‫مسایل سیاسی جهان‬

‫سیاست جهانی‬
‫سیاست جهانی عبارت از ایفای نقش بازیگران در صحنه بین المل ل ک ه عم دتًا ب ر مح ور تب یین ؛ تش ریح ؛‬
‫منافع ؛ اقدامات و عملکردها و عناصر تشکیل دهننده قدرت میچرخد‪.‬‬
‫در سیاست جهانی ایفای نقش بازیگران برخالف سیاس ت ملی در ص حنه بین المل ل یع نی در س طح جه ان م ورد‬
‫بررسی قرار میگیرد‪ .‬در حالیکه در سیاست ملی ما نقش گروهها ؛ افراد را در یک قلمرو مشخص مورد بررسی‬
‫قرار میدهیم؛ در سیاست جهانی ما با نهادهای اصلی قدرت سروکار داریم؛ در سیاست جهانی ما دو بازیگر داریم‬
‫و این دو بازیگر از نظر نهاد قدرت عالیترین نهاد قدرت را تشکیل میدهد که عبارت از ‪.........‬‬
‫دولت ها‬ ‫‪-1‬‬

‫سازمان ها‬ ‫‪-2‬‬

‫در سیاست جهانی ایفای نقش بازیگران در صحنه بین الملل که اساسًا دولت ها و سازمان ه ا ب ه عن وان نهاده ای‬
‫اصلی قدرت با توانایی های اقتصادی؛ نظامی؛ سیاسی که دارند چیگونه میتوانند نقش خود را ایفا کنند؟ و یا اینکه‬
‫چیگونه میتوانند در صحنه بین الملل به عنوان یک بازیگر مطرح شوند؟ گذش ته از این م ا نقش ب ازیگران را در‬
‫صحنه بین الملل یعنی در سطح جهانی در یک حوزه گسترده نسبت به سیاست ملی بررسی میکنیم‬

‫تفاوت های جامعه جهانی و جامعه ملی‬

‫در جامعه ملی افراد به عنوان مهره های اصلی مطرح هستند در حالیک ه در جامع ه جه انی دولت و س ازمان‬ ‫‪-1‬‬

‫ها به عنوان مهره های اصلی مطرح هستند‪.‬‬

‫جامعه ملی یک جامعه متمرکز و یک جامعه متحد یعنی اینکه در جامعه ملی احساس وفاداری نسبت ب ه ی ک‬ ‫‪-2‬‬

‫مرکز قدرت وجود دارد‪ .‬و اساسًا افراد تابع نهاد قدرت یعنی دولت میباشند‪ .‬اما در حالیکه جامعه جهانی ی ک‬
‫جامعه غیر متمرکز و یک جامع ه غ یر متح د یع نی اینک ه در جامع ه جه انی اعض ای جامع ه جه انی درج ه‬
‫همبستگی و وفاداری شان نسبت به جامعه ملی پایانتر است‪.‬‬
‫جامعه ملی دارای سلسله مراتب قدرت است یعنی اینکه یک مرکز بنام دولت قدرت اصلی را براساس سلس له‬ ‫‪-3‬‬

‫مراتب اجرائی و وجیبه ای بعهده دارد که در نتیجه نظم مورد نظر را مستقر میس ازد‪ .‬ام ا در حالیک ه جامع ه‬
‫جهانی فاقد سلسله مراتب نیرومند میباشد یعنی با وجود که در جامعه جهانی هم س ازمان مل ل متح د اس ت ام ا‬
‫نقش عملی و مسؤل به عنوان یک نهاد برتر از دولت نیست ‪.‬‬
‫نقش دولت ها و سازمان بر محور منافع ملی؛ اقدامات و عملکردها مورد تجزیه و تحلیل ق رار میگ یرد‪ .‬و اساس ًا‬
‫نقش بازیگران در صحنه بین الملل در قدم نخست در قالب منافع ملی شان تعریف میشود‪.‬‬
 ‫تعریف منافع ملی‬
‫منافع ملی عبارت از اساسی ترین و حیاتی ترین نیاز یک جامعه است که دولت به عنوان نماینده آن ع املی‬
‫برای تأمین قواعد عمومی همان جامعه میباشد‪.‬‬
‫منافع ملی که دولت ها در صحنه بین الملل دنبال میکنند از قرار ذیل میباشد‪.‬‬
‫منافع موازی ‪ -:‬به همان منافع گفته میشود که در نتیجه همکاری و یا عدم همکاری دولت ها محسوب میشود‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫مثًال (انترکتیکا)‬
‫منافع متعارض ‪ -:‬به همان منافع گفته میشود که اص ول این من افع ب رای ی ک ب ازیگر ع املی تهدی دی ب رای‬ ‫‪-2‬‬

