Chan Oświęcimski

Str 79-98

Wojny z państwami hellenistycznymi

PRZYGOTOWANIA I WOJNA MACEDOŃSKA (215-205 r p.n.e.)

Ø Po zwycięstwie w II wojnie punickiej, Rzym zapanował całkowicie nad

zachodnią częścią basenu morza śródziemnego. W czasie wojen z Kartaginą,
Rzym zainteresował się również wschodnią częścią.

Ø I wojna illryjska (229-228 p.n.e.) która zapewniła Rzymianom protektorat a

raczej jego rodzaj, nad tymi terenami

Ø II wojna illyryjska (219 p.n.e.) była wymierzona w Demetriosa z Faros

Ø Ekspansja ta niepokoi Filipa V władcę państwa Antygonidów który uważał że

tereny illyri to wpływy macedońskie. Filip wykorzystując trudną sytuację Rzymian
po bitwie pod Kananami, zawiera sojusz z Kartaginą, co Rzym uznaje za nóż
wbity w plecy

Ø I wojna macedońska (215-205 r p.n.e.) nie przynosi jakiś wielkich i poważnych

skutków militarnych, lecz staje się przyczynkiem do II wojny macedońskiej (200-
196 p.n.e.) pretekstem do tej drugiej wojny stało się poselstwo sojuszników z
Rodos, Pergamonu, Rodos i Aten którzy prosili Rzym o pomoc

Ø Rzym mimo ciężkich walk z Haniballem, był bardzo dobrze przygotowany do

tej wojny, szczególnie wodzowie którzy walczyli z Filipem a potem Antiochem III
władcą Seleukidów byli bardzo dobrze zorientowani w problematyce greckiej.

Ø Arystokracja rzymska z początków II wieku była wychowywana na kulturze

greckiej, literaturze i bardzo dobrze znała język grecki i była tym zachwycona.
Dzięki temu mogli podjąć ekspansję na wschód pod hasłem W O L N O Ś C I H
E L L E N Ó W.
 Ø Do tej roli najlepiej był przygotowany Tytus Kwincjusz Flaminiusz który w 198
roku objął konsulat, po czym pozostał w Grecji i był bardzo dobrym dyplomatą
który potrafił oczarować Greków, pod płaszczykiem uwielbienia dla ich kultury.

Ø Miłośnikiem kultury hellenistycznej był również Marek Fluwiusz Etor

(zorganizował w 186 p.n.e. igrzyska z greckimi aktorami i pompą) Scypion
Afrykański również był miłośnikiem kultury greckiej. Kato już był nie tak
przychylny grekom, chociaż opanował grecką literaturę

Ø W polityce rzymskiej Rzym przez niemal 50 lat powstrzymywano się od

eskpansji wrogich terenów, zadowalał się prowincjami takimi jak Sycylia,
Sardynia, Korsyka i Hiszpania (a raczej dwie)

Ø Wstrzemięźliwość tę tłumaczą trudności militarne

Ø Rzym miał bardzo ciężko z poborem wojsk w Italii, wojowie italscy niechętnie
przebywali poza granicami kraju nie można było też co rok powoływać nowych
żołnierzy. Więc Rzym ograniczył to do zmiany dowódców

Ø Rzym w tej sytuacji nie zrezygnował z dalszej ekspansji, ale ograniczył politykę
aneksji starał się działać przez system sojuszy i państw klientelnych
najważniejsze były: RODOS, PERGAMON. Rodos słynęło z wysoko rozwiniętej
floty wojennej i handlowej.

