1.

Sfera realna a sfera finansowa, system finansowy a system monetarny

System ekonomiczny a system finansowy
System ekonomiczny (gospodarczy) stanowi element systemu społecznego. Z kolei system finansowy to część systemu
ekonomicznego:
Elementy systemu ekonomicznego
We współczesnych systemach ekonomicznych
(gospodarczych) wyodrębnia się dwa główne elementy:
 sferę realną,
 sferę finansową.
Sfera realna (aspektów rzeczowych funkcjonowania
uczestników życia gospodarczego) obejmuje: sferę produkcji
(przedsiębiorstwa produkcyjne, gospodarstwa rolne, jednostki
użyteczności publicznej), sferę wymiany (przedsiębiorstwa
handlowe, transportowe i inne) i sferę konsumpcji
(gospodarstwa domowe, podmioty konsumpcji zbiorowej).
Podstawowym wskaźnikiem opisujący kondycję sfery realnej
jest PKB.

Produkt Krajowy Brutto

PKB (Gross Domestic Product, GDP) jest jednym z podstawowych wskaźników ekonomicznych. W literaturze przedmiotu można
znaleźć kilka definicji tej wielkości. Bardzo ogólnie przyjmuje się, że PKB stanowi miarę całokształtu pracy społeczeństwa danego
państwa, czyli zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji na
terenie danego kraju w określonej jednostce czasu, najczęściej w ciągu roku. Przy pomiarze PKB (nie ma znaczenia, czy dobra i
usługi zostały wytworzone przez krajowe, czy zagraniczne czynniki wytwórcze).
Istnieją 3 sposoby wyznaczania PKB:
1. Metoda dochodowa (suma wytworzonych w ciągu roku dochodów wszystkich właścicieli czynników produkcji)
PKB = dochody z pracy (płace, premie emerytury) + dochody z kapitału (zyski przedsiębiorstw i osób prywatnych) + dochody
państwa + amortyzacja (kwoty przeznaczone na odtwarzanie majątku, np. maszyn)
2. Metoda sumowania wydatków (wydatki finalne wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju):
PKB = konsumpcja (C) + inwestycje (I) + wydatki rządowe bez transferów do ludności (G) + X (eksport netto) + Z (zmiana stanu
zapasów)
3. Metoda produkcyjna (sumowania wartości dodanej)
PKB = produkcja globalna kraju (wartość finalnych dóbr i usług) – zużycie pośrednie (wartość dób i usług zużytych w procesie
wytwórczym) = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki krajowej
Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy oznacza sytuację, w której produkcja dóbr i usług mierzona wzrostem PKB rośnie z okresu na okres. Wzrost
gospodarczy zależy od wielu czynników określających podaż (dostępność czynników produkcji, postęp technologiczny,
konkurencyjność, polityka gospodarcza) i popyt (ceny, otoczenie zewnętrzne, kurs walutowy). Inflacja (wzrost poziomu cen)
oddziałuje zarówno na popyt, jak i na podaż.
Szybkość wzrostu produkcji krajowej zależy w znacznym stopniu od relacji inwestycji i oszczędności: jeżeli inwestycje rosną szybciej
niż oszczędności krajowe (np. dzięki napływowi kapitału zagranicznego), należy oczekiwać przyspieszenia wzrostu produkcji krajowej.
Inwestycje to środki finansowe przeznaczone na powiększenie lub odtworzenie zasobów majątkowych. Inwestycje mogą być
alokowane w aktywa rzeczowe (budynki, maszyny, WNiP) lub finansowe (instrumenty dłużne lub udziałowe).
Oszczędności to środki, które nie zostały przeznaczone na konsumpcję. O rozmiarach ich wykorzystania w procesie produkcji
decydują różne czynniki (np. stopa procentowa, inflacja, faza cyklu koniunkturalnego).
W krótkim okresie wzrost produkcji umożliwia konsumpcja, czyli część produkcji wytworzonej w kraju bądź za granicą, zużywana
przez gospodarstwa domowe oraz instytucje konsumpcji zbiorowej (szpitale, wojsko, szkoły, urzędy państwowe). W makroekonomii
konsumpcja to przede wszystkim wydatki gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług. W długim okresie wzrost produkcji jest
możliwy wyłącznie poprzez zwiększenie rozmiarów oszczędności i inwestycji.
Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny (gospodarczy) to zmiany długookresowego tempa wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszą powtarzające
się z określonym następstwem czasowym wahania wielkości ekonomicznych (produkcji, konsumpcji, inwestycji, zatrudnienia itd.). W
klasycznej postaci cyklu wyróżnia się cztery fazy tych zmian: recesji (kryzys, recession), depresji (zastój, contraction; p.k.dno),
ożywienia (revival), rozkwitu (boom, expansion; p.k. - szczyt), dla których wskazać można dwa punkty zwrotne – dno i szczyt.
 W fazach spadkowych (recesji, depresji) spadek popytu
ogranicza zapotrzebowanie na kredyt, zarówno ze strony
przedsiębiorstw, jak i gospodarstw domowych, skutkiem
czego jest obniżanie stopy procentowej. W fazach
wzrostowych (ożywienia, rozkwitu) wzrost popytu zwiększa
zapotrzebowanie na kredyt, co razem z postępującymi
procesami inflacyjnymi przyczynia się do wzrostu stopy
procentowej.

We współczesnym cyklu wyróżnia się dwie fazy: wysokiej (high-rate-phase) i niskiej stopy wzrostu (low-rate-phase), a punkty
zwrotne określa się jako poprawę i pogorszenie.
Analizując oddziaływanie cyklu koniunkturalnego na parametry gospodarcze można wyróżnić zmienne procykliczne i antycykliczne.
Zmienne te podlegają wahaniom w sposób dodatnio lub ujemnie skorelowany z wahaniami cyklu koniunkturalnego, przy czym:
 Każda wielkość ekonomiczna, która jest pozytywnie skorelowana z ogólnym stanem gospodarki (wiele cen akcji), jest uważana
za „procykliczną”.
 Każda wielkość, która ma tendencję do wzrostu, gdy ogólna gospodarka zwalnia, jest klasyfikowana jako „antycykliczna” (np.
bezrobocie).
Cykl ekonomiczny
Cykl ekonomiczny (zależności w funkcjonowaniu rynku, nie mylić z cyklem koniunkturalnym!) tworzą ściśle powiązane ze sobą
operacje finansowe, w których uczestniczą:
 przedsiębiorstwa produkujące dobra i usługi,
 gospodarstwa domowe, które konsumują i inwestują,
 państwo (rząd) i gminy (władze komunalne) finansujące infrastrukturę, np. drogi, szkolnictwo, itp.
 instytucje finansowe pełniące funkcję pośredników w przepływie pieniędzy.

Łagodzeniu wahań cyklu koniunkturalnego mogą służyć:

