Teoria portfela

prof. dr hab. Joanna Olbryś

Wydział Informatyki
Politechnika Białostocka

Wykład 1

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 1 / 14

 Rynki finansowe - wybrane zagadnienia

Rynek finansowy (financial market) stanowi kluczowy element

każdego systemu gospodarczego. Umożliwia efektywną alokację
kapitału w skali całej gospodarki. Zawierane są na nim transakcje
finansowe polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów
finansowych.
Instrument finansowy jest to kontrakt pomiędzy dwiema stronami,
regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają.

Segmenty rynku finansowego

Rynek pieniężny (money market).
Rynek walutowy (foreign exchange market).
Rynek kapitałowy (capital market).
Rynek instrumentów pochodnych (derivatives market).
prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 2 / 14
Rynek pieniężny
Rynek pieniężny jest rynkiem pozagiełdowym, co oznacza, że warunki
kontraktu są negocjowane między stronami. Zawierane są na nim
transakcje, których przedmiotem jest pieniądz lub jego wartość.
Instrumenty finansowe mają terminy zapadalności nie przekraczające
1 roku.
Stopa procentowa, kreowana popytem i podażą, stanowi
najważniejszy parametr na tym rynku.
Uczestnicy rynku pieniężnego to: banki, brokerzy, klienci
instytucjonalni, fundusze inwestycyjne, emerytalne, towarzystwa
ubezpieczeniowe, klienci detaliczni.
Instrumenty rynku pieniężnego to:
Instrumenty niezbywalne - depozyty rynku pieniężnego.
Instrumenty zbywalne – mogą być kupowane i sprzedawane na rynku
wtórnym (weksle handlowe, bony skarbowe, certyfikaty depozytowe,
umowy odkupu repo, bony komercyjne, procentowe instrumenty
pochodne).
prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 3 / 14
 Rynek walutowy

Rynek walutowy jest rynkiem pozagiełdowym. Zawierane są na nim

transakcje polegające na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie
instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej
walucie.
Podstawową funkcją tego rynku jest kształtowanie poziomu cen dewiz.
Uczestnicy rynku walutowego to: banki, brokerzy, klienci
instytucjonalni.
Instrumenty rynku walutowego to:
Instrumenty niezbywalne – transakcje walutowe (terminowe,
natychmiastowe).
Instrumenty zbywalne – instrumenty pochodne syntetyczne: umowy
wymiany walutowej, walutowe kontrakty futures, opcje walutowe,
swapy walutowe.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 4 / 14

 Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy tworzą transakcje instrumentami finansowymi

wierzycielskimi (np. obligacjami) lub własnościowymi (np. akcjami).
Obligacja jest papierem wartościowym o stałym dochodzie.
Dokumentuje ona pożyczkę oraz zobowiązanie do jej zwrotu wraz z
odsetkami w ustalonym z góry terminie. Nabywca obligacji udziela
pożyczki emitentowi obligacji.
Celem emisji obligacji jest finansowanie określonych wydatków przez
rządy, instytucje samorządowe oraz podniesienie kapitału własnego
przez banki, firmy produkcyjne, handlowe lub ubezpieczeniowe.
Akcja jest papierem wartościowym o zmiennym dochodzie.
Dokumentuje udział jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej oraz
uprawnia do dywidendy stanowiącej część zysku spółki.
Celem emisji akcji jest pozyskanie kapitału na rozwój działalności
spółki oraz nowe projekty inwestycyjne.
prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 5 / 14
 Rynek instrumentów pochodnych

Rynek instrumentów pochodnych tworzą transakcje tzw.

instrumentami pochodnymi (derywatami).
Instrument pochodny to taki, którego wartość zależy od wartości
innego instrumentu finansowego (tzw. bazowego). Instrumentem
bazowym może być dowolny instrument finansowy.
Instrumenty pochodne ogólnie dzielimy na:
Instrumenty oparte na kontraktach forward, futures, kontraktach
wymiany typu swap (zawsze występują dodatnie przepływy pieniężne,
ponieważ kontrakty te powodują powstanie zobowiązania z obu stron –
są symetryczne).
Instrumenty oparte na opcjach (przepływy pieniężne w określonych
terminach nie muszą wystąpić, ponieważ opcja jest prawem dla jednej
strony, a zobowiązaniem dla drugiej – jest niesymetryczna).

