, halk söyleyişlerine hikemi
şiir dilinde sık rastlanır.
✓ Anlatımın kısa ve özlü olmasına özen gösterilir.
✓ Necati, Nâbî, Koca Ragıp Paşa, Sünbülzade Vehbi,
Fıtnat Hanım, Keçeçizade İzzet Molla bu tarzın
önemli temsilcilerindendir.
8
SEBKİHİNDİ (HİNT ÜSLUBU)
✓ Sebkihindi, XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Hindis-
tan’da ve Hindistan dışında yaşayan, Hint felsefesi,
edebî zevki ve şiirinin etkisinde kalan şairlerin oluş-
turduğu şiir anlayışını ifade eder.
✓ Bu tarz şiirlerde kapalı bir anlatım benimsenmiştir.
✓ Orijinal ve karmaşık mazmunlar denenmiştir.
✓ İnce hayaller, anlamlar peşinde koşulmuştur.
✓ Az kelime ile çok şey ifade edilmeye çalışılmıştır.
✓ Alışılmamış bağdaştırma ve soyutlamalarla) verilmiş-
tir.
✓ Süslü ve ağır bir dil kullanılmıştır.
✓ Türk edebiyatında sebkihindi, XVII ve XVIII. yüzyıl-
larda Nef’î, Fehim-i Kadim, Naili, Neşati, Nâbî ve
Şeyh Galip gibi şairler üzerinde etkili olmuştur.
MAHALLÎLEŞME HAREKETİ
✓ Türki-i Basit hareketiyle başlayan dilde sade bir
Türkçe söyleyiş, sonraki dönemlerde kimlik değişti-
CA
rerek şiirde yerli ve mahallî unsurlara fazlaca yer
verme anlayışı çerçevesinde şekillenmiş ve “Ma-
hallîleşme Hareketi”ne dönüşmüştür.
✓ Mahallîleşmeye “yerli unsurların, gelenek ve göre-
neklerin edebiyata girmesi” de denebilir.
Mahallîleşme, yabancı etkilere rağmen, Türk zevki
✓
ve millî değerlerinin korunması sonucu ortaya çıkmış
bir akımdır.
İstanbul Türkçesi esas alınarak halk dilli kullanılmış-
✓
tır.
✓ Atasözü ve deyimlere başvurulmuştur.
✓ Günlük ve sıradan olaylar şiirin konusu hâline getiril-
miştir.
✓ Konular ve kişiler mahallî çevreden seçilmiştir.
✓ Bu akımın ilk izleri Necati Bey, Bâkî, Şeyhülislam
Yahya’da görülmüştür.
✓ Akım Nedîm’le edebî kimlik hâline gelmiş, Ende-
runlu Vasıfla yaygınlaşmıştır.
I. Sebk-i Hindi
II. Mahallîleşme Akımı
III. Süslü Nesir
Aşağıda verilen divan edebiyatı sanatçılarından
hangisi yukarıdakilerden biriyle ilişkilendirile-
mez?
A) Nergisî
B) Neşati
C) Nedîm
D) Necati
E) Enderunlu Vasıf (ÖSYM)
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DİVAN EDEBİYATINDA İLKLER
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
✓ İlk hamse yazarı: ✓ İlk sefaretnâme örneğini veren:
Ali Şir Nevaî Kara Mehmet Çelebi (Viyana Sefaretnamesi)
✓ Anadolu’da ilk hamse yazarı: ✓ İlk Osmanlı tarih yazarı:
Hamdullah Hamdi Âşıkpaşazâde (Tevarih-iÂl-i Osman)
✓ İlk tezkire yazarı: ✓ İlk resmî Osmanlı vakanüvisti (devlet tarihçisi):
Ali Şir Nevaî (Mecalisü’n-Nefais) Naima
✓ Anadolu’da ilk tezkire yazarı: ✓ İlk şehrengizi yazan şair:
Sehi Bey (Heşt Behişt) Mesihi (Edirne Şehrengizi)
✓ İlk mesnevi: ✓ İlk mensur (düzyazı) hamse yazarı:
Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib) Nergisî
✓ İlk telif mesnevi: ✓ İlk sistematik coğrafya kitabı yazarı:
Garipname (Âşık Paşa) Katip Çelebi (Cihannüma)
✓ Şarkı türünü edebiyatımıza kazandıran şair: ✓ İlk şiir şeklinde yazılan şairler tezkiresi:
Naili-i Kadim Teşrifatü'ş-Şuara (Güfti)
CA
✓ İlk eleştirel mesnevi: ✓ Anadolu’da yazılan ilk Türkçe kaside:
Hârname (Şeyhî) Çarhname (Ahmet Fakih)
O