 instrumenty polityki fiskalnej (rządowe decyzje dotyczące wydatków i opodatkowania).
 instrumenty polityki monetarnej (decyzje banków centralnych dotyczące podaży pieniądza i stóp procentowych).
Polityka fiskalna i monetarna to najważniejsze składowe polityki gospodarczej.
Polityka gospodarcza
Polityka gospodarcza (zwana również polityką ekonomiczną), to całokształt świadomych (chociaż jej skutki mogą być niezamierzone)
działań aparatu państwowego (instytucji centralnych), których celem jest oddziaływanie na gospodarkę (jej funkcjonowanie,
dynamikę oraz strukturę), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o daną teorię ekonomiczną), wewnętrznych
(związanych z danym krajem) i zewnętrznych (poza nim).
Podstawowe cele polityki gospodarczej to:
 wzrost PKB,  stabilność cen oraz
 równowaga w obrocie z zagranicą,  pełne zatrudnienie, które jest bardzo trudne do
osiągnięcia.
Pakt stabilności i wzrostu
Pakt stabilności i wzrostu to porozumienie państw członkowskich UE zawarte 17 czerwca 1997 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w
Amsterdamie (inicjator: niemiecki minister finansów Theo Waigel). Na podstawie porozumienia wydano zbiór przepisów
określających, jak koordynować krajowe polityki fiskalne w UE. Ma on zapewnić stabilność finansów publicznych, która jest
warunkiem stabilności cen oraz silnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego tworzeniu miejsc pracy. Pakt ma dwie
funkcje:
  zapobiegawczą – służącą zapewnieniu stabilności polityki fiskalnej w średnim okresie; kraje członkowskie zostały
zobowiązane do tworzenia średniookresowych programów stabilizacyjnych i konwergencji, określających cele realizowane w
dziedzinie finansów publicznych, przy przyjętych założeniach w zakresie wzrostu gospodarczego.
 naprawczą – ma zagwarantować, że gdy krajowy deficyt budżetowy przekroczy 3% PKB lub gdy dług publiczny przekroczy
60% PKB (wartości określone w traktatach), państwa UE podejmą działania naprawcze.
Na mocy paktu uczestniczące (kraje, które przyjęły euro) oraz nieuczestniczące państwa członkowskie (pozostałe kraje UE) zostały
zobowiązane do corocznego przedkładania Komisji Europejskiej i Radzie UE średniookresowych programów makroekonomicznych,
odpowiednio: programów stabilności i programów konwergencji. Programy zawierają trzyletni (rok bieżący + 3 kolejne) scenariusz
dla finansów publicznych. Na podstawie przekazanych programów Komisja Europejska oraz Rada do Spraw Gospodarczych i
Finansowych (Ecofin) oceniają sytuację gospodarczą państw nimi objętych. Na straży realizacji programów stoi Rada UE, która może
ostrzegać kraj członkowski przed wystąpieniem deficytu lub wydać zalecenia korygujące.
W przypadku, gdy kraj utrzymuje niedozwolony deficyt, uruchamiana jest procedura nadmiernego deficytu. W przypadku
uczestniczących państw członkowskich niewypełnianie zaleceń może się zakończyć nałożeniem grzywien do 0,2% PKB (jako
nieoprocentowany depozyt, w dalszej kolejności może nie być zwrócony). Kraje spoza strefy mogą być ukarane zmniejszeniem
środków finansowych przekazywanych z unijnego budżetu. Pakt był wielokrotnie modyfikowany na skutek zdarzeń zewnętrznych
(kryzysy, wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE). Główną słabością paktu jest przekazanie kompetencji w sprawie stosowania sankcji
Radzie Unii Europejskiej. Rada składa się z przedstawicieli krajów członkowskich i jest silnie uzależniona od wewnętrznych interesów
politycznych.
Przyczyna wprowadzenia pakietu:
 Doświadczenia krajów europejskich z lat 70. i 80. wskazywały na duże ryzyko rozluźniania polityki fiskalnej (budżetowej),
generowania wysokich deficytów budżetowych i powiększania długu publicznego.
 W europejskiej unii walutowej polityki fiskalne pozostają w gestii państw członkowskich podczas gdy polityka pieniężna
została scentralizowana w Europejskim Banku Centralnym.
 Aby zachować możliwość prowadzenia skutecznej polityki pieniężnej w unii walutowej i uniknąć niespodziewanych bodźców
inflacyjnych (poprzez zaciąganie długu publicznego w oparciu o wiarygodność unii walutowej, a następnie wzrost wydatków),
zaistniała konieczność skoordynowania polityk budżetowych.
Cykl koniunkturalny a polityka pieniężna
W celu pobudzania wzrostu gospodarczego banki centralne mogą stosować ekspansywną politykę pieniężną, polegającą na
zwiększeniu podaży pieniądza poprzez:
 obniżenie stopy procentowej (stymulacja inwestycji i wzrost popytu globalnego),
 obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych (wzrost płynnych rezerw sektora bankowego),
 zakup papierów wartościowych (wzrost płynnych rezerw sektora bankowego i spadek oprocentowania depozytów na rynku
międzybankowym).
Sfera finansowa
Sfera finansowa to ta cześć gospodarki, w której następuje kreowanie i ruch strumieni pieniężnych (siły nabywczej). Procesy te
dokonują się w wyniku 1) działania systemu finansowego oraz 2) na skutek decyzji podejmowanych przez podmioty sfery realnej.
Dlatego sfera finansowa dzieli się na:
 system finansowy (część główna),
 gospodarkę finansową sfery realnej.
Zdaniem Z. Polańskiego (2003) „rezultatem istnienia systemu finansowego jest możliwość współtworzenia pieniądza przez
niefinansowe podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) oraz możliwość przepływu strumieni pieniężnych
między nimi”.
System finansowy to zbiór rynków, instytucji, przepisów ustawowych, regulacji i technik, dzięki którym możliwe są: obrót
instrumentami finansowymi, określanie stóp procentowych oraz świadczenie usług finansowych.
System finansowy to ogół instytucji finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.
G. Blicharz i in. (2021) wymieniają cztery ogniwa systemu finansowego:
 rynki finansowe,
 instrumenty finansowe,
 instytucje finansowe,
 zasady, na jakich działają trzy pierwsze ogniwa (regulacje prawne).
Rynek finansowy
Rynek finansowy – rynek zamiany pieniądza na instrument finansowy lub instrumentu finansowego na pieniądz; inaczej ogół
transakcji kupna sprzedaży instrumentów finansowych o różnym stopniu płynności i różnych terminach wymagalności.
Instrument finansowy to kontrakt regulujący zależność finansową pomiędzy stronami. Instrumentami finansowymi są m.in. papiery
wartościowe, choć pojęcie instrumentu finansowego jest szersze.
Rynek finansowy można dzielić na mniejsze segmenty wg różnych kryteriów. Podstawowy podział uwzględniający okres obiegu
instrumentu finansowego pozwala wyodrębnić rynek pieniężny (instrumenty do 1 roku) i rynek kapitałowy (instrumenty o
terminach zapadalności/wymagalności powyżej 1 roku).
Rynek pieniężny
Przedmiotem handlu na rynku pieniężnym są instrumenty o terminach wymagalności nieprzekraczających 1 roku, w tym: czeki,
weksle, lokaty międzybankowe (jednodniowe, w tym o/n, t/n, s/n, terminowe, forward), krótkoterminowe instrumenty dłużne
emitowane przez podmioty o bardzo wysokiej wiarygodności finansowej, np. skarb państwa (bony skarbowe), NBP (bony pieniężne),
banki (certyfikaty depozytowe) oraz wybrane przedsiębiorstwa (papiery komercyjne). Na rynku pieniężnym przeprowadzane są
również transkacje repo i reverse repo oraz SBB/BSB i prowadzony jest obrót krótkoterminowymi instrumentami pochodnymi
(wystawianymi głównie na stopy procentowe i kursy walutowe). Jedną z najważniejszych funkcji rynku pieniężnego jest
regulowanie płynności.
Rynek kapitałowy
Przedmiotem handlu na rynku kapitałowym są instrumenty o terminach wymagalności przekraczających 1 rok, w tym: akcje i
obligacje, listy zastawne, prawa do akcji, prawa poboru, prawa pierwszeństwa z obligacji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe
(ADRs, GDRs), certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamkniętych, jednostki uczestnictwa funduszy otwartych, tytuły
uczestnictwa funduszy ETF, średnio- i długoterminowe instrumenty pochodne (wystawiane na ceny, stopy procentowe, kursy
walutowe, indeksy – jednostki indeksowe). Najważniejsze funkcje rynku kapitałowego to mobilizacja kapitału i realizacja zysków
kapitałowych.
Funkcje systemu finansowego
Według B. Pietrzaka, Z Polańskiego, B. Woźniaka:
 monetarna (dostarczanie podmiotom niefinansowym pieniądza i umożliwianie jego obiegu w gospodarce),
 kapitałowo-redystrybucyjna (umożliwianie przepływu wolnych środków od tych podmiotów, które nimi dysponują do tych,
które ich potrzebują),
 kontrolna (kontrola nad strumieniami pieniężnymi, w szczególności nad środkami zainwestowanymi, wypożyczonymi i
redystrybuowanymi w przeszłości).
Według J.G. Schinasi’ego:
 efektywna i sprawna alokacja środków finansowych (pomiędzy podmiotami nadwyżkowymi deficytowymi), czyli proces
pośrednictwa finansowego,
 prawidłowa wycena, alokacja i zarządzanie ryzykiem finansowym.
System monetarny
System monetarny (pełni rolę porządkującą sferę finansową):
 „ogół różnych nominałów określonej jednostki monetarnej, warunków jej obiegu, zdolności zwalniania od zobowiązań oraz
podziału na drobniejsze nominały” (Leksykon numizmatyczny);
 „ogół norm prawnych ustalających jednostkę monetarną, jej wartość, sposób zabezpieczenia, emisję, wymienialność na waluty
obce itp.” (słownik PWN);
 „zasady, na których gospodarka zaopatrywana jest w pieniądz” (główny składnik systemu monetarnego; Encyklopedia
zarządzania).
Niezależny system monetarny wymaga istnienia:
 mennicy, w której bite są monety,
 instytucji zajmującej się drukiem banknotów,
 banku centralnego, który reguluje bazę monetarną,
 banków komercyjnych, które przyjmują od swoich klientów depozyty, udzielają kredytów i pożyczek oraz ułatwiają
dokonywanie rozliczeń pieniężnych.
W ramach UE – zróżnicowanie systemów monetarnych: system monetarny strefy euro + niezależne systemy monetarne krajów
członkowskich UE, które nie weszły do strefy euro
Funkcje pieniądza
We współczesnej literaturze przedmiotu pieniądz definiowany jest w oparciu o funkcje, które pełni w gospodarce. Klasyczne funkcje
pieniądza to:
 funkcja środka wymiany,
 funkcja środka płatniczego,
 funkcja miernika wartości (zapewnienie porównywalności wartości przeznaczonych do sprzedaży dóbr i usług),
 funkcja środka przechowywania wartości (tezauryzacji).
O pełnieniu przez pieniądz funkcji wymiany należy mówić wówczas, gdy przekazaniu towaru towarzyszy natychmiastowa zapłata.
Jeśli natomiast zapłata jest odroczona w czasie, wówczas pieniądz pełni funkcję środka płatniczego (zwalniania od zobowiązań).
Funkcję środka płatniczego pieniądz pełni nie tylko w obrocie towarowym, ale i przy regulowaniu zobowiązań z innych tytułów, np. z
tytułu podatków i opłat publicznych, umów ubezpieczeniowych, pożyczek pieniężnych, itp. Realizacja funkcji środka płatniczego
pieniądza uzależniona jest bezpośrednio od sprawności systemu rozliczeń pieniężnych.
Miary podaży pieniądza
Ilość krążącego pieniądza pozwalają skwantyfikować agregaty monetarne (miary pieniądza). Pieniądz wyemitowany przez bank
centralny to M0 – baza monetarna, określana jako:
M0= C + R gdzie:
C – pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu, także w kasach MIF*; bez banknotów i monet, które leżą w skarbcu i nie
znalazły się w obiegu),
R (pieniądz rezerwowy banku centralnego) – środki na rachunkach bieżących i rachunkach rezerwy obowiązkowej krajowych MIF w
banku centralnym.
Agregaty pieniężne to M1, M2 i M3:
M1 = pieniądz gotówkowy w obiegu (bez kas MIF*) + zobowiązania bieżące (złotowe i walutowe) wobec podmiotów krajowych
innych niż MIF i rządowe instytucje centralne
M2 = M1 + zobowiązania terminowe (złotowe i walutowe) z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie wobec podmiotów krajowych
innych niż MIF i rządowe instytucje centralne
M3 = M2 + zobowiązania z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu wobec podmiotów krajowych innych niż MIF i rządowe instytucje
centralne + dłużne papiery wartościowe z pierwotnym terminem wykupu do 2 lat włącznie wyemitowane przez krajowe MIF +
udziały/jednostki uczestnictwa w krajowych funduszach rynku pieniężnego sprzedane instytucjom innym niż MIF i rządowe instytucje
centralne
Agregaty monetarne i czynniki kreacji pieniądza według NBP:
https://nbp.pl/statystyka-i-sprawozdawczosc/statystyka-monetarna-ifinansowa/podaz-pieniadza-m3-i-czynniki-jego-kreacji/
Systemy finansowe na świecie
Współcześnie występują 2 modele systemów finansowych:
 system anglosaski (rynkowo zorientowany), w którym głównym źródłem pozyskiwania środków pieniężnych jest rynek
finansowy; cechy: istotna rola giełd oraz częste pojawianie się innowacji finansowych;
 system niemiecko-japoński (kontynentalny, bankowo zorientowany), w którym głównym dostawcą kapitału dla podmiotów
instytucjonalnych i osób fizycznych są banki (przeważnie uniwersalne, łączące bankowość depozytowo-kredytową z
inwestycyjną).
Funkcje systemu bankowego
W Europie dominuje model bankowo zorientowany, w którym głównym podsystemem systemu finansowego jest system bankowy.
Funkcje systemu bankowego we współczesnej gospodarce rynkowej:
 emisyjna i regulacyjna (bank centralny - emituje pieniądz i reguluje jego podaż),
 depozytowo-kredytowa (banki komercyjne)
 rozliczeniowa,
 finansowo-doradcza (w tym kontrola i zarządzanie ryzykiem finansowym),
 stymulacyjna – wpływ na rozwój przedsiębiorczości w regionie.
Struktura systemu bankowego
Niezależnie od dominującego modelu sytemu finansowego, współczesne systemy bankowe charakteryzuje struktura dwuszczeblowa,
którą tworzą:
 bank centralny (bank emisyjny, bank banków, bank państwa),
 banki operacyjne (banki obsługujące klienta masowego); banki te można dzielić według różnych kryteriów.
Rodzaje banków operacyjnych
Najpopularniejsze kryterium podziału: zakresu
oferowanych usług.
Banki uniwersalne obsługują wiele segmentów rynku i
wykonują różnorodne operacje i czynności bankowe.
Spełniają zarówno funkcję banków detalicznych, jak i
inwestycyjnych. Nastawione są na obsługę wszystkich
sektorów i grup klientów, czyli obsługę klienta masowego,
oferują z reguły najszerszą ofertę produktów, do
dystrybucji których potrzebna jest z reguły jak największa
sieć placówek oraz najszerszy zakres kanałów dystrybucji.
Przykładem banków specjalistycznych są banki
inwestycyjne, które koncentrują swoją działalność na
wielokierunkowych inwestycjach kapitałowych
dokonywanych na własny rachunek oraz na zlecenie
klientów detalicznych i korporacyjnych.

2. Europejski System Banków Centralnych [ESBC]

ESBC składa się z:
 Eurosystemu, czyli Europejskiego Banku Centralnego oraz 20 banków centralnych państw należących do strefy euro,
 banków centralnych pozostałych 7 państw należących do UE, ale nienależących do strefy euro. Mogą one w ramach ESBC
prowadzić własną politykę pieniężną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego dotyczącego polityki monetarnej strefy euro.
Jak powstał ESBC?
Powstanie ESBC uwarunkowały 2 koncepcje:
1. Powstania UE – UE to gospodarczo-polityczny związek
27 demokratycznych państw europejskich. UE powstała 1 listopada 1993 r. na mocy podpisanego 7 lutego 1992 r. (parafowanego 11
grudnia 1991 r.) przez 12 państw traktatu z Maastricht (TUE), jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i
społecznej.
2. Powstania strefy euro (obecnie 20 krajów UE) – na mocy TUE jednym z elementów współpracy w ramach UE było utworzenie
wspólnej waluty i przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy. Strefa euro powstała 1 stycznia 1999 r. kiedy w 11
krajach UE (+ Grecja od 2001 r.) euro wprowadzono do obrotu bezgotówkowego (1 stycznia 2002 r. także do obrotu gotówkowego).
Traktat z Maastricht i jego reformy
Traktat z Maastricht (TUE) ustanowił Unię Europejską opartą na 3 filarach (1 o charakterze ponadnarodowym, 2 pozostałe oparte o
współpracę międzyrządową):
 unia gospodarcza (wspólnoty gospodarcze) – Wspólnota Europejska*, EWEA*, EWWiS** (przestała istnieć w 2002 r.). EWG
została w tym traktacie przemianowana na Wspólnotę Europejską, w związku z czym Traktat ustanawiający EWG (z 1957 r.)
zmienił nazwę na Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE).
 unia polityczna,
 współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (na mocy traktatu amsterdamskiego, który wszedł
w życie 1 maja 1999 r., część polityk przeniesiono do 1 filara i 3 filar przemianowano na unia policyjno-sądowa).
3 filary UE