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 6 / 14

 Rynek instrumentów pochodnych

Tworzeniem nowych instrumentów pochodnych zajmuje się inżynieria

finansowa.

Zastosowania instrumentów pochodnych

Zabezpieczanie portfeli inwestycyjnych przed ryzykiem zmiany ceny
instrumentu bazowego.
Spekulacja w celu osiągnięcia korzyści ze wzrostu (spadku) wartości
instrumentu bazowego.
Arbitraż, czyli osiąganie korzyści z różnicy cen tego samego
instrumentu bazowego.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 7 / 14

 Inwestorzy na rynku finansowym

1 Inwestorzy indywidualni.
2 Inwestorzy instytucjonalni:
Banki – inwestują część swoich rezerw obowiązkowych.
Fundusze emerytalne i towarzystwa ubezpieczeniowe – inwestują środki
pochodzące ze składek klientów (instrumenty finansowe o dużym
stopniu bezpieczeństwa, chroniące przed inflacją).
Otwarte fundusze inwestycyjne (powiernicze) - inwestują środki
pochodzące z jednostek uczestnictwa zakupionych przez klientów.
Charakteryzują się zmienną liczbą uczestników oraz zmienną wielkością
zaangażowanego kapitału (jednostki uczestnictwa w funduszu mogą
być nabywane i zbywane w dowolnym momencie).
Zamknięte fundusze inwestycyjne (powiernicze) - inwestują środki
pochodzące ze sprzedanych udziałów (akcji) funduszu.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 8 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Weksel handlowy
Papier wartościowy stwierdzający zobowiązanie do zapłaty określonej
kwoty w określonym terminie.
Potwierdza udzielenie przez sprzedawcę towarów lub usług kredytu
kupieckiego krótkoterminowego (poniżej 1 roku) na ich zakup.
Wymieniona na wekslu kwota jest jego wartością nominalną.
Posiadacz weksla może go sprzedać (zdyskontować) przed terminem.
Operacja ta związana jest z pomniejszeniem wartości nominalnej
weksla o wartość odpowiedniego dyskonta.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 9 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Wartość aktualna weksla handlowego

t
Wakt = Wnom (1 − d ) = Wnom − DH (1)
360
gdzie:
Wakt - wartość aktualna weksla,
Wnom - wartość nominalna weksla,
d - roczna stopa dyskontowa,
t - liczba dni w okresie między data spłaty weksla a datą jego
odstąpienia,
t
DH = Wnom d 360 - dyskonto handlowe.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 10 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Bony skarbowe
Krótkoterminowe (do 1 roku), zbywalne papiery wartościowe na
okaziciela.
Emituje je Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministerstwo
Finansów.
Bony są oferowane na rynku pierwotnym i wtórnym.
Celem emisji bonów jest regulowanie płynności budżetu państwa.
Przy wycenie bonów skarbowych stosujemy zasady dyskonta
handlowego oraz rachunek czasu według reguły bankowej (1rok =
360 dni).

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 11 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Równoważność stopy procentowej r i stopy dyskontowej d zależy od liczby

okresów t, tzn. stopy równoważne dla pewnej liczby okresów nie są
równoważne dla innej liczby okresów.
Równoważność stopy procentowej r i stopy dyskontowej d
Stopa dyskontowa równoważna stopie procentowej:
r
d= t (2)
1+ 360 r

Stopa procentowa równoważna stopie dyskontowej:

d
r= t (3)
1− 360 d

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 12 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Certyfikaty inwestycyjne
Instrumenty zbywalne, stwierdzające zdeponowanie środków w banku
lub innej instytucji finansowej, według określonej stopy procentowej i
na określony czas.
Większość certyfikatów to papiery wartościowe na okaziciela.
Są to instrumenty dochodowe. W momencie wykupu posiadacz
otrzymuje wartość nominalną powiększoną o odsetki.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 13 / 14

 Instrumenty rynku pieniężnego

Stopa rentowności certyfikatu inwestycyjnego

tew
!
N 1 + r 365 365
R= −1 (4)
P tzw

gdzie:
R - stopa rentowności (dochodu) certyfikatu,
N - nominał,
P - cena,
r - oprocentowanie certyfikatu,
tew - liczba dni między terminem emisji i wykupu,
tzw - liczba dni między terminem zakupu a terminem wykupu.

prof. dr hab. Joanna Olbryś (WI PB) Teoria portfela Wykład 1 14 / 14