✓ İlk tuyuğ örneklerini veren şair: ✓ Mahlas kullanan ilk divan şairi:
tH

Kadı Burhaneddin Gülşehrî

da

✓ İlk bibliyografya (kaynakça) yazarı: ✓ Anadolu’da ilk mevlidi yazan şair:

Katip Çelebi (Keşfü’z-Zünun) Mustafa Darir (Siyer-i Nebi)
üj

✓ İlk seyahatname yazarı:

M

Şeydi Ali Reis (Miratü’l-Memalik)

✓ Anadolu’da yazılan ilk Türkçe mesnevi:
Yusuf u Zeliha (Şeyyad Hamza) SORU:
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde veri-
✓ Divan edebiyatının kurucusu olan şair: len terimle uyuşmamaktadır?
Hoca Dehhani
A) Resmî görevle yurt dışına gönderilen elçilerin ya da
✓ Anadolu’da din dışı konularda gazel yazan ilk şair: beraberindeki kişilerin, gittikleri yerlerle ilgili izle-
Hoca Dehhani nimlerini aktardıkları eserlerdir, (sefaretname)
✓ İlk süslü nesir örneğini veren yazar: B) XII. yüzyılda kurulan Ahilik teşkilatının ilkelerinin,
yaşama ve davranış kurallarının anlatıldığı eserlerdir,
Sinan Paşa (Tazarruname) (fütüvvetname)
✓ İlk sade nesir örneğini veren: C) Sevilen şairlerin şiirlerine özellikle gazellerine başka
Mercimek Ahmet (Kabusname) şairler tarafından vezin, kafiye ve redifi aynı olmak
şartıyla yazılan şiirlerdir, (tehzil)
✓ Sebkihindi tarzını kullanan ilk şair:
D) Edebiyatımızda ordunun akınlarını, savaşlarını, kah-
Naili ramanlıklarını, zaferlerini şiir veya nesir şeklinde an-
✓ İlk Türkçe anı-gezi kitabının yazarı: latan eserlerdir. (gazavatname)
E) Divan edebiyatında yazarların düzyazılarını topladık-
Babür Şah (Babürname)
ları eserlerin genel adıdır, (münşeat)

9
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bir biçimde doldurunuz.

1. Aşk ve aşk yüzünden çekilen acılar, sevgi, güzellik ve 8. Bestelenmeye uygun aruz kalıplarıyla yazılan; aşk,

şarap gibi konuların işlendiği; beyit şiir birimiyle, “aa, sevgili, ayrılık, içki, eğlence gibi konuların dile getiril-

ba, ca...” uyak düzeniyle yazılan şiirlere diği şiirlere............................................denir.

............................................denir.

9. Bir şairin, beğendiğini göstermek için, başka bir şairin

2. Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiir- şiirini model alarak aynı uyak, redif ve ölçüde yazdığı
lere ...............................................denir. Bu şiirler, giriş bölümle- benzer şiire ............................................denir.
rinde işlenen konulara ya da rediflerine göre adlandırı-
lır.
10. Bir sanatçının beş mesnevisinden oluşan yapıtına
............................................adı verilir.

3. ........................................................Hz. Muhammed’in büyüklüğünü

anlatmak ve onu övmek için yazılan şiirlerdir.
CA
11. Divan şairleri, şiirlerinde.....................................................denen;
..........................................................tarafından yazılan “Su Kasi-
klişeleşmiş, kalıplaşmış ortak sözler kullanmışlardır.
O
desi”, bu türün başarılı bir örneğidir.
tH

12. Divan edebiyatının ilk örnekleri 13. yüzyılda

da

4. Bir kimseyi yermek amacıyla, sert ve abartılı bir dille

.......................................................tarafından ortaya konmuştur.
yazılan şiirlere .........................................................denir. Nefi’nin,
üj

.........................................................................” adlı yapıtındaki şiirler,

M

bu türün en başarılı örneklerindendir. 13. ................................................................................, “Muhakemetü’l Lü-

gateyn” adlı yapıtında Türkçenin Farsçadan daha zen-
gin bir dil olduğunu söylemiştir.
5. Divan edebiyatında roman ve öykü gibi türler olmadığı
için, beyit sınırlaması bulunmayan ...............................................,
14. ....................................................................., Sinan Paşa’nın, süslü ne-
bir bakıma bu türlerin yerini tutmuştur.
sir tarzında, Allah’a içten yakarışların yer aldığı yapıtı-
dır.

