Manwal sa Masinop na Pagsulat
Higit nang popular ang anyo sa popular
Pagbaybay na Pasulat
• GAMIT NG WALONG BAGONG TITIK
C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z
Pangunahing gamit ng mga ito ang pagpapanatili
ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita
sa mga katutubong wika ng Filipinas.
Hal. Safot (Ibaloy) sapot ng gagamba Avid (Ivatan)
ganda
Sa mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang
banyaga.
Hal. Charles, Nueva Ecija, Xerxes, Maximo
Sa mga katawagang siyentipiko at teknikal
Hal. Carbon dioxide, oxygen, quorum, quo
warranto
• EKSPERIMENTO SA INGLES
Pinapahintulutan at ginaganyak ang higit pang
eksperimento sa reispelling o pagsasa-Filipino ng
ispeling ng mga bagong hiram sa Ingles at ibang
wikang banyaga.
Hal. Iskul, iskedyul, pulis, boksing, anderpas,
pisbol, trapik, bilding, haywey, groseri
Ngunit tinitimpi ang pagsasa-Filipino ng ispeling
ng mga bagong hiram kapag:
1. Nagiging kakatwa o katawa-tawa ang anyo sa
Filipino
2. Nagiging higit pang hirap basahin ang bagong
anyo kaysa orihinal
3. Nasisira ang kabuluhang pangkultura,
panrelihiyon o pampolitika ng pinagmulan
4.
• EPEKTO NG HULAPI
5. Lumilikha ng kaguluhan ang bagong anyo dahil
may kahawig na salita sa Filipino.
• EKSPERIMENTO SA INGLES
Hal. Kok (coke), bukey (bouquet), dyuti-fri (duty-
free), habyas korpus (habeas corpus), fung soy
(feng shui), Karbon day-oksayd (carbon dioxide).
• ESPAÑOL MUNA BAGO INGLES
Dahil sa mga naturang problema, iminungkahi
ang pagtitimpi sa lubhang pagsandig sa wikang
Ingles. Maaring unang piliin ang singkahulugang
salita sa wikang Español dahil higit na
umaalinsunod ito sa bigkas at baybay ng wikang
Filipino.
Hal. Estandardisasyon (estandardizacion),
Bagahe (bagaje), Birtud (virtud), Sopistikado
(sofisticado).
PALITANG E/I AT O/U
• DISIPLINA SA PAGBIGKAS
Bahagi sa pagdidisiplina sa ating dila ang
tuntunin upang maibukod ang E at I ang ang O at
U.
Hal. Estasyon hindi istasyon Eskandalo hindi
iskandalo Menudo hindi minudo
• KAPAG NAGBAGO ANG KATINIG
Ipinahihintulot ang pagpapalit ng O sa U kapag
nagbago ang kasunod na katinig sa loob ng
pantig. B/V N/M P/F
Hal. Kumbensiyon (convencion) Kumpisal
(confesar)
Nagiging I ang E at nagiging U ang O kapag nasa
dulo ng salita at sinusundan ng hulapi.
Hal. Babae – kababaihan
Onse – onsihan
Kalbo – kalbuhin
Paso – pasuin
Takbo – takbuhan
• KAILAN HINDI NAGPAPALIT
1. Hindi kailangang baguhin ang E at O kapag
sinusundan ng pang-ugnay na na(-ng).
Hal. Babaeng masipag Birong masakit
2. Hindi kailangang baguhin ang E at O kapag
inuulit ang salitang-ugat.
Hal. Ano-ano hindi anu-ano Patong-patong hindi
patung-patong Taon-taon hindi taun-taon
• KAPAG BAGO ANG KAHULUGAN
Nagaganap ang pagpapalit ng E sa I at O sa U
kapag walang gitling ang inuulit na salita at
nagdudulot ng bagong kahulugan.
Hal. Salusalo vs. salo-salo
Haluhalo vs. halo-halo
• HUWAG BAGUHIN ANG DOBLENG O
Iminumungkahi rin ang paggalang sa ilang salita
na may dobleng O kahit sinusundan ng hulapi.
Hal. Nood – panoorin Tuon – pagtuonan
PAGPAPALIT NG “D” TUNGO SA “R”
• KASONG DIN/RIN, DAW/RAW Nagiging rin ang
din o raw ang daw kapag sumusunod sa salitang
nagtatapos sa patinig o malapatinig. Hal.
Masaya rin ngunit malungkot din
• KASONG DIN/RIN, DAW/RAW
Sinasabi rin ng tuntunin na kapag ang
sinusundang salita ay nagtatapos sa –ri, -ra, -
raw o –ray, ang din o daw ay hindi nagiging rin o
raw.
