Professional Documents
Culture Documents
Γεωργιος Γρίβας Διγενής - Ένας έντιμος και συνεπής αγωνιστής
Γεωργιος Γρίβας Διγενής - Ένας έντιμος και συνεπής αγωνιστής
Γεωργιος Γρίβας Διγενής - Ένας έντιμος και συνεπής αγωνιστής
Είναι με ιδιαίτερη συγκίνηση και χαρά που αποδέχτηκα την τιμητική πρόσκληση να
είμαι ομιλητής στο φιλολογικό αυτό Μνημόσυνο του Αείμνηστου Αρχηγού της ΕΟΚΑ,
Γεωργίου Γρίβα–Διγενή. Αρχικά προβληματίστηκα αν είμαι το κατάλληλο πρόσωπο
για την ομιλία αυτή, αλλά τελικά αποφάσισα να το κάνω, αφού είμαι και εγώ ένας
από εκείνους που ο Διγενής σφράγισε με το αποτύπωμα του παραδείγματός του.
Γνώρισα νοερά τον Διγενή, όταν στα παιδικά μας χρόνια εμφανίστηκε ως ο ηγέτης
του ηρωικού απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ του ᾽55–᾽59, τον συνάντησα μετά
στα βουνά του Πενταδακτύλου, ως εθελοντής Εθνοφρουρός, όταν ξαναγύρισε στη
Κύπρο με την Ελληνική Μεραρχία το ᾽64. Το ᾽65, ως τοπογράφος πυροβολικού με τις
εντολές του, ως αρχηγού ΑΣΔΑΚ, με τους Έλληνες αξιωματικούς Σταφυλά και
Πετροπουλάκη οργανώσαμε όλα τα βόρεια παραλιακά αμυντικά έργα από
Συριανοχώρι μέχρι Γαληνοπόρνη – Κορόφκια.
Ο Διγενής τότε διακήρυσσε: «Ηµείς, ως στρατιώτες εις την υπηρεσίαν της νήσου,
κατεστήσαµεν την περιοχήν εκείνην καθώς και ολόκληρον την νήσον απόρθητον δι’
οχυρώσεων και άλλων µέτρων που ελάβοµεν, ελθόντες εις σύγκρουσιν πολλάκις και
προς την Ειρηνευτικήν Δύναµιν».
Στην ομιλία μου θα διατρέξω περιληπτικά τη ζωή και το έργο του τιμώμενου
Αρχηγού, και θα προσπαθήσω να αναδείξω μέσα από τη ζωή και τη μαχητική του
πορεία τι δίδαξε σε εμάς, τους σχετικά νεότερους, με τους αγώνες του για τον
Ελληνισμό και την προσήλωσή του σε διαχρονικές ιδέες και αξίες, όπως αυτή της
πίστης στον Θεό και την Πατρίδα, την Ελευθερία και το Δίκαιο. Γι’ αυτά τα ιδανικά
αγωνίστηκε με συνέπεια και πείσμα μέχρι το θάνατον του.
Στα εφηβικά του χρόνια γεύεται το πικρό ποτήρι της αρχικής απόρριψης της
προσφοράς των Άγγλων στον βασιλιά της Ελλάδας για Ένωση της Κύπρου με
αντάλλαγμα την υποστήριξή των συμμάχων στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Έτσι λοιπόν
ο Γεώργιος Γρίβας, όταν αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας τον
Ιούνιο του 1915, με το όραμα της Ελευθερίας της πατρίδας του και της Ένωσης με τη
μητέρα πατρίδα, πήρε την απόφαση να υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατό. Παρά την
επιθυμία των γονιών να σπουδάσει ιατρική, όπως ο αδελφός του, μετά από δύσκολες
εισαγωγικές εξετάσεις επιτυγχάνει την εισαγωγή του στη Στρατιωτική Σχολή
Ευελπίδων και κάνει το πρώτο βήμα στην πορεία πραγμάτωσης των σχεδίων και
ονείρων του για την απελευθέρωση της Πατρίδας. Στη διάρκεια της φοίτησής του
αφοσιώθηκε στη μελέτη και τις ασκήσεις της Σχολής με ζήλο και ενθουσιασμό, ώστε
αναδείχθηκε αρχηγός του τμήματός του.
Tον Ιούλιο του 1919 αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων με τον βαθμό του
ανθυπολοχαγού και τον Αύγουστο τοποθετήθηκε στο 30ό Σύνταγμα Πεζικού με έδρα
τη Μακεδονία.