Ø Floty te odegrały bardzo ważną rolę w wojnach Rzymu z Antygonidami i

Seleukidami

Ø Państwa sojusznicze charakteryzowała krótkowzroczność, nigdy nie

występowały solidarnie przeciwko Rzymowi

Ø Polityka Seleukidów i Antygonidów prowadziła do umniejszania roli państw

hellenistycznych

II WOJNA MACEDOŃSKA (200-196 P.N.E)

Ø W czerwcu 197 r p.n.e na terenie Tesalii na wzgórzach Psie Głowy, doszło do
decydującego starcia. Nowocześniejsza taktyka wojsk rzymskich, rozgromiła
wojska macedońskie

Ø Flamininus zmusił Filipa do pertraktacji pokojowych nad doliną Tempe,

następnie zawarcia oficjalnego pokoju w 196 r p.n.e

Ø Flamininus w rokowaniach z Filipem kierował się metodą Scypionów (dziel i

rządź) stanowczo sprzeciwil się żądaniom Związku Etolskiego by całkowicie
niszczyć Macedonię. Lecz Filip wychodzi obronną ręką.

Ø Warunki tego pokoju były takie: Filip musiał się zrzec swych zdobyczy na rzecz
Pergamonu i Rodos (i tak Rzym nie powiększył terytoriów) płacić Rzymowi 1000
talentów kontrybucji, wydać całą flotę prócz 6 okrętów. Lecz mógł zachować
niezliczoną armię lądową. Jednak najważniejsze było zrzeczenie się Macedonii i
roszczeń do całej Grecji. Poleis uzyskały niepodległość.

Ø W 196 roku podczas igrzysk olimpijskich, Flamininus (czy jakoś tak Xd) ogłosił
wolność Helenów, co sprawiło wybuch entuzjazmu wśród Greków (sam wódz
rzymski serio rozumiał to pojęcie wolności greckiej niż realistycznie komisja
senacka)

Ø Flaminimus wycofał rzymskie garnizony z Grecji, przez co Grecy łudzili że

odzyskali wolność (tu się dopiero zabawa zaczyna)

Ø Deklaracja na Istmie Korynckim co prawda przekreślała katastroficzne skutki

bitwy pod Cheroneą, co znaczy przekreślenie macedońskiego zwierzchnictwa
nad Grecją. Lecz nie była to wolność albowiem Rzym opiekował się państwem
greckim. Wyrażała się poprzez wsparcie interesów klasy wyższej

Ø Flaminimus był zmuszony do interwencji w Sparcie po tym jak przywództwo

objął tam Nabis szermujący radykalnymi haslami

Ø Jesienią 195 Flaminius w czasie igrzysk ogłasza pokój w Grecji, uzyskał

zezwolenie na ewakuację wojsk z Grecji, odebrał tez Chalkis, Demetrias,
Akrokorynt
 Ø W 194 roku wojska rzymskie opuszczają grecję, lecz nie kończy to opieki

WOJNA Z ANTIOCHEM (192-188 R P.N.E)

Ø Wojnę z państwem seleucydów zwaną wojną syryjską (192 - 188 p.n.e.)

wywołana została przez naruszenie stanu równowagi między siłami państw
hellenistycznych przez króla Antiocha III. Zaatakował on posiadłości lagidów w
Syrii i zajął także wiele miast greckich. Hannibal namawiał antiocha trzeciego do
wojny z rzymem

Ø Ekspedycja Antiocha III na teren Grecji w roku 191 nie powiodła się, poniósł on
klęskę w słynnej bitwie pod Termopilami

Ø Aby Rzym mógł się przeprawić do Azji Mniejszej konieczne było opanowanie
sytuacji na morzu. Państwo Seleukidów, dysponowało dość silną flotą Rzymianie
wykorzystali w pełni okręty Pergamonu i Rodos

Ø Antioch III w 190 r p.n.e. powierzył nową flotę Hannibalowi doszło do bitwy
morskiej koło Side na południowym wybrzeżu Azji Mniejszej (dzisiejsza Turcja)
wygrali ją Rodyjczycy dysponujący szybkimi i bardzo zwrotnymi okrętami.

Ø Jesienią roku 190 Antioch, wystawił nową flotę przeciw nadciągającej na

morze rzymską flotę. Decydującą bitwę stoczono pod Myonmessos (blisko Teos)
okręt rzymskie były wspierane przez Rodos.

Ø W 190 roku na teren Azji Mniejszej wylądowała armia rzymska pod wodzą
Lucjusza Korneliusza Scypiona któremu towarzyszył jako legat, jego sławny brat
Publiusz. Kierował działaniami wojennymi.