Tylko pierwszy filar miał charakter ponadnarodowy, oznaczało to, że unijne instytucje mogły interweniować w sprawach
związanych z gospodarkami krajów członkowskich. Drugi i trzeci filar dotyczyły współpracy między rządami członków UE i nie były w
żaden sposób przez nią nadzorowane. Każdy kraj, który przystępował do Unii Europejskiej, musiał zaakceptować wszystkie trzy filary.
Obowiązywały one w ciągu 16 lat, od 1993 do 2009 roku.
Na skutek zmian w otoczeniu ekonomicznym i politycznym, konieczna okazała się rewizja TUE. Najważniejsze to:
 Traktat amsterdamski – parafowany 17 czerwca 1997 r., podpisany 2 października 1997 r. w Amsterdamie; wszedł w życie 1
maja 1999 r. Miał m.in. dostosować traktaty unijne do planowanego poszerzenia UE oraz zbliżyć Unię do obywateli, jednak
ostatecznie właściwa rewizja traktatów pod kątem przygotowania do akcesji państw EŚW dokonała się w późniejszym terminie
(Traktat nicejski parafowany w grudniu 2000 r., podpisany 26 lutego 2001 r., wszedł w życie 1 lutego 2003 r.). W traktacie
amsterdamskim wzmocniono m.in. prerogatywy Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE), który mógł odtąd rozpatrywać sprawy
związane z polityką wizową, azylową, migracyjną oraz swobodnym przepływem osób. Kwestie te zostały przeniesione z III filara
do I filara, tym samym zmieniono nazwę III filara na „Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych”.
 Traktat lizboński - (oficjalnie Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę
Europejską; w wersji roboczej określany jako traktat reformujący) – umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę
instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie. Traktat wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Główne
postanowienia Traktatu:
o Unii Europejskiej nadano osobowość prawną;
o zlikwidowano Wspólnotę Europejską, jej następcą prawnym została Unia Europejska; nazwę TWE zmieniono na Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE);
o zniesiono system filarowy, jednak pewne odrębności dawnego II i III filaru zostały zachowane. Nastąpił podział kompetencji
na trzy obszary: 1) zarezerwowany wyłącznie dla Unii (unia celna, reguły konkurencji, polityka pieniężna w strefie euro,
zachowanie morskich zasobów biologicznych, wspólna polityka handlowa, umowy międzynarodowe zawierane przez Unię),
2) obszar współdzielony, oraz 3) obszar, nad którym wyłączną władzę i pierwszeństwo ma prawo krajów członkowskich. Do
traktatu dołączono liczne wyłączenia i uszczegółowienia kompetencji w obszarach polityk współdzielonych.
Traktat z Maastricht - kryteria konwergencji
W Traktacie z Maastricht (TUE) określono kryteria zbieżności (konwergencji nominalnej, kryteria z Maastricht), czyli zasady i
wskaźniki ekonomiczne, jakie powinno spełniać państwo aspirujące do pełnego uczestnictwa w UGiW bez wprowadzania
jednostronnej euroizacji*. Początkowo kryteria te zapisane były w TUE, jednak po wejściu w życie traktatu lizbońskiego znalazły się
one w art. 140 TFUE (dawny Traktat ustanawiający EWG) oraz Protokole 13 tego traktatu w sprawie kryteriów konwergencji.
Kraje dążące do pełnego przyjęcia euro zobowiązane są wypełnić cztery kryteria:
 stabilności cen,  fiskalne,
  kursowe,  odnoszące się do stóp procentowych.
Kryteria konwergencji pozwalają ocenić, czy państwo członkowskie jest gotowe do przyjęcia euro i czy jego przystąpienie do strefy
euro nie narazi jego samego ani innych państw strefy na ryzyko gospodarcze.
Kryterium stabilności cen - średnia roczna stopa inflacji nie może być wyższa o więcej niż 1,5 pkt proc. od średniej inflacji dla trzech
krajów Unii mających najbardziej stabilny (najniższy) poziom cen (inflację mierzy się wskaźnikiem HICP).
Kryterium fiskalne:
 deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB,
 dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB.
Kryterium kursowe - kraj musi przez co najmniej 2 lata przed wejściem do strefy uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie
Walutowym ((European) Exchange Rate Mechanism II) i przestrzegać określonego przedziału wahań kursu własnej waluty względem
centralnego kursu euro (obecnie +/15%).
Kryterium stóp procentowych - średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż 2 pkt proc. od średniej
stopy procentowej dla trzech krajów Unii o najniższej inflacji.
TUE, TFUE i statut EBC – kwestia niezależności
W Traktacie z Maasticht i TFUE oraz Protokole nr 4 (do obu traktatów) w sprawie statutu ESBC i EBC określono 4 filary niezależności
EBC i ESBC:
 instytucjonalna (polityczna) – niezależność banków centralnych od presji zewnętrznych – EBC i ESBC nie mogą zwracać się o
instrukcje do instytucji, rządów i innych organów ani przyjmować takich instrukcji. Rządy państw członkowskich i inne
instytucje unijne nie mogą wywierać wpływu na organy decyzyjne EBC i ESBC.
 niezależność osobista (personalna) – dotyczy procedury powoływania członków organów decyzyjnych EBC i ESBC i długości
ich kadencji (kadencja dłuższa niż kadencja organów nominujących)*. Kadencja członków Zarządu krajowych banków
centralnych jest odnawialna i trwa minimalnie 5 lat; członkowie Zarządu EBC są wybierani na nieodnawialną 8-letnią
kadencję; wszyscy mogą zostać usunięci ze stanowiska jedynie w przypadku poważnego uchybienia lub niezdolności do
wykonywania obowiązków. Pozwala im to podejmować odpowiedzialne i obiektywne decyzje.
 funkcjonalna i operacyjna – zdolność do samodzielnego opracowywania i realizacji polityki monetarnej oraz wykonywania
innych zadań statutowych. W statucie nadano EBC i ESBC wszelkie uprawnienia konieczne do osiągnięcia głównego celu,
jakim jest stabilność cen. Ponadto na mocy TFUE, EBC i krajowe banki centralne nie mogą bezpośrednio udzielać pożyczek
sektorowi finansów publicznych. W ten sposób jest chroniony przed naciskami innych organów publicznych.
 finansowa i organizacyjna – posiadanie takich zasobów finansowych (pochodzących z działalności bieżącej i kapitałów
własnych), które zapewnią prawidłowe i bezpieczne wykonywanie zadań (finansowanie wydatków związanych z
działalnością bieżącą i inwestycyjną). Zarówno EBC, jak i krajowe banki centralne mają własne środki finansowe i dochody.
Kapitałem, jaki jest w dyspozycji EBC, są środki wniesione i opłacone przez krajowe banki centralne strefy euro. Ponadto
statut stanowi, że EBC i ESBC mogą samodzielnie określić swoją strukturę organizacyjną. Dzięki takiej autonomii ESBC jest w
stanie należycie wykonywać wszystkie swoje zadania.
Kraje członkowskie UE i UGiW (stan na 18 listopada 2023 r.)
 Kraje członkowskie UE (27). Wielka Brytania opuściła UE 31 stycznia 2020 r.
 Kraje członkowskie UE, które przystąpiły do strefy euro (20): Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja,
Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Włochy
 Kraje UE poza strefą euro (7): Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Węgry (wszystkie korzystają z derogacji), Szwecja (odrzuciła
przyjęcie euro w referendum konsultacyjnym z 2003 r.), Dania (z opcją opt-out)
 Kraje nienależące do UE, w których euro wprowadzono na mocy układu monetarnego z UE (4): Monako, San Marino, Watykan,
Andora
 Kraje, które wprowadziły euro bez zawierania układu monetarnego (2): Czarnogóra, Kosowo
Walutą Finlandii jest euro. Wielka Brytania i Dania jeszcze przed ratyfikacją Traktatu z Maastricht (który dał podstawy prawne do
utworzenia UGiW) wynegocjowały specjalną klauzulę, która umożliwia im pozostanie poza strefą euro tak długo, jak uznają to za
stosowne (klauzula optout). Wielka Brytania opuściła UE 31 stycznia 2020 r. Szwecja jest członkiem UE, ale walutą tego kraju jest
korona szwedzka. Norwegia nie należy do UE, ale należy do EOG*. Walutą tego kraju jest korona norweska.
Europejski Bank Centralny – organizacja, cele, zadania
Poprzednikiem EBC (European Central Bank, ECB) był Europejski Instytut Walutowy (European Monetary Institute; EMI) powołany
na mocy Traktatu z Maastricht. EMI nie dysponował kompetencjami władczymi i funkcjonował jedynie jako ciało doradcze krajowych
banków centralnych od 1 stycznia 1994 r. do 1 stycznia 1999 r. Jego głównym zadaniem było przygotowanie wprowadzenia wspólnej
waluty. EBC i ESBC powstały 1 czerwca 1998 r. kiedy weszły w życie nominacje członków Zarządu EBC. Eurosystem powstał 1 stycznia
1999 r., kiedy banki centralne 11 krajów UE przeniosły na EBC swoje kompetencje w zakresie polityki pieniężnej (wtedy przestał
również funkcjonować EMI).
Europejski Bank Centralny – organizacja, cele, zadania
Siedziba EBC mieści się we Frankfurcie nad Menem. W latach 1998-2014 – wieżowiec Eurotower w dzielnicy Bankenviertel.
Od 2014 r. – nowy budynek w dzielnicy Ostend.
Organy Europejskiego Banku Centralnego
Zadania organów EBC:
 Rada Prezesów (Zarząd EBC + 20 prezesów KBC strefy euro) – dokonuje oceny rozwoju sytuacji ekonomicznej i pieniężnej,
wytycza politykę pieniężną strefy euro i ustala stopy procentowe, po których banki komercyjne mogą uzyskać pożyczki z EBC.
 Zarząd (Prezes EBC + Wiceprezes EBC + 4 innych członków Zarządu EBC) – odpowiada za wdrażanie polityki pieniężnej, bieżącą
działalność banku, przygotowywanie posiedzeń Rady Prezesów, a także za wykonywanie pewnych kompetencji przekazanych mu
przez Radę Prezesów.
 Rada Ogólna (Prezes EBC + Wiceprezes EBC + prezesi KBC wszystkich 27 krajów UE, w tym Polski) – prowadzi działania
koordynacyjne i doradcze EBC oraz pomaga w przygotowywaniu przystąpienia nowych państw do strefy euro.
Rada Prezesów to główny organ decyzyjny EBC, w skład którego wchodzą:
 sześcioosobowy Zarząd EBC (członkowie zarządu są powoływani na 8-letnią kadencję),
 prezesi banków centralnych wszystkich 20 krajów strefy euro.
Od 1 listopada 2019 r. Prezesem Rady Prezesów jest Christine Lagarde (była dyrektor zarządzająca MFW)
Prezes, wiceprezes i pozostali członkowie zarządu są mianowani przez Radę Europejską (złożona z głów państw lub szefów rządów
państw członkowskich UE) większością kwalifikowaną na podstawie zalecenia Rady UE (główny organ decyzyjny UE) i po konsultacji z
Parlamentem Europejskim oraz Radą Europejskiego Banku Centralnego (Radą Prezesów), spośród osób o uznanym autorytecie i
doświadczeniu zawodowym w dziedzinie pieniądza. Ich mandat trwa osiem lat i nie jest odnawialny (art. 283 Traktatu o
funkcjonowaniu UE).

Różnice pomiędzy Radą Europejską, Radą UE i Radą Europy:

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/15 15354,1,rada-ue-rada-europejska-rada-europy-czym-sie-roznia.read

Prezesi krajowych banków centralnych (strefy euro) nominowani są według odpowiednich procedur obowiązujących w
poszczególnych krajach. Są oni automatycznie członkami Rady Prezesów i nie podlegają zatwierdzeniu na szczeblu Unii Europejskiej.
Ich kadencja powinna trwać nie mniej niż 5 lat, ale jest zróżnicowana. Swój urząd prezesi mogą sprawować najwyżej przez 2
kadencje.
Szczegółowe kompetencje Rady Prezesów:
 uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji potrzebnych do wykonywania zadań EBC i Eurosystemu,
 formułowanie strategii polityki pieniężnej strefy euro – podejmowanie decyzji dotyczących celów monetarnych,
podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz uchwalanie wytycznych w sprawie wykonania
tych decyzji,
 w ramach nowych obowiązków EBC związanych z nadzorem bankowym – uchwalanie decyzji dotyczących aktów prawnych,
na mocy, których podejmowane są decyzje nadzorcze, oraz uchwalanie (w trybie zatwierdzenia przy braku sprzeciwu)
projektów decyzji przedstawianych przez Radę ds. Nadzoru – organ wykonujący zadania nadzorcze EBC.
TUE (art. 105) i TFUE (art. 127) stwierdzają, iż głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen. Rada Prezesów EBC na swym
posiedzeniu 13 października 1998 r. przyjęła, iż stabilność cen to sytuacja, w której roczny wzrost cen mierzony zharmonizowanym
indeksem cen konsumpcyjnych (ang. Harmonised Index Consumer Prices – HICP) w strefie euro kształtuje się w granicach 0%-2%. W
2003 r. cel zmieniono na „poniżej, ale blisko 2%”; od 2021 jest to „stabilizacja inflacji na docelowym poziomie 2% w średnim
okresie” – cel symetryczny. Stabilność cen powinna być utrzymana w średnim okresie, co oznacza, że polityka pieniężna nie będzie
reagowała na wzrost cen, jaki ma miejsce w ciągu kilku tygodni, czy kilku miesięcy. Kwantyfikacja stabilności – czas nieokreślony.
Harmonised Index Consumer Prices (HICP) to zharmonizowana miara inflacji oparta na koszyku towarów konsumpcyjnych każdego
kraju członkowskiego strefy, na podstawie której Rada Prezesów ocenia stabilność cen w strefie euro jako całości. "Zharmonizowana"
oznacza, że wszystkie kraje Unii Europejskiej stosują tę samą metodologię. W celu obliczenia indeksu dane o inflacji pobierane są z
każdego kraju członkowskiego, następnie EBC wylicza ich średnią ważoną. Wskaźnik obliczany jest na podstawie formuły Laspeyresa.
Realizując strategię polityki pieniężnej Rada Prezesów opiera się na dwóch rodzajach analiz (dwóch filarach):
 1 filar: analiza ekonomiczna (analiza koniunkturalnych czynników inflacjogennych),
 2 filar: analiza monetarna (analiza czynników pieniężnych wyjaśniających przyszłe zmiany cen).
Analiza ekonomiczna uwzględnia fakt, że na kształtowanie się cen wpływa w dużej mierze współzależność między podażą i popytem
na rynkach towarów, usług i czynników produkcji. W tym celu EBC dokonuje systematycznego przeglądu czynników koniunkturalnych,
tj. zmiany łącznej produkcji, popytu i sytuacji na rynkach pracy, szerokiej gamy wskaźników cen i kosztów, polityki budżetowej, bilansu
płatniczego strefy euro i cen aktywów.
Dokonując analizy monetarnej EBC skupia się na monitorowaniu agregatu monetarnego M3, co pozwala dokonać projekcji poziomu
cen w przyszłości. Wartość referencyjną tego agregatu ustalono na poziomie 4,5% (roczna stopa wzrostu M3). EBC nie stara się za
pomocą oddziaływania na poziom stóp procentowych na rynku pieniężnym, reagować na każde odchylenie agregatu M3 od wartości
referencyjnej. Odchylenia te jednak, łącznie z innymi informacjami, są przedmiotem wnikliwych analiz, mających na celu ujawnienie
zagrożeń dla utrzymania stabilnych cen.
Analiza monetarna polega na szczegółowej ocenie agregatów pieniężnych (podaży pieniądza) i akcji kredytowej w celu oszacowania
ich wpływu na przyszłą inflację i wzrost gospodarczy. Drugi filar dużą rolę w wyjaśnianiu przyszłych zmian cen przypisuje czynnikom
pieniężnym.
EBC realizuje eklektyczną strategię polityki pieniężnej, łączącą elementy strategii bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI) z
elementami strategii kontroli agregatów pieniężnych (nawiązanie do ilościowej teorii pieniądza). 23 stycznia 2020 r. EBC ogłosił
rozpoczęcie przeglądu swojej strategii polityki pieniężnej. Początkowo przegląd strategii miał się zakończyć do końca 2020 r., ale
został przełożony z powodu pandemii COVID-19 i ostatecznie wyniki przeglądu zostały ogłoszone w lipcu 2021 r. (cel symetryczny).
M3 w strefie euro
We wrześniu 2023 r. roczna stopa wzrostu M3 wyniosła -1,2%, wobec -1,3% w sierpniu, -0,4% w lipcu i 0,6% w czerwcu.
W lutym 2024 wyniosła 0.4% z 0.1% w styczniu.