Μικρασιατική Εκστρατεία
Από εκεί, περί το τέλος Σεπτεμβρίου, μετατέθηκε στο Επιτελείο της Χ Μεραρχίας,
όπως μετονομάστηκε η μεραρχία που είχε καταλάβει τη Σμύρνη στις 19 Μαΐου του
1919. Η Μεραρχία Σμύρνης οργάνωνε και συμπλήρωνε τις ελλείψεις και την
εκπαίδευσή της για να σταθεροποιήσει τη ζώνη που είχε καταλάβει με εντολή των
Συμμάχων ο Ελληνικός στρατός στη Μικρά Ασία και στόχο την τήρηση της τάξης και
την προστασία του Ελληνικού πληθυσμού, που αποτελούσε την πλειοψηφία των
κατοίκων. Η μονάδα του Γεωργίου Γρίβα στο τέλος Δεκεμβρίου προωθήθηκε στο
Νυμφαίο, ανατολικά της Σμύρνης. Τον Ιανουάριο του 1920, η Μεραρχία Σμύρνης
προωθήθηκε στα βόρεια της οδού Σμύρνης–Νυμφαίου αναλαμβάνοντας τη
φρούρηση της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης–Κασαμπά, ένεκα της αποχώρησης
της Γαλλικής στρατιωτικής δύναμης και τον Απρίλη του ιδίου χρόνου προωθήθηκε
στον τομέα Μαγνησίαςαναλαμβάνοντας την ευθύνη ασφάλειας της περιοχής. Μόλις
αναλαμβάνει τον τομέα αυτό η μεραρχία όπου υπηρετούσε, ο ανθυπολοχαγός Γρίβας
παίρνει το βάπτισμα του πυρός με απώλειες 2 νεκρούς και 3 τραυματίες.
Συμμετέχει στη νικηφόρα πορεία του Ελληνικού στρατού στην Πάνορμο, την οποία
απελευθέρωσαν οι Ελληνικές δυνάμεις στις 19 Ιουνίου το 1920, και ακολούθως την
Προύσα από όπου, τον Ιούνιο του 1921, συνεχίστηκε η εκστρατεία και προέλαση με
κατάληψη της Κιουτάχειας. Κατόπιν λαμβάνει μέρος, μαζί με τον Αλέξανδρο
Παπάγο, στην πιο σπουδαία και σκληρότερη μάχη της Μικρασιατικής εκστρατείας,
τη νικηφόρα μάχη του Εσκί Σεχίρ –Αφιόν Καραχισάρ. Σε μια από τις μάχες ο
Γεώργιος Γρίβας τραυματίζεται και παρασημοφορείται για την ανδρεία του.
Ακολουθεί η προέλαση στον Σαγγάριο ποταμό με στόχο την Άγκυρα. Στις 9
Αυγούστου το Α´ και Γ΄ Σώμα Στρατού πέρασαν στις ανατολικές όχθες του
Σαγγάριου και βρίσκονταν σε απόσταση 80 περίπου χιλιομέτρων από την Άγκυρα. Ο
Γεώργιος Γρίβας συγκαταλέγεται μεταξύ των αξιωματικών που πέρασαν τον
Σαγγάριο ποταμό και έλαβε μέρος στις σκληρές μάχες αντιμετώπισης της Τουρκικής
αντεπίθεσης στη μάχη της Σαπάντζας. Η Χ Μεραρχία που υπηρετούσε ο Γρίβας, ενώ
αρχικά διέσπασε τις Τουρκικές γραμμές, στις 29 Αυγούστου 1921 με απόφαση της
Ελληνικής Κυβέρνησης υποχώρησε σε αμυντική γραμμή δυτικά του Σαγγάριου.
Ακολουθεί την τακτική αμυντική διάταξη του Γ´ Σώματος Στρατού νότια του Εσκί
Σεχίρ υπό τον αντιστράτηγο Σουμίλα και, όταν κατέρρευσε το μέτωπο τον Αύγουστο
του 1922, συμπτύσσεται στην Προύσα από όπου, αφού αποκρούει ισχυρές επιθέσεις
των Τούρκων , μετακινείται στην Πάνορμο και στις 4 Σεπτεμβρίου το 30 ό Σύνταγμα
Πεζικού, ανθυπολοχαγός του οποίου ήταν ο Γεώργιος Γρίβας, δίνει την τελευταία
μάχη στη Μ. Ασία και στις 5 Σεπτεμβρίου αναχωρεί για τη Ραιδεστό της Θράκης.
