nanien cou LO) NANG LUC DAY HOC CUA GIAO VIEN DAY NGHE THEO TIEP CAN NANG LUC THUC HIEN Nang luc day hoc (NLDH) la mot thanh phan cla nang lyc su pham va la nang luc quan trong nhat cila nguéi giao vién (GV) néi chung, GY day nghé (DN) néi ring, Theo tiép can nang lyc thc hign (NLTH), NLOH ca GVON tré thanh chuan dau ra, thanh tiéu chi dé xay dung va danh gid cdc NLDH ciia sinh vign trong qua trinh dao tao tai cac trudng dai hoc su pham ki thuat. Tuy nhié hién nay cdn nhiéu quan niém khac nhau vé cau tric, ndi dung NLDH cia GVON, din dén viéc xay dung chugng trinh dao tao, rén luyén NLDH cho sinh vién trong cac truéng su pham ki thuat chua théng nhat, anh huéng Idn dén chat lugng dio tao ddi ngit GVDN. Tiép can NLTH huéng vao su thyc hign thanh céng cdc nhiém vu, cng viée day hoc cita nguéi GVON, chinh la mot tiép can khoa hoc vé NLDH cla ngudi GVDN. 1. Quan nigm vé nang Ic thc hién “Nang luc thuc hién’ fa thuat nga duge dich tu tiéng Anh (Competency hay Competence) hoc tiéng Duc (Handlungskompetenz) ding trong cc tai ligu cua nhiéu tac gid tinh bay vé quan diém gido duc, dao tao theo tip can NLTH. Theo nghia théng thudng, “competency” duge nhiéu ti dién ‘Anh - Viét dich la nang lyc, kha nang, Tuy nhién, ngay nay, thuat ngit nay dugc cdc nha khoa hoc mé réng ndi ham, khéng duing & kha nang ctia con, nguéi ma la"cai lam cho con ngudi ¢6 thé lam dugc cac cong viée cua nghé dé" la “sy thyc hién thanh céng cc cong viée cua nghé’ Kién thc ~ Chuan thy hign NLTH——.— - Dieu kign thy hign Kg nang Thai a So d6 1.1. Céu tric nang Iyc thyc hién ThS, VO XUAN HUNG Téng cuc Day nghé Nghién cu sau hon vé ban chat cia van dé nay, chting t6i cho rang: NLTH a kién thiic, kinding, thdi d6 cdn thiét, dugc két hop nhudn nhuyén, khong tach roi aé thuc hién duge cdc nhiém vu, céng viée cu thé ciia mét nghé theo chudin dat ra, trong nhiing diéu kién nhdt dinh. Cac thanh t6 cia NLTH bao gém: Kién thu, kinang, thai 49; chugn danh gia va diéu kién 6 thuc hién céng viée a6 (so 46 1). Tigp cn NLTH trong dao tao GVDN la xem xét cdc nhiém vy, céng viée cla nghé day hoc trong mét chinh thé théng nhit cua NLTH, tich hgp gitta kién thuic, ki nang va thai d6 dé nguéi GVDN co. thé hoan thanh dugc nhiém vu day hoc cua minh. Nguéi GVDN thyc hién duge céc nhiém vu, cong viéc clia nghé day hoc theo chuan dat ra, cé nghia la ho co NUTH. Nhiém vu, céng viée cia nghé day hoc ciing chinh la cac NLDH cita nguéi GVON, 2. Nang lc day hoc cia nguéi GVDN theo tigp can NLTH Ti két qua phan tich nghé theo phuong phap DACUM cho thay, ngudi GVON ¢6 3 nang luc chinh: (1) Nang luc su pham; (2) Nang lye chuyén mén nghé va (3) Nang luc xa héi. Trong nang luc su pham lai cé 2 nang luc chinh: (1) Nang luc day hoc va (2) Nang luc giéo duc. NLDH la mét trong hai thanh phan cia nang luc su pham va duoc biéu hién cu thé qua 4 nang luc thanh phan la: Nang luc thiét ké day hoc; nang luc tién hanh day hoc, nang luc kiém tra, danh gia va nang lc quan li day hoc (so dé 2). Qua phan tich nghé, phan tich céng viéc can cho thay, trong méi nhém nang lyc lai cé nhiéu nang lye thanh phén khac. | Nang ive day noe } Nang te | Mente, Nang ive quan ay hye | sién maak aoe anh gia day hoe So dé 2. Cu tric nang lye day hoc 672 - THANG 92011 © 41CQ) nemen cou 2.1. Nang luc thiét ké day hoc Thiét ké day hoc la céng viée quan trong cla nguéi GV trong hoat déng day hoc. Tét ca nhiing <éng viee chuan bi cho budi day hoc phai duoc