6. ................................................................., bir gazelin her dizesine bir

kısa dize ekleyerek oluşturulan şiir biçimidir. 15. ......................................................................., mahallileşme akımına ön-
cülük etmiş, özellikle Lale Devri’nin ihtişamını dile
getirdiği şarkılarıyla tanınmıştır.

7. Yaşam felsefesi, ölüm, dünya nimetlerinden yarar-

16. ............................................ve ............................................ divan edebiya-
lanma, şarap gibi konuları işleyen ve tek dörtlükten
tına Türklerin kazandırdığı, dörtlük şiir birimiyle oluş-
oluşan şiirlere ............................................denir.
turulan şiir biçimleridir.
10
 DİVAN SANATÇILARI
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Aşağıdaki yargıların doğru ya da yanlış olduğunu
ayraç içine D/Y koyarak belirtiniz.
✓ Taşlıcalı Yahya ve Ali Şir Nevai, hamse sahibi di-
van şairleridir. ( )
✓ Şeyhi, Sebk-i Hindi adı verilen üslubun edebiyatı-
mızdaki en önemli temsilcisidir. ( )
✓ Nabi, divan edebiyatında didaktik (öğretici) şiir çı-
ğırını başlatmıştır. ( )
✓ Kâtip Çelebi; tarih, coğrafya, devlet idaresi, hukuk,
maliye, denizcilik gibi birçok alanda yapıtlar ortaya
koymuştur. ( )
✓ Nesimi, divan edebiyatında hiciv alanının en büyük
şairidir. ( )
O
tH
✓ “Sultanu’ş Şuara” olarak tanınan Baki, şiirlerinde
dine ve tasavvufa yer vermemiştir. ( )
da
üj
✓ Fuzuli’nin şiirlerinde en önemli öğeler tasavvuf ve
M
aşktır fakat ondaki dünyevi değil, ilahi bir aşktır.
✓ Kadı Burhaneddin, Feridüddin-i Attar’ın “Mantı-
ku’t Tayr” adlı yapıtını Türkçeye çevirmesiyle ta-
nınmıştır. ( )
✓ Siyasetnâmelerde, devlet yöneticilerinin sahip ol-
ması gereken nitelikler anlatılır. ( )
✓ Surnâmelerde, şehzadelerin sünnet ve kadın sultan-
ların evlilik törenleri anlatılır. ( )
✓ Evliya Çelebi, edebiyatımızda en tanınmış mevlid
yazarıdır. ( )
11
Aşağıdaki yapıtların hangi sanatçılara ait olduğunu
boş bırakılan yerlere yazınız.
Hüsn ü Aşk :………....................................................................
Cemşid ü Hurşid . ...................................................................
Vesiletü’n Necat ......................................................................
Keşfü’z Zünun : .......................................................................
Felekname : .................................................................................
Siham-ı Kaza ..............................................................................
Şikâyetname ................................................................................
Hayrabat : ......................................................................................
Kanuni Mersiyesi ...................................................................
Tuhfetü’l Haremeyn ............................................................
İskendername..............................................................................
Hadikatü’s Süeda ...................................................................
CA
Hayriye : ........................................................................................
Leyla ile Mecnun ...................................................................
Cihannüma : ...............................................................................
Fezleke : ........................................................................................
Harname : .....................................................................................
Fezail-i Mekke ..........................................................................
Hüsrev ile Şirin : ....................................................................
Beng ü Bade: .............................................................................
Garipname : .................................................................................
Mizanü’l Evzan ........................................................................
Mecalisü’n Nefais ..................................................................
Kabusname....................................................................................
Seyahatname ..............................................................................
Sakiname : ...................................................................................
Divan-ı Kebir ..........................................................................
Mecalis-i Seba...........................................................................
Mizanü’l Hak ...........................................................................
Maarifname ...............................................................................
Fihi Mafih : ................................................................................