Ø W bitwie pod Magnezją 189 r p.n.e. Antioch poniósł klęskę, opuszczony przez
swych sojuszników musiał prosić Rzymian o pokój zawarto go w Apamei w 188 r
p.n.e. Królestwo Seleukidów nie ustąpiło wprawdzie żadnych terytoriów Rzymowi
ale musiało oddać znaczne obszary Pergamonowi i Rodos rzymskim
sojusznikom.
Ø Antioch zobowiązał się do wypłacenia Rzymowi w ciągu 12 lat 15000 talentów
ograniczenia floty do 10 okrętów i do wyrzeczenia się utrzymywania słoni
bojowych, dodatkowym zobowiązaniem miało być wydanie Rzymowi Hannibala
zdało on jednak zbiec do Bityni i schronić się u króla Prusiasa.

Ø Hanibal popełania samobójstwo w 183 r p.n.e. i również umiera Scypio

Afrykański

Ø Pierwsze lata II wieku przed naszą erą były okresem największego wpływu
Scypiona Afrykańskiego dominowała wówczas w polityce rzymskiej głoszona
przez niego zasada dziel i rządź.

Ø W polityce wewnętrznej Scypion Afrykański cieszył się szerokim poparciem

plebsu a zwłaszcza swych licznych weteranów i klientów. W roku 200 Scypio był
cenzorem i od tego czasu figurował jako pierwszy na liście senatorów

Ø Senatorem przestał być w 184 roku po tym jak urząd senatora objął jego
przeciwnik Kato

Ø Marek porc już kato rozpoczyna walkę z factions scypion ów występując jako
oskarżyciel w licznych procesach wytoczonych osobom z przeciwnego obozu

Ø W roku 100 osiemdziesiątym siódmym kato zażądał od scypiona

przedstawienia rozliczeń finansowych z prowadzonej przez niego wojny syryjskiej
według przekazu liwiusza publiusz s cypio przyniósł te rachunki do Senatu ale
podarł je publicznie

Ø zniechęcony tymi wydarzeniami scypion afrykański wycofuje się z życia

publicznego

Ø cenzura katona przeszła do historii jako przykład wyjątkowej surowości i

fanatycznej w walki ze zbytkiem liwiusz określił ją mianem smutnej cenzury
sporządzenie nowej listy Senatu odbyło się pod hasłem czystki usunięto Senatu
wielu dotychczasowych członków którzy naruszyli rzymskie obyczaje wśród nich
znalazł się konsul z roku 100 dziewięćdziesiątego drugiego lucjusz flamini minus
 Ø Te nowe tendencje wystąpiły wyraźnie podczas gwalt prowadzonych przez
antiocha czwartego władcy seleucydów przeciwko państwu lagi gdów antioch
odniósł poważne sukcesy wkraczając na teren Egiptu 100 100 sześćdziesiątym
dziewiątym jednak w roku 100 sześćdziesiątym ósmym przybyło doń poselstwo
rzymskie i na Przedmieściu aleksandrii legat gajusz popili już lae nas zażądał od
króla natychmiast tego wycofanie się z starym Egiptu i Cypru

Ø W 168 wybucha wojna pod Pidną

III WOJNA MACEDOŃSKA (171-167 P.N.E.)

Ø Przyczyną trzeciej wojny macedońskiej było umocnienie państwa Antygonidów

którego król Perseusz syn Filipa V, prowadził w latach 174-171 energiczną
politykę na terenie Tracji i Grecji.

Ø Władca Macedonii wykorzystał zapewne niezadowolenie w świecie greckim

wywołane poważnym kryzysem społeczno-ekonomicznym Perseusz operował
radykalnymi hasłami społecznymi jak podział ziemi i zniesienie długów poparli go
zwłaszcza demokraci greccy niechętni rządom oligarchów związanych z Rzymem

Ø Dużym sukcesem króla Macedonii było także zbliżenie do Związku

Achajskiego, któremu zaciążyła nadmiernie wspólna opieka Rzymu i Eumenesa
II, króla Pergamonu.