thé hién trong ban thiét ké day hoc - gido dn. Nang luc thiét ké day hoc dugc thé hién qua métsé nang luc cu thé hon fa 2.1.1, Nang luc chudin bi thiét ké bai hoc éE co thé chudn bi thiét ké day hoc duoc tét, doi héi ngu’i GV phai cé nang luc hiéu HS lp duoc phan c6ng ging day; nang luc nghién ctu chuong trinh, ké hoach dao tao; xac dinh dugc ki nang day hoc (ndi dung day hoc); nang luc thu thap giao trinh, tai liéu; ning luc nghién ciu tai Trong nhiéu nang luc ké trén, ndng luc hiéu biét i twang (nding luc hiéu HS lép dugc phan céng day) la mat trong nhiing nang lyc quan trong cua nang lc chuan bi thiét ké day hoc. Nang luc nay thé hign sy xdc dinh kh nang nam viing nhting kién thuc, ki nang, ki x30 can c6 trudc lién quan dén bai hoc & HS (dé Iya chon hoat déng hoc trong budc sau). Nh& c6 nang luc nay, ngudi GV dé dang xac dinh duoc ki nang Ki xdo, thao déng méi cén huan luyén trong bai; Phan tich ac diém hoat dong cua ldp hoc dé cé phuoing én t6 chuic lop; Phan tich cdc diéu kién thyc hanh hién 6 dé chuan bi phuong an té chifc lép hoc hgp li; Xac dinh nhitng hat nhan cho méinhém va cach t6 chic nhém (néu cé thao luan hodc lam viéc nhom) Vi vay, biéu hién trudc hét ca nang luc higu biét déi tuong la &ché, ngubi GV biét xic dinh duoc khdi lugng kién thuic da c6 va muc dé, pham vilinh hoi clia HS, ti 46 xdc dinh muic dé, khéi lung kién thuc, kinang méi cén giip HS linh hdi 2.1°.2, Nang luc thiét ké bai hoc Thiétké bai hoc la mot qua trinh cé tinh hé théng dé bién céc nguyén tac day hoc thanh ké hoach hoat dong day, hoat déng hoc va si dung, khai thac phuong tién, tai liu hoc tap. Thiét ké bai hec gan vdi viéc viét muc tiéu bai hoc, xc dinh ndi dung va hoat déng day hoc, thiét ké cdc tai ligu hoc tap. Theo tiép cn NLTH, thiét ké bai hoc dua trén méy luan diém chinh sau: a) Day va hoc tich cuc phai la léy hoat déng hoc lam trung tam; b) Muc tigu day hoc chinh [a nhiing kign thtic, ki nang, thai dé mdi dugc hinh thanh & nguai hoc vao cuéi bai, thé hién tap trung 6 nhiing hanh déng ma moi ngudi hoc phai thuc hién duoc; ¢) Ké hoach day hoc véi y nghia la san pham cua thi&tké day hoc phai thé hién dugc ké hoach cia cac hoat déng hoc két hgp véi ké hoach khai thac cdc phuong tién, tai ligu hoc tap clla nguéi hoc; 42 » KHOA HOG GIAO DUG d) Khi mang y nghia fa mot qui trinh chat ché, ting hoat dong trong ké hoach day hoc phai dat dén mét yéu céu chat luong cy thé c6 thé do dém, quan sat duoc, lam co sé dé quyét dinh chuyén sang budc ké tiép; 4) Hé théng hoat déng day va hoat déng hoc va su phéi hop gia chting thé hién phuong phap day hoc dude chon. Nang lu thiét ké bai hoc bao gém cae thanh 6: - Nang luc viét muc tiéu day hoc Trong thuc té, cé nhiéu gido vien rat muén day that tét, nhung do ho khéng co ¥ tudng 16 rang vé cai dich cudi cling phai dat dugc sau bai day nén dén cudi budi hoc, cé nhiéu HS thuc hién duge, co mét s6 HS thi khéng, diéu nay chinh la phy thudc yao néng luc viét muc tiéu bai hoc cha giao vién. Muc tiéu day hoc la tuyén bd vé nhiing gi HS phai hidu 1, phai lam dugc sau bai hoc. - Nang luc xéc dinh hoat dong day hoc Hoat déng day va hoat déng hoc thdng nhat véi nhau trong cing mét qué trinh, khéng hoat dong nao thay thé cho hoat déng nao. Hoat dong cla nguéi GV khéng cé myc dich riéng cho minh manham muc dich tao ra hoat déng nhan thiic tich cuc cia HS. Hoat déng day hoc theo tiép cn NLTH thudng bit dau tu hoat déng cila ngudi hoc, do