Galiza na Idade Media

Na Idade Media, Galiza viviu un período de grande importancia histórica e

cultural. A literatura medieval e os cancioneiros galegos son testemuños desa
rica herdanza.
1. A Galiza medieval
Etapa de gran desenvolvemento
(séculos XII e XIII)
A nobreza galega era coñecida pola súa bravura
e polas súas loitas militares. Os cabaleiros eran
figuras importantes na sociedade medieval
galega.
Economía, comercio e poboación.
A agricultura era a base da economia galega
medieval. Os campos fértiles proporcionaban
unha abundancia de alimentos para a poboación
grazas aos avances da época.
O comercio, centrado no artesanado, aumentou,
sobre todo por vía terrestre e marítimo.
Debido a isto, aumenta a poboación rural e
urbana (labregos e artesáns) ao servizo da
nobreza e do clero.
Sociedade feudal
Formada por unha maioría de labregos que
vivían no rural (90% da poboación), polos
artesáns e comerciantes que vivían nas vilas,
polos nobres e o clero (grupo reducido que tiña
o poder político real e riqueza de terras) e polo
rei, máxima autoridade, aínda que un poder
máis teórico que real.
Ámbito político
Consolídase Compostela como cidade máis
importante de Galiza. Grazas ao camiño de
Santiago, convértese nun destacado foco
cultural europeo e punto de peregrinaxe cristián,
grazas sobre todo as accións do arcebispo Diego
Xelmírez.
Galiza era un reino de seu, xunto con outros
como o de León e Asturias. Gozou de certa
autonomía e, nalgúns momentos dos séculos XI
e XII, foi un reino independente.
1.1. A literatura medieval
1. O galego-portugués: lingua literaria
Milleiros de composicións poéticas compoñen a
lírica galego-portuguesa, convertendo a nosa lingua
no principal vehículo de expresión literaria do
occidente peninsular e outras partes da península.
2. Tradición literaria anterior
Na Galiza, antes das cantigas, existía unha rica
literatura popular relacionada coas colleitas, a
chegada da primavera, etc.
Esta literatura previa mesturouse coa famosa lírica
provenzal (lingua latina do sur de Francia) que
chegou ata aquí a través do camiño de Santiago e
deu lugar ao nacemento da lírica medieval galego-
portuguesa.
3. As cantigas
A pesar de que houbo textos narrativos, as
producións poéticas foron máis abundantes.
Denomínanse cantigas e hai tres tipos:
Cantigas de amor
Cantigas de amigo
Cantigas de escarnio e maldizer
4. Primeiro texto en galego-portugués
O primeiro texto no noso idioma é a cantiga "Ora faz
host`o senhor de Navarra" de Joan Soárez de Pavia.
A perfección desta cantiga non puido xurdir da nada.
Deberon existir anteriormente cantigas de carácter
exclusivamente oral, ata que se comezaron a escribir
por escrito e a transmitirse en manuscritos. Estas
coleccións escritas de cantigas chamáronse
CANCIONEIROS.
1.2. Os cancioneiros
Todas as cantigas chegan a nós a través dos cancioneiros, follas escritas a man por
copistas, e moitos deles con ilustracións ou notas musicais.

Cancioneiro de Cancioneiro da Cancioneiro da Pergaminos

Ajuda Biblioteca Vaticana
Nacional Pergamiño
Consérvase en Lisboa. Consérvase na Vindel: contén as
Data de finais do Consérvase en Lisboa. biblioteca do Vaticano, 7 cantigas de
século XIII ou Foi copiado en Italia onde foi encontrado. amigo de Martín
comezos do XIV. Son no século XVI. É o É unha copia do século Códax (xograr
todas cantigas de máis completo: ten XVI. Ten pezas de vigués) e aparecen
amor. pezas de todos os todos os xéneros. acompañadas por
xéneros. notas musicais.

Pergamiño
Sharrer: contén
letra e música das
cantigas de D.
Dinís de Portugal.

A existencia desta rica e culta literatura medieval non se descubriu ata comezos do
século XX. Encontrar estes cancioneiros provocou un grande impacto nos
intelectuais galegos porque significaba que unha lingua, naqueles anos marxinada,
tivera unha cultura totalmente desenvolvida séculos antes.
2. Historia da lingua galega: o esplendor
Durante boa parte da Idade Media, o que hoxe coñecemos como Galiza ocupaba un territorio bastante máis
extenso que o actual: norte de Portugal e occidente de Asturias e León.

Galiza encontrábase en crecemento, tanto económico como demográfico. Aumentaban as vilas e aldeas e a
agricultura estaba en auxe.

Os reis da Galiza, como García, Ramiro II, Afonso VI, etc. gozaban dun importante poder político.
2.1. Galego: lingua normalizada
1 Século IX: nace o galego-portugués

O idioma falado polo pobo diferénciase moito do latín falado nos ámbitos formais
(administración, literatura, igrexa, educación, xudicial). Nace a lingua romance
denominada galego-portugués.

2 Séculos IX ao XII

Neste período de esplendor da nosa historia, todos os galegos falaban galego, fosen reis,
nobres, artesáns ou campesiños.

Ao principio a lingua galega compartía espazo co denominado "latín culto" na escrita e

nos ámbitos formais citados máis arriba.

3 A partir do século XIII

Pouco a pouco o latín foi caendo en desuso e o galego pasou a ocupar todas as funcións
sociais, tanto orais como escritas.
2.2. Galego: lingua internacional de
cultura
Trobadores e xograres
Creaban e representaban as cantigas nas
cortes para o lecer da nobreza e do
monarca. Todas estaban en galego
(incluso algunhas de fóra de Galiza)
1 Expansión económica
A economía creceu grazas ao Camiño de
Santiago. COmpostela era a capital do
2 cristianismo.
3 Lingua internacional
Durante estes séculos da Idade Media, o
galego converteuse, xunto co provenzal,
nunha lingua internacional da lírica
trobadoresca. Tamén se escribiron
importantes obras en prosa.
2.3. Galego e portugués: unha lingua
común

1 Mesma lingua

Nesta época temos só unha lingua común na literatura escrita a ambos lados do ría Miño.

2 Separación política, pero non lingüística

No século XII, Portugal convértese nun reino independente e Galiza queda integrada na
coroa de Castela (aínda que mantendo o estatus de reino e a súa propia cultura). Non
obstante, o galego e o portugués aínda tardaran un tempo antes de comezar a diferenciarse.