‫منافع بازیگر دیگر محسوب میشود‪ .‬مثًال ( دست یابی کشور ایران به سالح هسته ای )‬
‫منافع همگون یا مشترک ‪ -:‬به همان منافع گفته میش ود ک ه امک ان دس ت ی ابی ب ه آن در نتیج ه دو و ی ا چن د‬ ‫‪-3‬‬

‫کشور محسوب میشود مثًال ( مبارزه با تروریزم )‬

‫در سیاس ت جه انی ب ا اق دامات و عملکرده ای ب ازیگران در ص حنه بین المل ل آش نا میش ویم ک ه این اق دامات و‬
‫عملکردها از چند طریق صورت میگیرد‪.‬‬
‫اقدامات دیپلماتیک‬ ‫‪-1‬‬

‫اقدامات فرهنگی‬ ‫‪-2‬‬

‫اقدامات اقتصادی‬ ‫‪-3‬‬

‫اقدامات نظامی‬ ‫‪-4‬‬

‫عناصر تشکیل دهننده قدرت ملی‬

‫عناصر تشکیل دهننده قدرت ملی بطور عموم بدو بخش تقسیم میشود‪.‬‬
‫عناصر مادی یا محسوس تشکیل دهننده قدرت ملی‬ ‫‪-1‬‬

‫عناصر معنوی یا غیر محسوس تشکیل دهنند قدرت ملی‬ ‫‪-2‬‬

‫عناصر محسوس تشکیل دهننده قدرت ملی عبارت از وضعیت جغرافیایی؛ ق درت اقتص ادی؛ ق درت نظ امی؛‬ ‫‪‬‬
‫ظرفیت تکنالوژی و صنعتی؛ جمعیت میباشد‪.‬‬
‫وضعیت جغرافیایی ‪ -:‬یکی از عنصر مهم قدرت ملی کشور ه ا محس وب میش ود‪ .‬وض عیت جغرافی ایی ی ک‬ ‫‪‬‬
‫عنصر تأثیر گذار در ارتباط به توسعه کشورها بوده میتواند و همچنان تأثیر مهمی در سیاس ت کش ورها دارد‬
‫و بدون داشتن وضعیت جغرافیایی مناسب کشورها نمی توانند که پیشرفت کنند بنًا وض عیت جغرافی ایی را از‬
‫چند جهت بررسی میکنیم‬
‫‪ ( -1‬آب و هوا ) در سرنوشت یک جامعه تأثیر مهمی داشته و بخصوص در تأمین؛ تولی د؛ مب ادالت و در زمین ه‬
‫رشد حقوق فطری نقش مهم دارد و به همین علت است که اکثرًا تمدن های بزرگ در مناطق مختلف جه ان ش کل‬
‫گرفته است اثرات آب و هوا در حقوق فطری همچنان در زمینه کشاورزی و در حاص الت کش اورزی ک ه دارای‬
‫آب و هوای معتدل هستند دارد و این کش ورها میتوانن د در چن دین فص ل حاص الت بگیرن د‪ .‬و در کش ورهای ک ه‬
‫شرایط اقلیمی از نظر آب و ه وا مس اعد باش د در آن کش ور ه ا اف راد خ ود را بیش تر راحت احس اس می کنن د و‬
‫میتوانند بیشترین زمان را برای کار سپری بکنند بنًا آب و هوا نقش مهمی را در قدرت ملی کشور ها دارد‪.‬‬
‫‪ ( -2‬موقعیت جغرافیایی ) موقعیت جغرافیایی نقش مهمی در سرنوشت یک جامع ه دارد م وقعیت جغرافی ایی از‬
‫چند نگاه میتواند نقش مهم در قدرت ملی کشورها داشته باشد و موقعیت جغرافیایی کشورها از قرار ذیل میباشد‬
‫موقعیت جغرافیایی بحری‬ ‫‪-1‬‬