vay nang luc nay thé hién 6 vic xac dinh duoc nhiing hoat déng cla ngudi hoc trong budi hoc. Xac dinh duoc cdc hoat dong ma HS phai tign hanh cing déng nghia véi xéc dinh phuong phap day hoc, vi mdi hoat déng ctia HS can cé it nhat mot hoat dong tuong ting cla GV a8 hung din, t6 chic, danh gia cac hoat dong 46. - M6t s6 nang lyc khac Ngoai cac nang luc co ban trén, dé chudn bi tét viée day hoc déi héi phai cé cdc nang Ic khac nhut Nang luc thu thap tai liéu; Nang luc ting dung cong nghé théng tin vao thiét ké bai hoc dién tu; Nang luc chuan bi dé dung, thiét bi day hoc; Nang luc thiét ké, ché tao dé ding day hoc don gian.vw. 2.2. Nang lure tién hanh day hoc Bac diém néi bat cua ki thuat day hoc theo tiép cdn NUTH la ngudi day té chifc va diéu ki hoat déng cla ngudi hoc nh linh héi kién thi, ki nang, hinh thanh thai do nghé nghiép, chi khéng phai la 4p dit nhiing tht dé cho ngudi hoc Nang luc tién hanh day hoc duac biéu hién 6 chd Higu biét sdu, théu dao vé cac phuong phap day hoc méi va biét van dung mét cach phi hop vdi ting ndi dung, digu kién day hoc cu thé; T6 chtic qué trinh nhan thc tri thi, rén luyén Ki nang ro rang, dé hiéu va lam cho né tré lén visa stic vai d6itugng ngudi hoc; Gay hing thd va kich thich ngudi hoc suy nghi tich cuc va ddc lap; Tao ra tam thé cé I9i cho su linh héi, ren luyén, khac phuc su suy giam, cla hoat déng trong gig giang hoac thai 46 tho 0, ué o8i); Nang luc tién hanh day hoc bao gém mét s6 nang luc thanh t6 sau: 2.2.1. Nang Iyc st dung céc phuong phdp day hoc Méi mét phuong phap day hoc, du truyén théng hay hién dai, déu nhdn manh lén mét khia canh nao dé cla co ché day hoc hoac nhan manh lan mat nao do thudc vé vai tré cla ngudi day. Chinh vi thé ma khéng cé mét phugng php gidng day nao dugc cho la Ii tuéng, la t6i uu nhat trong day hoc. Méi mét phugng phdp déu cé uu diém cla n6. Biéu quan trong cua nang luc nay la ngudi day biét khai thac, van dung, sti dung mét cach tdi uu, higu qua céc phuong phap trong diéu kién co thé. Phuong phdp day hoc truyén théng phai dugc két hgp véi céc phugng php day hoc hién dai dé phat huy tinh tich cuc cla nguédi hoc. Nhu vay, nang luc nay di héi GY phai biét van dung phuong phap day hoc mét cach sang tao vao ac ndi dung bai giang cu thé 2.2.2. Nang luc st dung phuong tién day hoc, thiét bj thyc hanh GV phai co nang luc stt dung thiét bi va phuong tién day hoc, biét dua mé hinh, hoc cu cho hoc sinh quan sat diing luc, dé tap trung sy chi y ca HS. Néu khai thac dugc cac phuong tién day hoc, thiét bi thyc hanh sé gitip cho HS tigp can véi thyc té, GV dé vatva trong gid lén lép, gid ging sé trénén hap dan, HS chu y vao néi dung bai giang, hiéu qua gid giang sé tang lén 1 rét. Nguyén tac chung khi khai théc va st! dung phuong tién day hoc dé la: Bam bao phuc vu thiét thuc cho bai ging; Suv dung phu hap véi dic diém tam sinh li ciia HS; SU dung dting lic, ding cach, dit cuéng d6; Bam bao cdc quy tic digu khién va van hanh; Si dung phai an toan. 2.2.3. Nang luc trinh dién kindng (thao tac mau) Nang luc nay thé hién & viéc GV thuc hign cac dong tac ki thuat mau két hgp voi gidi thich co sé khoa hoc cia thao tac gitip HS hinh dung 16 rang timg dong tac riéng lé cla hanh dong va trinh ty cac déng tic d6, lam cho HS 6 thé bat chudc duge hanh déng da lam mau. Cée bude tinh dién ki nang bao gém Bude mét: Chudn bi hanh déng cén lam mau Trong buéc nay cén co suphén tich hanh dong cén biéu dién