Hal. Maari din hindi maari rin
Kapara daw hindi kapara raw
• “D” KAHIT KASUNOD NG PATINIG
Hal. Madali madalian
KAILAN “NG” AT KAILANG “NANG”
• MGA GAMIT NG “NANG”
UNA, ginagamit ang “nang” na kasingkahulugan
ng noong. Umaga nang barilin si Rizal.
IKALAWA, ginagamit ang “nang”
kasingkahulugan ng upang o para. Dinala si
Pedro sa ospital nang magamot.
IKATLO, ginagamit ang “nang” katumbas ng
pinagsamang na at ng. Sobra nang hirap ang
dinanas ni Pedro.
• MGA GAMIT NG “NANG”
IKAAPAT, ginagamit ang “nang” para sa
pagsasabi ng paraan o sukat. Binaril nang
nakatalikod si Rizal.
IKALIMA, ginagamit ang “nang” bilang pang-
angkop ng inuulit na salita.
MGA WASTONG GAMIT NG GITLING
• SA INUULIT NA SALITA
Kung mahigit dalawang pantig ang salita, ang
unang dalawang pantig lamang ang inuulit.
Hal. Suntok-suntokin, bali-baligtad
• SA ISAHANG PANTIG NA TUNOG
Ginagamit ang gitling sa onomatopeikong
pagsulat sa mga iisahing pantig na tunog.
Hal. tik-tak Ding-dong
• SA PAGHIHIWALAY NG KATINIG AT PATINIG
Ginagamit ang gitling upang paghiwalayin ang
pantig na nagtatapos sa katinig at ang
sumusunod na pantig na nagsisimula sa patinig.
Hal. Pag-asa Agam-agam
Ngunit ginagamitan ng gitling ang salita kahit
nagtatapos sa patinig ang unang pantig kapag
pangngalang pantagi ang kasunod.
Hal. Pa-Mandaluyong ngunit pahilaga Taga-
Pampanga ngunit tagaprobinsiya
• SA PASULAT NA ORAS
Ginagamit ang gitling upang ihiwalay ang
numero sa oras at petsang may ika- gayundin sa
pagbilang ng oras, numero man o binabaybay na
ikinakabit sa alas
Hal. Ika-8 ng umaga ngunit ikawalo ng umaga
• SA KASUNOD NG “DE” AT “DI”
Hal. De-kolor De-kahon
• SA APELYIDO
Ginagamitan ng gitling ang mga apelyido ng
babaeng nagasawa upang ipakita ang orihinal
na apelyido noong dalaga pa.
Hal. Carmen Guerrero-Nakpil
• PAGSAKLAW NG PANAHON
Ginagamitan ng gatlang en ang panahong sakop
o saklaw ng dalawang petsa
Hal. 1882–1903
Ang mas mahaba, ang gatlang em, ginagamit
kapag binibitin ang daloy ng pangungusap at
may idinadagdag na impormasyon sa loob ng
isang pangungusap. Napalingon ako—at nanlaki
ang mata—nang nakita siya
MGA BILANG
• NUMERAL VS. PABAYBAY
Binabaybay ang zero hanggang sandaan.
Hal. Limang pirasong papel Walumpu’t siyan na
estudyante
• ALTERNATIBONG TUNTUNIN
Para sa publikasyon, sundin ang sumusunod na
simpleng tuntunin: baybayin ang isang dihitong
bilang at isulat naman sa numeral ang mula
sampu pataas.
Hal. Tatlong reporter, 10 bangkay
• MALAKING BILANG O HALAGA
Kapag ang bilang ay sinusundan ng binaybay
ding “daan”, “libo” at “daang libo” baybayin ang
bilang, eksakto man o pagtantiya lamang.
Numeral ang sinusundan ng “milyon” at
“bilyon”
Hal. Sandaang piso Walong daang libong piso
• PANGUNGUSAP NA NAGSISIMULA SA
NUMERO
Baybayin ang numero kung ito ay simula ng
pangungusap, gayundin kung nagsisimula ito sa
taon.
Hal. Sampu ang inahin ko, 12 ang tandang, at 34
ang dumalaga.

• MGA ORDINAL
Baybayin nang buo kapag hindi ginamitan ng
gitling pagkatapos ng ika o pang, ngunit
maglagay ng gitling pagkatapos ng ika- o pang-
kung susundan ng numeral.
Hal. Panlima Pang-20

• MGA PRAKSIYON AT DESIMAL

Baybayin kung simpleng praksiyon lamang para
mas medaling basahin. Numeral naman ang
pagsulat sa mga desimal.
Hal. Kalahati Sangkapat

• SALAPI
Baybayin ang mga buong halaga hanggang
sandaan. Kapag isinulat sa numeral ang halaga,
dapat na may puntong desimal at mga zero ito.
Hal. Limang piso Pitumpu’t apat na piso