Poziom inflacji w strefie euro [01.2024 -2,8%, 02.2024 – Poziom inflacji w strefie euro
2,6%]

Poziom inflacji w Polsce 2024: Styczeń - 3.7; Luty - 2.8; Marzec - 2.0

Instrumenty polityki pieniężnej EBC

Instrumenty polityki pieniężnej można podzielić na instrumenty administracyjne (bezpośrednie, kontroli selektywnej – wpływają na
sektory najbardziej podatne na wahania), w tym:
 kontrola stóp procentowych (limity dolne, górne, stopy narzucone odgórnie),
 pułapy kredytowe.
oraz instrumenty rynkowe (pośrednie, kontroli ogólnej), w tym:
 operacje otwartego rynku,
 rezerwy obowiązkowe (w strefie euro 1,0%*),
  transakcje depozytowo-kredytowe (operacje na koniec dnia; standing facility).
Instrumentami najczęściej wykorzystywanymi przez współczesne banki centralne (w tym Eurosystem) są instrumenty kontroli
ogólnej (rynkowe). Wpływają one na poziom płynności banków i poziom krótkoterminowych stóp procentowych rynku
pieniężnego.
Operacje otwartego rynku odgrywają ważną rolę w polityce pieniężnej Eurosystemu w zakresie sterowania stopami procentowymi,
zarządzania płynnością na rynku oraz sygnalizowania nastawienia polityki pieniężnej. Operacje te są przeprowadzane z inicjatywy
EBC, który decyduje też o stosowanych w ich ramach instrumentach finansowych oraz zasadach i warunkach ich wykonania. Operacje
te mogą być realizowane w trybie przetargów standardowych (24h*, szerokie grono kontrahentów), przetargów szybkich (90 min*,
wyselekcjonowana grupa kontrahentów) lub procedur bilateralnych.
Od strony technicznej, w ramach operacji otwartego rynku wykorzystywanych jest pięć narzędzi:
 operacje odwracalne (repo lub kredyty zabezpieczone),
 operacje bezwarunkowe (outright),
 emisje certyfikatów dłużnych EBC – instrumenty emitowane z dyskontem w stosunku do nominału, na okres
nieprzekraczający 1 roku,
 swapy walutowe,
 przyjmowanie depozytów terminowych.
Operacje warunkowe typu repo – zakup papierów wartościowych przez bank
centralny od banku komercyjnego z jednoczesnym zobowiązaniem banku
komercyjnego do odkupienia tego papieru wartościowego po określonej cenie i w
określonym terminie; są to operacje zasilające.
Schemat operacji repo ->
Operacje warunkowe typu reverse repo – sprzedaż papierów wartościowych
przez bank centralny na rzecz banku komercyjnego z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odsprzedaży tego
papieru po określonej cenie i w określonym terminie; są to operacje absorbujące.
Operacje bezwarunkowe (outright) polegają na zakupie (operacja zasilająca) lub sprzedaży (operacja absorbująca) przez bank
centralny papierów wartościowych bez zobowiązania się do późniejszej ich odsprzedaży/odkupu.
Z punktu widzenia celów, regularności i stosowanych procedur ogół operacji otwartego rynku w Eurosystemie można podzielić na
cztery grupy:
 podstawowe operacje refinansujące (Main Refinancing Operations),
 dłuższe operacje refinansujące (LongerTerm Refinancing Operations),
 operacje dostrajające (Fine-Tuning Operations),
 operacje strukturalne (Structural Operations).
Podstawowe operacje refinansujące to regularne transakcje odwracalne zasilające w płynność, przeprowadzane co tydzień, zwykle
z jednotygodniowym terminem zapadalności. Operacje te prowadzone są przez KBC w trybie przetargów standardowych.
Podstawowe operacje refinansujące odgrywają zasadniczą rolę w realizacji celów operacji otwartego rynku prowadzonych przez
Eurosystem. Rada Prezesów EBC podejmuje regularnie decyzje co do stóp procentowych stosowanych do podstawowych operacji
refinansujących.
Dłuższe operacje refinansujące to transakcje odwracalne zasilające w płynność przeprowadzane co miesiąc, zwykle z
trzymiesięcznym terminem zapadalności. Operacje te mają na celu dostarczenie kontrahentom dodatkowego refinansowania na
dłuższy okres i są prowadzone przez KBC w trybie przetargów standardowych.
Operacje dostrajające są przeprowadzane doraźnie w celu zarządzania płynnością na rynku oraz sterowania stopami procentowymi,
zwłaszcza dla złagodzenia wpływu niespodziewanych wahań płynności na rynku na stopy procentowe (niedopuszczenie do
niekorzystnych zmian stóp procentowych rynku międzybankowego w sytuacji nagłej zmiany płynności). Mogą mieć formę operacji
zasilających lub absorbujących. Operacje dostrajające są realizowane przede wszystkim jako transakcje odwracalne, ale mogą też
przyjąć formę transakcji bezwarunkowych, swapów walutowych albo przyjmowania depozytów terminowych. Zazwyczaj
przeprowadzane przez KBC w trybie przetargów szybkich, ewentualnie w trybie standardowej procedury przetargowej lub procedur
bilateralnych. Rada Prezesów EBC może postanowić, że w wyjątkowych okolicznościach dostrajające bezwarunkowe operacje
bilateralne mogą być przeprowadzane bezpośrednio przez EBC lub większą liczbę KBC występujących jako ramię operacyjne EBC.
Operacje strukturalne mają postać emisji certyfikatów dłużnych EBC, transakcji odwracalnych i transakcji bezwarunkowych oraz
mogą mieć formę operacji zasilających lub absorbujących. W zależności od zastosowanego instrumentu przeprowadzane w trybie
procedur przetargowych lub bilateralnych. Operacje te są przeprowadzane przez KBC wtedy, kiedy EBC chce skorygować pozycję
strukturalną Eurosystemu wobec sektora finansowego (długoterminowy poziom płynności); mają nieznormalizowaną
częstotliwość i zapadalność. Rada Prezesów EBC może zdecydować, aby w wyjątkowych okolicznościach strukturalne bezwarunkowe
operacje bilateralne zostały przeprowadzone przez EBC albo jeden lub większą liczbę KBC występujących jako ramię operacyjne EBC.
Przetargi, w ramach których prowadzone są operacje otwartego rynku, mogą mieć postać przetargów kwotowych lub
procentowych.
Przetarg kwotowy – EBC określa stałą stopę procentową, po której realizowana jest transakcja, natomiast jeżeli łączna wielkość ofert
przekracza całkowitą kwotę płynności będącą przedmiotem przetargu, przedłożone oferty realizuje się proporcjonalnie (iloczyn kwoty
proponowanej i współczynnika będącego ilorazem kwoty będącej przedmiotem przetargu i łącznej wielkości ofert).
Przetarg procentowy – w tych przetargach decyduje poziom stopy procentowej zaproponowanej przez banki; w przypadku operacji
absorbujących oferty szereguje się rosnąco, według oferowanych stóp procentowych, przy czym w pierwszej kolejności przyjmowane
są oferty z najniższymi stopami procentowymi; w przypadku operacji zasilających oferty szereguje się malejąco, przy czym w
pierwszej kolejności przyjmowane są oferty o najwyższych stopach procentowych. W przypadku przetargu procentowego może być
podany odpowiednio max i min poziom stopy procentowej.
Korytarz stóp procentowych EBC
Podstawową stopą w polityce pieniężnej EBC jest stopa procentowa podstawowych (głównych) operacji Refinansujących - Main
Refinancing Operations (MRO).
MRO są przeprowadzane przez KBC i mają formę cotygodniowych standardowych przetargów. Są to operacje odwracalne
(warunkowe) z okresem zapadalności wynoszącym jeden tydzień. Ich celem jest zasilenie rynku w płynność w krótkim okresie.
Co 6 tygodni EBC ogłasza 3 rodzaje stóp procentowych:
 stopa podstawowych operacji refinansujących (4,50%)
 stopa jednodniowego kredytu zaciąganego w banku centralnym (4,75%)
 stopa jednodniowych depozytów złożonych w banku centralnym (4,00%).

W literaturze przedmiotu wymienia się 6 funkcji rezerwy obowiązkowej:

 ostrożnościową (zabezpieczenie wkładu deponentów),
 fiskalną (generującą zyski banku centralnego – jeśli jest nieoprocentowana, jest quasi-podatkiem),
 kontroli agregatów pieniężnych (wpływa na mnożnik kreacji pieniądza),
 zarządzania płynnością systemu bankowego,
 kreacji popytu na pieniądz banku centralnego,
 stabilizatora krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym.
Współcześnie system rezerw obowiązkowych instytucji kredytowych jest bardzo ważnym i skutecznym instrumentem regulowania
płynności banków. Umożliwia on tworzenie lub pogłębianie strukturalnego deficytu płynności, zmuszając instytucje kredytowe do
refinansowania się, co z kolei zwiększa skuteczność interwencji banków centralnych. System rezerw obowiązkowych (wraz z zasadą
ich uśrednienia i możliwością ich wykorzystania w okresie naliczania i utrzymywania) przyczynia się także do łagodzenia wpływu
zmian płynności na wahania stóp procentowych (stabilizacji stóp procentowych na rynku pieniężnym).
System uśrednionej rezerwy obowiązkowej oznacza, że w danym miesiącu średnia wartość depozytów złożonych przez banki na
rachunku rezerwy obowiązkowej ma być równa średniej stanów środków złożonych przez deponentów w bankach komercyjnych w
miesiącu poprzedzającym. Ponadto, jeśli w niektórych dniach określony bank ma do dyspozycji nieco mniej płynności, może wycofać
nieco środków z rachunku rezerwy, musi to jednak „nadrobić” do końca miesiąca.
Akty prawne UE
Zgodnie TFUE (art. 288) instytucje UE mogą przyjmować pięć rodzajów aktów prawnych:
 rozporządzenia,  decyzje,  opinie.
 dyrektywy,  zalecenia,
Wiążące akty prawne to:
 rozporządzenia,  decyzje.
 dyrektywy,
Art. 288 TFUE:
„W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma
zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Dyrektywa wiąże każde
Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom
krajowym swobodę wyboru formy i środków. Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych
adresatów. Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.”
Akty prawne wydawane przez EBC
EBC jest instytucją unijną, więc jego działalność regulują określone przepisy prawa pierwotnego UE (czyli traktatów) oraz prawa
wtórnego (czyli rozporządzeń, dyrektyw, decyzji, zaleceń i opinii). Na potrzeby wykonywania swoich zadań EBC uchwala także
własne akty prawne (obowiązujące w Eurosystemie). Należą do nich:
 rozporządzenia,  wytyczne i instrukcje,
 decyzje bez adresatów lub skierowane do konkretnych  zalecenia,
banków,  opinie.
Korzyści z przystąpienia do strefy euro
 Korzyści polegające na eliminowaniu kosztów wymiany walut krajów członkowskich,
  Istotne zmniejszenie ryzyka makroekonomicznego (wynikającego ze zmian parametrów makroekonomicznych),
 Większa dostępność i obniżenie kosztów pozyskania kapitału,
 Ożywienie wymiany handlowej ze strefą euro poprzez wyeliminowanie ryzyka kursowego,
 Wyeliminowanie części kosztów transakcyjnych,
 Zwiększenie porównywalności cen i wzmocnienie konkurencji.