thanh cac déng tac, ctr déng...). Sp. netén cou LL) xép ching thanh trinh ty hgp Ii, xc dinh céc yéu t6 khd, cdc khau chuyén tip, dukién cdc sai sot co thé xay ra khi HS luyén tp; Chuan bi cc phuang tién, dung cu cdn thiét tuang ting; Binh muc théi gian thuc hién va dy kién nhiing giai thich kém theo; Du kién vi tri va cdc digu kién biéu di&n dé HS dé quan sat. Buc hai: Biéu dién hanh déng (hay dong tac) mau Néu ré muc dich cia hanh déng, trinh ty thao Ong tac va yeu céu kém theo, két qua can dat ugc (c6 thé dung phim, anh minh hoa), sau dé thuc hién: (a) Biéu dién hanh déng mau véi téc 46 binh thuéng trong diéu kién tigu chuan; (b) Biéu dién hanh déng mau véi téc 46 cham, thé hien 16 ting dong tac, a dong, cdc khdu chuyén tiép gitip HS quan sat ghi nhé ting dong tac, ctf dng mot cach chinh xac; (©) Bigu dién lai vai lin cac déng tac phic tap két hop véi vie giai thich bang Idi va chi ra céc sai sot thuéng gap khi thyc hién ching; (d) Biéu dién tom tat lai toan bo hanh dong mau véi t6c dé binh thuding dé HS cé duge biéu twang vé tién trinh cdc céng viee Buc 3: Banh gia két qua biéu dign bang cach yéu céu mét vai HS biéu dién lai hanh déng ma GV va thé hién dé xéc dinh mic 46 nam ving déng téc mau va tién trinh céng vie. 2.2.4, Nang luc t6 chic hoc tap theo nhém Day hoc theo nhém vila la mét hinh thuic day hoc viia la mét phutong phap day hoc tich cuc dang dug str dung phé bién vi tinh wu viet cla né ca vé mat xa hi va vé giéo duc. Tuy nhién, muén day hoc tuong téc theo nhém cé két qua, ngudi GV can co cdc NLTH sau day: a) Nang luc chudin bj: Bi hoi GV phai cé c6 kha nang chuan bi ndi dung, vé phuang phap day hoc, chuan bi tai liu, phuong tién, thiét bi luyén tap, vi tri luyén tap.v.v.. dé dam bao cho hoat dang nhom duge thuc hién c6 hiéu qua; b) Nang luc té chtic, qué li: Boi hei GV phai biét thd: thuat chia nhém theo yéu cau clla bai hoc va myc dich day hoc ctia minh, Theo déi hoat dang cia cae nhom (ghi bién ban, ghi chép, theo déi,...), oi y kip thai cdc vudng mac cla cdc nhém , 2.2.5. Nang luc giao tiép, stdung ngén ngit Ngén ngif la phuang tién giao tiép cla ngudi GV. Ngudi GV c6 ngén ngif 16 rang, dién cim sé gidp cho HS hiéu bai t6t hon, HS sé tap trung cha ¥ trong gid ging, Ngén ngif con la yéu t6 cila tai nang su pham, nhiéu GVON nh cé kha nang dién dat tot ma lam cho HS dé tiép thu bai ging. $672- THANG 9/2011 » 43CO nomen cou Nang luc giao tiép va su’ dung ngén ngif la nang luc biéu dat r6 rang, mach lac y nghi va tinh cm cla minh bang [di néi cing nhu nét mat, ctr chi, digu bd. Nang luc nay dai héi GV phai chi y dén candi dung va hinh thifc biéu at, cu thé: @) Vé néi dung: Nan ngtt phai cha dung mat 6 théng tin lén, din t8, trinh bay phai chinh xac, 6 dong, stic tich, L8i néi phai phan anh duge tinh ké tuc, dim bao théng tin logic; b) Vé hinh thee: Ngén ngit gian di, sinh déng, giau hinh anh, c6 ngit diéu, sing sta, biéu cdm véi cach phat 4m mach lac trong dé khéng cé nhiing sai pham vé tu tw hoc, vé ngit phap, vé ngif am. Hinh thi trinh bay sao cho dé hiéu, ¢6 chiéu sau vé tu tung, cé stic lay déng tam hén ngudi hoc. 2.2.6. Nang luc xt tinh hudng supham Tinh huéng su pham la hién tugng, su viéc xay ra trong qué trinh giéo duc ma GV phai gidi quyét. Trong thuc té day hoc c6 rat nhiéu loai tinh huéng su pham xay ra nhu: a) Cac tinh hudng vé kién thiéc, kinang; b) Cac tinh hudng vé tu thé, tac phong, trang phuc cia GV; ©) Cac tinh huéng