‫موقعیت جغرافیایی بری‬ ‫‪-2‬‬

‫موقعیت جغرافیایی استراتیژیک‬ ‫‪-3‬‬

‫موقعیت جغرافیایی بحری ‪ -:‬بدو بخش تقسیم میشود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫موقعیت جغرافیایی جزیره ای ‪ -:‬کشورهای که از نظر ژئوپولتیک دارای موقعیت جزی ره ای هس تند اگ ر از‬ ‫‪-1‬‬

‫همگونی اجتماعی برخوردار نباشند و نظام سیاسی مقدر نداش ته باش ند در این کش ورها امک ان تجزی ه طل بی‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫موقعیت جغرافیایی ساحلی ‪ -:‬کش ورهای ک ه از م وقعیت جغرافی ایی س احلی برخ وردار هس تند از چن د نگ اه‬ ‫‪-2‬‬

‫اهمیت دارد در قدم نخس ت از نظ ر سیاس ی و اقتص ادی نقش مهم دارد و این کش ورها میتوانن د بن ادر خ وب‬
‫تجارتی را ایجاد کنند بیشتر ارتباطات کشورها در سطح بین الملل با داشتن موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ب ا‬
‫هم ارتباط متقابل دارند و کشورهای که از م وقعیت جغرافی ایی س احلی برخ وردار هس تند از نظ ر اقتص ادی‬
‫بیشترین نفع از مبادالت اقتصادی بهرمن د میش وند مانن د کش ور دوبی و از نظ ر نظ امی م وقعیت جغرافی ایی‬
‫ساحلی یک نقطه برن ده میباش د کش ورهای ک ه دارای م وقعیت جغرافی ایی بح ری هس تند کم تر م ورد آس یب‬
‫میباشند‬
‫موقعیت جغرافیایی بری ( خشکه ) کش ورهای ک ه از م وقعیت جغرافی ایی ب ری برخ وردار هس تند دو ح الت‬ ‫‪‬‬
‫وجود دارد این کشور در ژئوپولتیک و در رابرد کشورهای منطقه و فرا منطق ه ق رار میگیرن د این کش ورها‬
‫همیشه به عنوان حیات خلوت ب رای نهاده ای ق درت تب دیل میش ود مانن د کش ور افغانس تان بن ابرین م وقعیت‬
‫جغرافیایی تأثیر مهمی در قدرت ملی کشورها دارد‪.‬‬
‫موقعیت جغرافیایی استراتیژیک ‪ -:‬مجموعه نقاط که از نظر اقتصادی و از نظر نظامی قابل اهمیت هستند‪ .‬و‬ ‫‪‬‬
‫نقط ه ب رای برن دگی و برازن دگی را بخص وص در عرص ه نظ امی ی ک کش ور تع یین میکنن د م وقعیت‬
‫استراتیژیک یک کشور را تشکیل میدهد‪ .‬و ما در جهان ‪ 14‬موقعیت استراتیژیک داریم‬
‫قدرت اقتصادی ‪ -:‬یکی از عنصر محسوس تشکیل دهنند قدرت ملی است بخصوص در جهان امروز ک ه م ا‬ ‫‪‬‬
‫بعداز جنگ سرد قرار داریم برای تأمین روابط کشورها در صحنه بین الملل و کشوری را که به عن وان ی ک‬
‫بازیگر در صحنه بین الملل تبدیل میکند قدرت اقتصادی هم ان کش ور میباش د و نقش مهمی را ب رای جایگ اه‬
‫کشور در صحنه بین الملل دارد‪ .‬روابط کشورها امروز در صحنه بین المل ل براس اس ق درت اقتص ادی ش ان‬
‫تعیین میشود‪ .‬قدرت اقتصادی در حقیقت بدو محور قابل تعریف است ایج اد بح ران و تنش علت تب دیل ش دن‬
‫امریکا امروز بعنوان ابرقدرت ترین کش ور در ص حنه بین المل ل همان ا ق درت اقتص ادی امریک ا میباش د بن ًا‬
‫قدرت اقتصادی یکی از عنصر مهم قدرت ملی کشور ها محسوب میشود‪.‬‬
‫قدرت نظامی ‪ -:‬یکی از عناصر محسوس تشکیل دهنن ده ق درت ملی کش ورها میباش د ق درت نظ امی ام روز‬ ‫‪‬‬
‫بعنوان یک عامل و پشتبانی اصلی قدرت ملی کشورها محسوب امروز چرا قدرت نظامی کشورها کاهش پیدا‬
‫کرده دو دلیل باعث کاهش قدرت نظامی کشور است‬
‫قدرت نظامی کشورها امروز یک عامل تأثیر گذار نیس ت یع نی اس تفاده از ق درت نظ امی بعن وان دس ته اول‬ ‫‪-1‬‬

