⸻ RENESANS ⸻

Odrodzenie
Odrodzenie (Renesans) to okres w historii sztuki i kultury europejskiej rozciągający się od XIV
wieku do XVI wieku. Odrodzenie miało swój początek we Włoszech

W renesansie na plan pierwszy zaczęto wysuwać jednostkę ludzką, z jej potrzebami, odczuciami i
indywidualnymi dążeniami (humanizm).Charakterystyczną cechą tego okresu był powrót do
wartości antycznej Grecji i Rzymu, z ich podziwem dla piękna ludzkiego ciała. W okresie
odrodzenia dynamicznie rozwijała się nauka i technika, a wiedza ludzka dotycząca otaczającego
świata znacząco się powiększyła. Bujnie rozwijała się sztuka, literatura i muzyka.

Głównym pojęciem wiążącym się z renesansem jest „Humanizm” :

⊰ Humanizm epoki odrodzenia przeciwstawiał się koncepcjom średniowiecza (szczególnie
teocentryzmowi), w związku z czym nawiązywał do idei starożytności.
⊰ Hasłem humanizmu stała się maksyma Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie
jest mi obce."
⊰ Popularne jest też stwierdzenie Protagorasa "Człowiek jest miarą wszechrzeczy".
⊰ Samo pojęcie Humanizmu używane jest dopiero od nowożytności.

Główne osiągnięcia odrodzenia:

⊰ Odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492 r.
⊰ Wynalezienie pierwszej przemysłowej metody druku w Europie przez Jana Gutenberga
⊰ Stworzenie teorii heliocentrycznej, w której Mikołaj Kopernik stwierdził, że to Ziemia obraca się
wokół Słońca a nie Słońce wokół Ziemi.

Główni przedstawiciele w Polsce: Główni przedstawiciele w Europie:

⊰ Mikołaj Rej ⊰ Leonardo da Vinci
⊰ Jan Kochanowski ⊰ Michał Anioł
⊰ Mikołaj Gomółka ⊰ Rafael Santi
⊰ Andrzej Frycz Modrzewski ⊰ Hans Holbein
⊰ Szymon Szymonowic ⊰ Jan Gutenberg
⊰ Łukasz Górnicki ⊰ Filippo Brunelleschi
⊰ Jan (Sacranus) z Oświęcimia ⊰ Donato Bramante
⊰ Piotr Skarga ⊰ Tomasz Morus
⊰ Andrzej Krzycki ⊰ Erazm z Rotterdamu
⊰ Marcin Luter

Filozofia

⊰ Erazm z Rotterdamu: Filozof ten głosił, że teologiczne spekulacje i rozbudowane obrzędy są

zbyteczne dla zbawienia człowieka, który go powinien po prostu przestrzegać cnót ewangelicznych.
⊰ Neoplatonizm: Głównym przedstawicielem tego kierunku filozoficznego był Marsilio Ficino.
Traktował świat, jako hierarchię bytów. Najdoskonalszym z nich jest Absolut, którego wyjawiają
się: świat ducha, do którego przynależą idee, świat duszy i świat materii
⊰ Stoicyzm i Epikureizm: Kierunki filozoficzne pochodzące z antyku, które były inspiracją dla
twórców renesansowych, podkreślały wartość życia doczesnego. Stoicy głosili, iż celem ludzkiego
życia jest szczęście, którego źródła widzieli w życiu spokojnym i w pogodzeniu się z własnym
losem. Epikureizm głosił pochwałę przyjemności, że życie szczęśliwe to życie rozumne, moralne i
cnotliwe, a człowiek dążący do szczęścia ma być mądry i sprawiedliwy
Złote Myśli
⊰,,Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce” (cytat z Terencjusza spopularyzowany
przez renesansowych humanistów);
⊰,,Ad fontes! - Do źródła” (hasło powrotu do antyku)
⊰,,Cóż wiem ja?” (Michael de Montaigne ,,Próby”)
⊰,,A niechaj narodowe wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają” (Mikołaj
Rej ,,Zwierzyniec”)

Gatunki Literackie
⊰Pieśń, Hymn, Fraszka, Tren, Sielanka, Tragedia – Jan Kochanowski;
⊰Sonet – Francesco Petrarka „Sonet do Laury”;
⊰Nowela – Giovanni Boccaccio „Sokół”;
⊰Zwierciadło – Niccolo Machiavelli „Książę”;
⊰Powieść – Miguel de Cervantes Saavedra „Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy”;
⊰Utopia – Thomas More „Utopia”;
⊰Tragedia – William Szekspir „Makbet”;
⊰Komedia – William Szekspir „Wiele hałasu o nic”;
⊰Kazania – Piotr Skarga „Kazania sejmowe”;
⊰Kroniki – Marcin Bielski „Kronika polska”;
⊰Wiersz sylabiczny – Jan Kochanowski „Pieśni”

Tematy i motywy
⊰Pochwała świata i życia doczesnego – Jan Kochanowski ,,Pieśń IX”;
⊰Idealne państwo – Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej”;
⊰Rządza władzy – William Szekspir „Makbet”;
⊰Ziemiańska arkadia – Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”;
⊰ Miłość idealna – Francesco Petrarka „Sonet do Laury”;
⊰Mechanizmy władzy;
⊰Piękno ciała i natury;
⊰Humanistyczny ideał człowieka;
⊰Świat, jako doskonałe dzieło Boga

Idee:
⊰Antropocentrym – punktem odniesienia wszystkich rzeczy i zjawisk powinien być człowiek;
⊰Humanizm – idea wielkości i godności człowieka, jako istoty wolnej i twórczej;
⊰Reforma kościoła;
⊰Irenizm – dążenie do zgody między różnymi wyznaniami przez wzjaemne ustępstwa i zacieranie
różnic;
⊰ Makiawelizm – pogląd, główną wartością w polityce powinna być skuteczność osiągana w
myśl ,,cel uświęca środki”;
⊰Tolerancja;
⊰Cnota, stoicyzm, epikureizm;
⊰ Indywidualizm – pogląd uznający jednostkę i jej prawa za ważniejsze od zbiorowości i jej
uprawnień do decydowania o postępowaniu pojedynczych ludzi;
⊰ Horacjanizm – twórczość poetycka nawiązująca do dzieł Horacego; dystans wobec przeżyć,
stoicki stosunek do świata oraz dążenie do doskonalenia formy poetyckiej;
⊰ Petrarkizm – w poezji miłosnej to uwielbienie wyidealizowanej bohaterki, dociekliwość w
opisywaniu i analizowaniu różnych odcieni uczuć. Zawiera ona repertuar chwytów
dotyczących opisu wyglądu i doskonałości duchowej postaci. Wzorzec obowiązywał aż do okresu
romantyzmu.