Charakterystyka metod oceny wielokryterialnej

Ocena wielokryterialna polega na wspomaganiu procesu decyzyjnego w przypadku

dysponowania kilkoma kryteriami. Według nich będziemy bowiem dokonywali poszukiwania
i oceny optymalnego rozwiązania dla naszego systemu.
Wybór konkretnej metody zależy z od rodzaju problemu, z jakim mamy do czynienia oraz od
rodzaju danych, jakimi dysponujemy. Podstawową zasadą wykorzystywaną w metodach
ELECTRE jest porównywanie każdego wariantu z wszystkimi pozostałymi. W ten sposób
sprawdza się, czy istnieją przesłanki pozwalające na uznanie danego wariantu za mający
przewagę nad każdym z pozostałych. Każdemu kryterium cząstkowemu
przyporządkowujemy wielkość wagową i wyznaczamy współczynnik zgodności z hipotezą
(jeden obiekt przewyższa drugi). Konstruujemy graf, w którym wierzchołki są wszystkimi
obiektami, a łuki to relacje przewyższenia. Środek grafu stanowić będzie rozwiązanie naszego
problemu. Oceny podejmowane w tej metodzie są ocenami subiektywnymi.
Wyróżnia się cztery problematyki wzorcowe: wyboru, sortowania, porządkowania i opisu
wielokryterialnego. W przypadku pierwszej z nich problem formułowany jest w kategoriach
wyboru „najlepszego” wariantu. Problematyka sortowania nastawiona jest na zagadnienie
przydziału wariantów do pewnych kategorii, z których każda ma samowystarczalną definicję.
Z kolei problematyka porządkowania polega na ukierunkowaniu badań na uporządkowanie
wariantów według malejącej preferencji. Wreszcie w przypadku problematyki opisu badania
nakierowane są na opis wariantów decyzyjnych i ich konsekwencji.
Dzięki tej metodzie możemy porównywać obiekty charakteryzujące się parametrami
ilościowymi, ale obiekty te muszą mieć identyczne przeznaczenie funkcjonalne. Dla każdego
z systemów wyznaczamy kompleksową ocenę jako liczbę unormowaną [0,1] metodą
wzorcową oraz bezwzorcową. Metoda ta pozwala na porównywanie systemów o tym samym
przeznaczeniu.
W tej metodzie będziemy zakładać dużą niepewność co do podejmowanych decyzji, gdyż
informacje które posiadamy są niepełne a nasz wynik będzie rozmytą relacją dominacji
między obiektami (charakteryzowanymi przy pomocy współczynników wagowych) z
subiektywnego punktu widzenia osoby decydującej.
Metoda pozwala na uporządkowanie ze względu na wartość (jakość może być określona np.
metodą taksonomii numerycznej) kryterium od największego do najmniejszego, zakładając
addytowność* ogólnego kryterium oceny. Opiera się na pojęciu ,,drogi” czyli określonej
lokalizacji wartości parametrów między wartościami minimalnymi oraz maksymalnymi.
Metoda ta często wykorzystywana jest w analizie zakupu np. urządzeń technicznych systemu
pod różnymi kątami (cena, jakość, zgodność z posiadanymi już innymi elementami)
Metoda ta charakteryzuje się wyborem decyzji, których działanie jest wymierne i ma pełnić
określoną działalność tak długo, jak to potrzebne. Może być rozwijana do momentu gdy
rozwijany produkt osiągnie wartość zero. Pozwala ona na osiągniecie oczekiwanych
rezultatów przy ograniczeniach wynikających np. z budżetu. Do wdrożenia tej metody
musimy posłużyć się danymi aktualnymi oraz szacowanymi przyszłymi uwarunkowaniami,
zakładającymi redukcje nakładów potrzebnych do kontynuacji tego przedsięwzięcia w
przyszłości.
W zależności od oczekiwanego przez nas efektu jesteśmy w stanie dobrać najbardziej
optymalną metodę oceny wielokryterialnej. Każda z wyżej wymienionych przeze mnie metod
ma swoje zalety, które w zależności od analizowanego problemu mogą być kluczowe.