‫بدلیل اینکه مخالفت افراد حقوقی را در بر دارد بنًا اهمیت قدرت نظامی کشور کاهش پیدا کرده‬
‫در معادالت جهانی که عامل تعیین موازنه قوا در سطح جهان است بخصوص در تکنالوژی نظام چند ُبعدی (‬ ‫‪-2‬‬

‫نظام دو قطبی یا یک قطبی ) وزنه اول را قدرت اقتصادی دارد‪ .‬بنًا باعث ک اهش ق درت نظ امی کش ور ش ده‬
‫است‬
‫ظرفیت تکنالوژی و صنعتی ‪ -:‬یکی از عناصر تأثیر گذار قدرت ملی است امروز کش ورها ک ه بعن وان ی ک‬ ‫‪‬‬
‫بازیگر در عرصه بین الملل و یک کشوری که بتواند نقش خود را خوب در عرصه بین الملل مط رح بس ازد‬
‫باید از ظرفیت تکنالوژی و صنعتی برخوردار باشد بنًا ظرفیت تکنالوژی وصنعتی نقش مهم را در سرنوشت‬
‫سیاست های داخلی و خارجی کشور ها بازی میکند کشورهای که دارای ظرفیت تکنالوژی و صنعتی هس تند‬
‫اتباع آنها بیشتر مصروف کار میباشند بطور مثال چاپان امروز قدرت نظامی ندارد ولی از ظرفیت تکنالوژی‬
‫و صنعتی خوبی برخوردار که در صحنه بین الملل بهترین بازیگر محسوب میشود‪.‬‬
‫جمعیت ‪ -:‬جمعیت یکی از عناصر تشکیل دهننده قدرت ملی کش ور ه ا محس وب و از س ه نگ اه قاب ل اهمیت‬ ‫‪‬‬
‫میباشد‪.‬‬
‫از نظر میزان جمعیت‬ ‫‪-1‬‬

‫از نظر تفکیک جمعیت‬ ‫‪-2‬‬

‫از نظر کیفیت جمعیت‬ ‫‪-3‬‬

‫از نظر میزان جمعیت ‪ -:‬هرچند امروز ما جنگ نظامی و فردی نداریم که میزان جمعیت یعنی قدرت فزیکی فرد‬
‫نقش مهم داشته باشد اما ام روز بیش تر ق درت نظ امی همان ا ظ رفیت تکن الوژی وص نعتی و اقتص اد میباش د ولی‬
‫امروز علی رغم اینکه میزان جمعیت از دو نگاه کاهش پیدا کرده ولی بآنهم میزان جمعیت یک عنصر تأثیر گذار‬
‫در قدرت ملی کشور ها میباشد و امروز از دو نگاه بیشتر قابل اهمیت است‬
‫از نظر نیروی نظ امی ( داش تن ی ک س ازمان و ارتش منظم ) کش ورهای ک ه دارای ارتش منظم هس تند اگ ر‬ ‫‪-1‬‬

‫ارتش شان برای چندین بار از بین برود باز هم من ابع ب رای از س رگیری س اختن ی ک ارتش نیرومن د وج ود‬
‫دارد‪.‬‬
‫از نظر نیروی کار بخاطر اینکه چرخ های صنعت به گ ردش درآی د نی از ب ه ن یروی ک ار اس ت بط ور مث ال‬ ‫‪-2‬‬

‫کشورهای چین و هندوستان که امروز نیروی کار بیشتر دارد ما شاهد هستیم که در این کشورها ن یروی ک ار‬
‫ارزان و تولیدات بیشتر است نسبت به سایر کشورها که باعث رشد اقتصادی شان شده‬
‫از نظر تفکیک جمعیت ‪ -:‬از نظر تفکیک از دو نگاه جمعیت دارای اهمیت میباشد‪.‬‬
‫از نظر سن ‪ -:‬کشور های ک ه ام روز کش ور ه ای مرف ع هس تند از نظ ر س ن بیش تر جمعیت ج وان را دارا‬ ‫‪-1‬‬