4. Narodowy Bank Polski

Cel NBP
Cele, zadania i struktura organizacyjna NBP są określone w Konstytucji RP, ustawie o NBP i ustawie Prawo bankowe. Zgodnie z
Konstytucją RP (art. 227.1):
1. „Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i
realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”.
2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd
Narodowego Banku Polskiego.
3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat.
4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności
publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające
się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.
6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego
organów określa ustawa.”
Zgodnie z ustawą o NBP (Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 938, z późn.zm., art. 3.1.): „Podstawowym celem działalności NBP jest
utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to
podstawowego celu NBP”.
W Polsce od 1999 w realizacji polityki pieniężnej NBP wykorzystuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego; BCI). W jej ramach
RPP określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować
prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5 proc. z
dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem
inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Inflacja mierzona jest
wskaźnikiem CPI.
Zadania NBP
Najważniejsze zadania NBP są wymienione w ustawie o NBP (art. 3.2.):
 organizowanie rozliczeń pieniężnych,  kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju
 prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, systemu finansowego,
 prowadzenie działalności dewizowej w granicach  działanie na rzecz stabilności systemu finansowego,
określonych ustawami,  działanie na rzecz wyeliminowania lub ograniczenia
 prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa, ryzyka systemowego,
 regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,  opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu
płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej,
 wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Zgodnie z art. 24.1. ustawy o NBP „NBP realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z RPP. Zasady
ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustala Rada Ministrów w porozumieniu z RPP ”. 11 kwietnia 2000 r. Rada
Ministrów na wniosek ministra finansów wyraziła zgodę na upłynnienie kursu złotego od 12 kwietnia 2000 r., decydując, że kurs
walutowy złotego będzie ustalany na rynku walutowym i nie będzie przedmiotem interwencji władz monetarnych. NBP zasadniczo
nie interweniuje więc na rynku walutowym w celu obrony kursu walutowego. Nie oznacza to zaprzestania jakichkolwiek interwencji,
które są bardzo rzadkie i mają charakter dyskrecjonalny (miały miejsce m.in. w grudniu 2020 r. – skup walut obcych – i w marcu 2022
r. – sprzedaż walut obcych). W tym systemie polityka pieniężna jest niezależna od polityki kursowej.
Struktura organów NBP:
Prezes NBP Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP
* Wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP * Skład: Prezes NBP + 9 członków * Skład: Prezes NBP + 2
* Kadencja wygasa wskutek: wybranych przez Sejm, Senat i wiceprezesów + 4-6 członków
 Upływu 6 lat (1 osoba-max 2 kadencje) Prezydenta RP (po 3 członków). zarządu
 Złożenia rezygnacji * Kadencja trwa 6 lat. * Wymóg apolityczności (podobnie
 Śmierci jak dla Prezesa i RPP)
 Odwołania związanego z:
o Długotrwałą chorobą
o Wyrokiem za popełnione przestępstwo
o Wyrokiem Trybunału Stanu zakazującego
zajmowania kierowniczych stanowisk
o Kłamstwa lustracyjnego
 KOMPETENCJE ORGANÓW NBP
 Przewodniczenie RPP i zarządowi  Ustalanie założeń polityki  Uchwalanie planu finansowego
 Reprezentowanie Polski w międzynarodowych pieniężnej (dołączanych do NBP
instytucjach finansowych projektu ustawy budżetowej)  Określanie zasad i nadzorowanie
 Prawo opiniowania aktów normatywnych z zakresu  Planowanie i wdrażanie działalności gospodarki
prawa finansowego, bankowego, gospodarczego instrumentów polityki pieniężnej finansowej NBP
Głównym organem decyzyjnym NBP jest Rada Polityki Pieniężnej (odpowiednik Rady Prezesów w strukturach EBC). Szczegółowe
zadania:
 coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez
Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
 składanie sejmowi sprawozdań z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
 ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,
 ustalanie zasad naliczania i utrzymywania, wysokości i oprocentowania stopy rezerwy obowiązkowej banków i skok,
 określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach
bankowych i finansowych,
 zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdań z działalności NBP,
 przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP,
 ustalanie zasad operacji otwartego rynku,
 dokonywanie ocen działalności Zarządu w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.
Funkcje NBP
NBP jako bank centralny pełni 3 podstawowe funkcje:
 banku emisyjnego – ma monopol na emisję pieniądza gotówkowego; jako bank centralny wpływa też na bazę monetarną (M0),
 banku banków – organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi rachunki banków, jest kredytodawcą ostatniej instancji dla
banków,
 banku państwa – prowadzi obsługę kasową państwa, zarządza rezerwami dewizowymi, prowadzi politykę kursową.
W ramach funkcji banku państwa NBP zobowiązany jest do obsługi transakcji budżetu państwa. Jako centralny bank państwa NBP
prowadzi kasową obsługę budżetu państwa i rachunki bankowe rządu oraz centralnych urzędów państwowych. NBP utrzymuje
także rezerwy dewizowe kraju i zarządza nimi. Zgodnie z art. 24.1 ustawy o NBP realizuje także politykę walutową ustaloną przez
RM w porozumieniu z RPP. Po upłynnieniu złotego 12 kwietnia 2000 r. NBP zasadniczo nie interweniuje na rynku walutowym w celu
obrony kursu walutowego.
Instrumenty polityki pieniężnej NBP to:
 operacje otwartego rynku (minimalną rentowność krótkookresowych operacji otwartego rynku określa stopa referencyjna),
 rezerwa obowiązkowa (3,5%*),
 operacje kredytowo-depozytowe (stopy lombardowa i depozytowa wyznaczają przedział wahań jednodniowych stóp rynku
pieniężnego).
Zgodnie z Uchwałą nr 20/2008 RPP (z późn.zm.) operacje otwartego rynku w Polsce dzielą się na:
 podstawowe (obecnie emisja 7-dniowych bonów pieniężnych, ale w warunkach niedoboru płynności mogą to być 7-dniowe
operacje repo),
 dostrajające (emisja bonów pieniężnych, przedterminowy wykup bonów pieniężnych, operacje repo i reverse repo),
 strukturalne (emisja obligacji NBP, przedterminowy wykup obligacji NBP, zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku
wtórnym).
Cele: zbieżne z celami określonymi dla Eurosystemu.
Podobnie jak w Eurosystemie, w Polsce obowiązuje system rezerwy uśrednionej. Zgodnie z Uchwałą Nr 40/2015 Zarządu
Narodowego Banku Polskiego w sprawie zasad i trybu naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowiązkowej:
 Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest w złotych.
 Podstawę naliczania rezerwy obowiązkowej za dany miesiąc stanowi średnia arytmetyczna ze stanów rachunków objętych
rezerwą.
 Rezerwa obowiązkowa jest utrzymywana od ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który nalicza się rezerwę,
do dnia poprzedzającego kolejny okres utrzymywania rezerwy.
 Rezerwa utrzymywana w danym okresie = średnia arytmetyczna stanów środków na rachunku bieżącym lub rachunku rezerwy
obowiązkowej ze wszystkich dni okresu rezerwowego.
Rezerwa obowiązkowa jest utrzymywana na rachunkach w NBP. Podstawą naliczania rezerwy jest stan środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków
przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem m.in. środków:
 przyjętych od innego banku krajowego, skok i KSKOK,
 pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata,
 pozyskanych na podstawie umów o prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych oraz pozyskanych na podstawie umów o
prowadzenie indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach
emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego,
 uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych zabezpieczonych hipotecznie o okresie wykupu powyżej pięciu lat oraz ze
sprzedaży listów zastawnych o okresie wykupu powyżej pięciu lat.
Ponadto na Uchwały nr 15/2013 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 5 listopada 2013 r. w sprawie stóp rezerwy obowiązkowej banków,
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej oraz wysokości
oprocentowania rezerwy obowiązkowej (z późn.zm.; tekst jednolity: Dz. Urz. NBP z 2021 r., poz. 19) stopa rezerwy obowiązkowej od
środków uzyskanych z tytułu operacji repo i sell-buy-back oraz środków pozyskanych co najmniej na 2 lata wynosi 0%.
Zgodnie z art. 39a ustawy o NBP: „Banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa
Oszczędnościowo-Kredytowa pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy obowiązkowej o kwotę stanowiącą równowartość 500 000
euro, obliczoną według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia miesiąca stanowiącego podstawę naliczenia
rezerwy obowiązkowej, a w przypadku, gdy w tym dniu nie ogłoszono takiego kursu, według ostatniego kursu ogłoszonego przed
tym dniem”.
 W Polsce stopa rezerw obowiązkowych wynosi 3,50% (od 31 marca 2022 r.), podczas gdy w strefie euro 1,00%,
 Nie wszystkie środki pozyskane przez bank są objęte rezerwą obowiązkową,
 Od 30 września 2003 r. wszystkie podmioty objęte rezerwą pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500
tys. euro,
 Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane (obecnie na poziomie stopy referencyjnej).
Kredyt lombardowy stanowi źródło krótkoterminowej, jednodniowej płynności, ponieważ umożliwia zaciąganie zobowiązania o/n.
Umożliwia elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych. Udzielany jest przez NBP na
podstawie zawartej z bankami umowy ramowej na następujących zasadach ( Uchwała Nr 9/2015 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 12
marca 2015 r. w sprawie wprowadzenia „Regulaminu refinansowania banków kredytem lombardowym oraz kredytem w ciągu dnia operacyjnego przez Narodowy
Bank Polski”:
 zastawem są papiery wartościowe nominowane w złotych zdeponowane w systemie SKARBNET4 (bony skarbowe i bony
pieniężne) lub w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. (obligacje skarbowe, obligacje NBP, inne dłużne papiery
wartościowe) lub papiery wartościowe nominowane w walutach obcych,
 termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,
 warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym.
Od kredytu lombardowego należy odróżnić kredyt techniczny, czyli taki, który musi być spłacony w trakcie dnia operacyjnego
(inaczej staje się kredytem lombardowym). Kredyt techniczny ułatwia zarządzanie płynnością. Spłacany zgodnie z przeznaczeniem
jest nieoprocentowany, a jego zabezpieczenie stanowią papiery wartościowe nominowane w PLN zdeponowane w systemie
SKARBNET4 (bony pieniężne i bony skarbowe) lub KDPW (obligacje skarbowe i obligacje NBP) (Uchwała Nr 9/2015 Zarządu Narodowego
Banku Polskiego z dnia 12 marca 2015 r. j.w.).
Kredyty zaciągane w banku centralnym (m.in. lombardowy, refinansowy, dyskontowy oraz redyskontowy) nazywamy kredytami
refinansującymi. Wartość udzielonego kredytu uzależniona jest od wskaźnika haircut) (korekta regulacyjna z tytułu zmienności i
niedopasowań) dla danego typu papierów wartościowych. Szczegółową listę papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem
zastawu oraz wskaźniki haircuts NBP publikuje na stronie.
Stopy procentowe NBP
Podstawowym instrumentem realizacji założonego celu inflacyjnego jest kształtowanie wysokości krótkoterminowych stóp
procentowych, ustalanych raz w miesiącu w trakcie posiedzenia RPP:
 referencyjnej – obecnie minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych sprzedawanych w ramach podstawowych
operacji otwartego rynku (5,75%),
 lombardowej (6,25%),  redyskonta weksli (5,80%),
 depozytowej (5,25%),  dyskontowej (5,85%).
Stopa lombardowa i depozytowa wyznaczają granice korytarza wahań dla stopy o/n rynku międzybankowego.
Podstawową stopą procentową określaną przez RPP jest stopa
referencyjna która obecnie wyznacza minimalną rentowność
bonów pieniężnych sprzedawanych w ramach operacji otwartego
rynku. Minimalne oprocentowanie absorbujących płynność,
krótkookresowych operacji otwartego rynku informuje o bieżącym
kierunku polityki pieniężnej i oddziałuje na poziom
oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym.
Korytarz stóp procentowych NBP ->
Stawki rynku międzybankowego
Stopa referencyjna pozostaje w bezpośrednim związku z oprocentowaniem 1-tygodniowych (1W, S/W) depozytów rynku
międzybankowego, które w wyniku transakcji arbitrażowych oddziałują na stawki BID i OFFER pozostałych depozytów (2W, 1M, 3M,
6M, 12M). Średnia z tych stawek to stopy WIBID i WIBOR (Warsaw Interbank BID-OFFER Rate) – w 2027 r. mają zostać zlikwidowane
i zastąpione stawką WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight).
WIBID, WIBOR (Warsaw Interbank Bid/Offer Rate):
średnie arytmetyczne stawek oprocentowania depozytów międzybankowych na rynku warszawskim. Administrator i agent
kalkulacyjny stawki: GPW Benchmark SA. Przekazanie propozycji kwotowań przez uczestników do agenta kalkulacyjnego – do godz.
11:00. Fixing – godz. 11:00 (dla o/n i t/n godz. 17.00). Udostępnianie przez administratora wyników fixingu za pośrednictwem
systemu fixingowego nie wcześniej niż o godz. 11:00. Publikacja na stronie administratora: godz. 23.00.
Zastąpienie stawki WIBOR stawką WIRON jest związane z reformą benchmarków, która weszła w życie w 2022 r. Reforma „IBOR”
stanowi konsekwencję rozporządzenia (UE) 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne (BMR – the
Benchmark Regulation). W dniu 5 marca 2021 r. brytyjski regulator rynku finansowego Financial Conduct Authority (FCA), następca
prawny British Bankers' Association(BBA), oficjalnie poinformował o całkowitym zaprzestaniu kwotowania przez ICE Benchmark
Administration (IBA; administrator stawek „IBOR”) następujących wskaźników referencyjnych:
Daty szczegółowe likwidacji stawek (dla niektórych terminów były/są publikowane stawki syntetyczne – w zmienionej formule):

Podstawowe stawki referencyjne (zgodnie z BMR), które zastąpiły LIBOR, i ich administratorzy:
 CHF: SARON (Swiss Averaged Rate Overnight); SIX Financial Information AG
 USD: SOFR (Secured Overnight Financing Rate); Bank Rezerwy Federalnej NY (Fed)
 GBP: SONIA (Sterling Overnight Index Average); Bank Anglii
 EUR: ESTR (€STR, ESTER) (Euro Short-Term Rate); EBC
 JPY: TONA (Tokyo Overnight Average Rate); Bank Japonii