Ø Wojna w latach 171-169 była prowadzona przez stronę rzymską mało

skutecznie dopiero w 168 roku. Dowództwo objął utalentowany wódz Lucjusz
Emiliusz Paulus, w roku 206 podjął on błyskawiczne działania na terenie
Macedonii

Ø 22 czerwca 1168 roku przed naszą erą została stoczona bitwa pod padną
która trwała niewiele dłużej niż godzinę wystarczyło to jednak na zniszczenie
potężnej armii perseusza zginęło ponad 20000 żołnierzy macedońskich a ponad
10000 dostało się do niewoli.

Ø Bitwa pod padną położyła kres monarchii antygon nitów komisja senacka miała
zadecydować o dalszych losach Macedończyków. Lecz ostatecznie
postanowiono że Macedonia odzyskuje wolność, zostaje tam wprowadzony ustrój
Republikański.
Ø Macedonia została zamieniona na 4 zależne Republiki od Rzymu które musiały
płacić Rzymowi daniny. Surowo ukarano w Grecji sojuszników Perseusza w tym
także związek Achajski. Grecy musieli wydać tyś rodzin ich liczbie znalazł się
słynny historyk Publiusz z Megalopolis najsurowiej został ukarany Epir za
aktywne wsparcie Macedonii

Ø Pergamonu i rodos przestali być potrzebni rzymowi najciężej dostało się rodos
przez ogłoszenie małej wyspy delos

Ø powstanie tej wysepki podkopało dochody, Rodos pobierała dotąd wielkie cła
portowe

Ø w roku 167 znosi się w Rzymie podatek bezpośredniej od obywatel,i od tej

pory zasadniczym przywilejem obywateli rzymskich w Italii było niepłacenie
podatków od swych podstawowych dochodów ziemi lub lub przedsiębiorstw
rzemieślniczo handlowych. Płacili tylko podatki pośrednie jak cła podatek
testamentowy i tym podobne

Ø Na połowę drugiego wieku przed naszą erą przypada tworzenie się podstaw
światowego państwa pod wodzą Rzymu imperium romanum wielki rozwój handlu
rzymskiego i interesów lichwiarskich prowadził do polityki bezwzględnego
zniszczenia wszystkich rywali do zdobywania dla Rzymu nowych terenów do
eksploatacji

KONIEC NIEPODLEGŁOŚCI MACEDONII I GRECJI

Ø Rok 146 stanowi ponurą datę w historii świata starożytnego jednocześnie ze

zniszczeń kartaginy nastąpiło bowiem brutalne ujarzmienie Grecji która
próbowała odzyskać rzeczywistą niepodległość.

Ø Okazją do rozprawy ze światem greckim stały się wydarzenia w Macedonii

niezadowolenie ludności macedońskiej wykorzystał andris skos perseusza i
laudik uznany w tracji zawładną następnie macedonią gdzie poparła go
większość mieszkańców

Ø pseudo Filip zaatakował tę salę decydujący bój rozegrał się na istnienie

korynckim siły achajskie zostały pobite a Mumiusz zdobył Korynt. Rzym
przeciwko pseudo filipowi wysyła armię składającą się z 2 Legionów pod wodzą
Lucjusza Cecyliusza Metellusa. Zdołała ona pobić wojska Andriskosa, w
 okolicach pędny i ostatecznie go pokonać przy pomocy króla Pergamonu
Attolosa drugiego Macedonia utraciła wolność został oficjalnie przyłączona do
Rzymu jako prowincja w 148 roku

Ø Losy państw greckich oddano w ręce komisji 10 senatorów rozmaicie

rozwiązaną sytuację poszczególnych kolei przez formalną niepodległość
zachowali sojusznicy Rzymu jak Sparta i Ateny także konfederacja tesalska i
etolska