‫میباشند‬
‫از نظر جنس ‪ -:‬کش ور ه ای ک ه بیش ترین جوان ان م رد را دارا میباش ند این کش ور ه ا از نظ ر اقتص ادی ؛‬ ‫‪-2‬‬

‫سیاسی و تکنالوژی خوبی برخوردار بوده و کشور مرفع محسوب میشوند‪.‬‬

‫از نظر کیفیت جمعیت ‪ -:‬کیفیت جمعیت از دونگاه حایز اهمیت است‬
‫از نظر مهارتهای عینی‬ ‫‪-1‬‬

‫از نظر مهارتهای ذهنی‬ ‫‪-2‬‬

‫کشورهای که جمعیت شان از نظر مهارت های عینی و ذهنی توانمند باشد یعنی کشورهای که بیش ترین باس واد و‬
‫بیشترین متخصص را دارند‪ .‬این کشورها در عرصه های اقتصادی؛ اجتماعی؛ فرهنگی و سیاسی موفق هستند‪.‬‬
‫عناصر معنوی یا غیر محسوس تشکیل دهننده قدرت ملی شامل خصوص یات ملی ط رز تفک ر برخ ورد ی ک‬ ‫‪‬‬
‫جامعه را خصوصیات ملی گویند خصوصیات ب ه عن وان ی ک عنص ر معن وی ت أثیر ب االی ق درت ملی ی ک‬
‫جامعه دارد‪.‬‬

‫نظام جهانی‬
‫تعریف نظام جهانی ‪ -:‬عبارت از مجموعه روابط میان متغیرهای سیاسی در یک ساختار جه انی را نظ ام‬
‫جهانی گویند‪ .‬در واقع نظام جهانی براساس مناسبات میان بازیگران ( دولتها و سازمانها ) در یک کتل ه معین ک ه‬
‫امروز بنام جغرافیای زمین یاد میشود که با یکدیگر روابط سیاسی اقتصادی و اجتماعی دارند همین نظ ام جه انی‬
‫را نشان میدهد‪ .‬و مجموعه روابط میان متغیران سیاسی از سه حالت خارج نمیباشد‬
‫روابط برمبنای همکاری متقابل استوار است‬ ‫‪-1‬‬

‫روابط برمبنای رقابت متقابل استوار است‬ ‫‪-2‬‬

‫روابط برمبنای تلفیق از همکاری و رقابت استوار است‬ ‫‪-3‬‬

‫کشورهای که در نظام جهان بخاطر رسیدن به ه دف ش ان یک دیگر را کم ک میکنن د رواب ط می ان این ب ازیگران‬
‫برمبنای همکاری متقابل استوار است مانند همکاری متقابل که بین اتحادی ه اورپ ا و امریک ا وج ود دارد‪ .‬و ی ا هم‬
‫میتواند این روابط برمنبای رقابت متقابل برعکس همکاری متقابل باشد به این معنی ک ه کش ورها در جهت دس ت‬
‫یابی به منافع و اهداف شان با یکدیگر در نظام جهانی تضاد دارند که روابط متعارض میان شان وجود دارد مانند‬
‫روابط که میان امریکا و ایران یا رابطه که میان ایاالت متحده امریکا و جماهیر ش وروی در زم ان جن گ وج ود‬
‫داشت و یا هم روابط میان متغیر های سیاسی برمبنای تلفیقی از همکاری و رقابت اس توار اس ت این در ص ورت‬
‫است در بخشی از زمینه ها بازیگران با یکدیگر همکاری دارند و در بخشی از زمینه ها با هم رقابت دارند مانن د‬
‫رابطه میان چین و امریکا ؛ رابطه میان چین و روسیه امروزی؛ رابطه میان چین و هندوستان رابطه همکاری و‬
‫رقابت جریان دارد‪.‬‬

‫ساختار‬
‫ساختار عبارت از قرار گرفتن بخش های مختلف در یک نظام بطور مثال صنف ی ک س اختار اس ت چ وکی ه ا؛‬
‫استاد؛ تخته میز خطابه نشستن محصلین خود همین یک ساختار است‬