5. Polski system bankowy

Czynności bankowe
Zasady funkcjonowania banków komercyjnych w Polsce reguluje Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z
Prawem bankowym (art. 5.1) do czynności bankowych sensu stricto (zarezerwowanych dla banków) zaliczamy:
 przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków
tych wkładów;
 prowadzenie innych rachunków bankowych;
 udzielanie kredytów;
 udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw;
 emitowanie bankowych papierów wartościowych;
 przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;
 wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Jednolita licencja bankowa
Art. 5.5. „Jednostki organizacyjne inne niż banki mogą wykonywać czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli przepisy odrębnych
ustaw uprawniają je do tego.”
Banki w Polsce zobowiązane są do przestrzegania odpowiednich regulacji wydawanych przez instytucje UE. Podobnie jak inne
instytucje finansowe, obejmuje je zasada jednolitej licencji bankowej (jednolitego paszportu europejskiego): instytucja finansowa,
która uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności w jednym kraju członkowskim, może prowadzić tę działalność również w
pozostałych krajach Unii i sprzedawać tam swe usługi bez konieczności uzyskiwania dodatkowego zezwolenia.
Struktura bilansu banków komercyjnych
Zasady konstrukcji bilansu określa m.in. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Zał. 2). W przedstawionym w niej
wzorcu bilansu pasywa są uszeregowane według zasady malejącej wymagalności, a aktywa - według zasady malejącej płynności.
Najbardziej płynnymi pozycjami aktywów są środki pieniężne w kasie banku i na rachunku w banku centralnym . Płynne aktywa to
ponadto aktywa, które w każdej chwili można sprzedać bez straty, czyli charakteryzujące się małą wrażliwością na ryzyko cenowe,
czyli:
 środki na rachunkach nostro (rachunki otwierane u korespondentów zagranicznych lub krajowych)
 papiery wartościowe emitowane przez skarb państwa oraz bank centralny,
 lokaty w innych bankach o terminach zapadalności nie dłuższych niż okres,
dla którego obliczamy wielkość aktywów płynnych,
 papiery wartościowe uprawnione do redyskonta w NBP (skupione weksle
handlowe).
Pasywami o najdłuższym (nieokreślonym) terminie wymagalności jest kapitał własny.
Reguły bankowe
Reguły umożliwiające optymalne kształtowanie struktury aktywów i pasywów:
 Złota reguła bankowa – kwotom i terminom płatności pasywów powinny
odpowiadać kwoty i terminy zapadalności aktywów (sformułowana przez O.
Hubnera).
 Reguła osadu we wkładach – uwzględnia możliwość prolongaty wkładów, a także
zastępowania wkładów, przez co tworzy się osad (wkłady stabilne). Stwarza to
podstawę do transformacji terminów, czyli wykorzystania salda wpłat i wypłat do
operacji aktywnych „ponad termin” finansowania (sformułowana przez A.
Wagnera).
 Reguła przesunięć – aktywna polityka inwestowania prowadzona przez bank powinna być tak zorganizowana, żeby w przypadku
powstania wyraźnego napięcia w zakresie płynności likwidacja aktywów przed ich umownie przewidzianym terminem płatności
mogła nastąpić bez większych strat (konieczność utrzymywania rezerw II linii obrony płynności)
 Reguła maksymalnego obciążenia – suma strat, która musi być wzięta pod uwagę przy sprzedaży aktywów przed terminem
zapadalności, nie może być wyższa niż kapitał własny banku.
Polski system bankowy
Jedną z zasad rachunkowości obowiązujących banki przy sporządzaniu zestawienia aktywów i pasywów, jest zasada współmierności
przychodów i kosztów, zgodnie z którą w księgach rachunkowych i wyniku finansowym w tym samym okresie rozrachunkowym
należy ująć wszystkie osiągnięte przez jednostkę przychody i wszystkie koszty związane z ich uzyskaniem, a więc koszty współmierne z
osiągniętymi przychodami. Inne zasady: podmiotowości, podwójnego zapisu, inwentaryzacji, kontynuacji działalności, ciągłości
metodologicznej, memoriału, ostrożnej wyceny i zakazu kompensat, istotności.
Rozliczenia międzyokresowe
Konsekwencją stosowania zasady współmierności przychodów i kosztów jest pojawienie się w bilansie rozliczeń
międzyokresowych, zarówno po stronie aktywów (rozliczenia międzyokresowe czynne), jak i pasywów (rozliczenia międzyokresowe
bierne).
Po stronie aktywów są to:
 aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego – kwota, która według przewidywań zmniejszy w następnych okresach
obrachunkowych zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego lub będzie podlegać zwrotowi (podatek nadpłacony). Kwota ta
powstaje na skutek różnic pomiędzy prawem bilansowym a prawem podatkowym.
 pozostałe rozliczenia międzyokresowe– wartości poniesionych wydatków (czynsze i dzierżawy, ubezpieczenia majątkowe,
podatki od nieruchomości i kosztów transportu, prenumeraty), które zostaną w przyszłych okresach obrachunkowych
przeniesione do kategorii kosztów (jeśli wpłynął już i został zapłacony dokument księgowy) lub przychody do otrzymania.
Po stronie pasywów są to:
 rozliczenia międzyokresowe kosztów – kwoty kosztów jeszcze fizycznie nieponiesionych, które zostały ujęte w kosztach
bieżącego okresu sprawozdawczego, dla których zobowiązania powstaną w przyszłych okresach sprawozdawczych (nie wpłynął
dokument księgowy zobowiązujący do zapłaty). Rozliczeń takich kosztów dokonuje się w wysokości prawdopodobnych
zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy.
 ujemna wartość firmy (element przychodów przyszłych okresów); jeśli wartość nabycia przedsiębiorstwa jest niższa od aktywów
netto nabywanego podmiotu (zwykle odwrotnie);
 pozostałe rozliczenia międzyokresowe przychodów – otrzymane z góry wpływy pieniężne, które nie zostały jeszcze
wypracowane (otrzymana zapłata za przyszłe świadczenia).
Analiza pionowa bilansu umożliwia ocenę relacji pomiędzy poszczególnymi elementami aktywów oraz relacji między poszczególnymi
elementami pasywów (oddzielne badanie struktury aktywów i pasywów). Ważnym elementem analizy pionowej jest współczynnik
wypłacalności. Przykładowe wnioski z analizy pionowej w strukturze pasywów:
 wzrost zobowiązań długookresowych oraz redukcja zobowiązań bieżących zwiększają stabilność struktury finansowania,
 wzrost wartości kapitałów własnych oraz wzrost ich udziału w sumie bilansowej wpływa pozytywnie na wypłacalność,
 Malejąca wartość wskaźnika udziału depozytów klientów w zobowiązaniach mierzona jako iloraz depozytów klientów do
globalnych zobowiązań oznacza wzrastające uzależnienie od zewnętrznego finansowania hurtowego, tj. od środków
pozyskanych od innych banków oraz przez emisję papierów wartościowych.
Analiza pozioma bilansu polega na porównywaniu pozycji aktywów i pasywów w dwóch lub większej liczbie okresów
obrachunkowych (analiza wielkości absolutnych, dynamiki, odchyleń). Pozwala dokonać oceny trendów rozwojowych i przewidywać
przyszłe zmiany. Wnioski z analizy poziomej należy formułować z zachowaniem dużej ostrożności: samo badanie dynamiki nie
powinno być interpretowane w oderwaniu od analizy struktury. Np. wzrost aktywów płynnych może być pozytywnym sygnałem, jeśli
udział wartości tego elementu bilansu w sumie bilansowej był zbyt niski. Jeśli był
duży – może mieć przełożenie na spadek dochodowości.
Rachunek wyników
Kluczowe pozycje kształtujące wynik finansowy w bankach to:
 wynik z tytułu odsetek (przychody odsetkowe – koszty odsetkowe),
 wynik z tytułu prowizji (prowizje otrzymane – prowizje zapłacone),
 wynik operacji finansowych (rezultat transakcji kupna/sprzedaży
instrumentów finansowych, np. papierów wartościowych).
Inne ważne pozycje:
 przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i
innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu,
 wynik z pozycji wymiany – dodatnie lub ujemne różnice kursowe,
wynikające z wyceny aktywów i zobowiązań walutowych.
Wszystkie wymienione pozycje biorą udział w tworzeniu wyniku z działalności
bankowej.
Miary efektywności
Model rentowności Du Ponta:
 zysk netto średni stan aktywów
ROE= EM ( LM )=
średni stan kapitałówych własnych średni stankapitałów własnych
zysk netto zysk netto
ROA= NIM (PM )=
średni stan aktywów przychody ogółem
przychody ogółem
AU =
średni stan aktywów
ROE = ROA *EM
ROA = AU * NIM
ROE = AU * NIM * EM
gdzie:
ROE – Return on Equity – przeciętna rentowność kapitałów własnych – informuje, jaki przeciętnie wynik finansowy udało się
wypracować w przyjętym okresie (najczęściej w ciągu roku) z jednostki wniesionego kapitału własnego. W przypadku Polski oznacza,
ile groszy zysku udało się osiągnąć z jednego złotego wniesionego kapitału.
ROA – Return on Assets – przeciętna rentowność aktywów – informuje, jaki przeciętnie wynik finansowy udało się wypracować w
przyjętym okresie (najczęściej w ciągu roku) z jednostki zainwestowanych aktywów. Jest miarą skuteczności gospodarowania
majątkiem (zasobami) banku. W przypadku Polski oznacza, ile groszy zysku udało się osiągnąć z jednego złotego zainwestowanych
aktywów.
AU – Asset Utilization – stopa wykorzystania aktywów; informuje, jak skutecznie wykorzystywane są zasoby do generowania
przychodów (ile przeciętnie groszy przychodów udało się uzyskać z jednego złotego zainwestowanych aktywów).
NIM (PM) – Net Interest Margin (Profit Margin) – marża zysku netto; informuje, jaką nadwyżkę lub stratę finansową generuje
jednostka przychodu (ile przeciętnie groszy zysku udało się uzyskać z jednego złotego wypracowanych przychodów).
EM (LM) – Equity Multiplier (Leverage Multiplier) – dźwignia finansowa – zdolność banku do pozyskiwania funduszy obcych w celu
powiększenia skali działania (miara efektywności zarządzania funduszami).
Wzrost wskaźnika RoE w banku przy niezmienionym wyniku finansowym oznacza spadek kapitałów własnych (wzrost rentowności
kapitału własnego, którego źródłem był spadek bazy kapitałowej).
Spadek wskaźnika RoE w banku przy niezmienionym wyniku finansowym oznacza wzrost kapitałów własnych (spadek rentowności
kapitału własnego, którego źródłem był wzrost bazy kapitałowej).
Wzrost wskaźnika RoA w banku przy niezmienionych aktywach oznacza wzrost wyniku finansowego. Bank bardziej efektywnie
zarządzał dostępnymi aktywami i uzyskał lepszy niż ostatnio wynik, co przekłada się na lepszy zysk (jego produkty stały się bardziej
rentowne).
Spadek wskaźnika RoA w banku przy niezmienionych aktywach oznacza spadek wyniku finansowego. Bank gorzej zarządzał
dostępnymi aktywami i uzyskał gorszy niż ostatnio wynik, co przekłada się na gorszy zysk (jego produkty stały się mniej rentowne).
Analiza Du Ponta oparta jest na dekompozycji ROE, dzięki której możliwe jest wyodrębnienie najważniejszych determinant jego
wartości. Jednym z ważniejszych wskaźników efektywności banku jest wskaźnik poziomu kosztów (CIR, C/I cost/income ratio)
będący wskaźnikiem efektywności kosztowej:
koszty działalności banku
CIR(C / I )=
wynik z działalności bankowej
Koszty działania banku = wynagrodzenia + ubezpieczenia i inne świadczenia (składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe,
wypadkowe, na Fundusz Pracy, a także pozostałe świadczenia na rzecz pracowników) + inne (koszty utrzymania budynków, koszty
remontów, zużycie materiałów i energii) = ogóle koszty funkcjonowania banku jako miejsca pracy
Wynik z działalności bankowej = wynik z tytułu odsetek + wynik z tytułu prowizji + przychody z udziałów lub akcji, pozostałych
papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu + wynik operacji finansowych + wynik z
pozycji wymiany
Analiza wskaźnika CIR w czasie umożliwia określenie, jaka część wyniku działalności bankowej przeznaczona jest na pokrycie kosztów
działania banku oraz jaka jest zdolność kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów (ok. 60% w bankach europejskich).
Przedstawione wskaźniki efektywności są wskaźnikami porównawczymi, tzn. nie określa się dla nich wartości referencyjnych, więc
ich ocena polega na porównaniu ich poziomu dla danego banku do wielkości średnich w sektorze bankowym oraz wielkości
osiąganych przez głównych konkurentów.
Efektywność banków - dane KNF
Polski sektor bankowy – wyniki finansowe (źródło: dane KNF)
wskaźniki rentowności ROA i ROE (źródło: dane KNF)

wskaźnik efektywności kosztowej CIR (źródło: dane KNF)

Komisja Nadzoru Finansowego

Organem nadzorującym banki w Polsce jest Komisja Nadzoru Finansowego funkcjonująca na podstawie Ustawy z dnia 21 lipca 2006
r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Funkcje nadzoru nad rynkiem bankowym wyszczególniane w literaturze przedmiotu:
 licencyjna – wydawanie licencji i zgody na zmiany w statucie odp. podmiotom,
 regulacyjna – określanie standardów bezpieczeństwa,
 kontrolna – identyfikowanie zagrożeń w funkcjonowaniu banków,
 dyscyplinująca– nakładanie sankcji na podmioty nieprzestrzegające standardów.
Zgodnie z ww. Ustawą o nadzorze… :
 Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym,
emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz nad
sektorem kas spółdzielczych (nadzór zintegrowany),
 Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności,
bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego
rynku.
 Nadzór nad działalnością Urzędu Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów (-> przewodniczącym KNF jest osoba powołana przez
Prezesa Rady Ministrów).
Szczegółowe zadania Komisji:
 sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym,
 podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego,
 podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności,
 podejmowanie działań mających na celu wspieranie rozwoju innowacyjności rynku finansowego,
 podejmowanie działań mających na celu przeciwdziałanie zagrożeniom w zakresie bezpieczeństwa systemów
teleinformatycznych,
 podejmowanie działań edukacyjno-informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego,
 udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,
 stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w
szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami
usług świadczonych przez te podmioty,
 współpraca z Polską Agencją Nadzoru Audytowego (powołaną w 2017 r., a funkcjonującą od 2020 r., nadzorowaną przez Ministra
Finansów i sprawującą nadzór nad biegłymi rewidentami),
 wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Jednym z bardziej istotnych celów nadzoru bankowego w Polsce jest zagwarantowanie bezpieczeństwa środków pieniężnych
zgromadzonych w bankach i przestrzeganie prawa bankowego przez banki komercyjne.

