⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻⸻

Odprawa posłów greckich

Jan Kochanowski

Gatunek: tragedia antyczna

Rodzaj: dramat (pierwszy polska tragedia nowożytna)
Czas powstania: prawdopodobnie lata 60. XVI wieku. Pierwsze wystawienie utworu miało miejsce
1578 roku.
Miejsce i czas akcji: Troja, plac publiczny przed pałacem króla Priama. Wydarzenia rozgrywają się
w ciągu jednego dnia, tuż przed wojną trojańską.
Tematyka: Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego to dramat dotyczący mitu
trojańskiego. Dokładnie tematem lektury jest moment, w którym posłowie trojańscy zastanawiają
się, czy oddać Helenę Menelaosowi i Odyseuszowi (posłom greckim). Decyzja jest istotna,
ponieważ może doprowadzić do wojny.

Plan wydarzeń
1. Antenor krytykuje postępowanie Aleksandra
2. Antenor rozmawia z Aleksandrem na temat zbliżającej się rady
3. Helena obawia się o swój los podczas rozmowy z Panią Starą
4. Poseł zdaje relację kobietom z przebiegu narady o władcy Troi – Priama (Trojańczycy
podjęli decyzje o zatrzymaniu Heleny)
5. Ulisses i Menelaos wypowiadają groźby
6. Kasandra przepowiada klęskę Troi
7. Grecy przybywają pod Troję
8. Antenor namawia Priama do wyprzedzającego ataku

Bohaterowie

Aleksander Antenor
⊰ EGOIZM ⊰ RACJONALIZM
⊰ przebiegły ⊰ wierny wartościom
⊰ porywczy ⊰ przykładny, dobry obywatel
⊰ nie przejmuje się losem innych ⊰ sprawiedliwy
⊰ stawianie na swoim ⊰ swoje własne szczęście
⊰ manipulant, łapówki odkłada na bok
⊰ lekkomyślny Książe, syn Priama,
⊰ patriota Królewski dowódca
⊰ cynuiczny zakochany w Helenie ⊰ uczciwy i doradca

Priam Helena Ikeaton

król Troi, brak zdecydowania żona Menelaosa, zakochana stronnik Aleksandra
w Parysie dar pięknej wymowy
(manipuluje na radzie)

Kasandra Ulisses i Menelaos

córka Priama, dar proroczy Greccy posłowie
Motywy:

Motyw władcy: Priam jest przykładem złego władcy, który źle i nierozsądnie rządził państwem.
Jest nieodpowiedzialny, oddaje władzę w ręce doradców. Nie zależy mu na dobru kraju, dlatego
woli, by decyzje podejmowała rada. Chce zapewnić tylko sobie dobry interes. Nie obchodzi go, że
zasiadający w radzie są skorumpowani i także nie są w pełni zajęci sprawami państwa. Oddaje w
ten sposób de facto władzę swojemu synowi, Parysowi (Aleksandrowi). Spełnia w ten sposób przez
to swoje prywatne cele. Z egoistycznych pobudek nie oddaje Heleny, co wiąże się z
wypowiedzeniem wojny Grekom. To, że kraj może przez to podupaść, w ogóle go nie obchodzi.

Motyw przepowiedni: Kasandra, córka Priama otrzymała wizję mówiącą o upadku miasta, gdy
dojdzie do walk między Troją a Grecją. Mimo to władca nie słucha córki i całkowicie lekceważy jej
przepowiednię. Proroctwo spełnia się w pełni, ponieważ przewiduje ona dokładne losy bitew oraz
kto dokładnie zginie. Została ona jednak przeklęta przez Apolla, boga miłości i wyroczni.
Otrzymywała ona wizje, w które nikt nie wierzył. Jej przepowiednie były metaforyczne, przez co
ciężko je także zrozumieć. Istnieje szansa na ucieczkę przed strasznym losem zniszczenia
królestwa, jeśli Helena zostanie zwrócona mężowi, Menelaosowi. Tak się jednak nie dzieje, a
katastroficzna wizja Kasandry spełnia się w całości.

Motyw ojczyzny: Ojczyzna jest w utworze traktowana na różne sposoby. Reprezentowane są różne
postawy wobec Troi, z której wszyscy pochodzą. Priam oraz Parys podchodzą do niej lekceważąco,
jej dobro ma dla nich bardzo małe, wręcz marginalne znaczenie. Całkowicie inaczej podchodzi do
niej Antenor, którego cechuje patriotyzm. Jedyny wykazuje się roztropnością i chce zadbać o jego
los. Przestrzega trojańskich polityków przed rychłą zagładą, która czeka ich, jeśli posłowie greccy
wrócą bez Heleny. Chce uniknąć rozlewu krwi, jednak nikt go nie słucha. Gdy Grecy pojawiają się
niedaleko Troi, jego duma ma mniejsze znaczenie niż dobro kraju, dlatego zaczyna doradzać
królowi pod koniec akcji tragedii, jak najlepiej pokonać Greków.

Motyw miłości: Decyzja podjęta przez Parysa o porwaniu Heleny wiąże się z uczuciem, jakim
darzy królową Sparty. Sądzi on, że kobieta jest mu przeznaczona przez Apolla, dlatego w jego
opinii ma podstawy do takiego postępowania. Kobieta odwzajemnia uczucie Aleksandra, dlatego
właściwie zgodziła się na zabranie jej od męża Menelaosa. Ich romantyczna miłość doprowadza do
zagłady Trojańczyków. Miłość do ojczyzny charakteryzuje w utworze jedynie Antenora. Widzi
zagrożenia wynikające z lekkomyślnego działania Parysa i poparcia danego przez radę. Wygłasza
podczas posiedzenia rady przemówienie przeciwko Aleksandrowi, mimo że są przyjaciółmi. Nie
chce, choć mógłby unieść się dumą, ponieważ woli doradzać królowi w momencie ataku greckiego
na Troję.

Sama fabuła zachowuje zasadę trzech jedności, a także zawiera wymagane cztery części akcji
(protasis, czyli zawiązanie się konfliktu, epitasis rozwój akcji, catastasis kulminację oraz
catastrophe nagły zwrot przynoszący tragiczne zakończenie). Ograniczenia w liczbie mogących
przebywać na scenie aktorów sprawiają, że najważniejsza część fabuły, czyli przebieg narady
trojańskiej, komunikowana jest widzom poprzez relację posła. Dla rzymskiej twórczości Seneki
charakterystyczny jest z kolei użyty przez Kochanowskiego rodzaj stychomytii, czyli „...formy
dialogu rozdzielonego, na krótkie jednowersowe repliki” (Wiktor Weintraub), a także
wprowadzenie do dramatu Nutrix, mamki i powiernicy głównej bohaterki