‫طبقه بندی نظام جهانی‬

 ‫نظام جهانی براساس دو ُبعد طبقه بندی میشود‪.‬‬
‫برمبنای ُبعد ساختاری‬ ‫‪-1‬‬

‫برمبنای ساخت کنترولی‬ ‫‪-2‬‬

‫ُبعد ساختاری ‪ -:‬نظام جه انی برمبن ای س اختار ش امل ‪ 6‬بخش عم ده میش ود‪ .‬نظ ام موازن ه ق وا؛ نظ ام دو قط بی‬
‫انعطاف پذیر؛ نظام دو قطبی انعطاف ناپذیر؛ نظام جهانشمول؛ نظام سلسله مراتبی و نظ ام ت ک ویت ویی اینه ا از‬
‫جمله انواع نظام جهانی برمبنای ساختار است‪.‬‬
‫نظام موازنه قوا ‪ -:‬عبارت از نظامی میباشد که بازیگران بصورت مجرد نه بلکه بول ک ه ای ق درت هس ته‬ ‫‪‬‬
‫نظام جهانی را تشکیل میدهد منظور از هسته نظام جهانی یعنی بعنوان عوامل تأثیرگذار بر چیگونگی ش کل‬
‫دادن و جهت دادن نظام جهانی است برای ایجاد موازنه قوا حداقل وجود پنج بولک ق درت ( پنج اب ر ق درت )‬
‫شرط اساسی است عمده ترین کارکرد نظام موازنه قوا از قرار ذیل میباشد‪.‬‬
‫جلوگیری از امپراطور عالم گیر ( فرصت در این نوع نظام وجود ندارد که یک ابر قدرت بعنوان امپراطور‬ ‫‪-1‬‬

‫عالم گیر تبدیل شود به دلیل اینکه با بازیگران معادل با خود مواجه است )‬
‫حفظ استقالل دولت ها ( حتی دولت های که در پیرامون اوردوگاه قدرت قرار دارد کم تر آس یب پ ذیر هس تند‬ ‫‪-2‬‬

‫در سیاست توسعه طلبی و از طرف دیگر بخصوص دولت های ک ه در ی ک منطق ه خ اص واق ع ش ده بیش تر‬
‫موازنه قوا به استقالل شان کمک میکند مانند دولت های بیطرف که میان دو ابرقدرت واقع میشوند )‬
‫حفظ نظم موجود ( در نظام موازنه قوا نظم موجود به عنوان نظم مطلوب پنداشته میشود بخاطرک ه هیچ اراده‬ ‫‪-3‬‬

‫برای تغییر نظم موجود نیست چون نظم موجود عاملی ت أمین و تحق ق من افع تم امی اوردوگاهه ای ب زرگ و‬
‫کوچک است )‬
‫فراهم ساختن شرایط برای برقرار روابط مسالمت آمیز ( در نظام موازنه قوا نوعی تهدی د جن گ وج ود دارد‬ ‫‪-4‬‬

‫در نظام موزانه قوا جنگ ها محدود میشود وقتی جنگ ها محدود شد حقوق بین الملل کارآرایی پی دا میکن د و‬
‫دیپلماسی مهم ترین ابزار برای پیشبرد روابط است )‬
‫راه های موازنه قوا در سطح جهان از قرار ذیل میباشد‪.‬‬
‫افزایش قدرت نظامی‬ ‫‪-1‬‬

‫تصرف اراضی بعنوان جبران قدرت‬ ‫‪-2‬‬

‫ایجاد مناطق حایل ( بیشتر کشور سوم نقش دارد هدف از کشور سوم کشور بیطرف است )‬ ‫‪-3‬‬