6. Umowy bazylejskie – współczynnik wypłacalności, dźwignia finansowa i ujednolicone wskaźniki płynności

Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (Basel Committe on Banking Supervision; BCBS)
Ciało kolegialne funkcjonujące przy BIS (Bank for International Settlements), zajmujące się opracowywaniem międzynarodowych
standardów w zakresie działalności instytucji kredytowych. Powstał pod koniec 1974 r. z inicjatywy banków centralnych G-10 (Belgia,
Francja, Kanada, RFN, Włochy, Japonia, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone, Szwajcaria) i Luksemburga, w
następstwie poważnych zaburzeń na rynkach walutowych i bankowych – szczególnie bankructwa banków: Bankhaus Herstatt i
Franklin National Bank. Publikuje dokumenty w formie rekomendacji, które następnie implementowane są do systemów prawnych
poszczególnych krajów zgodnie z obowiązującą ścieżką legislacyjną. Obecnie członkami jest 27 krajów oraz UE.
Umowy bazylejskie
Umowy i porozumienia wprowadzone przez Komitet Bazylejski:
 Konkordat Bazylejski z 1975 r. – nacisk na konieczność wykorzystania podczas kontroli raportów skonsolidowanych banków.
 Nowelizacja Konkordatu Bazylejskiego z 1983 r. – likwidacja luk w przepisach dotyczących nadzoru filii i oddziałów zagranicznych.
 I Umowa Kapitałowa z 1988 r. – zestaw regulacji kapitałowych dla banków międzynarodowych (I wersja współczynnika
wypłacalności).
 Poprawka do umowy Bazylejskiej z 1996 r. – wprowadziła pojęcie ryzyka rynkowego i szczegółowe przepisy dotyczące ekspozycji
pozabilansowych banków.
 Nowa/II Umowa Kapitałowa z 2004 r. – znacznie rozszerzała zakres regulacji; obok adekwatności kapitałowej nacisk na proces
analizy nadzorczej i dyscyplinę rynkową.
 III Umowa Kapitałowa z 2010 r. – wprowadzenie dodatkowych buforów kapitałowych, norm płynności i dźwigni finansowej.
 IV Umowa Kapitałowa z 2017 r. – wprowadzenie nowej, jednolitej metody wyznaczania wymogów na ryzyko operacyjne, zmiany
w zakresie wyznaczania wymogów kapitałowych na ryzyko kredytowe.
Umowy bazylejskie – III filary
Współczesne standardy bazylejskie (III Bazylejska Umowa Kapitałowa) oparte są o trzy filary:
 Filar I – konieczność szacowania i utrzymywania minimalnych wymogów kapitałowych na pokrycie tych rodzajów ryzyka, które
występują w działalności każdego banku (kredytowe, rynkowe, operacyjne) oraz monitorowania wskaźników płynności LCR i
NSFR.
 Filar II – konieczność posiadania narzędzi pomiaru i ograniczania tych typów ryzyka, które są istotne z punktu widzenia danego
banku (wymogi kapitałowe->kapitał wewnętrzny), w tym ewentualnie kalkulacji dodatkowych wymogów na pokrycie tych typów
ryzyka, których nie uwzględnia lub uwzględnia w sposób niedostateczny Filar I oraz zapewnienia przez organy nadzoru wdrożenia
właściwych procesów oceny adekwatności kapitałowej (analiza nadzorcza).
 Filar III – konieczność ujawniania przez banki informacji na temat poziomu ryzyka (w tym ryzyka ESG) oraz wielkości rezerw
kapitałowych (dyscyplina rynkowa).
Umowy bazylejskie a prawo UE
Wprowadzenie postanowień III Bazylejskiej Umowy Kapitałowej (Bazylea III) w krajach UE dokonało się poprzez przyjęcie 2 pakietów
regulacyjnych w sprawie adekwatności kapitałowej – odpowiednio CRDIV/CRR oraz CRDV/CRR II (Capital Requirements
Directive/Regulation):
 dyrektywa 2013/36 i rozporządzenie nr 575/2013  dyrektywa 2019/878 i rozporządzenie nr 2019/876.
W pakietach uregulowano takie kwestie jak zasady dopuszczania instytucji kredytowych do działalności, nadzoru ostrożnościowego
nad instytucjami kredytowymi, kalkulacji wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności przez instytucje kredytowe oraz
ogólne zasady zarządzania podstawowymi typami ryzyka w tych instytucjach.
Adekwatność kapitałową instytucji kredytowych (w tym banków) z siedzibą na terytorium UE ma zapewnić kalkulowanie i
utrzymywanie na określonym poziomie:
 współczynnika adekwatności kapitałowej,  współczynnika dźwigni finansowej.
Instytucja kredytowa to przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy
podlegających zwrotowi od klientów oraz na udzielaniu kredytów na własny rachunek (art. 4.1(1) CRR).
Współczynnik wypłacalności
Tier1 – fundusze własne 1 kategorii (podstawowe) złożone z
Common Equity Tier 1 (CET1, 4,5% TRE) i dodatkowego
kapitału Tier1 (Additional Tier 1), muszą stanowić 6,0% TRE
Tier 2 – fundusze własne 2 kategorii (uzupełniające) (Tier 1 +
gdzie: Tier 2 = 8% TRE)
CAR – współczynnik adekwatności kapitałowej,
CCB – dodatkowy stały bufor kapitałowy (Capital TRE – całkowita ekspozycja na ryzyko kredytowe, rynkowe i
Conservation Buffer); CCB ratio = 2,5%; operacyjne (Total Risk Exposure)
CcB – bufor antycykliczny (Counter-cyclical Buffer); (0,0%-
2,5%); obecnie w Polsce 0,0%
Tier1 – fundusze własne 1 kategorii (podstawowe):
 Common Equity Tier1 (CET1) – kapitał podstawowy Tier1 kapitały księgowe (podstawowy, zapasowy, rezerwowy, z aktualizacji
wyceny), fundusz ogólnego ryzyka bankowego, zyski zatrzymane i bieżące – 4,5% łącznej ekspozycji na ryzyko
 dodatkowy kapitał Tier1 (additional Tier1) – akcje uprzywilejowane oraz hybrydowe instrumenty finansowe (np. obligacje
zamienne na akcje), pod pewnymi warunkami – łącznie z CET1: 6% łącznej ekspozycji na ryzyko
Tier2 – fundusze własne 2 kategorii (uzupełniające):
długoterminowe zobowiązania podporządkowane znajdujące się w dyspozycji instytucji przez okres pięciu lat oraz prawa do udziału
w zyskach, pod pewnymi warunkami, rezerwa na ryzyko ogólne.
Tier1+Tier2: 8% łącznej ekspozycji na ryzyko.
Zobowiązania podporządkowane muszą spełniać liczne kryteria określone w art. 63 rozporządzenia 575/2013 (CRR). Najważniejsze z
nich to:
 uwzględniane są jedynie środki w pełni wpłacone,
 zaciągnięte pożyczki muszą mieć pierwotny termin wymagalności przynajmniej pięciu lat,
 są spłacane po wszystkich innych zobowiązaniach.
Zwykle pożyczki podporządkowane są udzielane przez jednostki dominujące, ale nie jest to warunek konieczny.
Capital Conservation Buffer (CCB) – obecnie wszystkie instytucje kredytowe na terytorium UE muszą go utrzymywać na jednolitym
poziomie 2,5% całkowitej ekspozycji na ryzyko.
Bufor antycykliczny (CcB) – jego wysokość uzależniona jest od fazy cyklu koniunkturalnego (0-2,5%).
Poza wymienionymi buforami licznik Ww może być rozszerzony o bufor ryzyka systemowego (min. 1%) oraz bufor instytucji ważnej
systemowo (o znaczeniu lokalnym – do 2%, bądź globalnym – 1-3,5%).
Bufory tworzone są z kapitałów o najwyższej jakości.
Typy ryzyka uwzględniane w TRE
Ryzyko kredytowe - prawdopodobieństwo niespłacenia przez dłużnika zobowiązania podstawowego wraz z odsetkami i opłatami
Ryzyko operacyjne – ryzyko straty wynikającej z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów
technicznych lub ze zdarzeń zewnętrznych (defraudacje, nieautoryzowane transakcje, błędy w oprogramowaniu, awarie systemów
itp.).
Ryzyko rynkowe to ryzyko wystąpienia straty na pozycjach bilansowych lub pozabilansowych wynikające ze zmian szeroko
rozumianych cen rynkowych. Do komponentów tego ryzyka zaliczamy:
 ryzyko zmian cen instrumentów finansowych,  ryzyko stopy procentowej,
 ryzyko zmian cen towarów,  ryzyko zmiany wyceny rynkowej całej instytucji.
 ryzyko kursu walutowego,
Szacowanie TRE
W przypadku ryzyka kredytowego sposób kalkulacji ekspozycji na ryzyko określony jest wprost w rozporządzeniu (gotowy algorytm
lub model wewnętrzny), natomiast w przypadku pozostałych typów ryzyka należy: 1) oszacować wymóg kapitałowy stosując
gotowe algorytmy lub modele wewnętrzne, 2) oszacowane wymogi kapitałowe należy pomnożyć przez 12,5, czyli odwrotność 8%
(relacji sumy Tier 1 i Tier 2 do całkowitej ekspozycji na ryzyko). Zasady kalkulacji wymogów kapitałowych → CRR, art. 107-403.
Przy kalkulacji wymogów kapitałowych instytucje kredytowe mogą stosować algorytmy nadzorcze (szczegółowo określone w CRR)
lub dopuszczone przez CRR modele wewnętrzne (opracowywane przez zainteresowane podmioty), na których stosowanie należy
uzyskać zgodę właściwych organów nadzoru.
Dźwignia finansowa
Dźwignia finansowa (LR) to wyrażona w procentach, relacja kapitału Tier 1 do prostej sumy aktywów i pozycji pozabilansowych (bez
uwzględniania wag ryzyka). Zgodnie z Bazyleą III, dolna granica dźwigni to 3% (co oznacza maksymalnie 33-krotny poziom
lewarowania); według CRR poziom ten miał zostać przetestowany w okresie 1 stycznia 2013 r. – 1 stycznia 2017 r. i stać się
obowiązującym wymogiem od dnia 1 stycznia 2018 r., jednak na mocy pakietu CRDV/CRRII wymóg ten obowiązuje dopiero od 28
czerwca 2021 r.
Wskaźniki płynności
LCR – Liquidity Coverage Requirement – czy w sytuacji kryzysowej posiadany zapas aktywów płynnych pozwoli na pokrycie
przewidywanego strumienia wypłat w ciągu 30 dni. gdzie:
HQLA – aktywa płynne wysokiej jakości (High Quality Liquid Assets),
NCO30 – całkowity wypływ środków w ciągu 30 dni przy założeniu wystąpienia sytuacji
kryzysowej (Net Cash Outflows).
Na mocy Rozporządzenia delegowanego Komisji 2015/61 aktywa płynne wysokiej jakości (High Quality Liquid Assets, HQLA)
zaklasyfikowano do trzech grup:
Poziom 1 (do 100% HQLA) – instrumenty najbardziej płynne:
 środki pieniężne,
 rezerwy w banku centralnym,
 należności od instytucji centralnych (rządów i banków centralnych), wielostronnych banków rozwoju i organizacji
międzynarodowych, albo przez te wszystkie podmioty gwarantowane, z wagą ryzyka 0%;
Poziom 2 (do 40% HQLA):
 należności od samorządów regionalnych, władz lokalnych lub podmiotów sektora publicznego, instytucji centralnych (rządów i
banków centralnych) lub wielostronnych banków rozwoju i organizacji międzynarodowych, albo przez te wszystkie podmioty
gwarantowane, z max. 20% wagą ryzyka;
 obligacje zabezpieczone wyemitowane przez instytucje kredytowe w krajach członkowskich (z max. 20% wagą ryzyka) lub w
krajach trzecich (z max. 10% wagą ryzyka),
 papiery dłużne przedsiębiorstw (z max. 10% wagą ryzyka);
Poziom 2B (do 15% HQLA):
 instrumenty emitowane w drodze sekurytyzacji (pozycje sekurytyzacyjne – max. waga ryzyka 20%; pozycje resekurytyzacyjne –
max. waga ryzyka 40%),
 papiery dłużne przedsiębiorstw (waga ryzyka max. 100%),
 akcje spełniające określone kryteria (m.in. wchodzące w skład głównego indeksu giełdowego w danym kraju),
 instrumenty wsparcia płynności o ograniczonym zastosowaniu dostarczone przez banki centralne (pod pewnymi warunkami),
 obligacje wyemitowane przez instytucje kredytowe, zabezpieczone ekspozycjami wobec rządów centralnych, banków centralnych
wchodzących w skład ESBC, podmiotów sektora publicznego, samorządów regionalnych lub władz lokalnych w Unii lub
kredytami na nieruchomości mieszkalne (waga ryzyka max. 35%).
NSFR – Net Stable Funding Requirement – zdolność absorpcji szoku przez
źródła stabilne w ciągu 1 roku. gdzie:
AASF – stabilne fundusze własne i obce (Available Amount of Stable Funding) -
zobowiązania długoterminowe (pow. 1 roku), kapitał własny oraz depozyty
klientów detalicznych o terminie wymagalności powyżej 1 roku, a także środki
o nieokreślonym terminie wymagalności, które mogą być uznane przez bank za stabilne
RASF – aktywa niepłynne i o ograniczonej płynności (Required Amount of Stable Funding).
Dla kogo jest istotny poziom Ww?
W bankach lub oddziałach banków zagranicznych całkowitej ochronie podlegają depozyty do 100 tys. euro (art. 19, 20 i 24.1 ustawy
o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji):
 osób fizycznych,  szkolnych kas oszczędnościowych,
 osób prawnych,  pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych,
 jednostek organizacyjnych niebędących osobami  rad rodziców.
prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność
prawną,
BFG chroni depozyty w PLN i walutach obcych zgromadzone w:
 bankach krajowych (z siedzibą na terytorium RP, z  oddziałach banków zagranicznych (tj. banków z siedzibą
wyłączeniem BGK nieposiadającego zdolności poza granicami Polski i UE, o ile oddział banku
upadłościowej i banków hipotecznych), zagranicznego nie jest uczestnikiem innego systemu
 skok, gwarantowania albo system, do którego przynależy nie
zapewnia gwarancji co najmniej w zakresie i w wysokości,
w jakiej zapewnia je BFG).
Na mocy art. 22.1. ustawy o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji ochronie BFG nie
podlegają należności:
 skarbu państwa,  krajowych i zagranicznych zakładów ubezpieczeń oraz
 Narodowego Banku Polskiego, krajowych i zagranicznych zakładów reasekuracji,
 banków, banków zagranicznych oraz instytucji  funduszy inwestycyjnych, towarzystw funduszy
kredytowych, inwestycyjnych, funduszy zagranicznych, spółek
 kas i Kasy Krajowej, zarządzających i oddziałów towarzystw inwestycyjnych,
 BFG,  otwartych funduszy emerytalnych, pracowniczych
 instytucji finansowych, funduszy emerytalnych, powszechnych towarzystw
 firm inwestycyjnych, emerytalnych i pracowniczych towarzystw emerytalnych,
 osób i podmiotów, które nie zostały zidentyfikowane  jednostek samorządu terytorialnego,
przez podmiot objęty systemem gwarantowania  organów władz publicznych państwa członkowskiego
depozytów, innego niż Rzeczpospolita Polska oraz państwa trzeciego,
w szczególności rządów centralnych, regionalnych oraz
jednostek samorządu terytorialnego tych państw.
Dostosowanie polskich przepisów do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE (DGS) wprowadziło istotne zmiany w
powyższym katalogu!