Ø Państwa które poparły związek achajski oddane zostały pod władzę

namiestnika Macedonii umocnienie panowania rzymskiego w tym
skomplikowanym systemie zależności ułatwić mogły rządy oligarchów popierane
we wszystkich poleis nawet w Atenach

Ø Można stwierdzić że Grecja utraciła swą niepodległość na rzecz Rzy mu już w

roku 146

PODBÓJ HISZPANII

Ø Najwięcej trudności sprawił rzymowi podbój Hiszpanii który trwał ponad 60 i

obfitował w liczne akty okrucieństwa skrytobójstwem, łamaniem umów

Ø najlepiej pod względem podbitych państw zorganizowana była w Sycylia

Ø Bitny plemiona Hiszpanii zwłaszcza celebryty berów luzy tytanów zaciekle

broniły swej niepodległości rzymianie stosując zasady brutalnej siły wzmocnij
tylko opór ludności miejscowej

Ø Po nieudanych próbach ujarzmienia ludów w Hiszpanii rzymianie próbowali

zmienić swój stosunek do podbijanych ludności tę nową politykę liczenia się z
potrzebami mieszkańców stworzył Tyberiusz Semponiusz Grakchus.

Ø Podobną politykę prowadzili następnie pretorowie Około 153 roku sytuacja ta

zmieniła się zasadniczo rzymska nobilitacja potrzebowała nowych triumfów i
łupów zaczęto ponownie posłać do Hiszpanii armie konsularne a zwycięstwa w
małych wojnach nagradza się triumfami w trasie tych krwawych podbojów
zdarzały się również kęski niepowodzenia
 Ø Trybuni ludowi kilkakrotnie występowali przeciw konsulom pragnącym siłą
pozyskać nowych rekrutów. Sytuacja była tak trudna, że w samym roku 134 pod
niuansem koncertów niż Korneliusz Scypion Emilianus musiał powołać armię z
ochotników.

Ø 133 rok kapitulacja Numajcj „na głodzie” wojna numańska zakończyła podbój
Hiszpanii, z której niepodległość zachowała tylko górzysta część północno
zachodnia. Zdobyta Hiszpania dostarczyła Rzymowi bogactwa z kopalni srebra i
żelaza

PROWINCJA AZJA

Ø Rok 133 w nie oznaczał końca podbojów rzymskich w tymże roku zmarł
bezpotomnie ostatni król Pergamonu Attalos III zapisał on w testamencie swe
państwo Rzymowi

Ø 129 Rzym pacyfikuje Pergamon i tworzy nową prowincję Azję odgrywa ona
szczególną rolę w działalności ulubieńców Piegdonia (Xd)

Ø W II wieku Rzym zaniedbał kwestię utrzymywania silnej floty, nie było już
wprawdzie niebezpiecznych przeciwników w basenie Morza Śródziemnego ale
sytuację tę wykorzystywali piraci.

Ø Ich główne bazy znajdowały się na terenie Cylicji prawo przynosiło wprawdzie
także duże korzyści Rzymianom którzy kupowali bardzo tanio niewolników ale
jego nadmierna potęga zaczęła być niebezpieczna w roku 102. Rzym
zdecydował się na nową wojnę w wyniku której powstała prowincja Cylicja około
101 rok

PROWINCJE – PRZEMIANY EKONOMICZNE SPOŁECZNE I KULTURALNE W

OKRESIE WIELKICH PODBOJÓW

Ø Prowincje stały się głównym źródłem bogactwa państwa rzymskiego i

poszczególnych przedstawicieli warstw wyższych były uważane za zdobycz ludu
rzymskiego
 Ø Prowincje w przeciwieństwie do sprzymierzeńców italskich nie pełniły w
zasadzie żadnej służby wojskowej, i były traktowane jak poddani Rzymu i
zobowiązani do wysokich świadczeń materialnych pierwszy doświadczeń
organizacyjnych w zarządzaniu prowincjami dostarczyła Rzymowi Sycylia.