‫ایجاد تفرقه میان متحدین و غلبه برآنها ( تفرقه بیآنداز حکومت کن )‬ ‫‪-4‬‬

‫نظام دو قطبی انعطاف پذیر ‪ -:‬عبارت از آن نظامی میباشد که هسته نظام جهانی در اختی ار دو بول ک ق درت‬ ‫‪‬‬
‫قرار دارد و این دو بولک قدرت با یکدیگر رقابت دارند و هسته جهانی را برمبنای خواس ته ه ا و اراده ش ان‬
‫شکل میدهند مانند دوران جنگ سرد ( رقابت بولک شرق و بولک غرب )‬
‫نظام دو قطبی انعطاف ناپذیر ‪ -:‬این نظام یک مودل تاریخی ن دارد ی ک م ودل ف ردی و تف اوت این نظ ام ب ا‬ ‫‪‬‬
‫نظام دوقطبی انعطاف پذیر دارد هرچند هر دو برمبنای دو بولک قدرت شکل میگ یرد ام ا در نظ ام انعط اف‬
‫ناپذیر کشورهای عدم تعهد و کشورهای بیطرف وجود ندارد‪ .‬یعنی در اینجا بازیگران جهانی مکل ف ان د بای د‬
‫با یک بولک بپیونند یعنی گزینه بیطرفی وجود ندارد در حالیکه در نظام انعطاف پذیر گزینه بیط رفی و ع دم‬
‫تعهد وجود دارد‪.‬‬
‫نظام جهانشمول ‪ -:‬این نظام هرچند مودل تاریخی ندارد نظامی است که اختی ار و ص الحیت دولت ه ا توس ط‬ ‫‪‬‬
‫یک نهاد برتر تعین میشود‪ ( .‬یک نهاد برتر که حاکم بر روابط دولت است امور جه انی ی ا جامع ه جه انی را‬
‫بعهده دارد مانند سازمان ملل متحد هرچند سازمان ملل متحد نقش اجرایی و ی ا نقش اساس ی را ب رای پیش برد‬
‫امور ندارد و نقش سازمان ملل متحد یک نقش تشریفاتی است ضمانت اج رای الزم را ب رای ام ور دولت در‬
‫روابط بین الملل ندارد هرگاه سازمان ملل متحد از قدرت واقعی ب رای پیش برد ام ور اداره جه ان برخ وردار‬
‫باشد و این یک نظام جهانشمول است )‬
‫نظام سلسله مراتبی ‪ -:‬عبارت آن نظام میباشد که در نتیجه پیروزی یک بازیگر شکل میگ یرد و این ب ازیگر‬ ‫‪‬‬
‫میتواند قدرت اصلی جهان را بعهده داشته باشد نظامی که رهبری جهان در اختی ار ی ک ب ازیگر برن ده اس ت‬
‫مانند پیروزی امریکا بعداز جنگ سرد‬
‫نظام تک ویتویی ‪ -:‬عبارت از آن نظامی میباشد که در نتیجه دسترسی بعضی کشورها به سالح اتومی شکل‬ ‫‪‬‬
‫میگیرد‪ .‬یعنی نظامی که اساسًا قدرت اصلی در اختیار برخی از کشورهاست مانند پنج عضو شورای ام نیت‬
‫سازمان ملل متحد این نظام بیشتر مودل فردی است‬
‫ُبعد کنترولی ‪ -:‬نظام جهانی براساس نیروهای کنترول کننده و کنترول شونده به پنج دسته عمده تقسیم میشود‪ .‬ک ه‬
‫عبارت از نظام امنیت دسته جمعی؛ نظام بازدارندگی؛‬
‫نظام امنیت دسته جمعی عبارت از آن نظامی میباشد حاص ل ف راهم ک ردن ام نیت ب رای تم امی اعض ا و این‬ ‫‪-1‬‬

‫نظام زمانی بوجود میآید که امنیت به عنوان منافع مشترک برای کش ور ه ا مفه وم داش ته باش د در ص ورتکه‬
‫تهدید امنیت علیه یکی از کشورها جهان در حقیقت تهدید علیه تمامی کش ورهای جه ان محس وب میش ود‪ .‬این‬
‫هرچند مودل فردی دارد در سطح جهان ایجاد نشده اما به نوعی در سطح کشورها ایجاد مانند سازمان ناتو‬
‫الزامات که برای شکل گیری نظام امنیت دسته جمعی وجود دارد از قرار ذیل میباشد‬
‫عضویت تمامی کشور های عقب مانده‬ ‫‪-1‬‬

‫اولویت بخشی به منافع عموم بوجود بیآید‬ ‫‪-2‬‬

‫اطمینان سازی از مجازات‬ ‫‪-3‬‬

‫توزیع مراکز قدرت‬ ‫‪-4‬‬

‫غیر قابل تقسیم دانستن صلح و امنیت‬ ‫‪-5‬‬