vé cach ting xtretia HS. Hoat déng day hoc va giéo duc luén dién ra hét stic phic tap, da dang, vi vay doi héi ngudi GV phai cé nang luc kiém soat, quan li, du kién va gidi quyét tt cdc tinh hudng su pham nay sinh, dap Ung dugc yéu cdu ctla day hoc va gi dugc uy tin cho Gv. 2.3. Nang luc kiém tra, dénh gid day hoc Nang luc nay ddi hdi viée kiém tra, danh gia phai dim bao tinh khach quan, céng bing va chudn xdc. Lam duge nhu thé thi uy tin cua ngudi GV sé dugc ting lén, tao ra dugc niém tin cla HS. Ngoai viée danh gid két qua hoc tap cla HS nguéi GV phai biét ty danh gia nhiing thanh céng, han ché cla ting bai giang dé co bién phép khac phuc Dé danh gid két qua hoc tap cla HS duoc khach quan, céng bang va chuan xéc, dai hdi GV phai cé nang luc bién soan cng cu danh gid, nang luc sts dung cdc céng cu danh gia, nang luc phan tich céc minh chung danh gid,... van dung thanh thao va linh hoat céc phuong phap va ki thuat kiém tra, danh gid theo tiép can NLTH. 2.4, Nang luc quan liday hoc é dam bao day hoc thanh céng, di hi ngudi GVDN khéng chi ¢6 cdc nang luc thiét ké day hoc, tién hanh day hoc, kiém tra danh gid ma cdn phai 6 nang luc quan li qua trinh thuc hign céng viéc (day hoe) cla chinh minh, dam bao cho viée day hoc dat muc tiéu dé ra, 44 © KHOA Hoc etio DUC Nang luc quan Ii day hoc thé hién 6 vide nguei GV phai biét thu thap théng tin dé lap cacké hoach, lich trinh, théi gian bigu cho cho hoat déng day hoc (lap ké hoach); biét huy dong, phan phdi, to chuic cac nguén luc, quan Ii lp hoc dé thuc hién tét cc hoat déng day hoc (t6 chuic thuc hién); huéng dan, diéu hanh cng vigc hoc tap trong ldp, nhém, dam bio tign trinh va théi gian day hoc dé viée day hoc dat muc tiéu day hoc da dé ra (chi dao, diéu khién) Mat khac, phai biét ty kiém tra, danh gid rit kinh, nghiém cho viée day hoc ctia minh Nhu vay, theo tiép cn NLTH, théng qua viéc phan tich nghé, phan tich cdng viée theo phuong phap DACUM, hé théng NLOH cla GVDN da duoc xdc dinh 16 ca vé cu tric, ndi dung, thé hién tinh khoa hoc va thuc tién cao. Hé théng NLDH cua ngudi GVDN Ia su phan anh toan bé céc nhiém vu, cong viée day hoc hang ngay cla ngudi GVDN trong mét hé théng théng nhat, chat ché, logic. Day sé la co s& quan trong dé thiét ké, xay dung cac néi dung dao tao GVDN tai céc truéng dai hoc su pham ki thuat, la chudn dau rama qua trinh rén luyén NLDH cho sinh vién cdc truéng dai hoc su pham ki thuat hudng tdi va cling la tiéu chi dé danh gi NLDH cia sinh vign sau qua trinh dao tao/ TALLIEU THAM KHAO 1. Gonobolin EN (1977), Nhding phaém chat tam If cia ngudi GV, Tap 1, 1I (Nguyén Thé Hing, Ninh Giang dich), NXB Gido duc, Ha Néi 2.Pham Minh Hac (2001), Tam Ii hoc, NXB Gido duc, Ha Noi 3. Meier Bernd, Nguyén Vin Cudng (2009), Bai gidng Li ludn day hoc hién dai, Trung Dai hoc Potsdam, Dai hoc Su Pham Ha Néi, 4, Bang Thanh Hung (2002), Day hoc hién dai - Liludn, bién phdp, ki thud, NXB Bai hoc quéc gia Ha Noi. 5. Gerhard Steindof (1995), Grundbegriffe des Lehrens und Lemens, 4 Auflage, Julius Klinkhardt Verlag, 6. Fletcher S. (1991), Designing Competence - Based Training, Kogan Page Limited, London SUMMARY This article discusses the system of teaching competencies by vocational teachers. From the concepts of performance based teaching competencies the author analyzes the teaching competencies of vocational teachers by 4 components: teaching design, teaching, assessment and teaching management.