Ø System w prowincjach był bardzo zróżnicowany i dostosowany do warunków

lokalnych tradycjom w pewnych wypadkach Rzymianie zmniejszali nawet
znacznie dotychczasowe obciążenia ludności. Na przykład w Macedonii po
likwidacji monarchii Antygonidów

Ø Organizacja prowincji w okresie Republiki, miała charakter prowizoryczny

Rzymianie posługiwali się zasadą pragmatyczną dostosowując się do coraz to
nowych okoliczności. Sam system powierzania namiestnictwa nie był jasno
uregulowany do czasów Sulli (82 p.n.e.) razie na czele prawnicy stali pretorzy
których liczbę 2 2 7 a po utworzeniu 2 nowych prowincji hiszpańskich do 6 (197)

Ø Namiestnictwo stanowiło jednak niebezpieczeństwo nadmiernej władzy i

skupionych przez jednostkę w dodatku sprawujących je wodzów i zaczął często
otaczać w nich mitów wybrańców wokół jako osób obdarzonych jest szczytami
prawie boskim tak było w przypadku Scypiona Afrykańskiego i Flaminimusa

Ø Struktura polityczna prowincji była silnie zróżnicowana zwłaszcza na

obszarach dawnych państw hellenistycznych. Pewna grupa poleis była
uprzywilejowana jako federaci. Dostarczały one floty lub wojska nie płaciły
podatków miały własne sądownictwo były zwolnione od kwaterowania wojsk
rzymskich

Ø Rzym republikański miał poważne trudności ze stworzeniem systemu ochrony

militarnej prowincji. Żołnierze nie zawodowi a na takiej zasadniczo oparta była
armia rzymska aż do końca drugiego wieku przed naszą erą nie nadawali się do
ochrony granic ani w ogóle do służby garnizonowej

Ø Rzym miał mało stosunkowo granic naturalnych, na przykład prowincja

Macedonia była stale niepokojona przez najazdy , przesunięcie granic do Dunaju
za Augutsa dało jej względne bezpieczeńśtwo.

ITALIA
Ø Zdobycie prowincji które stały się dostarczycielami taniego zboża zwłaszcza
sycylia i Afryka napływ łupów i rozmaitych wykazów do Rzymu w tym Wielkiej
liczby niewolników wszystkie te czynniki wywołały zasadnicze przemiany w
rolnictwie italskim

Ø Po zakończeniu drugiej wojny punickiej nastąpiły zasadnicze zmiany w

stosunkach własnościowych Italii. Rzymianie skonfiskowali na południu wielkie
tereny miastom i ludziom, które poparły Hanibala. Z najważniejszych ziem
kampanii utworzono ager kompanium który pozostawał pod zarządem państwa
do roku pięćdziesiątego dziewiątego

Ø Inaczej przedstawia się sytuacja na północy, gdzie ziemie wydarte galom stały
się obiektem bardzo intensywnej kolonizacji. Rzym zakładając tam liczne kolonie
latyńskie i rzymskie nie tylko zabezpieczał te obszary przed buntem lub
najazdem ale jednocześnie zaspokoił w znacznym stopniu potrzeby ludności
chłopskiej

Ø Bogaci właściciele ziemscy mogli eksploatować wielkie obszary południowej

Italii a także zagarniać ziemi którą opuścili dotychczasowi właściciele.

Ø Gospodarka intensywna wymagała zastosowania wysokich nakładów dla

uzyskania jak najwyższych plonów reprezentuje ją najlepiej uprawami winorośli
która była niezwykle pracochłonna

Ø Pierwszym propagatorem gospodarki sensytywnych Italii był Marek podsycić

kato właściciel licznych posiadłości w kampanii on po pierwszych popularyzował
literatury rzymskiej pojęcie willa dla określenia średniej wielkości mającym
nastawionego na sprzedaż swoich produktów

Ø Społeczeństwo rzymskie otrzymywało groźne ostrzeżenie jak niebezpieczna

może być koncentracja wielkiej liczby niewolników w roku 136 - 132 zbuntowani
niewolnicy głównie uzbrojeni pasterze, długo opierali się władzom rzymskim,
Zdołała ich pokonać dopiero po roku 132 regularna armia konsularna