Βιώματα και διδάγματα του Γ. Γρίβα από τη Μικρασιατική Εκστρατεία
Οι εμπειρίες του στις μάχες με τους Τσέτες του Κεμάλ αποτέλεσαν κατόπιν χρήσιμο
εργαλείο στον ανταρτοπόλεμο της ΕΟΚΑ. Οι πικρές εμπειρίες της καταστροφής ήταν
μαθήματα που ο Γεώργιος Γρίβας θυμόταν σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του και του
δίδαξαν την με πάθος πιστή αφοσίωση στα στρατιωτικά του καθήκοντα και την
ανάγκη τυφλής υπακοής και σιδερένιας πειθαρχίας στους ανωτέρους του.
Με ένα τραύμα στο σώμα, δύο Μετάλλια Ανδρείας και με τον βαθμό του
υπολοχαγού, που έλαβε κατά τον πόλεμο στη Μ. Ασία τον Αύγουστο του 1923, από
το 30 ό Σύνταγμα Πεζικού μετατάχθηκε ξανά στο Επιτελείο της Χ Μεραρχίας μέχρι
τον Οκτώβριο του 1924. Ακολούθως μετατέθηκε στο 27ο Σύνταγμα Πεζικού και τον
Δεκέμβριο του ιδίου χρόνου στο 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων με έδρα την Κομοτηνή, της
οποίας διετέλεσε φρούραρχος. Τον Σεπτέμβριο του 1925 προβιβάστηκε στον βαθμό
του λοχαγού, μετά από σκληρή δουλειά και αφοσίωση στα καθήκοντα που του
ανατίθεντο. Στη συνέχεια, το 1926, ο Γεώργιος Γρίβας αποσπάται για μικρό
διάστημα στο Υπουργείο Στρατιωτικών και κατόπιν φοιτά για πέντε μήνες στη Σχολή
Εφαρμογών Πεζικού. Κατόπιν διαγωνισμού τον Απρίλιο του 1927 επιλέγεται για
μετεκπαίδευση στη Γαλλία και φοιτά στις Σχολές Ecole de Tir και Ecole d’ Infanterie
στις Βερσαλλίες, όπου διακρίνεται και του χορηγούνται επιπρόσθετα μαθήματα για
Γάλλους αξιωματικούς της 8ης Μεραρχίας του Γαλλικού στρατού.
Στη Γαλλία γνωρίζεται με τον Σοφοκλή Βενιζέλο, γιο του Ελευθέριου Βενιζέλου, που
εκτελούσε χρέη Στρατιωτικού Ακολούθου και με τον οποίο διατήρησε φιλικές
σχέσεις μέχρι τον θάνατο του τελευταίου το 1964.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα τον Μάιο του 1928 τοποθετήθηκε ξανά στο 30ό
Σύνταγμα Πεζικού και τον Μάρτιο του 1929 μπαίνει στο Κέντρο Ιππασίας Λαρίσης
για τετράμηνη εκπαίδευση και στη συνέχεια φοιτά στη Σχολή Εφαρμογής Πεζικού.
Το 1931 ξανακερδίζει μετά από διαγωνισμό την αποστολή του για εκπαίδευση στη
Γαλλική Ακαδημία Πολέμου, ενώ παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα στη Σχολή
Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Τελειώνει δεύτερος μεταξύ
των συμφοιτητών του τις σπουδές του στη Γαλλική Ακαδημία Πολέμου και
επιστρέφοντας στην Ελλάδα τοποθετείται, τον Απρίλιο του 1935, στο Επιτελείο του
Δ΄ Σώματος Στρατού και τον Οκτώβριο του ιδίου χρόνου προβιβάζεται στο βαθμό
τουΤαγματάρχη.
Έτσι, τον Ιούνιο του 1941 ο Γρίβας ίδρυσε την εθνική αντιστασιακή οργάνωση «Χ».
Σύμφωνα με τον ίδιο τον Γρίβα: “Τα στελέχη της οργάνωσης ήταν μόνιμοι και
έφεδροι αξιωματικοί του βορειοηπειρωτικού έπους και των μακεδονικών οχυρών.