7. Zarządzanie ryzykiem bankowym – ryzyko płynności i ryzyko rynkowe

Zarządzanie ryzykiem
Etapy procesu zarządzania ryzykiem:
 Identyfikacja ryzyka – określenie źródeł (wewnętrznych i zewnętrznych) ryzyka oraz jego rodzajów.
 Ocena ryzyka – kwantyfikacja poziomu ryzyka przy wykorzystaniu odpowiednich metod pomiaru oraz oszacowanie możliwych
do zaakceptowania rozmiarów strat, co w konsekwencji powinno prowadzić do określenia limitów pozycji otwartych z tytułu
różnych rodzajów ryzyka.
 Sterowanie ryzykiem – ograniczanie poziomu ryzyka do akceptowalnych rozmiarów założonych w strategii banku (metody
pasywne – tworzenie rezerw, metody aktywne – hedging, spekulacja, arbitraż).
 Kontrola ryzyka – przegląd i ocena efektywności procesu zarządzania ryzykiem w celu eliminacji wszelkich niedoskonałości.
Sterowanie ryzykiem - strategie
 Hedging (zabezpieczanie) – domykanie pozycji otwartej w celu eliminacji ryzyka (dobór do portfela aktywów o przeciwnie
skorelowanych trendach), najczęściej przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych,
 Arbitraż – jednoczesne otwieranie i domykanie pozycji na różnych rynkach, w celu realizacji zysków z tytułu różnic cen, stóp
procentowych lub kursów walutowych.
 Spekulacja – otwieranie pozycji w celu realizacji zysku; zysk zostanie zrealizowany, jeśli parametry rynkowe będą kształtowały się
zgodnie z oczekiwaniami realizującego tę strategię; w przeciwnym przypadku strategia przyniesie straty.
Ryzyko płynności
Definicje płynności i ryzyka płynności w literaturze przedmiotu:
Płynność sensu stricto – zdolność do spłaty zobowiązań w terminie
Płynność sensu largo – zdolność do regulowania zobowiązań w terminie; także do zamiany jednych zobowiązań na inne
Ryzyko płynności – zagrożenie utraty zdolności do finansowania aktywów i terminowego wykonania zobowiązań w toku normalnej
działalności banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, powodujące konieczność poniesienia nieakceptowalnych strat
(definicja przyjęta przez KNF w metodyce BION)
Ryzyko płynności – skutek ryzyka finansowego obejmującego straty w ramach uzgodnionych warunków odstąpienia kapitału (np.
ryzyko kredytowe, ryzyko depozytowe) i ryzyka cenowego, wynikającego z wciąż zmieniających się uwarunkowań co do kosztu
pozyskiwanego przez bank kapitału (np. ryzyka zmiany stopy procentowej czy ryzyka zmiany kursu walutowego; ogólnie ryzyka
rynkowego). Na ryzyko płynności ma również wpływ ryzyko realizacyjne, dotyczące sprawności funkcjonowania przedsiębiorstwa
bankowego, takie jak ryzyko personalne czy techniczno-technologiczne.
Płynność a wypłacalność
Bank jest płynny, jeżeli posiada zdolność do terminowego regulowania zobowiązań.
Bank jest wypłacalny wtedy, gdy wartość rynkowa jego aktywów jest co najmniej równa wartości jego zobowiązań.
Płynność w polskich regulacjach bankowych:
 Obowiązek utrzymywania płynności przez banki wynika z → Art. 8 (obowiązek płynności), art. 133, ust. 2 pkt 1 (obowiązek
badania płynności przez KNF), art. 138 ust.1 pkt 1 (szczegółowe kompetencje nadzorcze) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo
bankowe.
 Normy płynności (LCR i NSFR) → rozporządzenie (UE) nr 575/2013, art. 412-428, 460, 461 510, rozporządzenie delegowane
Komisji 2015/61, art. 38 oraz rozporządzenie (UE) 2019/876 pkt 116.
 Monitorowanie płynności finansowej →Rekomendacja P (Uchwała KNF nr 59/2015, Dz.Urz. KNF z 2015 r., poz. 14), wydana na
podstawie art. 137 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo bankowe → www.knf.gov.pl.
Prawo bankowe (art. 8): „Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju
działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności.”
Rekomendacja P wskazuje na konieczność opracowania i stosowania odpowiednich miar i limitów płynności oraz monitorowania
płynności:
 śróddziennej – w okresie najbliższego dnia,  średnioterminowej – w okresie 1-12 m-cy,
 krótkoterminowej – w okresie do 30 dni,  długookresowej – w okresie powyżej 12 m-cy
W tych terminach banki powinny dokonywać pomiaru kontraktowej oraz urealnionej luki płynności.
Luka płynności – różnica pomiędzy aktywami zapadalnymi i pasywami wymagalnymi w określonym przedziale czasowym wyznaczona
z uwzględnieniem terminów kontraktowych (luka kontraktowa) lub skorygowanych o możliwe zachowania klientów (luka
urealniona).
Luka dodatnia (pozycja otwarta długa) – nadwyżka środków (wskaźnik płynności (A/P) >1); brak ryzyka płynności, ale zbyt duża
nadwyżka może oznaczać koszt utraconych możliwości; bank powinien zdecydować się na operacje lokacyjne.
Luka ujemna (pozycja otwarta krótka) – niedobór środków (wskaźnik płynności (A/P) < 1) i bezpośrednie zagrożenie ryzykiem
płynności – bank powinien zdecydować się na operacje finansujące.
Brak luki (pozycja domknięta) – sytuacja idealna, rzadko występująca w rzeczywistości (wskaźnik płynności (A/P) = 1).
Instrumenty sterowania ryzykiem płynności:
 wewnętrzne i zewnętrzne limity pozycji otwartych (Rekomendacja P),
 pożyczki międzybankowe (jednodniowe, terminowe, forward, zabezpieczone i niezabezpieczone),
 kredyty zaciągane w banku centralnym (techniczny, lombardowy, redyskontowy, dyskontowy, refinansowy) → Uchwała nr
9/2015 Zarządu NBP, Uchwała nr 21/2020 Zarządu NBP; art. 42 i 44 ustawy o NBP,
 sprzedaż lub zakup aktywów, w tym operacje repo, reverse repo, BSB, SBB przeprowadzane na rynku międzybankowym i
operacje otwartego rynku → Uchwała nr 20/2008 RPP, Uchwała nr 56/2010, Dz.Urz. NBP z 2015 r.
 swapy kursowe→Uchwała Nr 13/2008 RPP oraz Uchwała Nr 48/2020 Zarządu NBP,
 sekurytyzacja tradycyjna (przelew wierzytelności lub subpartycypacja) → Ustawa Prawo bankowe; art. 92a, 92b. Definicje
szczegółowe: rozporządzenie (UE) 2017/2402, art. 2. Definicja subpartycypacji: ustawa o funduszach inwestycyjnych i
zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, art. 183 ust. 2-6.
Ponadto zgodnie z Rekomendacją P → konieczność przeprowadzania analizy scenariuszowej, analizy wrażliwości, testu
odwróconego oraz opracowania planu finansowania awaryjnego.
Analiza scenariuszowa – polega na założeniu różnych scenariuszy jednoczesnej zmiany wielu współwystępujących czynników ryzyka
oraz badaniu ich wpływu na sytuację płynnościową banku. Metody scenariuszowe służą do analizy zmian nieciągłych, czyli takich
które nie są ekstrapolacyjną kontynuacją procesów zachodzących w otoczeniu w przeszłości w danym czasie.
Analiza wrażliwości – polega na założeniu zmian pojedynczych czynników ryzyka, a także kombinacji takich zmian oraz statycznym
analizowaniu ich wpływu na sytuację płynnościową banku.
Analiza testu odwróconego (odwróconego testu warunków skrajnych) – zakłada scenariusz, w którym bank rzeczywiście upada.
Następnie proces analizowany jest wstecznie w celu określenia, jakie są newralgiczne punkty wewnątrz instytucji, które w
największym stopniu przyczyniły się do jej hipotetycznego upadku. W kolejnym etapie czynniki te badane są pod kątem
prawdopodobieństwa wystąpienia.
Plan finansowania awaryjnego – plan określający:
 działania,
 zhierarchizowane procedury,
 zdywersyfikowany zestaw alternatywnych źródeł finansowania wraz z szacunkami wielkości dostępnych środków,
 czas potrzebny na pozyskanie dodatkowych środków z każdego ze źródeł awaryjnych,
 na wypadek poważnych zakłóceń w zdolności banku do terminowego finansowania niektórych lub wszystkich rodzajów
działalności po uzasadnionych kosztach.
Ryzyko rynkowe to ryzyko wystąpienia straty na pozycjach bilansowych lub pozabilansowych wynikające ze zmian szeroko
rozumianych cen rynkowych. Do komponentów tego ryzyka zaliczamy:
 ryzyko zmian cen instrumentów finansowych,  ryzyko stopy procentowej,
 ryzyko zmian cen towarów,  ryzyko zmiany wyceny rynkowej całej instytucji.
 ryzyko kursu walutowego,
Ryzyko zmian cen instrumentów finansowych to ryzyko wystąpienia strat na skutek zmiany wyceny instrumentów dłużnych,
kapitałowych lub od nich pochodnych.
Ryzyko cen towarów to ryzyko poniesienia strat na skutek utrzymywania otwartych pozycji w materialnych przedmiotach handlu. W
przypadku instytucji kredytowych ryzyko cen towarów nie dotyczy złota, środków trwałych oraz przedmiotów stanowiących prawne
zabezpieczenie danej ekspozycji i związane jest głównie z utrzymywaniem w portfelu towarowych instrumentów pochodnych.
Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu utrzymywania otwartej, niezabezpieczonej pozycji walutowej, na skutek
niekorzystnych (w górę lub w dół, w zależności od utrzymywanej pozycji) zmian kursu walutowego
Ryzyko stopy procentowej – ryzyko spadku dochodów odsetkowych na skutek braku synchronizacji terminów przeszacowania pozycji
generujących przepływy odsetkowe (ryzyko dochodu).
Ryzyko zmiany wyceny rynkowej całej instytucji – ryzyko spadku tej wartości na skutek niekorzystnej zmiany wyceny aktywów,
zobowiązań lub pozycji pozabilansowych oraz spadku dochodów odsetkowych.
Metody pomiaru ryzyka rynkowego:
 metody oparte o miary wrażliwości – miary odzwierciedlające siłę wpływu wahań pewnych zmiennych zwanych czynnikami
ryzyka na ceny lub stopy zwrotu (np. duration i convexity),
 metody oparte o miary zmienności – miary odzwierciedlające stopień rozproszenia parametrów ryzyka (cen, stóp zwrotu lub
kursów walutowych) wokół wartości oczekiwanej lub średniej, takie jak odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne,
współczynnik zmienności,
 metody oparte o miary zagrożenia (VaR, stressed VaR),
 metody oceny wpływu zmian stóp procentowych na wynik odsetkowy (np. metoda luki, luki standaryzowanej).
Duration (analiza okresowa) – średni czas trwania instrumentu finansowego); obrazuje wrażliwość wartości ekonomicznej
instrumentu na zmiany stóp procentowych (miara ryzyka cenowego). Im wyższy wskaźnik duration, tym większa wrażliwość ceny na
zmianę stopy dochodowości (stopy procentowej).
D – duration
YTM – dochodowość do wykupu (Yield to Maturity) instrumentu o stałym kuponie (np.
obligacji)
t – numer okresu, w którym realizowany jest dochód
n – liczba lat w czasie trwania instrumentu m – częstotliwość wypłaty odsetek
Przykład:
Dana jest obligacja z czteroletnim terminem wykupu, o wartości nominalnej 1000,
oprocentowaniu kuponu 5%, w przypadku której odsetki płacone są co roku. Stopa dochodu w okresie do wykupu wynosi 4%.
Duration takiej obligacji wynosi: Średni czas trwania obligacji to niecałe 4 lata (3 lata i prawie 9 miesięcy)
Jeśli stopy procentowe rosną, wartość instrumentu przynoszącego stały dochód (np. obligacja stałokuponowa) spada, zaś wskaźnik,
jakim jest duration, pokazuje skalę spadku wartości. Jeśli stopy procentowe spadają, duration pokazuje skalę wzrostu wartości, co
wynika z uproszczonego wzoru na procentową zmianę ceny w zależności od zmiany stopy dochodowości.
Wartość narażona na ryzyko (Value at Risk, VaR) należąca do miar zagrożenia, to maksymalna strata (maksymalny spadek ceny
instrumentu, portfela lub strata wartości rynkowej całej instytucji), która może wystąpić w normalnych warunkach rynkowych w
danym przedziale czasowym, przy założeniu określonego poziomu tolerancji α. Interpretacja VaR jest stosunkowo prosta, natomiast
do jej wyznaczenia służą często skomplikowane modele ekonometryczne. Najpopularniejsze z nich to:
 metoda symulacji historycznej,  metoda wariancji-kowariancji,  symulacja Monte Carlo.
Przykład: W0 = 1000 VaR = 100
okres obserwacji = 1 dzień α (poziom tolerancji→0) = 0,01 (1- α to przedział ufności →1)
W normalnych warunkach rynkowych na 99,0% w ciągu kolejnego dnia operacyjnego wartość pozycji (portfela) nie spadnie poniżej
900. Sytuacja taka może się zdarzyć, ale prawdopodobieństwo tego zdarzenia wynosi 1,0%.

Wartość VaR zależy od:

 długości okresu analizy,  zmienności parametrów ryzyka (cen, stóp zwrotu),
 przyjętego poziomu istotności,  okresu obserwacji.
Stressed VaR – wartość zagrożona w warunkach skrajnych. Poziom VaR szacowany dla wartości instrumentu, portfela lub całego
podmiotu, który może wystąpić w przypadku realizacji najgorszego z możliwych scenariuszy. Współczesne normy bazylejskie zwracają
szczególną uwagę na konieczność zwiększenia zakresu wykorzystania testów warunków skrajnych w zarządzaniu ryzykiem.
Luka tradycyjna – różnica pomiędzy aktywami i pasywami wrażliwymi na zmianę stóp procentowych w danym przedziale czasowym.
Metoda zakłada jednakową elastyczność zmiany stóp oprocentowania wszystkich pozycji bilansowych w reakcji na zmiany stopy
rynkowej.
Luka standaryzowana – rozszerzenie analizy jaką jest luka tradycyjna o wskaźniki relatywnej zmiany stóp (uwzględniające różną
elastyczność zmiany stóp oprocentowania poszczególnych pozycji bilansowych w reakcji na zmianę stopy rynkowej).
Wytyczne w zakresie wyznaczania luki:→Rekomendacja G
Luka dodatnia (pozycja długa)– nadwyżka aktywów wrażliwych nad pasywami wrażliwymi (wskaźnik (Aw/Pw)>1) naraża bank na
ryzyko spadku stóp procentowych (spadek przychodów odsetkowych przy częściowo niezmienionych kosztach odsetkowych).
Luka ujemna (pozycja krótka) – nadwyżka pasywów wrażliwych nad aktywami wrażliwymi (wskaźnik (Aw/Pw)<1) naraża bank na
ryzyko wzrostu stóp procentowych (wzrost kosztów odsetkowych przy częściowo niezmienionych przychodach odsetkowych).
Brak luki - sytuacja idealna, rzadko występująca w rzeczywistości; brak ryzyka stopy procentowej.
Instrumenty sterowania ryzykiem rynkowym:
 wewnętrzne i zewnętrzne limity pozycji otwartych (Rekomendacja G, Rekomendacja I),
 rzeczywiste i nierzeczywiste kontrakty pochodne zawierane na rynku finansowym (kontrakty forward, futures, swapy i opcje
wystawiane na stopy procentowe, waluty, kursy walutowe, ceny papierów wartościowych, indeksy giełdowe) i towarowym
(surowców, produktów rolniczych i metali szlachetnych),
 dywersyfikacja portfela,
 aktywne, pasywne i mieszane strategie zarządzania portfelem (m.in. strategia dopasowywania przepływów pieniężnych,
immunizacji, replikacji indeksu),
 kalkulacja i utrzymywanie rezerw kapitałowych na poszczególne składowe ryzyka rynkowego zgodnie z wymogami
regulacyjnymi.