Αποκλειστικός σκοπός της Χ: Η διά παντός μέσου εκδίωξη του κατακτητή από την
πατρώα γη. Πίστευα ακράδαντα ότι νίκη των συμμάχων θα σήμαινε όχι μόνο
απελευθέρωση της Ελλάδος, αλλά και ολοκλήρωση της εθνικής μας ελευθερίας, διά
της ενσωμάτωσης της Κύπρου, της Δωδεκανήσου και της Βορείου Ηπείρου. Εδαφών
τα οποία ιστορικά και εθνολογικά ανήκουν στην Ελλάδα». Στη διάρκεια της κατοχής
η δράση της “Χ” αφορά τη φυγάδευση Άγγλων αξιωματικών στη Μέση Ανατολή, την
κατασκοπεία και τη συλλογή πληροφοριών για τις κινήσεις των Γερμανών. Αξίζει να
σημειωθεί ότι στις αρχές του 1943 η ηγεσία της “Χ” έστειλε κατ’ εντολή της
αγωνιστές της να ενταχθούν και να πολεμήσουν στα σώματα Ζέρβα και Ψαρρού. Η
σημαντικότερη στιγμή της οργάνωσης έγκειται στο καλοκαίρι του 1942, όπου
συνεργάστηκε με τον Ελληνοπολωνό σαμποτέρ Γιούρι Ιβάνωφ και ανατίναξε
δεξαμενές καυσίμων στο αεροδρόμιο Τατοΐου.
Ο Γ. Γρίβας εκθέτει τις απόψεις του για ένοπλο αγώνα στον στρατηγό Γ. Κοσμά,
αρχηγό του Γ.Ε.Σ., που τις ασπάζεται και τις μεταφέρει το 1951 στον στρατάρχη
Αλέξανδρο Παπάγο. Αργότερα δέχεται πρόταση για ανάληψη ένοπλου αγώνα από
τον Γεώργιο Στράτο, πρώην υπουργό Στρατιωτικών, και τους αδελφούς Σάββα και
Σωκράτη Λοϊζίδη. Τον Ιούλιο του 1951 πραγματοποιεί την πρώτη αναγνωριστική
μετάβασή του στην Κύπρο για μελέτη του εδάφους και συναντά τον Αρχιεπίσκοπο
Μακάριο που εκφράζει δισταγμούς. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συναντά
παρόμοιους δισταγμούς και από τον Παπάγο, που δεν επιθυμούσε να διαταραχθούν
οι σχέσεις με την Αγγλία και ήταν οπαδός της λύσης διά της διπλωματικής οδού.
Ακολούθησαν συσκέψεις τον Ιούλιο του 1952 στην Αθήνα, υπό την προεδρία του
Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με στρατιωτικούς, ακαδημαϊκούς και νομικούς, όπου
ελήφθη η απόφαση για έναρξη απελευθερωτικού αγώνα με τη συγκρότηση πολιτικής
και στρατιωτικής επιτροπής. Όποτε βρισκόταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην
Αθήνα η πολιτική επιτροπή συνεδρίαζε στην παρουσία του.
Στόχος της ΕΟΚΑ ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας κήρυξε την
έναρξη του ένοπλου εθνικο–απελευθερωτικού αγώνα την 1η Απριλίου 1955 με
βομβιστικές επιθέσεις και με μια προκήρυξη που μεταξύ άλλων ανέφερε: «Με την
βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν
ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον
αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας
κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “´Η τάν ή επί τάς”».
Αναχώρησε για την Ελλάδα, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές ήρωα και η Βουλή
των Ελλήνων, με τον Νόμο 3944 που δημοσιεύτηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της
Κυβερνήσεως Α 51 στις 20 Μαρτίου 1959, προήγαγε ομόφωνα τον Γεώργιο Γρίβα
από αντισυνταγματάρχη σε αντιστράτηγο, του απένειμε τον τιμητικό τίτλο του Αξίου
Τέκνου της Πατρίδος. (τίτλο που πριν από τον Γρίβα είχε απονείµει µόνο στον
Θεόδωρο Κολοκοτρώνη καί τον Ελευθέριο Βενιζέλο και σε κανένα µετά από αυτόν).
Η Βασιλική Ακαδημία Αθηνών απένειμε στον Γρίβα το Χρυσό Μετάλλιο, την ύψιστη
τιμή απ᾽όσες διαθέτει, κατά την πανηγυρική της συνεδρία της 24ης Μαρτίου 1959. Ο
Γ. Γρίβας όμως και η ΕΟΚΑ έγιναν παράδειγμα προς μίμηση για άλλους υπόδουλους
λαούς και ενέπνευσαν πολλά απελευθερωτικά κινήματα και μεγάλους επαναστάτες.
Σημειώνω χαρακτηριστικά την πολιτικοστρατιωτική μελέτη του στρατηγού Γεωργίου
Γρίβα με τίτλο “Αγών ΕΟΚΑ και Ανταρτοπόλεμος” που κυκλοφόρησε το 1962 στην
Αθήνα, μεταφράστηκε και εκδόθηκε στην Αγγλία με τίτλο “Guerrilla warfare and
EOKA“s struggle: a politico-military study” (London: Longmans, 1964) και στις ΗΠΑ
με τίτλο “General Grivas on guerrilla warfare” (New York: Praeger [1965, c1964]). Το
βιβλίο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ως εγχειρίδιο καλών πρακτικών για τον
ανταρτοπόλεμο σε στρατιωτικές σχολές του εξωτερικού, εντυπωσιακό όμως είναι το
γεγονός ότι το μελέτησε ακόμα και ο ηγέτης της Κούβας Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος σε
δύο διαφορετικές περιπτώσεις εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον αγώνα της ΕΟΚΑ
και τις ικανότητες του αρχηγού της.
Παραθέτω δύο αποσπάσματα από δύο επιστολές του Κάστρο, η πρώτη προς τον
Διγενή και η δεύτερη κατά τον θάνατό του: “Στρατηγέ, ο Αγώνας σας με γοήτευσε
και αποτέλεσε παράδειγμα για την Απελευθέρωση της Πατρίδος μου. Συγχαρητήρια.
Εύχομαι η Δημοκρατία και η Δικαιοσύνη να βασιλεύσουν επιτέλους στον κόσμο”
(1959). “Εφήρμοσα κατά τον απελευθερωτικό Αγώνα της χώρας μου, τα ανταρτικά
σχέδια που είχε χρησιμοποιήσει ο Στρατηγός Γρίβας στον Αγώνα της ΕΟΚΑ” (1974)
Εξόχως ενδιαφέρουσα εξάλλου είναι και η εκτενής αναφορά του Βρεττανού
ταξίαρχου Μάγκαν, που πολέμησε για τη διάλυση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο και έγραψε
το 1959, λαμβανομένου υπ᾽όψιν ότι υπήρξε αντίπαλός του: «Ο Γρίβας είναι ένας
άνθρωπος που διαθέτει αρχές… Όταν έχει να κάνει με χρήματα είναι έντιμος, όχι
σχετικά έντιμος με βάση τα πρότυπα των Λεβαντίνων, αλλά αυστηρά έντιμος με
όποια πρότυπα κι αν γίνει η σύγκριση». Ο Βρετανός θεωρεί ότι είναι φανατικός
υποστηρικτής της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. «Είναι σκληραγωγημένος,
εργατικός, λιτοδίαιτος και εξαιρετικά τσιγκούνης. Δεν πτοείται από τους κινδύνους
και τα τυχαία γεγονότα της ημέρας που παρουσιάζονται στο προσκήνιο, επειδή έχει
εμπιστοσύνη στον εαυτό του και διαθέτει την επινοητικότητα να τα αντιμετωπίσει.
Είναι πανούργος, καχύποπτος, προσεκτικός, απότομος και ειλικρινής. Τον
απασχολούν τα τρέχοντα προβλήματα και η πρακτική επίλυσή τους».
Το έπος του 1955–59, οι ήρωες και ο Διγενής αποτελούν για εμάς την πιο ιερή
παρακαταθήκη που δεν μας επιτρέπεται ούτε να αγνοούμε ούτε να χρησιμοποιούμε
για εξυπηρέτηση οποιωνδήποτε κομματικών σκοπιμοτήτων. Γιατί αυτό αποτελεί
τυμβωρυχία και η τυμβωρυχία μέγιστη ύβρι και ασυγχώρητη ιεροσυλία. Αντίθετα, το
μέγα μάθημα που μας παρέχει η περίπτωση του Αγώνα της ΕΟΚΑ και του αρχηγού
Διγενή είναι η πίστη στο δίκαιο του αγώνα για Ελευθερία και Δικαιοσύνη και η
διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας στη γη μας, στους τάφους των προγόνων μας, στην
πολιτιστική μας κληρονομιά, στο παρελθόν και στο μέλλον μας. Και αυτήν τη στιγμή,
με τη μισή μας πατρίδα κάτω από τον τουρκικό ζυγό, το μάθημα αυτό είναι για εμάς
περισσότερο απαραίτητο από ποτέ.
Πηγές: